Temat :Struktura administracji - podstawowe pojęcia .

Centralizacja

Pod pojęciem centralizacji rozumie się taką budowę aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia.

Przykład

Na zasadzie centralizacji funkcjonuje administracja rządowa.

Definicja hierarchicznego podporządkowania

Występujące w przedstawionej definicji pojęcie hierarchicznego podporząd­kowania oznacza, iż organy niższego rzędu są uzależnione od organów wyższego rzędu dwoma rodzajami zależności

Decentralizacja

Przeciwieństwem centralizacji jest decentralizacja. Jest to taki sposób organizacji aparatu administracyjnego, w którym brak jest hierarchicznego podporządkowania jednych organów w stosunku do innych organów. Można wyróżnić decentralizację terytorialną, w której brak jest jakichkolwiek powiązań świadczących o hierarchicznym podporządkowaniu pomiędzy danymi jednostkami podziału terytorialnego.

Na zasadzie decentralizacji terytorialnej skonstruowana jest administracja samorządowa, w której można wyróżnić trzy, niezależnie od siebie funkcjonu­jące i niepodporządkowane sobie wzajemnie szczeble samorządowej admini­stracji gminnej, powiatowej oraz samorządu województwa.

Koncentracja i dekoncentracja

W ramach administracji scentralizowanej (rządowej) występuje zjawisko skupiania kompetencji, zwane koncentracją, lub też rozproszenia kompetencji, zwane dekoncentracją.

Dekoncentracja jest formą centralizacji administracji oznaczającą możliwość prze­noszenia kompetencji na organy niższe lub równorzędne w drodze wydanego aktu normatywnego (ustawa) lub poprzez stworzenie nadrzędności hierarchicznej orga­nów zwierzchnich w zakresie wykonywania przekazywanych kompetencji.

Elementy dekoncentracji

• tzw. zależność osobową - organ wyższego stopnia ma prawo obsadzania
  stanowisk w organach niższego stopnia;

• tzw. zależność służbową - organ wyższego stopnia ma prawo do wydawania
  poleceń służbowych organowi niższego stopnia o charakterze wytycznych,
  okólników czy też poleceń służbowych.

Na zasadzie dekoncentracji terytorialnej można np. przenieść sprawy przy­pisane organom umiejscowionym w centrum struktury administracji do wła­ściwości organów terenowych, np. przesunięcie na szczebel wojewódzki funkcji organów nadzoru nad przedsiębiorstwami państwowymi ze szczebla ministe­rialnego .

Kontrola jest funkcją organu, która polega na sprawdzaniu działalności innych pod­miotów administracji, bez możliwości wpływania na bieżącą działalność podmiotów kontrolowanych przez wydawanie im nakazów lub poleceń .

Nadzór

Pod pojęciem nadzoru należy rozumieć funkcję organu polegającą na możliwości wiążącego oddziaływania danego organu administracji na inny organ.

Najistotniejszym elementem relacji nadzorczej staje się możliwość podjęcia władczej ingerencji, ustanowionej celem zapewnienia dochowania przez podmiot nadzorowany określonych reguł, wzorców, standardów itp., za pomocą których ustalone zostały po­żądane cele i efekty danej działalności lub utrzymanie danego stanu.

Stosowany jest podział form relacji nadzoru na:

• nadzór prewencyjny,

• nadzór represyjny.

Koordynacja

Pod pojęciem koordynacji należy rozumieć zbiór uprawnień wykonywany przez organ w stosunku do organów lub też instytucji, które nie są mu bezpośrednio organi­zacyjnie lub też służbowo .Działalność podmiotu koordynującego opiera się najczęściej na osiągnięciu pewnego celu (np. podniesienie efektywności działania lub współdziałania).

Funkcje koordynacyjne wobec organów administracji niezespolonej na terenie województwa wypełnia m.in. wojewoda jako zwierzchnik administracji rzą­dowej w województwie.

Kierownictwo jest najszerszą możliwością oddziaływania na inny organ administracji przy pomocy wszystkich dostępnych środków, jakich przepisy prawa nie zabraniają stosować. Mogą być to zarówno środki ściśle opisane przepisami prawa, jak i środki, które związane są z oddziaływaniem w relacjach zachodzących „wewnątrz administracji". Kierownictwo występuje wyłącznie w układzie scentralizowanym. Na zasadach kierownictwa skonstruowany jest cały system administracji rządowej.

Zwierzchnictwo i zespolenie

Zwierzchnictwo to swoista funkcja administracji związana z wynikającym z prze­pisów prawa swoistym podporządkowaniem organów administracji publicznej w ra­mach tzw. zespolenia administracji. Funkcja ta występuje wówczas, gdy jakiś organ posiadający kompetencje o charakterze ogólnym sprawuje funkcje kierowni­cze wobec organów posiadających kompetencje szczegółowe .

Zespolenie, jako przeciwieństwo specjalizacji resortowej, polega na połącze­niu sil i środków administracji, zajmującej się różnymi materiami, w jedną ca­łość na określonym terytorium .

Na zasadach zespolenia skonstruowana jest znaczna część administracji rzą­dowej w terenie - tzw. administracja zespolona (zespolone służby, inspekcje i straże pod zwierzchnictwem wojewody .

Współdziałanie jest sposobem opisania relacji organów administracji publicznej związaną z tworzoną przepisami prawa koniecznością współpracy pomiędzy nimi w trakcie wykonywania zadań wyznaczonych przepisami ustrojowymi, w tym rów­nież w trakcie wydawania decyzji administracyjnych.

Uznanie administracyjne

Przez uznanie administracyjne należy rozumieć kompetencję organu admini­stracji publicznej do kształtowania rozstrzygnięcia sprawy według oceny celowości, dokonywaną w na podstawie i w granicach przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Możliwość zastosowania instytucji uznania administracyjnego musi wy­nikać z przepisów prawa (z normy prawnej). Uznanie administracyjne wyraża się najczęściej poprzez użycie w normie prawnej wyrażeń, że organ „może", „ma prawo", ,jest uprawniony" albo też jest upoważniony" do podjęcia jakiejś decyzji . Uznanie administracyjne będzie więc możnością wyboru przez organ jednego z prawnie dozwolonych wariantów kształ­towania decyzji administracyjnej na podstawie ustalonego w postępowaniu dowo­dowym stanu faktycznego sprawy .

Do najczęściej spotykanych pojęć niedookreślonych w prawie administracyjnym zaliczyć można: „interes społeczny", „interes publiczny", „interes Rzeczypospolitej Polskiej", „ochrona porządku publicznego", „względy porządku pu­blicznego" „bezpieczeństwo państwa".

Podziały terytorialne państwa:

Wyróżniamy następujące rodzaje podziałów terytorialnych państwa:

• zasadniczy,

• pomocniczy,

• specjalny.

• Podział zasadniczy jest tworzony dla realizacji podstawowych zadań publicznych przez terenowe organy administracji rządowej i samorządowej. Jednostkami podziału zasadniczego są gminy, powiaty i województwa.

Podział pomocniczy uzupełnia podział zasadniczy lub podział specjalny i jest two­rzony dla organów terenowych realizujących zadania przypisane podmiotom reali­zującym zadania na podstawie ustalonego podziału (zasadniczego czy też specjalnego).

Przykład podziału pomocniczego

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze:

• w gminach wiejskich - sołectwa (czasami również kolonie),

• w gminach miejskich - dzielnice i osiedla.

• Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.

Podział specjalny jest dokonywany na potrzeby działania terenowych organów administracji publicznej o kompetencjach szczególnych oraz dla innych podmiotów, niż należące do sfery ustrojowej administracji (rządowej czy też samorządowej), wykonujących określone zadania publiczne.

Opracowała Natalia Makoś na podstawie książki- Rafała Stankiewicza- Prawo administracyjne.

3

---