Cechy transformacji

Gospodarka zachodnia przyswoiła dla siebie niektóre elementy interwencjonizmu państwowego w procesie zarówno produkcji jak i dystrybucji. Wschód ze swej strony miałby się wzbogacić o pewne elementy gospodarki rynkowej.

Jednak w praktyce jedynie Zachód okazał się zdolny do przyswojenia sobie obcych elementów; natomiast społeczeństwa socjalistyczne zawsze gdy zdobywały się na liberalizacje w dziedzinie polityki _{(wielo partyjność, swoboda wyrażania opinii),} na niezależność narodową, decentralizację form własności czy kształtowanie cen na zasadzie wolnej konkurencji stawały w obliczu katastrofy.

W przekonaniu kierownictwa radzieckiego, zdecydowane odgórne reformy były wykluczone albowiem jak podejrzewano mogłyby one doprowadzić do budzenia reform oddolnych lub co gorsza do „oddolnej rewolucji”.

Stworzono natomiast „odgórną rewolucję” - dzięki niej powstały warunki niezbędne dla zapewnienia sukcesu reformom i rewolucjom, które w ślad za tą pierwszą nastąpiły w pozostałych krajach rozpadającego się Paktu Warszawskiego.

Ów zryw jest rewolucją nie mająca żadnego historycznego wzorca - jest rewolucją bez rewolucyjnej teorii. Jej cechą jest brak jakichkolwiek wypracowanych twierdzeń czy normatywnych tez odnoszących się do kwestii.

Kto, jakie i w jakich warunkach działania powinien przedsięwziąć i w jaki sposób, by to zjawisko wytłumaczyć? Nie ma jednej odpowiedzi, a jeśli się pojawiają są one zazwyczaj fałszywe. W literaturze nieobecne są jakiekolwiek analityczne pojęcia czy z rozmachem nakreślone kierunki które zazwyczaj wytyczają intelektualiści rewolucjoniści.

„Przejście do demokracji” było często badane w centrum tych badań znalazły się trzy grupy krajów :

• ”powojenne demokracje” - Włochy, Japonia i Niemcy Zachodnie przechodzące procesy demokratyczne w latach 70tych,

• kraje basenu Morza Śródziemnego - Portugalia Hiszpania Grecja

• przeżywające w latach 80. upadek autorytarnych systemów kraje Ameryki Południowej - Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Chile, Paragwaj

Próby dodania do nich czwartej grupy tzn. krajów Europy Środkowej i Wschodniej - która miano analizować za pomocą sprawdzonych tradycyjnych narzędzi okazały się jednak w tym przypadku nieudane i mylące.

Rewolucja zachodząca w byłych krajach socjalistycznych jest w dwóch aspektach z gruntu odmienna od tej która miała miejsce w wymienionych wyżej krajach.

Po pierwsze w przypadku demokracji powojennych _{(z wyjątkiem podzielonych Niemiec )} oraz krajów południowej Europy i południowej Ameryki w dużym stopniu została zachowana ich integralność terytorialna i instytucjonalna. Także proces demokratyzacji nie wywołał w tych krajach masowych migracji ludności. państwa utrzymały ludność w ojczystych granicach.

W Europie Środkowej i Wschodniej sytuacja jest odmienna tutaj scenę zdominowały spory terytorialne, migracje, konflikty mniejszościowe lub narodowościowe a także dążenia secesjonistyczne _{(znów z wyjątkiem Niemiec gdzie zaszło jedyne w tej sytuacji połączenie dwóch odrębnych uprzednio państw.}

Po drugie „przejścia do demokracji”, procesy modernizacyjne miały ściśle polityczny i konstytucyjny charakter, tzn. dotyczyły one formy rządu i prawnych stosunków miedzy państwem a społeczeństwem; podczas gdy w przypadku upadku socjalizmu na porządku dnia stanęła kwestia reformy gospodarki.

W krajach, które przeszły drogę do demokracji, kapitał pozostał w rękach właścicieli, którzy, z zasady, utrzymali swój stan posiadania.

Problem w ZSRR jak dokonać transferu uprzednio państwowego majątku produkcyjnego do przedsiębiorców i właścicieli tak by znalazło to uzasadnienie w oczach ludzi? zadecydowano, że metodami politycznymi oraz dzięki staraniom ważnych podmiotów sceny politycznej tak aby wszystko wyglądało na reformę gospodarczą.

Każdy operatywny system polityczny powstaje z kombinacji trzech hierarchicznych szczebli podejmowania decyzji:

• najbardziej fundamentalny szczebel - musi dotyczyć kim jesteśmy my tzn. obywatelstwa i zasięgu terytorialnego oraz społecznych i kulturowych granic państwa narodowego

• na drugim poziomie musza zostać ustanowione zasady, procedury i prawa które razem składają się na konstytucyjne instytucjonalne „my systemu”

• na trzecim poziomie zostają te procesy, decyzje, które są niekiedy mylone z istotą polityki a mianowicie decyzje dotyczące tego kto?, ile?, kiedy?, i w jaki sposób zyskuje? - w sensie zarówno władzy politycznej jak i korzyści ekonomicznych

Można domniemywać, że wszystkie te trzy poziomy pozostają ze sobą w ścisłym związku a każdy odwołuje się do jednej z trzech właściwości natury ludzkiej, które wykryli wcześniej filozofowie polityki :

1. odnosi się do namiętności cnoty honoru i patriotyzmu

2. do rozumu

3. do interesu

Ten potrójny model narzuca zwrot relacji determinacji: „normalna polityka”, z która mamy do czynienia na trzecim poziomie - układa się w koleinach tożsamości i konstytucji.

W normalnej polityce konstytucja będzie o wiele częściej jej podstawą niż przedmiotem co wyrażałoby się w zmianach konstytucyjnych.

To co było drugim światem imperium radzieckiego podlega teraz potrójnej transformacji dotykającej wszystkich trzech poziomów : problemu narodowego, tworzenia konstytucji i normalnej polityki alokacyjnej.

Jednoczesność owych trzech transformacji obarcza decyzje ładunkiem o bezprecedensowej wadze.

Odmiennie niż to miało miejsce w przypadku zachodnich demokracji nie ma czasu na powolne dojrzewanie zbieranie doświadczenia czy uczenie się w trakcie procesu budowania narodu, tworzenia konstytucji czy wdrażania polityki alokacyjnej i redystrybucji.

Nie ma także przypadków wzorcowych gotowych do naśladowania ani też żadnej zwycięskiej siły która mogłaby narzucić z zewnątrz swą wolę jak to miało miejsce w przypadku nowych powojennych ustrojów w krajach Europy Wschodniej i Zachodniej.

dylemat jednoczesności

W przypadku ZSRR problem jest palący w kwestiach:

• terytorialnej określenie granic państwowych danego narodu oraz scalenia tych granic w ramach europejskiego ładu państwowego („europejski wolny dom”) ZSRR przez lata nie widział potrzeby określenia swojego miejsca w przestrzeni

• demokracji odrzucenie monopolistycznych roszczeń partii i zastąpienie ich konstytucyjnie określonym sprawowaniem władzy, a także rywalizacji w kontekście gwarancji podstawowych praw ludzkich i obywatelskich

• ładu gospodarczego i własnościowego

• rozwiązania zagadnień produkcji i dystrybucji

Etapy procesu które w przypadku normalnych wzorców Zachodnioeuropejskich trwały całe stulecia _{(od państwa narodowościowego do kapitalizmu a następnie do demokracji )} muszą w Europie Wschodniej zajść niemal równocześnie jako oba składniki „nowoczesnej” ekonomii politycznej _{a mianowicie demokracja i własność prywatna były także równocześnie zniesione przez Rewolucję Październikową}.

Puszka Pandory Pełna Paradoksów

Patrząc z drugiej strony wszystkie zainteresowane dyscypliny i obozy polityczne przyjmują dziś pesymistyczne twierdzenie, ze mamy do czynienia z błędnym kołem.

Jedynym sposobem na jednoczesne efektywne wprowadzenie gospodarki rynkowej i demokracji jest narzucenie ich społeczeństwu z zewnątrz i długotrwałe nadzorowanie rozwoju sytuacji za pomocą międzynarodowych stosunków zależności i kontroli.

„Rynek domaga się rozwoju demokracji lecz demokracja nie wymaga istnienia rynku, jeśli upadnie pierestrojka to rychło przepadnie glasnost” .

Możliwością jest rozwinięty system gospodarki rynkowej ze stosunkowo wysokim poziomem dobrobytu, który pozwala na to by demokracja oparta na konkurencji działała jako mechanizm rozsądzając i godzący interesy.

W społeczeństwie gdzie nieznany jest rynek pracy i gdzie większość dorosłej ludności składa się z tzw. Pracujących mających podobne dochody i ujednolicone warunki edukacji, mieszkania, życia - nie istnieje demokracja oparta na konkurencji ze względu na zatomizowaną strukturę społeczną która nie toleruje zróżnicowania.

Albo przeciwnie brak rozwiniętego społeczeństwa obywatelskiego prowadzi do przewagi takich struktur które _{choć skuteczne w warunkach konfliktu} są nieprzydatne gdy chcemy osiągnąć kompromis.

W obu tych _{wydawałoby się biegunowo przeciwstawnych} przypadkach doskonałej różnorodności i głębokiego antagonizmu strukturze społecznej brak wymaganego stopnia zróżnicowania tj. podziału pracy, tożsamości związanej ze statusem, przynależnością kulturową jakie może dać jedynie rozwinięte społeczeństwo rynkowe.

Jednorodność może okazać się jedynie powierzchownym obrazem maskującym ukryty antagonizm.

Wg Staniszkis: „Tak długo jak długo nie istnieją ekonomiczne podstawy społeczeństwa obywatelskiego masowa polityczna mobilizacja ludności jest możliwa jedynie pod hasłami nacjonalistycznymi lub fundamentalistycznymi” takie hasła będą prowadziły do szybkiego zniekształcenia demokratycznej otwartości w autorytarny, populistyczny system, wrogo nastawiony wobec mniejszości zew. i wew. demokracja przestanie istnieć argument, że aby wprowadzić demokracje, najpierw musi powstać rynek.

Z drugiej strony, musza istnieć mechanizmy, które wymusza na elitach odpowiedzialność oraz umożliwią uczesnicxtwo w nich większości społeczeństwa w początkowym stadium transformacji konieczna są jakies podstawowe mechanizmy demokratyczne. Jest tak dlatego, że demokratyzacja jest uważana jako warunek wstępny przekształceń gospodarczych.

W przeciwieństwie do zachodniego wzorca, gospodarka rynkowa obecna w Europie Wsch. będzie „kapitalizmem politycznym” czyli kapitalizmem zaprojektowanym, zorganizowanym i wprowadzonym w życie przez siły reformatorskie.

Jego wątkiem przewodnim będzie wydajny mechanizm gospodarczy, który będzie służył powszechnym interesom społeczeństwa. Elity reformatorskie biorąc odpowiedzialność za kapitalizm i pomagając mu się narodzić, reprezentują interesy społeczeństwa, _{chociaż nie mogą oprzeć się na klasie kapitalistycznych właścicieli i ich sile, dlatego tez nie spełniają ich żądań i propozycji ideologicznych oraz nie służą ich interesom.}

Widoczny jest kontrast wzorca zachodniego i wschodniego na Zachodzie, klasa właścicieli domagała się praw, które opierała na moralnych i ideologicznych argumentach krytycznych wobec sił i instytucji absolutystycznych; produktami ubocznymi okazały się wydajność, wzrost ekonomiczny i dobrobyt.

W systemie wschodnim prywatyzacja i urynkowienie _nie mają na celu _{praw obywatelskich ale} efekt; _nie są oparte na _{klasie, ale na} elicie; działają _{nie powoli i hamująco ale} nagle i spektakularnie_{; nie są wsparte moralnymi i ideologicznymi argumentami dotyczącymi praw i swobód ale} są bronione w imię gwałtownie i powszechnie pożądanego ekonomicznego dobrobytu.

To, że wprowadzenie praw własności i mechanizmów rynkowych leży w interesie społeczeństwa, nie jest jednak powszechnie uznawane przez większość społeczeństwa dlaczego?? 2 powody:

1. ludność ma uzasadnione powody by podejrzewać, że inicjatywy prywatyzacyjne nowych reformatorskich elit niekoniecznie musza służyć powszechnemu polepszeniu warunków bytowych, ale że przede wszystkim przyczyniają się do wzbogacenia się członków aparatu państwowego i jego klienteli.

2. nikt nie może zagwarantować tego, że zamierzony efekt poprawy sytuacji na pewno zajdzie i to bez głębokiego _{w najlepszym razie przemijającego absolutnego} zubożenia pokaźnej części społeczeństwa.

Obie te podstawy nieufności tzn. że potężni się wzbogacają a słabi padną ofiarą rynku - mogłyby być zniesione _{a ich destrukcyjny potencjał ograniczony} jedynie w sytuacji w której elity _{które wzięły na siebie zadanie przeprowadzenia reformy} potrafiłyby zapewnić _{dla swych inicjatyw prywatyzacyjnych} solidny mandat uzyskany demokratycznie oraz uznać swą odpowiedzialność przed ludźmi.

Taki mandat z kolei może być nadany jedynie drogą demokratyczną co prowadzi do paradoksu, że w przypadku gospodarek typu radzieckiego i sytuacji gdy państwo samo wycofuje się z ekonomii, demokracja jest niezbędnym warunkiem wstępnym gospodarczej transformacji.

Jest to w sposób oczywisty całkowicie odwrotna _{choć przez to nie mniej ponętna} antyteza względem tez wysuniętych powyżej.

Nowa klasa przedsiębiorców tworzy się wg szablonu zaprojektowanego przez elity polityczne; w każdym przypadku jest on inny, ma inne parametry, charakter niezdeterminowany.

Istniej wiele problemów w dziedzinie gospodarki czy prywatyzacji, nikt ich nie będzie próbował rozwiązać bez silnej legitymizacji, którą można uzyskać jedynie przez demokratyczna politykę.

Nawet jeśli w kwestii tego, że gospodarka powinna być od tej pory „kapitalistyczna” tzn. że powinna się charakteryzować prywatną własnością i rynkiem dóbr, usług, kapitału czy pracy i istniałby szeroki społeczny consensus nie mógłby on być substytutem demokratycznego mandatu dla inicjatyw reformatorskich.

Ucieleśniona w „autorytarnym egalitaryzmie” kultura polityczna większości, stoi na drodze gospodarce rynkowej oraz demokracji _{(cel procesów reformatorskich)} widoczne zwłaszcza w Rumunii i Bułgarii.

Dzieje się tak, ponieważ warunkiem istnienia gospodarki rynkowej jest powszechny wzrost efektywności _{(czyli danie mniejszości dobrych warunków dla polepszenia ich sytuacji, a większość nic nie robi lub tez może stracić).} Gospodarka rynkowa bowiem wytwarza wzrastającą nierówność.

Obciąża ona proces decyzyjny tarciami, niepewnością, które zagrażają pogłębieniem i tak niskiego poziomu funkcjonowania gospodarki.

Gospodarka rynkowa zaczyna działać jedynie wtedy gdy spełnione są warunki funkcjonowania demokracji.

_{W celu promowania tej gospodarki, prawa demokratyczne powinny być jednak wzięte w nawias by umożliwić zdrową dawkę pierwotnej akumulacji}.

Jedynie rozwinięta gospodarka rynkowa wytwarza strukturalne warunki społeczne dla ustabilizowanej demokracji i czyni możliwym osiąganie kompromisów w ramach czegoś co może być postrzegane jako gra o sumie dodatniej.

Jednak wprowadzenie gospodarki rynkowej w społeczeństwach postsocjalistycznych jest „politycznym” projektem, który ma perspektywę sukcesu jedynie pod warunkiem zyskania silnego uprawomocnienia demokratycznego.

Jest możliwe, że większość społeczeństwa uzna demokracje oraz gospodarkę rynkową za niepożądaną perspektywę. Jeśli wszystkie te twierdzenia są prawdziwe jednocześnie, to mamy przed sobą puszkę Pandory wypełnioną paradoksami w obliczu których, każda teoria lub tutaj racjonalna strategia - musi się załamać.

Sednem problemu politycznej i ekonomicznej modernizacji społeczeństw socjalistycznych jest brak nieprzypadkowych „danych”, które mogłyby okazać się przydatnymi stałymi parametrami polityki reform.

Sytuacja błędnego koła staje się wyraźna wtedy, gdy nowo obrane parlamenty odgrywają rolę zgromadzenia konstytucyjnego - gracze ustanawiają warunki przyszłej gry oraz zasady, będące kryterium oceny.

Różnica w działaniu ruchów obywatelskich i nowych ruchów społecznych zachodnie ruchy działają w warunkach już utworzonych i zakotwiczonych w demokratycznych instytucjach i skupiają się na przeciwdziałaniu przesadom czy niedoskonałością danych instytucji.

Ruchy obywatelskie wykazują często skłonności antyinstytucjonalne czy antypolityczne - nie opierają się na niczym trwałym, w skutek czego mogą szybko zniknąć; mogą nie dostrzec możliwości wynikających z negocjacji i kompromisów, które są jedynym środkiem umożliwiającym zamianę społecznej mobilizacji w władzę polityczna w wyniku zamknięcia kola okaże się ze posttotalitarne społeczeństwo wcale nie zniknęło lecz jeszcze bardziej się umocniło.

Reformy - J. Elster

próba zbadania wzajemnych zależności w procesie wprowadzania politycznych i ekonomicznych reform

Reforma gospodarki - 2 czynniki: reforma cen i reforma własności (prywatyzacja):

Reforma cen bez reformy własności sprawi, że menadżerowie państwowych przedsiębiorstw będą ulegać pokusie ignorowania sygnałów cenowych i będą kontynuować marnotrawienie publicznego kapitału przez nieefektywne jego wykorzystanie.

Natomiast reforma cenowa w połączeniu z reformą własności doprowadzi do w pełni kapitalistycznego systemu nadzoru tj. takiego w którym będzie istniał rynek pracy i kapitału charakteryzujący się masowymi zwolnieniami z pracy i bankructwami.

Czy istnieją inne rozwiązania? Rozwiązania demokratyczne na szczeblu zakładu (rynek kapitałowy bez rynku pracy) lub rozwiązania demokratyczne na szczeblu gospodarki jako całości (istnieje rynek pracy bez rynku kapitałowego; rynkiem kapitałowym byłyby agendy państwowe, dokonujące alokacji funduszy inwestycyjnych)

Także reforma polityczna - 2 środki: gwarancja konstytucyjnych praw obywatelskich (a) oraz demokratyczne prawo uczestnictwa (b).

(a) bez (b) klasyczne liberalne państwo konstytucyjne, w ramach którego nie sposób poradzić sobie z problemem podejmowania decyzji związanych z wprowadzeniem „kapitalizmu politycznego” oraz sprzyja oportunistycznym postawom elit politycznych

(b) bez (a) mogłaby powstać postać autorytarnego populizmu (np. demokracja bez wolności prasy)

Wnioski:

• reforma prawa i własności oraz demokracja wzajemnie się warunkują

• gwarancje wolności i reforma własności znajdują się w stosunku harmonijnym

• istnieje nieprzekraczalny antagonizm pomiędzy demokracją a reformami cen i własności konsekwencje _{(bezrobocie, inflacja)} obu tych reform przybierają taką postać w krajach byłego RWPG .

Sposobem dopracowania modelu Elstera jest to, aby każda z obu reform konstytucyjna i gospodarcza zachodziła w trzech etapach :

- tworzenie ram instytucjonalnych ,

- proces w toku ,

- pożądany wynik

Reforma demokratyczna polega więc na:

• ustanowieniu konstytucyjnych ram praw obywatelskich i rządów parlamentarnych

• powstanie „normalnej” opartej na rywalizacji, demokratycznej polityki oraz do alokacji władzy i zasobów materialnych dzięki tej polityce.

• końcowym rezultatem jest pokojowe rozwiązanie społecznych i politycznych konfliktów.

Podobnie reformy gospodarcze polegają na:

• ustanowieniu praw własności i na prywatyzacji

• na procesie ustalania cen poprzez mechanizmy konkurencji

• upragnionym rezultatem jest zysk z produktywności; wzrost ekonomiczny i dobrobyt,

Ciągi struktura proces rezultat są ze sobą sczepione i nawzajem się wzmacniają. Praktyka powinna kryć w zanadrzu parę nieprzyjemnych niespodzianek 7 najbardziej prawdopodobnych:

1. polityka demokratyzacji może blokować lub wypaczać drogę do prywatyzacji a co za tym idzie do urynkowienia

2. prywatyzacja może się powieść ale nie musi koniecznie prowadzić do urynkowienia a dalej do wzrostu i dobrobytu może tak się stać w wyniku zachowania kartelowych i monopolistycznych struktur, powodujących, że przejście będzie się dokonywać nie „od planu do rynku” ale „od planu do klanu”

3. prywatyzacja może się powieść, ale może doprowadzić do obstrukcji polityki demokratyzacyjnej ze względu na silną presję krajowych i międzynarodowych posiadaczy kapitału

4. polityka demokratyczna może się rozwijać, ale może chybić doprowadzenie do pokojowego rozwiązania społecznych konfliktów jako że mogą ja zdominować etniczne terytorialne oraz mniejszościowe spory, które nie nadają się do rozwiązania na drodze demokratycznego kompromisu

5. urynkowienie może się udać ale w jego wyniku _{(nawet jeśli byłyby takie szanse)} nie nastąpi wyrównana redystrybucja korzyści

6. spiętrzenie rozczarowań i frustracji _{w rezultacie tych niepowodzeń} może zrodzić żądania zbudowania innego typu „demokracji” _{a mianowicie} opartej na strukturze instytucjonalnej odmiennej od tej zawierającej swobody obywatelskie i rząd oparty na reprezentacji _{np. żądanie prezydenckiej dyktatury populistycznej}

7. _{Z drugiej strony} frustracje spowodowane wynikami gospodarczymi i efektem redystrybucji mogą _także prowadzić do wysunięcia żądania rynku bez własności prywatnej _{np. powrót do państwowej własności majątku produkcyjnego.}

efekt tunelu a ekonomia polityczna cierpliwości

Rozstrzygające znaczenie ma strona czasowa procesów. Odnosi się to nie tylko do poziomu makro ale i do poziomu mikro, na którym działają podmioty. Podmioty muszą być przygotowane na wykazanie ogromnej cierpliwości, zaufania i wiary.

Wydarzenia w skali makro zachodzą z niezwykła prędkością, cierpliwe oczekiwanie spada na jednostki - muszą one przystosować się do nowych okoliczności oraz nastawić się na długotrwałe oczekiwanie na owoce owego przystosowania.

Pożądane są takie zalety charakteru jak: giętkość, cierpliwość, rozwaga, wytrwałość oraz umiejętność ważenia własnych interesów oraz tolerancja na wysoce nieegalitarne wzorce redystrybucji.

Albert O. Hershman ekonomia politycznej cierpliwości efekt tunelu. (korek w tunelu; 2 pasy ruchu).

Czy jest możliwe wyzwolenie cierpliwości i kulturalnego zachowania dzięki rozsądnemu użytkowi , jakie daje …….a i reformy instytucjonalne? 4 odpowiedzi:

1. w sprzyjających warunkach nie jest wymagane …….. cierpliwości przypadek „cudu gospodarczego” korzyści ze sprzyjającej ……ktury są tak natychmiastowe i trwałe, że wszyscy uczestnicy uważają za rozsądne trzymanie się reguł gry. Przyzwyczajanie się do reguł gry przychodzi łatwiej, a to przyswojenie okazuje się trwałe, gdy zachodzi w trakcie uczestnictwa w procesie

2. mieszanka pozytywnych i negatywnych zachęt oraz bodźców ze strony systemu międzynarodowego międzynarodowe kredyty i transfery; które wynagrodzą cierpliwość jednostek mogą jednak zostać zawieszone

3. skuteczny mechanizm socjopolityczny łagodzący cierpienia towarzyszące transformacji dzięki precyzyjnemu mechanizmowi wewnętrznej redystrybucji aby wzrosła tolerancja wobec gospodarki rynkowej, _{gdzie nierówność jest sprawa oczywista}, musi dojść do obalenia przekonania, że większości społeczeństwa _{przez okres wdrażania} będzie wiodło się gorzej ; trzeba wybrać miedzy ochrona kluczowych grup a odpowiednim minimum dla wszystkich; ewentualne szkody trzeba pokryć np. wprowadzeniem systemu państwa opiekuńczego lub zasiłkami dla bezrobotnych państwo dobrobytu zostanie uznane za warunek wstępny zarówno dla rynku jak i dla demokracji.

4. utworzenie zbiorowych podmiotów, jak stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, partie i lokalne władze, które będą dbały o interesy zwykłych obywateli

Claus Offe - „Kapitalizm jako projekt demokratyczny? Teoria demokracji w obliczu potrójnego przejścia w Europie Środkowowschodniej”

7

Teoria polityki - ćwiczenia 20 Justyna Abdank - Kozubska gr. A

---