DEZYNFEKCJA, STERYLIZACJA
17 lutego 2004 roku ukazało się rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej.
Drobnoustroje mogą być przenoszone do organizmu człowieka:
drogą kontaktu bezpośredniego ( najczęściej przez ręce),
drogą kontaktu pośredniego (przez zanieczyszczone przedmioty, narzędzia lub powierzchnie),
drogą powietrzną (zakażenie drogą inhalacyjną, np. przy użyciu urządzeń inhalacyjnych).
Szczególnie niebezpieczne są wirusy przenoszone drogą krwi (wirusy żółtaczki zakaźnej HBV i HCV oraz HIV).
DEZYNFEKCJA - to proces, w wyniku którego następuje zabicie drobnoustrojów chorobotwórczych (bakterii, grzybów, wirusów) znajdujących się na przedmiotach, narzędziach, powierzchniach. Dezynfekcja nie powoduje jednak zabicie form przetrwalnikowych bakterii.
Do dezynfekcji wybieramy preparaty z następujących grup chemicznych:
aldehydy (działanie bakteriobójcze, prątkobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze, włącznie z HIV, HBV, HCV),
związki nadtlenkowe (działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze, włącznie z HIV, HBV, HCV),
alkiloaminy (działanie bakteriobójcze, prątkobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze, włącznie z HIV, HBV, HCV),
alkohole: etylowy, izopropylowy, n-propanol (działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze),
preparaty zawierające aktywny chlor np. podchloryn sodu (działanie bakteriobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze).
Wyjaśnienie skrótów:
B - bakterie
V - wirusy
S - spory
F - grzyby
Tbc - prątki gruźlicy
STERYLIZACJA - wyjałowienie - to proces, w wyniku którego zniszczone zostają
wszelkie drobnoustroje (bakterie z formami przetrwalnikowymi, grzyby, wirusy). Sterylizację przeprowadza się w autoklawach, czyli sterylizatorach parowych. Czynnikiem zabójczym jest para wodna pod ciśnieniem, o temperaturze np. 121 lub 134 oC. Czasy te określają tylko sam proces sterylizacji. Całkowity czas cyklu jest dłuższy niż sam proces sterylizacji (5-15 min), ponieważ obejmuje nagrzewanie się autoklawu oraz suszenie materiałów po sterylizacji.
Sterylizator kulkowy - nie wolno ich stosować do sterylizacji naruszających ciągłość skóry, tkanek. Nie posiadają zamkniętej komory, termometrów, brak możliwości jakiejkolwiek kontroli, czy proces ten przebiega prawidłowo. Narzędzia nie są poddawane w całości wysokiej temperaturze.
W Polsce również nie można stosować sterylizatorów na „suche powietrze” do sterylizacji naruszających ciągłość tkanek i mających kontakt z krwią. Jest to związane z dużą odpornością wirusa zapalenia wątroby typu B - HBV na ten rodzaj sterylizacji.
KODEKS HIGIENY (w celu uzyskania odpowiedniej czystości mikrobiologicznej powinny być stosowane uniwersalne, standardowe zasady postępowania, które chronią zarówno pracowników jak i klientów oraz ograniczają zagrożenia rozprzestrzeniania drobnoustrojów w środowisku:
narzędzia i sprzęt wielokrotnego użytku (zanieczyszczone krwią), bezpośrednio po zabiegu poddaje się dezynfekcji o szerokim zakresie działania, następnie umyciu
i czyszczeniu, suszeniu, pakowaniu i sterylizacji.
Powierzchnie w zależności od stopnia zagrożenia epidemiologicznego podlegają myciu lub dezynfekcji. Powierzchnie zanieczyszczone krwią - dezynfekuje się miejscowo, preparatami o odpowiednim zakresie działania, a następnie po usunięciu zanieczyszczenia, zmywa roztworami preparatów o ogólnej dezynfekcji.
Narzędzia i sprzęt jednokrotnego użytku oraz specyficzne odpady medyczne (np. opatrunki i igły) natychmiast po zabiegu umieszcza się w odpowiednim pojemniku,
a pod koniec dnia przekazuje do utylizacji (unieszkodliwienia).
Strefy czyste i brudne
Należy wydzielić te strefy w gabinecie. W obszarze „czystym” powinny znajdować się: sprzęt, narzędzia i materiały przygotowane do zabiegu. Należy pamiętać, by obchodzić się bardzo ostrożnie z materiałami sterylnymi. Należy umieścić je w czystej, zamkniętej szafie. Przy przechowywaniu na regałach odległość od podłogi powinna wynosić co najmniej 30 cm. Należy przechowywać z dala od źródła ciepła, chronić przed promieniowaniem słonecznym. Przedmioty tak przygotowane mogą być przechowywane maksymalnie do 6 miesięcy. Jeśli warunki są gorsze, okres ten należy skrócić. Zawartość opakowanie uszkodzonego uważa się za nie sterylny.
W obszarze „brudnym” - umieszcza się materiały po użyciu, dezynfekuje, myje i przygotowuje do sterylizacji lub dezynfekcji.
Kontrola procesów sterylizacji:
Podstawową zasadą jest to, aby materiały kontaktujące się z uszkodzonymi tkankami były sterylne. Do tego wymagana jest kontrola procesów sterylizacji, czy przebiegają prawidłowo.
Wyróżniamy kontrolę:
Fizyczną,
Chemiczną,
Biologiczną.
Ad a) wskaźniki fizyczne (termometr, manometr, karty kontrolne, kontrolki świetlne)
określają stan techniczny urządzenia,
Ad b) wskaźniki chemiczne (paski, groszki bibułowe, taśmy samoprzylepne) zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów sterylizacji zmieniają barwę. Informację o przeprowadzonym procesie otrzymuje się natychmiast po jego zakończeniu (wskaźniki te powinny być umieszczane wewnątrz pakietów przeznaczonych do sterylizacji),
Ad c) wskaźniki biologiczne (fiołki, paski bibułowe) informują o fakcie zabicia
drobnoustrojów (spor), wyselekcjonowanych szczepów bakterii wysoce opornych na dany czynnik sterylizacji. Ich zabicie świadczy o skuteczności procesu. Kontrola biologiczna jest bardzo kłopotliwa, ponieważ fiolki z drobnoustrojami testowymi po sterylizacji należy umieścić w specjalnych inkubatorach, a wynik odczytuje się po 24 - 48 h.
Sterylizacja standardowa
Należy pamiętać, że wszystkie czynności należy wykonać w rękawiczkach jednorazowych,
Umyć i wyszczotkować pod bieżącą wodą zaraz po użyciu, by dokładnie usunąć przylegające do nich resztki,
Wrzucić narzędzia do uprzednio przygotowanego preparatu dezynfekcyjnego (czas odpowiedni do stężenia preparatu),
Jeżeli to możliwe, przełożyć narzędzia do myjki ultradźwiękowej z wodą destylowaną,
Wyciągnąć i dokładnie spłukać narzędzia w wodzie destylowanej by uniknąć osadów z wapnia,
Narzędzia dokładnie osuszyć, by uniknąć pozostałości wody, która może spowodować rdzewienie,
Włożyć do autoklawu już wysuszone narzędzia nie zapakowane jeśli w niedługim okresie czasu będą używane lub do torebek papierowo - foliowych,
Starannie umyć, spłukać i osuszyć również tacki, które będą wkładane do autoklawu,
Dla materiałów sterylizowanych w opakowaniach zalecamy użycie specjalnej podstawki, co zapewni dokładne osuszenie,
Nożyczki, szczypce winny pozostać nieco rozchylone. Lusterka i pojemniki sterylizować zwrócone ku dołowi,
Dla optymalnej sterylizacji narzędzia nie powinny stykać się ze sobą, a zbyt wiele narzędzi włożonych na raz obniża skuteczność sterylizacji,
W przypadku materiałów sterylizowanych w rękawach, należy pakiety układać przeźroczystą stroną w dół i unikać nakładania ich na siebie. Zalecane jest stosowanie rękawów dopasowanych wielkością do sterylizowanych przedmiotów ponieważ pozaginane krawędzie utrudniają suszenie,
Układać lekkie artykuły na samej górze, natomiast opakowania z ciężkim sprzętem umieszczać na dole,
W przypadku sterylizacji materiałów bardzo delikatnych zaleca się wyjęcie ich natychmiast po zakończeniu cyklu, a nawet w fazie suszenia, po uprzednim sprawdzeniu, czy manometr ciśnieniowy wskazuje „0”,
Kiedy „timer” osiągnie pozycję „0”, oznacza to, że sterylizacja dobiegła końca. Można ostrożnie otworzyć drzwiczki, uprzednio upewniając się, że manometr ciśnieniowy wskazuje „0”,
Do wyjęcia tacek z materiałami z autoklawu należy użyć specjalnego klucza, będącego na wyposażeniu oraz rękawiczek ochronnych,
Przy otwieraniu drzwiczek należy się odsunąć na około 50 cm, ponieważ może się zdążyć, że ponad komorę wydostanie się nieco pary przy otwieraniu, która może oparzyć operatora,
Jeżeli drzwiczki nie zostaną otwarte zaraz po zakończeniu cyklu sterylizacji, może na ich wewnętrznej powierzchni skropić się para wodna, która będzie skapywać na zewnątrz po ich otwarciu. Jest to efekt naturalny.
Wyciągnięte narzędzia pakowane schować w „strefie czystej”
1