Filozofia Lek I rok
Tematy i pytania kontrolne
„Liberalizm dla liberałów, kanibalizm dla kanibali” (Martin Hollis).
To znane prześmiewcze hasło można przypisać:
zwolennikowi idei wielo(multi)kulturowości krytykującemu eurocentryzm,
zwolennikowi liberalizmu krytykującemu ideę wielokulturowości,
zwolennikowi politycznej poprawności krytykującemu dyskryminację innych kultur,
zwolennikowi racjonalizmu krytykującemu dogmatyzm religijny.
Nr 1. Co to jest metafizyka? (tymczasowo wielokrotnego wyboru)
wiedza rozumowa dotycząca bezwzględnej, nieuwarunkowanej rzeczywistości będącej wzorcem, istotą rzeczywistości danej nam w ludzkim doświadczeniu,
wiedza dotycząca tego, co wykracza poza granice rozumu i doświadczenia ludzkiego, a oparta na bezpośrednim kontakcie z tym, co niewidzialne, absolutne,
wiedza wykraczająca poza doświadczenie i nieweryfikowalna empirycznie,
jest to nauka o tym, co leży poza granicami naturalnego doświadczenia, poznanie przyczyny i pierwszej zasady wszechrzeczy.
jest to teoria poznania, która bada, w jaki sposób świat jest poznawalny,
jest to nauka o tym, co leży poza granicami natury, poznanie przyczyny i pierwszej zasady rzeczy,
jest to wolna od wszelkich uprzedzeń działalność badawcza, w której uczony przyjmuje obiektywną i bezstronną postawę wobec przedmiotu badań,
wiedza o powstaniu świata,
jest to wiedza oparta o weryfikowalne empirycznie hipotezy,
jest to wiedza o przyczynowych prawach rządzących na ziemi i w kosmosie,
wiedza dotycząca tego, co wykracza poza świat dany nam w doświadczeniu i czego nie sposób wyrazić i zakomunikować w języku pojęć ogólnych,
jest to wiedza wnikająca pod powierzchnię zjawisk danych nam w doświadczeniu potocznym, w celu dotarcia do stałych, logicznych związków zachodzących między nimi,
jest to tworzenie hipotez (teorii) wyjaśniających całość istnienia wszechrzeczy.
Nr . Na jakich założeniach opiera się metafizyka jako nauka? (tymczasowo wielokrotnego wyboru)
tożsamości myśli i bytu,
klasycznej teorii prawdy,
koherentnej teorii prawdy,
rozumności będącej atrybutem bytu,
realnym istnieniu tego, co ogóle i możliwe do uchwycenia i wyrażenia przez pojęcia,
realnym istnieniu tego, co ponadnaturalne i absolutne, a jednocześnie co nieuchwytne i niemożliwe do wyrażenia przez pojęcia,
istnieniu uniwersalnego ładu kosmicznego jednoczącego prawa przyrody z celowością, wartością i sensem,
wierze w nieograniczone możliwości rozumu ludzkiego,
przekonaniu, że możliwości poznawcze człowieka są ograniczone,
przekonaniu, że „są na świecie rzeczy, o których nie śniło się filozofom”,
przekonaniu, że świat zobiektywizowany i zmatematyzowany nie wyczerpuje całości istnienia wszechrzeczy,
przekonaniu, że tylko abstrahując od subiektywnych składników doświadczenia jednostkowego, możemy cokolwiek obiektywnie sądzić o rzeczach danych nam w doświadczeniu i o niczym ponad to,
przekonaniu o niewspółmierności (nieprzekładalności) porządków faktów i wartości,
przekonaniu, że ponieważ ludzie mają różne przekonania oraz kierują się różnymi wartościami i racjami, zatem nie istnieją uniwersalne wzorce, miary i hierarchie,
przekonaniu, że istota i porządek wszechrzeczy dostępny jest człowiekowi dzięki władzy rozumu, niezależnej od doświadczenia,
niezależnie od wielości i różnorodności postaw i ocen ludzkich, można odkryć wspólny uniwersalny układ odniesienia, będący podstawą wspólnej wiedzy o rzeczywistości faktów i wartości,
pod powierzchnią zjawisk dostępnych w doświadczeniu potocznym, istnieje powszechny ogólny porządek rzeczy, uchwytny dzięki pojęciom ogólnym wywodliwym z doświadczenia i przez nie weryfikowalnym,
Nr . Racjonalność wiedzy naukowej (jej wartość poznawcza) zakorzeniona jest (np. wg Platona)
w metafizycznym bycie rozumnym, uniwersalnym ładzie, porządkującym wszystkie aspekty świata widzialnego i inteligibilnego,
w naturalnym porządku czyli niezmiennych nieugiętych prawach przyrody i społeczeństwa (jako wytworu przyrodniczego), których celowość i sens są przed nami ukryte,
racjonalność jest swoistym instrumentem umysłu i działań ludzkich, dzięki czemu możemy przewidywać zjawiska i skutecznie osiągać swoje cele,
racjonalność wiedzy ludzkiej jest fikcją.
Nr . Matematyka (w ujęciu różnych filozofów, np. Pitagorasa, Kartezjusza, kanta, pozytywistów itd.)
dotyczy ponadczasowego uniwersalnego koniecznego porządku Kosmosu rozpoznając wszelkie stosunki ziemskie i planetarne,
jest nauką czysto formalną analizującą struktury naszego myślenia i konieczne stosunki między abstrakcyjnymi ideami, które produkuje nasz umysł, zatem nie ma żadnego związku z rzeczywistością daną nam w doświadczeniu,
dotyczy czasu i przestrzeni jako apriorycznych koniecznych form wszelkiego możliwego doświadczenia, a zatem dokonuje stwierdzeń o rzeczywistości empirycznej,
matematyka jest instrumentem i językiem naukowym pozwalającym na najdoskonalsze uściślenie, ujednoznacznienie i obiektywizację obserwowanej rzeczywistości,
jest zasadą i podstawową siłą działającą we wszechświecie.
Nr . Doświadczenie (w ujęciu różnych filozofów, np. Pitagorasa, Kartezjusza, kanta, pozytywistów)
doświadczenie ukazuje nam prawdziwą rzeczywistość istniejącą obiektywnie, niezależnie od poznającego podmiotu,
w doświadczeniu mamy do czynienia z własnymi podmiotowymi konstrukcjami myślowymi,
przedmioty dane nam w doświadczeniu są jedynie naszymi subiektywnymi przeżyciami,
w doświadczeniu możemy uchwycić ogólną istotę (ejdos) zjawiska, np. istotę barwy czerwonej,
w doświadczeniu mamy do czynienia jedynie z indywidualnymi, skończonymi zjawiskami. będącymi punktem wyjścia i dojścia wszelkich teorii naukowych,
ujawnia nam obiektywne, niezależne od uprzedzeń, fakty, na obserwacji których opiera się wiedza naukowa
Nr . Pojęcia ogólne (w ujęciu różnych filozofów, np. Pitagorasa, Kartezjusza, kanta, pozytywistów
wszelkie pojęcia ogólne wywodzą się z doświadczenia,
pewne najogólniejsze pojęcia nie są wywodliwe z doświadczenia, a jednocześnie stanowią podstawę wiedzy naukowej,
przedmioty pojęć ogólnych istnieją realnie.
Zdaniem Arystotelesa, logika (tymczasowo wielokrotnego wyboru)
jest wyłącznie analizą form naszego myślenia i nie ma żadnego związku z zewnętrzną rzeczywistością
jest analizą form naszego myślenia, które ujmuje rzeczywistość, czyli opisuje istniejące fakty, zatem dokonuje stwierdzeń o rzeczywistości
ujawnia treść pojęcia ogólnego i podaje kryteria prawdziwości przesłanek
zajmuje się formami dowodzenia przy czym wniosek wyprowadzony z prawdziwych przesłanek wedle reguł logiki dostarcza pewnej wiedzy o rzeczywistości
jest analizą myśli, która myśli rzeczywistość
jest analizą apriorycznych form myślenia, które uruchamia umysł w procesie poznania i za pomocą których ujmuje to, co zewnętrzne
jest narzędziem, które umożliwia człowiekowi zapanowanie nad przyrodą
Kant stwierdza, iż czas i przestrzeń są (tymczasowo wielokrotnego wyboru)
obiektywnymi właściwościami rzeczywistości
apriorycznymi formami zmysłów
apriorycznymi kategoriami intelektu
transcendentalne badanie ukazuje czas i przestrzeń jako konieczne i uniwersalne składniki każdego doświadczenia
pojęcie czasu i przestrzeni zmysły wytwarzają z wrażeń
czas i przestrzeń podmiot do wrażeń dodaje
Nr 10. Z założenia, że istnieje tylko jedna obiektywnie prawdziwa odpowiedź na pytanie o dobro moralne, wynika, że:
każdy styl życia jest dobry, o ile nikomu nie wyrządzamy krzywdy,
każdy styl życia jest dobry, o ile nie naruszamy wolności drugiego człowieka,
każdy styl życia jest dobry, o ile żyjemy z godnie z własnym systemem wartości i obowiązującymi normami w danym społeczeństwie,
tylko takie życie jest godziwe, w którym realizujemy prawdziwą istotę człowieczeństwa,
tylko takie życie jest godziwe, które jest podporządkowane obowiązującym w społeczeństwie normom i standardom moralnym.
Nr 25. Prawo naturalne
to prawo wieczne, boskie, prawo, za pomocą którego Bóg rządzi światem,
to biologiczne inklinacje (skłonności) do zachowania życia, przekazywania życia i do życia społecznego,
to prawo rozpoznane na podstawie naturalnych, wrodzonych skłonności do zachowania życia, przekazywania życia i do życia społecznego, w którym człowiek uczestniczy w sposób rozumny i wolny,
dotyczy świata przyrody, dzięki niemu jest ona złożoną i harmonijną strukturą o wielu współzależnych elementach,
to naturalne instynkty wszystkich żywych stworzeń.
Nr 37. Wg I. Kanta autonomia woli polega na:
podleganiu nie koniecznym prawom przyrodniczym, ale regułom społecznym,
tym, że sama tworzy reguły swego postępowania niezależnie od autorytetu i obcych, zewnętrznych determinacji w akcie własnego a zarazem powszechnego prawodawstwa,
realizowaniu własnych indywidualnych celów przy braku zewnętrznego przymusu ze strony innych ludzi,
działaniu motywowanym miłością bliźniego,
możliwością osiągania celów, jakie wyznaczamy sobie w życiu,
wolność polega na dobrowolnym poddaniu się woli Boga.
Nr 62.Wola mocy to:
silna wola dążąca bezwzględnie do wyznaczonego przez rozum celu, zdolna oprzeć się pokusom słabości i skłonności do zła,
wola autonomiczna, wyzwolona z wszelkich determinacji przyrodniczych i zewnętrznych wobec niej i podlegająca tylko własnemu prawu,
wola ustanawiająca wartości i zasady w oparciu o bezwarunkową afirmację życia we wszelkich jego przejawach, nie uznająca żadnych celów nadrzędnych wobec siebie,
wola oparta na siłach reaktywnych w człowieku żądająca dla siebie powszechnego uznania.
Nr 65. F. Nietzsche był autorem znanego powiedzenia: (tymczasowo wielokrotnego wyboru)
Boga nie ma, wyjechał w interesach, (God`s away on business)
Człowiek jest mostem, a nie celem,
Homo homini lupus est,
Mamy tyle władzy ile wiedzy,
Tam, gdzie kończy się państwo, tam zaczyna być człowiek,
Każdy jest najlepszym sędzią we własnych sprawach.
Boga nie ma, wszystko jest dozwolone,
Nikt nie może mnie zmusić, abym był szczęśliwy na jego sposób,
Jest-że człowiek jeno omyłką Boga? Lub Bóg jeno omyłką człowieka?
Człowiek jest celem samym w sobie.
Łatwiej rozbić atom niż ludzkie przesądy,
Wybierając się do kobiety nie zapomnij bata,
Kobieta, gdy kocha, rozszarpuje.,
Cnota jest wiedzą,
m. Nie czynię bowiem dobra, którego chcę, ale czynię to zło, którego nie chcę.
Nr 69. Wg Levinasa zdolność do czynienia dobra jest zakotwiczona w:
a. wrodzonej naturze ludzkiej zdolnej do aktów altruistycznych,
nieskończonej odpowiedzialności za drugiego podjęta w pierwotnym, wolnym wyborze,
sumieniu kształtowanym przez społeczeństwo i lęku przed poczuciem winy,
rozumie zdolnym do rozpoznania przysługującej każdemu człowiekowi godności,
w uczuciach miłości, życzliwości do bliźniego.
ZASADY
Nr Parafrazując imperatyw kategoryczny I. Kanta F.Nietzsche sformułował najwyższy nakaz dla nadczłowieka, potęgujący wolę mocy i nadający sens życiu:
„Postępuj zawsze tak, .............................................................................................................
..............................................................................................................................................
........................................................................................................................................”...
Nr Dokończ zdanie z książki J. St. Milla: „Co to jest utylitaryzm?”:
„ Nauka, która przyjmuje jako podstawę moralności użyteczność, czyli zasadę ......................................................................................................, głosi, że czyny są dobre, jeżeli ........................................................................................................................... .......................................................................................................................................................złe, jeżeli................................................................................................................................”
Nr Uzupełnij następujące zdanie (imperatyw kategoryczny I. Kanta w sformułowaniu praktycznym):
„Postępuj zawsze tak, abyś ...........................................................................................................
.........................................................................................................................................................
nigdy nie traktował wyłącznie....................................................................................................
ale zawsze zarazem jako..................................................................................................”
Nr Uzupełnij następujące zdanie (imperatyw kategoryczny I. Kanta w sformułowaniu teoretycznym):
„Postępuj zawsze według maksymy............................................................................................
.........................................................................................................................................................
................................................................................................................................................”