Celem każdego przedsiębiorstwa jest uzyskanie jak największego zysku, stąd też wszystkie działania każdej firmy zmierzają w tymże kierunku. Zyskiem jak wiadomo jest przychód pomniejszony o wydatki na które składają się między innymi obciążenia podatkowe. W Polsce przedsiębiorstwa obciążone są podatkiem dochodowym od osób prawnych, którego wysokość 40%. Popularnie zwany jest podatkiem korporacyjnym. Przedmiotem opodatkowania jest zysk, osiągany przez firmy mające różną formę prawną ( spółki z.o.o. przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, grupy kapitałowe). Podatku tego nie płacą gospodarstwa rolne i leśne, chyba że prowadzą tak zwane działy specjalne (np. przykład szklarnie), nie są też nim objęte dochody kościelnych osób prawnych (na przykład spółek założonych przez Kościół), samorządów terytorialnych, spółdzielni mieszkaniowych. Stawka podatku jest jednolita dla wszystkich i nie zależy od wysokości osiąganego zysku.
Ponieważ podatek naliczany jest od wysokości zysku (czyli różnicy przychodów i kosztów), istotne staje się określenie, jakie wydatki firmy mogą zaliczać do swych kosztów, a jakich nie. Kosztami są na przykład wynagrodzenia, płacone pracownikom i zarządowi (które są następnie opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych), obligatoryjne składki na ubezpieczenia społeczne, a także wydatki pracodawcy na realizację pracowniczych programów emerytalnych, wydatki na zakup materiałów i usług (obciążone podatkiem VAT), koszty reprezentacyjne i koszty reklamy (do wysokości aprobowanej przez ustawę, to jest 0,25%. Przychodów), koszty amortyzacji, czyli stopniowego zmniejszania wartości środków trwałych. Do kosztów nie zalicza się natomiast kar umownych z tytułu sprzedaży wadliwych towarów, wydatków socjalnych, ubezpieczenia pracowników w komercyjnym funduszu emerytalnym, itp. Do kosztów nie zalicza się także wydatków na inwestycje, np. na zakup maszyn lub budowę hali. Wydatki te firma musi finansować z czystego zysku, ale państwo stosuje pewne zachęty do inwestowania. Przez kilka lat obowiązywały na przykład ulgi inwestycyjne. Firmy odpisywały w koszty część wydatków na inwestycje, pod warunkiem, że osiągały wysoką rentowność. Obecnie formą zachętą jest możliwość szybszego wpisywania w koszty wydatków związanych z amortyzacją. Np. firma kupuje za 30 tys. zł urządzenie, które będzie funkcjonować przynajmniej przez 10 lat. Prawo zezwala na rozliczenie amortyzacji tego urządzenia w ciągu 3 lat. Każdego roku więc firma wpisuje w koszty 1/3 wartość urządzenia, czyli po 10 000 zł.
Firmy mają dużą łatwość zaliczania w koszty różnych wydatków, w związku z czym wykazywany przez nie zysk jest często niewielki. Tym samym wielkość dochodów podatkowych państwa z tego tytułu jest stosunkowo mała. Z tego względu podatek dochodowy od osób prawnych jest stopniowo zastępowany przez podatek pośredni -VAT.
Przedsiębiorstwa realizują zwykle dwie strategie podatkowe tzw. strategie niskich i wysokich kosztów. Pierwsza ma miejsce wówczas gdy obciążenia podatkowe są niewielkie, wówczas bowiem obniżenie kosztów spowoduje wzrost dochodów firmy, które pozostaną do dyspozycji właściciela lub grupy właścicieli. W Polsce obciążenia podatkowe nie są specjalnie wyższe od tych stosowanych w krajach wysoko rozwiniętych. Jednak łączne obciążenia podatkowe działalności gospodarczej stosunkowo duże, oprócz wspomnianego już podatku wyróżnia się bowiem wiele innych podatków, które dosyć poważnie obciążają przedsiębiorstwo.
Niektóre przedsiębiorstwa realizują więc strategię wysokich kosztów. Zazwyczaj wtedy właściciele firm chcąc uniknąć płacenia podatku dochodowego wykazują niski dochód od którego płacą niski podatek, a wszelkie „zyski” starają się wprowadzić w koszty prowadzonej przez siebie działalności.
Strategię wysokich kosztów przyjmują często przedsiębiorstwa monopolistyczne, bowiem ich produkt sprzedaje się dobrze, a wzrost kosztów i cen nie wpłynie na wielkość w zakresie produkcji i sprzedaży.
Również przedsiębiorstwa państwowe realizują strategię wysokich kosztów zwłaszcza w sferze płac pracowniczych. Naciski załóg na wzrost płac sprawiają, że zarządy tych przedsiębiorstw godzą się na podwyżki zadawalając się niskimi dochodami, jednak w długim okresie taka strategia może prowadzić do pogorszenia się efektów ekonomicznych a nawet do braku rentowności.
W firmie kosztem uzyskania przychodu są również wydatki na reklamę. Lecz nie wszystkie wydatki mogą stanowić podstawę do uznania ich za koszty uzyskania przychodu. Można do nich zaliczyć jedynie wydatki na reklamę prowadzoną publicznie, czyli w telewizji, radiu, czy prasie, a także finansowania imprez o charakterze reklamowym np. targi wystawy itp. Natomiast w przypadku gdy reklama prowadzona jest w innych sposób nie można uznać za koszty uzyskania przychodów, wydatków przekraczających 0,25% przychodów.
Ustala to ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych : w której jest mowa: „. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: kosztów reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25 proc. przychodu, chyba że reklama jest prowadzona w środkach masowego przekazu lub publicznie w inny sposób,”
Każdy przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, wydatki związane z używaniem samochodu osobowego do prowadzenia działalności gospodarczej o ile samochód ten służy wyłącznie do celów przedsiębiorstwa. Jeżeli natomiast przedsiębiorca używa auto do celów służbowych i prywatnych jednocześnie odliczenia a tytułu poniesionych kosztów niosą za sobą odmienne konsekwencje w sferze kosztów, w tym w szczególności w zakresie zaliczanie ich do kosztów uzyskania przychodów.
W sytuacji bowiem gdy przedsiębiorca przeznacza swój samochód wyłącznie na potrzeby firmy, powstaje obowiązek wpisania pojazdu do środków trwałych. Może wtedy do kosztów uzyskania przychodów zaliczyć wszystkie wydatki związane z eksploatacją pojazdu na które ma rachunki tj. ubezpieczenia, paliwo, remonty itp.
Natomiast jeżeli pojazd wykorzystywany jest zarówno do celów osobistych jak i firmowych za koszty uzyskania przychodów mogą być uznane wydatki w wysokości nie wyższej niż wynikającej z pomnożenia ilości kilometrów faktycznego przebiegu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu. Szczegółowo określa to ustawa:
„...Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków poniesionych wydatków zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem pkt 36, z tytułu używania nie wprowadzonego do ewidencji środków trwałych samochodu osobowego, w tym także stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika - w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; w celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu, według określonego wzoru”
Pracodawca może również wliczyć w koszty uzyskania przychodu wydatki poniesione przez jego pracowników za używania do celów służbowych ich prywatnych samochodów. Rozlicza się to formie ryczałtu miesięcznego lub stawki za jeden przejechany kilometr. Szczegółowo mówi o tym ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych: „...Nie uważa się za koszty wydatków ponoszonych na rzecz pracowników z tytułu używania przez nich samochodów na potrzeby wykonywanej działalności:
a) w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) w wysokości przekraczającej kwotę ustaloną przy zastosowaniu stawek za jeden kilometr przebiegu pojazdu lub w pełnej wysokości, jeżeli podróż służbowa pracownika nie jest udokumentowana delegacją służbową,
b) w jazdach lokalnych - w wysokości przekraczającej wysokość miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo w wysokości przekraczającej stawki za jeden kilometr przebiegu pojazdu,
określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra,...”
Do niedawna przy strategii wysokich kosztów wliczano podnoszenia kosztów uzyskania przychodu poprzez wliczenie w wydatki firmy płac pracowników będących najbliższą rodziną przedsiębiorcy. Sprawiało to że dochód będący źródłem opodatkowania był niższy co w rezultacie prowadziło to zaniżania wysokości płaconego podatku. Obecnie do kosztów prowadzenia działalności nie można zaliczyć wartości własnej pracy podatnika jego małżonka i małoletnich dzieci. Określa to wyraźnie prawo podatkowe ”...Nie uważa się za koszty wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników,..”
Przedsiębiorca podatnik nie może także odliczyć kosztów uzyskania przychodów uzyskanych z tytułu objęcia udziałów lub wkładów w spółdzielni, udziałów w spółce względnie akcji, czy też papierów wartościowych, wyjątek stanowi tutaj sprzedaż udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych. Wówczas wydatki takie należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. „...wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) w spółce oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych oraz certyfikatów inwestycyjnych lub jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji), wkładów oraz innych papierów wartościowych, w tym dochodu z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także dochodu z odpłatnego zbycia certyfikatów inwestycyjnych lub jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, albo umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych, a także z tytułu umorzenia jednostek uczestnictwa lub certyfikatów inwestycyjnych w przypadku likwidacji funduszu inwestycyjnego „
Przedsiębiorca nie może wliczać w koszta firmy przedmiotów nie wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służących jego osobistym celom „...wydatków poniesionych na zakup zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa, nie zaliczanych zgodnie z odrębnymi przepisami do środków trwałych - w przypadku stwierdzenia, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika, pracowników lub innych osób, albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą przedsiębiorstwa,”
Istotnym czynnikiem strategii podatkowej przedsiębiorstwa jest możliwość wyboru w określonych przypadkach metody amortyzacji okresu umarzania środków trwałych a nawet metody wyceny i przeszacowania majątku. Wynika to stąd że amortyzacja jest kosztem uzyskania przychodów, a więc ma istotny wpływ na dochód który jest podstawą opodatkowania. Wybór może dotyczyć wysokości stawki amortyzacyjnej dla środków trwałych w stosunku do których przewidziano jedynie graniczne wysokości stawek ".„.
Tak przedsiębiorstwa dobierają różne strategie podatkowe w celu osiągnięcia zakładanych przez siebie celów. Mniejsze firmy stosują w większości strategię wysokich kosztów, w których starają się ukryć wszystkie możliwe wydatki, np. na zakup samochodów, odsetki od kredytów itp. Wiele małych firm wykazuje bardzo mały przychód a czasami wręcz stratę w celu uniknięcia płacenia podatku dochodowego. Duże przedsiębiorstwa starają się raczej obniżać koszty tak aby wykazać się jak największym zyskiem netto co w oczach inwestorów wskazuje na dobrą kondycję finansową przedsiębiorstwa. Wybór strategii zależy więc od wielu różnych czynników które kształtowane są przez mechanizmy wolnego rynku oraz politykę fiskalną państwa
KOSZTY A STRATEGIA PODATKOWA
PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 23 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 23 ust. 1 pkt 36 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Art. 23 ust. 1 pkt 49 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych