Schizofrenia
1. Schizofrenia - pojęcie, kryteria diagnozy, epidemiologia.
Schizofrenia to ogólna nazwa odnosząca się do wielu zaburzeń psychicznych o zróżnicowanej symptomatologii obejmujących sferę poznawczą, emocjonalną i zachowanie.
Termin wprowadzony w 1911 roku przez Bleura ponieważ zaburzenie to odzwierciedlało podział między sferą emocji (odczuwania), a sferą myślenia (poznawania). Pojęcie schizofrenia można przetłumaczyć jako rozszczepienie umysłu (rozbicie, roztrzaskanie), a potocznie mówi się, że to choroba duszy. Nie jest ona jednolitą i jednorodną chorobą, ponadto nie jest do końca poznana, dlatego też jest tak trudna w leczeniu. Na dzień dzisiejszy trudno jest mówić o całkowitym jej wyleczeniu. W schizofrenii następuje rozpad struktury osobowości - zmienia się obraz świata, nie ma pierwotnej interpretacji, wszystko się dosłownie wali.
Diagnozowanie przeprowadza się w oparciu o kilka kryteriów. Są to typowe cechy dla wszystkich postaci:
obniżenie funkcjonowania społecznego, poznawczego, zawodowego w porównaniu z poprzednim
początek przed osiągnięciem wieku średniego (ok.45-50 lat); ale najczęściej w okresie młodzieńczym
czas trwania - co najmniej pół roku
oraz co najważniejsze - zaburzenia odbioru rzeczywistości utrudniające funkcjonowanie w wielu dziedzinach życia. Zespół cech psychotycznych, na który składają się: zaburzenia myślenia, dziwaczne urojenia, omamy (zazwyczaj słuchowe); zaburzone poczucie własnego JA i zatracanie kontaktu z rzeczywistością.
Epidemiologia. Badacze zgodnie twierdzą, że, że 1% całej populacji ludzkości cierpi na schizofrenię. Często dotyka ono ludzi młodych w okresie adolescencji, gdy ich osobowość dopiero się kształtuje, wiąże. Obecne koncepcje wskazują na istnienie w tej chorobie nieprawidłowości w budowie mózgu i jego działaniu (źle ukształtowane struktury mózgu - problemy z neuroprzekaźnikami). Istnieją też koncepcje, które twierdzą, że czynniki społeczne wywołują tego typu zaburzenia np. ubóstwo, rodzice źle wywiązujący się ze swych obowiązków. Podobno, jest to możliwe, gdy ma się już pewne predyspozycje ku takim zaburzeniom, jak schizofrenia. Schizofrenia nie jest chorobą zakaźną, choć często jest przekazywana genetycznie. Mity i stereotypy na ten temat w Polsce są na tyle zakorzenione, że czasem nie wiadomo jak z nimi walczyć. KONIEC
2. Klasyfikacja ogólna psychoz schizofrenicznych wg ICD-10, formy przebiegu procesu chorobowego.
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD-10) dzieli ogólnie schizofrenię na trzy grupy:
-schizofrenia -
-zaburzenia schizofreniczne-
-zaburzenia urojeniowe-
Klasyfikacja ICD-10 bazuje na 1 miesięcznym okresie obserwacji objawów, przy czym nie mogą to być wyłącznie objawy negatywne. Klinicyści rzadko decydują się na rozpoznanie choroby po tak krótkim okresie obserwacji.
Forma przebiegu procesu chorobowego może przyjąć formę falującą lub prostą.
Przebieg falujący może być z tzw. okresem (epizodem) ostrym i remisją. W przeciwieństwie do depresji, okres remisji w schizofrenii jest bezpieczny dla chorego. Ponad połowa tych psychoz w ten sposób właśnie przebiega.
Przebieg prosty jest zazwyczaj powolny i narastający. Przez dłuższy czas można nawet nie identyfikować schizofrenii. U około 10% chorych to przebieg jednoepizodyczny, a u około 5 % chorych schizofrenia przybiera najbardziej niszczącą formę - psychoza jest ciągle ostra z negatywnymi zachowaniami, bez remisji.
3.! Objawy osiowe schizofrenii - charakterystyka i różnicowanie kliniczne z nerwicami na podstawie objawów brzeżnych.
Objawy osiowe, czyli te najbardziej podstawowe to:
autyzm - połączony z dereizmem - wycofywaniem się ze świata (człowiek nie cwchodzi w interakcje z rzeczywistością
zaburzenia uczuciowości wyższej - dot. np. uczuć społecznych, odczuć estetycznych, nawet najbliżsi stają się obojęni, obcy, czy nawet wrodzy.
rozszczepienie i rozpad osobowości- taka osoba jest już zupełnie kimś innym, niż była przed wystąpieniem choroby, może porzucić zup[ełnie swoje dawne pasje. Pojawia się dereizm (człowiek nie wchodzi w interakcje z rzeczywistością), może też pojawiać się paratymia (brak zgodności treści uczuć i myśli) i jej objaw: paramimia (nieadekwatne reakcje mimiczne), ambiwalencja (dwuwartościowość) sądów, ambisentencja, ambiwalencja uczuć, ambiwalencja dążeń, ambitendencja, zaburzenia toku i treści myślenia - równoczesne występowanie przeciwstawnych zjawisk.
Przy rozpoznawaniu musimy być pewni, że zaburzenie nie jest wynikiem choroby organicznej mózgu, używania środków psychoaktywizujących, intoksykacji, zespołu abstynencyjnego, lub upośledzenia umysłowego. Z pewnością pojawią się różnego rodzaju lęki, fobie, wszelkiego rodzaju zaburzenia nerwicowe.
Nawet dobry klinicysta może mieć problemy z prawidłowym diagniozowaniem.
4.! Objawy brzeżne schizofrenii - charakterystyka typów schizofrenii i różnicowanie kliniczne z nerwicami na podstawie objawów brzeżnych.
Objawy brzeżne to objawy towarzyszące. Podział schizofrenii następuje według objawów brzeżnych.
Schizofrenia prosta - w której występują objawy osiowe, a nie ma objawów brzeżnych. Występuje powolny ale stały rozwój przez okres przynajmniej jednego roku wszystkich trzech warunków:
znaczna i konsekwentnie utrzymująca się zmiana w zachowaniu jednostki, która ujawnia się utratą napędu i zainteresowań, bezcelowością, bezmyślnością, zaabsorbowaniem własną osobą i wycofaniem społecznym, stopniowe pojawiają się i pogłębiają objawy negatywne takie jak wyraźna apatia, ubóstwo mowy, zmniejszenie aktywności, stępienie afektu, bierność i brak inicjatywy, uboga komunikacja pozawerbalna (mimika twarzy, kontakt wzrokowy, modulacja głosu i postawa), znaczny spadek funkcjonowania społecznego, zawodowego i wyników w nauce.
schizofrenia paranoidalna - tu objawami dodatnimi są urojenia, czyli błędne sądy też jako zaburzenia myśłenia np. urojenia prześladowcze. Występują również urojenia słuchowe, urojenia wielkościowe (widzi siebie jako osobę ważną, że ma misję, ma objawienia)
sch. hebefreniczna - zachowanie chorego jest określane jako niedorosłe, wręcz głupokowate, cielęce. U osoby o niskiej inteligencji i zasobie słownictwa nie zawsze jest to od razu rozpoznawalne, ale u osoby inteligentnej z dużym zasobem słów, różnica jest ogromna.
sch. katatoniczna - czyli ruchowa. Może nastąpić albo spowolnienie ruchów albo zwiększenie. Tu możemy wyróżnić schizofrenię hipokinetyczną, która polega na zaniku ruchu, osłupieniu i hiperkinetyczną, która polega na pobudzeniu, czasem aż do szału, wydaje się że chory jest wulkanem energii. W hipokinezie możemy również rozróżnić katalepsję sztywną, gdzie napięcie mięśniowe jest tak wielkie, że choremu prędzej połamie się kości, niż zmieni jego pozycję, natomiast przy katalepsji woskowej, ciało jest sztywne, ale można zmieniać jego pozycje, aby nap. ulżyć choremu.
5. Stadia przebiegu procesu chorobowego i schizofrenii paranoidalnej.
Formy przbiegu mogą być różne. Przebieg może być ostry - czyli nagły początek (jak w każdej chorobie), wybuch i szybkie zejście, niestopniowe. Może być również chroniczny - początek łagodny, objawy narastają powoli, proces długotrwały i powoli schodzi.
Większość jest poprzedzona epizodem dziwnego zachowania, które jest obce jednostce (zmienia nagle zaiteresowania na takie, których nigdyy nie miał) Ten poprzedza ok. 80% schizofrenii i nazywa się paragnomenem i nie występuje bazpośrednio. Może wystąpić nawet kilka lat przed chorobą. Po tym epizodzie osonba wraca do normy, a na swoje dziwne zachowanie ma zawsze jakieś racjonalizacje.
Pierwsze stadium- tzw. owładnięcia procesu chorobowego, to wejście z świata rzeczywistego do świata schizofrenicznego (ale mogą być ostre fazy). To stadium bardzo niebezpieczne, ponieważ chory ma zachowany pełny krytycyzm, wie co się z nim dzieje np. siedzi w kawiarni i wyraźnie widzi ze ściany wychodzące robaki - wie, że ma halucynacje, patrzy czy ktoś reaguje, ogarnia go potężne poczucie grozy. Jeszcze wie, że to co się dzieje, nie może mieć miejsca w tym świecie. To na tym etapie najczęściej popełniane są samobójstwa, które zresztą często się udają. Chorzy mają świadomość, że w pewnym momencie mogą przestać kontrolować chorobę. Stadium drugie to stadium adaptacji. Człowiek przyzwyczaja się do nowego świata. Występuje tu zjawisko tzw. podwójnej orientacji człowiek naprawdę żyje w dwóch rozszczepionych światach, ale to ten schizofreniczny, jest jego światem np. z jednej strony realnie wierzy, że jest uzdrawiaczem, a potrafi iść do lekarza po leki, albo wie, że żona go podtruwa, a jej posiłki jada.
Tutaj często występują ambisentencja-czarne i białe jednocześnie, tak i nie jednocześnie, ambitendencja - sprzeczne uczucia - „boję się jej i lubię jednocześnie”, ambiwalencja - jedną ręką głaszcze, a drugą bije. To najdłużej trwające stadium, tu coraz głębiej wchodzi się w świat schizofreniczny. Później zostaje już pojedyncza orientacja tylko jedno, tylko jeden świat schizofreniczny. Trwa to różnie.
Trzecie stadium, to stadium degradacji - nazwa wskazuje, że następuje tu totalna degeneracja psychiczna, to już riuina. Nie ma już tej osoby, która kiedyś była w tym ciele. Zupełne odcięcie od rzeczywistości. To stadium zwane jest też okresem wygasania, bo wygasają emocje społeczne. Pojawia się trwały rozpad osobowości. To już trwały defekt schizofreniczny, nic się już nie zmienia.
Schizofrenia paranoidalna to Najczęstsza postać schizofrenii. Dominują paranoidalne urojenia z towarzyszącymi omamami, w szczególności słuchowymi. Zaburzenia afektu, woli, mowy, jak też objawy katatoniczne nie są nasilone. Przykładem najczęstszych objawów paranoidalnych są:· urojenia prześladowcze, odnoszące, posłannictwa, zmianycielesnej,· omamy słuchowe słowne, które grożą pacjentowi lub wydają mu polecenia, ale także doznania słuchowe bezsłowne, takie jak: gwizdy, śmiech,· omamy węchowe lub smakowe,· częste wyraźne zaburzenia toku myślenia.
6. Etiopatogeneza schizofrenii - czynniki genetyczne, biologiczne i psychospołeczne
Dokładne przyczyny powstania schizofrenii nie są do końca zbadane. Istnieją teorie, lub wyniki badań które mogą wskazywać na pewne źródła powodujące powstanie schizofrenii. Jednak nie ma 100% pewności.
W 1911 r. Bleuer po raz pierwszy użył terminu schizofrenia (schizo - rozszczepiam, phren - rozum, serce). Posłużył się on liczbą mnogą, żeby podkreślić różnorodność obrazów klinicznych i różne rokowanie w grupie schizofrenii. Objawem wiodącym zaś miało być rozszczepienie osobowości. Do dziś nie udało się w pełni wyjaśnić jej etiopatogenezy
Na powstanie schizofrenii mają najprawdopodobniej wpływ głownie trzy czynniki: genetyczne, biologiczne i psychospołeczne.
Czynniki genetyczne - schizofrenia jest zaburzeniem, do którego predyspozycje dziedziczy się po rodzicach. Prawdopodobieństwo jest jak 1 do 100 a w przypadku bliżniaków aż 1 do 2, dzieci, gdy oboje rodziców chorują 40%.
Czynniki biologiczne - komórki wytwarzające się w cewce nerwowej nie wędrują we właściwe miejsce i inaczej się rozwijają. Następują błędne połączenia w o.u.n.. Możliwe jest też narażenie płodu na kontakt z pewnymi wirusami, organizm wtórnie reaguje.
Czynniki psychospołeczne - pewne osoby, z pewnymi typami osobowości są skłonne do schizofrenii np. teorie o rodzinie schizofrenicznej, czyli rodzinie, w której występują zaburzenia w komunikacji. Ale trzeba też mieć predyspozycje.
7. Rokowanie i jego predyktory. Schizorfrenia typu I i II.
Około 5% wszystkich schizofreni rokuje wręcz fatalnie. Nikt rozsądzny nie może na dzień dzisiaejszy powiedzieć wyleczyłem schizofrenię, można powioedzieć, że nastąił długi okres remisji. Zadziwiające bogactwo objawów, czasmi powoduje, że schizofrenię mysli się ze zwykłą fanaberią. Tak naprawdę, to nikt nie wie, kto i kiedy stanie się jej ofiarą. Dotyka ok. 1% populacji, częściej młodych ludzi od. 15 do 30 r.ż. Schizofrenia ma to do siebie, że niszczy psychikę wtedy, kiredy ona się właśnie kształtuje. Tworzą się nieprawidłowości w mózgu, między innymi poziom dopaminy i serotoniny jest nieprawidłowy. Neurony zaczynają tworzyć nieprawidłowe połączenia. Te nieprawidłowe połączenia powodują, że osoby słyszą dźwięki, mają wizje, są bardziej pogrążeni w sobie. Choroba ta też zmienia życie bliskim. Schizofrenik może się załamać nawet przy najprostrzyma zadaniu umysłowym. Często mu się wydaje że wszyscy słyszą jego myśli i czuje się zagubiony. Żyje w ciągłym lęku Niestety, na dzień dzisiaejszy rokowanie jeśli chodzi o schizofrenię nie jest dobre. Za pomocą środkuw farmaceutycznych i psychoterapii można jedynie spowolnić lub nawet wstrzymać proces chorobowy, nie można go jednak cofnąć. Tylko niezwykle wybitne jednostki potrafią oddzielić granicę między obłędem a rzeczywistością. 50% schizofreników podejmuje próbę samobójstwa, a 10% udaje się to.
W schizofrenii typu pierwszego występują objawy wytworzone (objawy brzeżne), natomiast w schizofrenii typu drugiego nie występują.
8. Terapia schizofrenii - efekty i skutki uboczne.
Terapia schizofrenii jest niezwykle trudna. W zależności od rodzaju schizofrenii, jej siły możliwości jedniostki stosuje się różne formy terapii. Może to być farmakoterapia, psychoterapia lub jedno i drugie.
Istnieje hipoteza dopaminowa, która mówi o nadmiarze dopaminy. Tu stosuje się terapię neuroleptykami - leki neuroleptyczne są wycelowane w psychozy, a ich główną funkcją jest inhibicja czyli hamowanie wychwytu dopaminy. Leki te mają to do siebie, że po dłuższym stosowaniu niszczą receptory wyhwytu i u chorego pojawiają się zaburzenia typu parkinsonizmu, czyli jakby „sztucznie tworzą chorobę Parkinsona”. Leków tych absolutnie nie należy nagle odstawiać, bo mogą wywołać odwrotne efekty do zamierzonych. Powolne odstawianie tych leków może wywołać uszkodzenia mózgu. Zmiany zanikowe w mózgu są ubytkowe. Terapia elektrowstrząsowa - polecana kiedyś okazuje się obeznie również niszczącą. Sama psychoterapia w przypadku cięższych przebiegów często okazuje się nieskuteczną - nie ma tzw. dojścia do pacjenta.