Sprzęt ochronny Układu oddechowego

Prawidłowy dobór sprzętu ochrony układu oddechowego przed zagrożeniami występującymi w powietrznym środowisku pracy, musi być poprzedzony dokładną znajomością rodzajów sprzętu, jego parametrów, podstawowych zasad jego działania, możliwość kompletowania poszczególnych części składowych, jak również nazewnictwa i znakowania.
Jedną z podstaw klasyfikacji sprzętu jest zasada działania (patrz schemat).

KLASYFIKACJA SPRZĘTU W ZALEŻNOŚCI OD ZASADY DZIAŁANIA
Decyzja dotycząca wyboru sprzętu ochronnego powinna być podjęta przez służbę bhp lub przez osoby specjalnie przeszkolone i odpowiedzialne za bezpieczeństwo pracy podległych sobie ludzi. Rodzaj sprzętu ochronnego dla ustalonych i znanych warunków pracy może być wytypowany na podstawie pomiarów zanieczyszczeń powietrznego środowiska pracy i podany do wiadomości załodze. Tam, gdzie warunki pracy nie są dokładnie znane, gdzie możne pojawić się niedobór tlenu lub mogą wystąpić nie przewidziane substancje toksyczne, należy bardzo dokładnie i starannie dokonywać wyboru sprzętu ochronnego ( zawsze na korzyść poprawy stopnia zabezpieczenia człowieka) i zakładać możliwość powstania bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia. Stosuje się sprzęt roboczy, który musi być traktowany w zasadzie jako ochrona przed istniejącymi zagrożeniami, w których zasięgu trzeba przebywać czas dłuższy i sprzęt ucieczkowy przeznaczony do krótkotrwałej ochrony przed zagrożeniami, które mogą wystąpić nagle i to przeważnie w stopniu bezpośrednio zagrażającym życiu lub zdrowiu człowieka. Przy dobrze sprzętu ochronnego powinny być brane pod uwagę :

• rodzaj, charakter i zakres występującego lub mogącego wystąpić zagrożenia,

• miejsce użytkowania sprzętu,

• wymagania związane z wykonywaną pracą,

• charakterystyka ochronna i użytkowa sprzętu .

Ustalenie przyczyn niezdatności powietrza do oddychania oraz określenie powstałego w ten sposób zakresu zagrożenia mają podstawowe znaczenie przy doborze sprzętu.
Miejsce wykonywanej pracy ma często wpływ na zakres i rodzaj występującego zagrożenia.
Na wybór rodzaju sprzętu duży wpływ ma również wymagana lub przewidywana aktywność ruchowa użytkowania podczas wykonywania pracy.
Dokładna znajomość charakterystyki ochronnej i użytkowej sprzętu i jego części składowych ma zasadnicze znaczenie przy określaniu zakresu stosowania sprzętu i doboru do charakteru występujących zagrożeń, jak również przy ustaleniu czasu przebywania użytkownika w danych warunkach zagrożenia.
Wytyczenie dotyczące ustalenia czasu użytkowania sprzętu :

1. Dla sprzętu izolującego - regenerującego okres jego użytkowania jest zależny od ciężkości wykonywanej pracy, od objętości tlenu znajdującego się np. butli aparatu oraz od modelu zastosowanego wkładu regenerującego.

2. Dla sprzętu izolującego z własnym zapasem powietrza okres użytkowania jest limitowany objętością powietrza, znajdującego się np. w butli aparatu oraz ciężkością wykonywanej pracy.

3. Dla sprzętu izolującego wężowego okres jego użytkowania nie jest w zasadzie ograniczony ani ciężkością pracy, ani warunkami zewnętrznymi ( wyjątkiem jest tu sprzęt wężowy sprężonego powietrza zasilany z butli).

4. Dla sprzętu oczyszczającego powietrze na zasadzie pochłaniania okres użytkowania bez wymiany pochłaniacza lub wkładu pochłaniającego jest zależny od ich typu, wielkości stężenia i rodzaju substancji toksycznej oraz ciężkości wykonywanej pracy. Zaleca się daleko posuniętą ostrożność stosunku pochłaniaczy i wkładów pochłaniających po upływie czasu ochronnego działania, podawanego przez producenta dla warunków atestacyjnych Dotyczy to szczególnie przypadków, gdy zanieczyszczenie powietrza stanowią substancje bezzapachowe, których obecność we wdychanym powietrzu nie może być stwierdzona za pomocą powonienia.

5. Dla sprzętu oczyszczającego powietrze na zasadzie filtracji okres użytkowania bez wymiany filtru przeciwpyłowego jest zależny od stężenia cząstek oraz od ciężkości wykonywanej pracy i jest limitowany wielkością oporów wdechu. W miarę osadzania się cząstek na filtrze, jego opory rosną aż do osiągnięcia wartości, którą użytkownik uznaje za utrudniającą oddychanie w stopniu uniemożliwiającym dalsze użytkowanie filtru.

6. Dla sprzętu oczyszczającego powietrze na zasadzie filtracji i pochłaniania należy uwzględnić jednocześnie te zagadnienia, które omówiono dla sprzętu pochłaniającego i filtrujacego. Uwzględniając podstawowe kryteria doboru sprzętu ochronnego, pracowano w formie tablicy ramowe wytyczne doboru sprzętu ochronnego do zagrożeń występujących w powietrznym środowisku i do warunków wykonywania pracy.

PÓŁMASKI JEDNORAZOWE
W JAKI SPOSÓB DOBRZE SIĘ ZABEZPIECZYĆ?
Dobrać odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego

• Rozpoznać rodzaj zagrożenia : pyły, dymy,....

• Zidentyfikować zanieczyszczenie

• Wyznaczyć i podwyższyć stężenie substancji zanieczyszczającej

• Porównać z NDS/VLE

• Określić typ filtra (P1, P2 lub P3)

Zabiegi te muszą odnosić się do środowiska na określonym stanowisku pracy (wilgotność, temperatura, itd.)

KLASY OCHRONY:
KLASA P1 przeznaczona jest do ochrony układu oddechowego przed aerozolami cząstek stałych, aerozolami na bazie wody (pył dym) oraz aerozolami z ciekłą fazą rozproszoną (mgły) o ile stężenie fazy rozproszonej nie przekracza 4 X NDS.
ZASTOSOWANIE: przemysł rolniczy, spożywczy, zastosowanie w kamieniołomach, cementowniach, przemyśle, drzewnym przy obróbce drewna miękkiego (iglaste), a szczególnie zaś do takich pyłów jak, węglan wapnia, grafit naturalny i syntetyczny, gips, kreda, tynk, marmur, tlenek cynku, pyłki roślinne, celuloza, siarka, opiłki metali żelaznych, pył węglowy. Półmaska FX2014V FFP1 posiada dodatkowo wkład z włókniny węglowej.

KLASA P2 przeznaczona jest do ochrony układu oddechowego przed aerozolami cząstek stałych, aerozolami na bazie wody (pył dym) oraz aerozolami z ciekłą fazą rozproszoną (mgły) o ile stężenie fazy rozproszonej nie przekracza 10 X NDS.
ZASTOSOWANIE : pyły azbestu, miedzi, baru, tytanu, wanadu, chromu, manganu, pyły drewna twardego, pył węglowy zawierający wolną krzemionkę powyżej 10% , przemysł górniczy, chemiczny, hutniczy (wersja z zaworem wydechowym) przy obróbce drewna twardego (liściaste). Półmaska FX 2024 V FFP2 chroni dodatkowo przed mgłami kwasu siarkowego, pyłami zawierającymi ołów oraz przed oparami fluorowodoru. Znajduje zastosowanie w hutach ołowiu i metali kolorowych, galwanizerniach, w rozlewniach kwasu siarkowego i akumulatorowniach w wytwórniach nawozów fosforowych , hutach szkła (wyrób kryształów) wytwórniach mas bitumicznych, laboratoriach chemicznych w których wydziela się fluorowodór. Półmaska ta posiada także wkład z włókniny węglowej.

KLASA P3 przeznaczona jest do ochrony układu oddechowego przed aerozolami cząstek stałych, aerozolami na bazie wody (pył dym) oraz aerozolami z ciekłą fazą rozproszoną (mgły) o ile stężenie fazy rozproszonej nie przekracza 30 X NDS.
ZASTOSOWANIE : duże stężenie pyłów respirabilnych, stosować przy spawaniu i lutowaniu, chroni przed pyłami zawierającymi : beryl, antymon, arsen, kadm, kobalt, nikiel, rad, strychninę, cząstki radioaktywne.

RAMOWE WYTYCZNE DOBORU SPRZĘTU OCHRONNEGO DO ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH W POWIETRZNYM ŚRODOWISKU I DO WARUNKÓW PRACY

Rodzaj sprzętu	Wielkość stężenia zanieczyszczenia powietrznego środowiska pracy	Zawartość tlenu w powietrzym środowisku pracy	Miejsce użytkowania sprzętu	Umożliwienie swobody ruchu użytkownika	Czas użytkowania sprzętu
1	2	3	4	5	6
Sprzęt izolujący regulujący	bez ograniczeń	dopuszczalny niedobór tlenu	bez ograniczeń	pełna swoboda ruchu	ograniczona
Sprzęt izolujący z własnym zapasem powietrza oddechowego	bez ograniczeń	dopuszczalny niedobór tlenu	bez ograniczeń	pełna swoboda ruchu	ograniczony
Sprzęt izolujący wężowy	bez ograniczeń	dopuszczalny niedobór tlenu	ograniczone długością węży	ograniczona swoboda ruchu	bez ograniczeń
1	2	3	4	5	6
Sprzęt oczyszczający wentylacyjny	ograniczona	wystarczająca	przestrzenie wentylowane o znaczących objętościach	ograniczona swoboda ruchu	ograniczona
Sprzęt oczyszczający, filtrujący, pochłaniający i filtrująco-pochłaniający	ograniczona	wystarczająca	przestrzenie wentylowane o znaczących objętościach	pełna swoboda ruchu	ograniczona

Sprzęt ucieczkowy należy do grupy sprzętu kompletnego, jednorazowego stosowania i jest przystosowany do natychmiastowego użycia. Sprzęt ten jest zasadniczo przydzielony ludziom pracującym w warunkach, w których może w trybie awaryjnym pojawić się zagrożenie. Jeżeli przewidywanie zagrożenie może pojawić się w postaci par lub gazów oraz pyłów na otwartych przestrzeniach lub w dużych pomieszczeniach o dogodnych i krótkich drogach ewakuacyjnych, wówczas należy zastosować pochłaniacze ucieczkowe lub filtropochłaniacze ucieczkowe z półmaskami lub ustnikami.
Czas ochronnego działania takiego sprzętu ucieczkowego jest krótki i wynosi kilka minut. Jeżeli istnieje możliwość wystąpienia nagłego niedoboru tlenu lub znacznej emisji toksycznych substancji, szczególnie w małych pomieszczeniach lub w pomieszczeniach dużych, lecz o drugich drogach ewakuacyjnych, jest wskazane zastosowanie aparatów powietrznych ucieczkowych lub aparatów tlenowych ucieczkowych.

LEKSYKON
NDS (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie) : odpowiada ono stężeniu mierzonemu dla danego produktu przez pewien okres czasu (np. 8-godzinny dzień pracy). Jeśli NDS przekracza stężenie na które może być narażony człowiek bez uszczerbku na jego zdrowiu, zabezpieczenie będzie konieczne. NDS znajduje się w opisie toksycznego produktu.
VLE (Współczynniki ograniczenia ekspozycji wg. normy europejskiej ) : jest to stężenie mierzone w czasie maksymalnym 15 minut, którego nie można przekroczyć.

NORMY
NAJWARZNIEJSZE NORMY ODNOSZĄCE SIĘ DOSPRZĘTU OCHRONY UKŁADU ODDECHOWEGO
EN136 : maski pełne
Dotyczy badań odnośnie odporności na temperaturę, uderzenia, działanie płomienia, promieniowania termicznego, naciągania, testowania środków czyszczących i dezynfekujących. Wymagania nt. zapewnienia przez producenta znakowania i instrukcji.
EN140 : półmaski i ćwierćmaski
Dotyczy badań odporności na uderzenia, temperaturę, działanie płomienia, na środki czyszczące i dezynfekujące, oraz oporów oddychania.
EN141 : pochłaniacze i filtropochłaniacze
Opisuje ona badania laboratoryjne w celu zapewnienia zgodności co do wytrzymałości na uderzenia, temperaturę, wilgoć, pracę w miejscach szczególnie narażonych na korozję oraz odporności mechanicznej i oddechowej.
EN143 : filtry chroniące przed cząstkami Odnosi się ona do wytrzymałości na uderzenia, temperaturę, wilgoć, pracę w miejscach szczególnie narażonych na korozję oraz odporności mechanicznej i oddechowej.
EN149 : półmaski filtrujące Dotyczy badań odporności na uderzenia, temperaturę, działanie płomienia, na środki czyszczące i dezynfekujące, oraz oporów oddychania.
EN405 : półmaski pochłaniające lub filtropochłaniające z zaworami Wyszczególnia badania w zakresie odporności na rodzaj działań, na zużycie, uderzenia, ogień i na opory oddychania.

* Niniejsze opracowanie oparto na informacjach ogólnych zawartych w publikacji Centralnego Instytutu Ochrony Pracy pt.: "Ochrony Osobiste: oraz w katalogu firmy Delta Plus pt.: "Świat BHP".

---