Kształcenie specjalne i nauczanie indywidualne
29 stycznia 2003 r. Paragraf 1 Indywidualne nauczanie dzieci i młodzieży,
których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, zwane dalej `indywidualnym nauczaniem`
Zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu rodzinnym, specjalnym.
Przepisy prawne regulujące kwestie związane z nauczaniem indywidualnym:
art. 71b ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zmianami)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 23, poz. 193)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz wydawania opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju a także szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania (Dz. U. Nr 13, poz. 114 ze zmianami)
Zgodnie z art. 71b ust. 1a ustawy o systemie oświaty "indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły". Ta forma nauczania przeznaczona jest dla uczniów poważnie chorych, z ciężkimi urazami, po wypadkach, operacjach itp. Upośledzenie umysłowe, wady wzroku, słuchu - nawet poważne, nie kwalifikują dziecka do nauczania indywidualnego. Uczeń dotknięty niepełnosprawnością może być nauczany indywidualnie tylko ze względu na chorobę.
Taką decyzję wydaje dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń. Podstawą wydania decyzji jest "orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania" wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej oraz wniosek rodziców. Decyzja wydaje się w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.
Każde dziecko w wieku do lat 18 musi być objęte jakąś formą realizacji obowiązku szkolnego. Dla dziecka, któremu stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, taką formą jest właśnie nauczanie indywidualne. Natomiast uczeń pełnoletni ma zagwarantowane prawo do nauki.
Nauczanie indywidualne odbywa się na życzenie rodziców. To oni występują z wnioskiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, przedkładają zaświadczenie lekarza-specjalisty o chorobie dziecka. Na ich wniosek dyrektor szkoły organizuje indywidualne nauczanie w oparciu o obowiązujące przepisy. Jeżeli rodzice nie życzą sobie, by nauczyciele przychodzili do domu, aby uczyć chore dziecko, to należy domniemywać, że nie zdają sobie sprawy z tego, czym jest indywidualne nauczanie. Rodzice powinni być informowani o sposobie organizacji indywidualnego nauczania - przez poradnię psychologiczno-pedagogiczna i przez szkołę, wówczas ich decyzje będą w pełni świadome.
§3 ww. rozporządzenia stanowi, że tygodniowy wymiar godzin indywidualnego nauczania wynosi:
dla uczniów zerowego etapu edukacyjnego (klasy wstępnej) - od 4 do 6 godzin
dla uczniów klas I - III szkoły podstawowej - od 6 do 8 godzin
dla uczniów klas IV - VI szkoły podstawowej - od 8 do 10 godzin
dla uczniów gimnazjum - od 10 do 12 godzin
dla uczniów szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych - od 12 do 16 godzin
Nauczyciel uczący dziecko zakwalifikowane do indywidualnego nauczania powinien posiadać takie samo przygotowanie do nauczania przedmiotowego jak do pracy w szkole. W pracy z dziećmi ze starszych klas, gdzie liczba przedmiotów jest duża, wskazane jest łączenie treści przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych, tak aby ograniczyć liczbę nauczycieli pracujących z dzieckiem. Takich ograniczeń wymaga organizacja nauczania oraz specyficzne potrzeby dziecka chorego. Z powyższych względów organizujący nauczanie dyrektor szkoły musi przydzielić nauczanie odpowiednim nauczycielom. Byłoby wskazane i bardzo pomocne, gdyby prowadzący nauczanie posiadali przygotowanie z zakresu pedagogiki leczniczej (terapeutycznej). Nauczanie dziecka chorego a równocześnie niepełnosprawnego prowadzić powinien nauczyciel z przygotowaniem z zakresu właściwego działu pedagogiki specjalnej (oligofrenopedagogiki, surdopedagogiki, tyflopedagogiki).
Uczeń może być zwolniony wyłącznie z wychowania fizycznego, informatyki lub technologii informatycznej (na ogólnych zasadach, to jest na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach, wydanej przez lekarza, oraz na czas określony w tej opinii) - §8 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 199 poz. 2046, ze zmianami) oraz z nauki drugiego obowiązkowego języka obcego (dotyczy ucznia z wadą słuchu lub z głęboką dysleksją - §9 ust.1 ww. rozporządzenia). Pozostałe przedmioty ujęte w szkolnym planie nauczania dla danej klasy muszą być realizowane, oczywiście proporcjonalnie do ogólnej liczby godzin nauczania indywidualnego. Uczeń musi być z tych przedmiotów oceniony. Jest to podstawa do klasyfikacji i uzyskania promocji.
Nie należy lekceważyć takich przedmiotów jak plastyka i muzyka. Dla dziecka chorego mają one szczególne walory terapeutyczne.
§3 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 23, poz. 193) stanowi, że "dyrektor szkoły, na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego nauczania może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści nauczania objętych obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi, stosownie do możliwości psychofizycznych ucznia i warunków organizacyjnych nauczania".
W nauczaniu indywidualnym nauczyciel ma swoisty komfort. Może bowiem realizować program w pełni dostosowany do indywidualnych możliwości ucznia. Musi uwzględnić poziom rozwoju intelektualnego oraz właściwą podstawę programową. Uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz dzieci z normą intelektualną obowiązuje ta sama podstawa: "Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkól podstawowych i gimnazjów", natomiast dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym "Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach" (Dz. U. z 2002 r. Nr 51. poz. 458, z 2003 Nr 210 poz.2041, z 2005 r. Nr 19 poz. 165). Nauczyciel uczący dziecko chore musi także uwzględnić wpływ choroby na funkcjonowanie w sterze społecznej i emocjonalnej oraz warunki organizacyjne.
Zgodnie z §2 ust.4 w/w rozporządzenia "zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej". Jednakże "w celu pełnego osobowego rozwoju uczniów objętych indywidualnym nauczaniem oraz ich integracji ze środowiskiem rówieśników, dyrektor szkoły w miarę posiadanych możliwości, uwzględniając stan zdrowia dzieci, organizuje im uczestniczenie w życiu szkoły, np. w uroczystościach okolicznościowych". Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, gdy dziecko regularnie uczęszcza na lekcje oraz jest „douczane indywidualnie" w ramach przyznanego mu nauczania indywidualnego.
Mamy też do czynienia z inny rodzajem kształcenia indywidualnego tzw.: kształceniem , rewalidacyjno-wychowawczym jest to forma realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. Mogą one być prowadzone w formie indywidualnej lub zespołowej. Organizację tych zajęć regulują odrębne przepisy: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. Nr 14, poz. 76). Określony w §9 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia wymiar godzin (2 godzin dziennie na zajęciach indywidualnych) jest obligatoryjny. Zajęcia te może prowadzić wyłącznie nauczyciel posiadający kwalifikacje z zakresu oligofrenopedagogiki. Sposób organizowania tych zajęć jest analogiczny jak w przypadku nauczania indywidualnego.
Zgodnie z §11 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. Nr 23 poz. 225 oraz z 2003 r. Nr 107, poz. 1003) w przypadku ucznia nauczanego indywidualnie szkoła/przedszkole prowadzą odrębny dla każdego ucznia/wychowanka dziennik indywidualnego nauczania. Dziecko nauczane indywidualnie pozostaje uczniem konkretnej klasy - powinno więc być wpisane do dziennika lekcyjnego (z odpowiednią adnotacją). Do tego dziennika należy wpisać ustalone dla ucznia oceny końcoworoczne (semestralne) oraz ocenę z zachowania. Pozostała dokumentacja prowadzona jest analogicznie jak w stosunku do innych uczniów. Dotyczy to również wydawania świadectw.
Orzekanie o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12.02.2001 roku o potrzebie kształcenia specjalnego dzieci młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagającymi stosowania specjalistycznej organizacji nauki i metod pracy, w tym o potrzebie zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim oraz o potrzebie nauczania indywidualnego dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub utrudnia uczęszczanie do szkoły orzekają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach pedagogiczno - psychologicznych lub innych publicznych poradniach specjalistycznych.
Zespoły te orzekają na wniosek rodziców (opiekunów prawnych) dziecka.
Formularz wniosku o wydanie orzeczenia można pobrać w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej.
Do wniosku załącza się posiadaną dokumentację uzasadniającą wniosek, a w szczególności wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich. Dodatkowo załącza się zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka.
W przypadku uwzględnienia wniosku zespół orzekający wydaje odpowiednio orzeczenie:
o potrzebie kształcenia specjalnego - w którym określa się zalecaną formę kształcenia specjalnego: w szkole ogólnodostępnej, szkole integracyjnej lub oddziale integracyjnym, szkole specjalnej lub oddziale specjalnym, w specjalnym ośrodku szkolno - wychowawczym lub ośrodku rehabilitacyjno - wychowawczym. Orzeczenie to wydaje się na okres jednego roku szkolnego, etapu edukacyjnego, okresu kształcenia w danej szkole lub na czas nieokreślony.
o potrzebie zajęć rewalidacyjno - wychowawczych (w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowych w stopniu głębokim) - wydaje się na 5 lat.
o potrzebie kształcenia indywidualnego - wydaje się na okres wskazany w zaświadczeniu lekarskim o stanie zdrowia ucznia.
W przypadku nieuwzględnienia wniosku zespół wydaje orzeczenie odmowne, stwierdzające że nie zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego, zajęć rewalidacyjno - wychowawczych bądź kształcenia indywidualnego. Od orzeczenia wnioskodawca może wnieść w terminie 14 dni od daty jego otrzymania odwołanie do kuratora oświaty, za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie.
Zespoły orzekające wydają orzeczenia dla uczniów szkół położonych na terenie działania poradnia. Natomiast w przypadku dzieci nieuczęszczających do szkoły orzeczenie wydają zespoły w poradniach właściwych ze względu na miejsce ich zamieszkania.
W przypadku dzieci niesłyszących i słabo słyszących oraz dzieci z autyzmem orzeczenia wydają zespoły działające w poradniach wskazanych przez kuratora oświaty.
Za szkolnictwo specjalne odpowiedzialne jest Starostwo Powiatowe. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, za zgodą rodziców, zapewnia odpowiednią formę kształcenia, a dyrektor szkoły do której uczęszcza uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, organizuje indywidualne nauczanie. |
1