Podział ran

1. Charakter otworów zewnętrznych:

-rany o brzegach regularnych (gładkich) - cięte, rąbane, kłute;

-rany o brzegach nieregularnych - szarpane, tłuczone, miażdżone, kąsane;

-rany postrzałowe - przestrzałowej, ślepe, styczne.

2. Lokalizację anatomiczną: rany głowy, r. klatki piersiowej, r. brzucha itd.

3. Ciężkość zranienia: -r. lekkie; -r. średniociężkie; -r. ciężkie; -r. śmiertelne.

4. Liczbę ran: -r. pojedyncze; -r. mnogie; -r. mieszane (miksty)

Charakterystyka ran

*Rana cięta - powstaje w wyniku działania ostrego, tnącego narzędzia (nóż, brzytwa).

*Rana rąbana - powstaje w wyniku działania ciężkiego narzędzia o ostrej krawędzi (siekiera, tasak),

*Rana kłuta - powstaje w wyniku działania w głąb ostro zakończonego narzędzia (nóż, bagnet, pręt, gwóźdź).

*Rana szarpana - powstaje w wyniku działania zakrzywionego narzędzia o tępej krawędzi (hak, bosak

*Rana tłuczona - powstaje w wyniku działania tępego narzędzia (młotek, kamień, cegła) godzącego z dużą siłą prostopadle do powierzchni ciała.

*Rana miażdżona - powstaje w wyniku najsilniejszego urazu (tępe narzędzie godzące z bardzo dużą siłą prostopadle do powierzchni ciała, przygniecenie, przejechanie, upadek z wysokości na twarde podłoże).

*Rana kąsana - powstaje w wyniku ugryzienia przez człowieka lub zwierzę. Tkanki są zwykle poszarpane, a rana goi się źle wskutek zakażenia bakteriami z jamy ustnej.

*Rana zatruta - powstaje w wyniku ukąszenia przez jadowite węże lub owady. Charakteryzuje się jednoczesnym uszkodzeniem tkanek i wprowadzeniem do nich substancji trujących.

*Rana postrzałowa - jest wynikiem wzajemnego oddziaływania pocisku i uszkodzonych tkanek ustroju.

Rany postrzałowe dzieli się na:

-przestrzałowe - charakteryzujące się występowaniem otworu wlotowego, kanału rany i otworu wylotowego;

-ślepe - charakteryzujące się występowaniem otworu wlotowego i kanału rany, który kończy się ślepo pociskiem;

-styczne - przebiegające w postaci bruzdy po powłokach ciała (pocisk nie wnika w głąb).

Gojenie ran:

-gojenie doraźne-polega na zrastaniu się brzegów rany bez widocznej ziarniny i klinicznie uchwytnych objawów zapalenia.

-gojenie przez ziarninowanie- odbywa się w ranach rozległych z tkan­kami martwymi, skrzepami krwi lub ciałami obcymi. Rana wypełnia się młodą tkanką łączną (ziarniną), która następnie pokrywa się naskór­kiem. Naskórkowanie zazwyczaj odbywa się od obwodowej części rany.

-gojenie pod strupem- odbywa się w płytkich ranach powierzchow­nych, w których uszkodzenie nie przekracza całej grubości skóry. Z wynaczynionej krwi i wydzieliny powstaje strup, który trzyma się ściśle brzegów rany.

Zakażenia przyranne:

- Tężec - choroba zakaźna wywołana działaniem na układ nerwowy człowieka toksyny (tetanospazminy), wytwarzanej przez beztlenowe la­seczki tężca. Zakażenie tężcem następuje przez zanieczyszczenie rany ziemi

- Róża - ostra choroba zakaźna skóry i tkanki podskórnej spowodowa­na wtargnięciem przez uszkodzoną powierzchnię skóry bakterii - pa­ciorkowców ropnych.

- Wścieklizna - ostre zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, wywołane

przez swoisty wirus. Do zakażenia wścieklizną może dojść po ugryzieniu przez chore zwierzęta domowe lub dzikie.

Obwój -to sposób przymocowania bandaża podczas wykonywania opatrun­ków różnych okolic ciała.

Krwiak - rozległy wylew krwi, na przykład do szczelin tkankowych, po­wstający w wyniku urazu mechanicznego.

Podbiegnięcie krwawe (siniec) - wylew krwi do tkanki podskórnej w wy­niku przerwania ciągłości naczynia krwionośnego.

Wynaczynienie krwi - wydostanie się krwi w pełnym jej składzie poza światło układu sercowo-naczyniowego.

Raną nazywamy wszystkie uszkodzenia tkanek, którym towarzyszy przerwanie ciągłości powłok ciała (skóry, błon śluzowych).

Aseptyka (jałowość)- zasada postępowania, mająca na celu niedopuszczenie do rany drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Krwotok - to wypływ krwi poza naczynie krwionośne wskutek przerwania je­go ciągłości.

Krwotok tętniczy - to szybki wypływ pod dużym ciśnieniem jasnoczerwonej krwi z uszkodzonego naczynia tętniczego.

Krwotok żylny - to powolny wypływ ciemnoczerwonej, nieutlenowanej krwi z uszkodzonego naczynia żylnego.

Krwotok miąższowy - to krwawienie w wyniku uszkodzenia lub przerwania ciągłości drobnych naczyń, głównie włosowatych.

Krwawienie - to wypływ krwi z naczyń krwionośnych: na zewnątrz ciała, do jam ciała, narządów lub tkanek.

Krwawienie zewnętrzne - to wypływ na zewnątrz ciała krwi z naczyń krwio­nośnych.

Krwawienie wewnętrzne - to wypływ krwi z naczyń krwionośnych do jam ciała, narządów lub tkanek.

Skład krwi:

- krwinki białe (leukocyty) - ich liczba u dorosłego człowieka wynosi 5000-8000 w 1 mm³ krwi,

-krwinki czerwone (erytrocyty) - ich liczba u dorosłego człowieka wynosi 4-4,5 miliona w 1 mm³ krwi,

- płytki krwi (trombocyty) - ich liczba u dorosłego człowieka wynosi około 300 000 w 1 mm³ krwi.

Krew -jedyna płynna tkanka ustroju, składająca się z płynnego osocza (stanowi ono około 55% całkowitej objętości krwi) i komórek krwi (stanowiących 45% całkowitej objętości krwi).

Osocze - zawiera 90% wody, 7% białek, 0,9% różnych soli mineralnych, 0,1% cukru (glukozy) oraz 2% łącznie: tłuszczy, aminokwasów, wita­min, hormonów, różnych produktów przemiany materii, na przy

Przy urazach kostnych utrata krwi może wynosić:

- klatka piersiowa i brzuch - 2 litry,

- ściana klatki piersiowej - 1-2 litrów,

- kręgosłup lędźwiowy - 0,5-2 litrów,

- miednica - 0,5-5 litrów,

- trzon kości udowej - 0,5-2,5 litra,

- trzon kości piszczelowej - 0,5-1,5 litra,

- trzon kości ramieniowej - 0,5-1,5 litra.

Udzielając pierwszej pomocy w przypadku krwawienia zewnętrznego, należy:

1. Ocenić sytuację.

2. Zapewnić bezpieczeństwo sobie i poszkodowanemu (rękawiczki ochronne).

3. Ocenić stan ogólny poszkodowanego (przytomność, oddychanie).

4. Wezwać pomoc specjalistyczną.

5. Ułożyć poszkodowanego w odpowiedniej pozycji (leżąca, półleżąca).

6. Odsłonić uszkodzoną okolicę.

7. Wstępnie zatamować krwawienie

8. Wykonać opatrunek uciskowy.

9. Unieść kończynę ponad poziom serca.

10.Unieruchomić kończynę.

11. Zapewnić poszkodowanemu dalszą pomoc.

Udzielając pierwszej pomocy w przypadku krwawienia wewnętrzne­go, należy:

1.Ocenić sytuację.

2.Ocenić bezpieczeństwo.

3.Ocenić stan ogólny poszkodowanego (przytomność, oddychanie).

4.Wezwać pomoc specjalistyczną.

5.Ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej.

6.Zapewnić poszkodowanemu dalszą opiekę.

Udzielając pierwszej pomocy w przypadku krwawienia z nosa:

1.Posadź poszkodowanego z głową pochyloną ku klatce piersiowej.

2.Ściśnij skrzydełka nosa poszkodowanego (tuż poniżej części kostnej) lub zadbaj, aby poszkodowany sam wykonał tę czynność.

3.Wydaj polecenie, by poszkodowany oddychał ustami.

4.Powstrzymaj poszkodowanego od mówienia, kaszlu, poły­kania i pociągania nosem.

5.Zakończ uciskanie nosa, jeśli po mniej więcej 10 minutach krwawienie ustanie.

6.Po zatrzymaniu krwawienia wytrzyj okolice nosa i ust po­szkodowanego (poszkodowany powinien nadal utrzymy­wać pozycję z głową pochyloną do przodu).

7.Zapewnij dalszą pomoc poszkodowanemu.

8.Jeśli krwawienie utrzymuje się dłużej niż 10 minut, wezwij pomoc i zastosuj ucisk na dalsze 10 minut lub do przyjazdu służb ratunkowych.

Podczas udzielania pierwszej pomocy jedyną metodą zatamowania krwawienia z uszkodzonych naczyń szyjnych jest przyciśnięcie ich do kręgosłupa szyjnego ręką ratownika lub ręką z materiałem opatrunko­wym i utrzymywanie ucisku aż do momentu udzielenia pomocy specjali­stycznej w szpitalu.

Opatrunek uciskowy składa się z warstwy bezpośrednio pokrywającej ranę (jałowy materiał opatrunkowy) oraz z warstwy uciskowej (gruba warstwa materiału opatrunkowego)

Opaskę uciskową do zaopatrywania masywnych krwawień zewnętrz­nych stosuje się obecnie tylko w ściśle określonych sytuacjach:

- straty masowe (katastrofy) -w celu udzielenia pomocy jak największej liczbie poszkodowanych w jak najkrótszym czasie,

- amputacje urazowe,

- niemożność zatamowania krwawienia wszystkimi zastosowanymi spo­sobami (unoszenie kończyny, uciskanie miejsca krwawienia, opatru­nek uciskowy), a jednocześnie brak pomocy specjalistycznej i pogar­szający się stan ogólny poszkodowanego.

Dopuszczalny czas ta­mowania krwawienia za pomocą opaski uciskowej wynosi od 1,5 do 2 go­dzin. Zawsze należy zanotować czas założenia opaski uciskowej.

Do amputacji urazowych najczęściej dochodzi w następstwie wypadków komunikacyjnych oraz wypadków w pracy (w budownictwie, rolnictwie, przemyśle). Amputacje urazowe w następstwie wypadków komuni­kacyjnych przeważnie dotyczą kończyn dolnych, natomiast amputacje urazowe w następstwie wypadków w pracy - kończyn górnych.

Zazwyczaj do amputacji urazowych dochodzi na skutek urazów miaż­dżonych (przejechanie, przygniecenie, przysypanie). W tych przypad­kach naczynia krwionośne ulegają zgnieceniu i nie występuje gwałtow­ne, tryskające krwawienie zewnętrzne. W celu zatamowania krwawienia i zaopatrzenia rany należy wykonać opatrunek uciskowy, który w razie potrzeby można wzmocnić dodatkowymi opaskami elastycznymi. ICikut kończyny trzeba ułożyć powyżej poziomu serca poszkodowanego.

W przypadku całkowitej amputacji urazowej należy, oprócz zaopa­trzenia kikuta, jałowo zaopatrzyć odcięte tkanki (możliwość operacji od­twórczych). Wskazane jest także oziębienie amputowanych tkanek przez obłożenie ich kostkami lodu czy termoforem z zimną wodą.

W przypadku niecałkowitej amputacji urazowej kończyny należy po za­opatrzeniu rany wykonać prowizoryczne unieruchomienie - tak by utrzy­mać amputowaną część w osi kończyny. Takie postępowanie - gdy istnie­je nawet niewielkie krążenie w uszkodzonej obwodowej części kończyny - może dopomóc przy operacyjnym odtwarzaniu ciągłości kończyny.

Pierwsza pomoc w przypadku krwawienia z nosa

Krwawienie z nosa może być następstwem: urazu mechanicznego (uderzenie w głowę), dłubania w nosie, kichania, chorób (grypa, nadci­śnienie tętnicze). Niekiedy staje się niebezpieczne wskutek utraty znacznej ilości krwi lub zakrztuszenia krwią spływającą do jamy ustnej i gardła ofiary. Gdy krwawienie z nosa jest następstwem urazu głowy, należy sprawdzić kolor wyciekającego płynu. Jasny, wodnisty płyn świadczy o złamaniu podstawy czaszki ofiary urazu, a płyn wypływający z nosa to płyn mózgowo-rdzeniowy. Szczelne zatkanie wycieku powoduje groźne dla życia poszkodowanego powikłanie w postaci obrzęku mózgu, który może doprowadzić do śmierci rannego.

---