TEORIA ZADAŃ ROZWOJOWYCH Roberta J. Havighursta

R. J. HAVIGHURST - amerykański profesor, fizyk, nauczyciel akademicki, ekspert od rozwoju. Zmarł na chorobę Alzheimera.

Zadanie rozwojowe (developmental task)

• Według Havighursta rozwojowe zadania życiowe to te zadania, których każdy sam indywidualnie musi się nauczyć. Ich realizacja pozwala na zdrowy i satysfakcjonujący wzrost w danym społeczeństwie. Innymi słowy zadanie rozwojowe to zadanie pojawiające się na pewnym etapie życia jednostki, którego osiągnięcie daje poczucie sukcesu i zadowolenia, niespełnienie zaś prowadzi do poczucia osobistej, indywidualnej przegranej, dezaprobaty ze strony społeczeństwa oraz trudności w następnych zadaniach.

• pewna postawa, umiejętność czy wiedza, jaką jednostka powinna nabyć w danym momencie życia

• Pomyślne wypełnienie zadania rozwojowego prowadzi do szczęścia i powodzenia w późniejszych zadaniach.

Założenia teorii

• Poszczególne zadania są charakterystyczne dla konkretnych okresów rozwojowych.

• Podkreślenie indywidualnego charakteru zadań. Każdy musi poradzić sobie z nimi sam.

• Zadania obejmują swoim zasięgiem wszystkie sfery funkcjonowania człowieka.

Trzy źródła zadań rozwojowych

1. Dojrzewanie fizyczne - np. nauka chodzenia, mowy, akceptacja procesów starzenia się

2. Osobiste standardy, wartości i aspiracje - wzbudzane wraz z dojrzewaniem osobowości, np. uczenie się umiejętności koniecznych do pracy zawodowej

3. Oczekiwania społeczno-kulturowe - np. uczenie się czytania lub roli odpowiedzialnego mieszkańca miasta

ZADANIA ROZWOJOWE W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ŻYCIA

Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo WIEK 0-6 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Nauka chodzenia

• Nauka przyjmowania stałego pokarmu.

• Nauka mowy.

• Uczenie się kontroli nad własnym ciałem.

• Uczenie się różnic płci i skromności seksualnej

• Kształtowanie się pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej.

• Nabywanie gotowości do czytania, a także pisania.

• Uczenie się rozróżniania dobra i zła, początki rozwoju sumienia.

Średnie dzieciństwo WIEK 6 -12 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Nabywanie sprawności fizycznych potrzebnych w codziennym życiu, zwłaszcza w zabawach z rówieśnikami.

• Wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego/rozwijającego się organizmu.

• Uczenie się przebywania z rówieśnikami, także bez obecności dorosłych.

• Uczenie się właściwych ról męskich lub kobiecych.

• Rozwijanie podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia.

• Rozwijanie pojęć potocznych przydatnych w życiu codziennym.

• Rozwijanie świadomości, moralności i skali wartości.

• Osiąganie niezależności osobistej.

• Rozwijanie postaw wobec grup społecznych oraz instytucji.

Adolescencja WIEK 12-18 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Osiąganie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci.

• Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej.

• Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem.

• Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych.

• Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie

• Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej)

• Rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego kierującego zachowaniem)

• Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego społecznie

Wczesna dorosłość WIEK 18-30 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Wybór małżonka(-i)

• Uczenie się współżycia z małżonką(-iem)

• Założenie rodziny

• Wychowywanie dzieci

• Prowadzenie domu

• Rozpoczęcie pracy zawodowej

• Przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej

• Znalezienie pokrewnej grupy społecznej

Wiek średni WIEK 30 -60 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Wspomaganie dorastających dzieci tak, aby stawały się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi ludźmi dorosłymi

• Osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej

• Uzyskanie i utrzymywanie zadowalającej sprawności w pracy zawodowej

• Wypełnienie wolnego czasu zajęciami typowymi dla ludzi dorosłych.

• Traktowanie małżonka(-i) jako osoby.

• Akceptowanie i dostosowanie się do fizjologicznych zmian wieku średniego.

• Przystosowanie do starzenia się rodziców.

Późna dojrzałość WIEK powyżej 60 lat

ZADANIA ROZWOJOWE

• Przystosowanie się do spadku sił fizycznych

• Przystosowanie się do emerytury i zmniejszonych dochodów

• Pogodzenie się ze śmiercią współmałżonka(-i)

• Utrzymywanie stosunków towarzyskich z ludźmi w swoim wieku

• Przyjmowanie i dostosowanie się do zmiennych ról społecznych

• Urządzenie w sposób dogodny fizycznych warunków bytu

TEORIA CYKLU ŻYCIA RODZINNEGO EVELYN DUVALL (1971)

• Przechodzenie cyklów życia

• Specyficzna zmiana ról rodzinnych

• Struktura każdego systemu społecznego jako seria zazębiających się ze sobą pozycji (statusów)

• Rolą jest treść pozycji społecznej - oczekiwane zachowanie i charakterystyka osoby zajmującej tę pozycję (Marshall, 1996)

Stadia życia rodzinnego

1. młodej rodziny - dorosły po ślubie, bezdzietny; dochodzi rola małżonka

2. rodziny opiekującej się małym dzieckiem - pierwsze dziecko; dochodzi rola rodzica

3. rodziny dziecka przedszkolnego - najstarsze dziecko ma 2 - 6 lat; rola rodzica zmienia się

4. rodziny dziecko rozpoczyna naukę szkolną - najstarsze dziecko ma 6 - 12 lat;

ponowna zmiana roli rodzica, gdy dziecko idzie do szkoły

5. rodziny dziecka dorastającego - najstarsze dziecko wchodzi w wiek dojrzewania;

kolejna zmiana roli rodzica

6. rodziny opuszczanej - najstarsze dziecko opuszcza dom; rodzice wspomagają jego próby

usamodzielnienia się (faza „centrum lotów kosmicznych”)

7. pustego gniazda (porodzicielskie) - wszystkie dzieci opuszczają dom;

dramatyczna zmiana roli rodzica

8. rodziny starzejącej się - jedno lub oboje małżonków odchodzi na emeryturę

Model sezonów życia Daniela Levinsona

DANIEL J. LEVINSON - Profesor psychologii

• Levinson rozumie pod pojęciem rozwoju człowieka dorosłego „ewolucję struktury życia”,

• struktura życia = jest to wzór wzajemnych relacji między Ja a światem; posiada ona aspekt psychologiczny (wewnętrzny, pokrewny rozwojowi osobowości), jak zewnętrzny (społeczny)

• po okresie względnie trwałej struktury (6-8 lat) następuje okres przejściowy;

• droga życiowa człowieka jako powtarzające się cyklicznie: budowa, wykorzystywanie i przekształcanie struktury życia

• „makrostrukturę” pełnego cyklu życiowego tworzą CZTERY ERY (po ok. 25 lat każda) i okresy przejścia między nimi

• pewna część życia toczy się (przez 4-5 lat) w dwóch sąsiadujących erach

• każda era zawiera okresy rozwojowe, wyznaczone przez różnice w ich „biopsychologicznym charakterze”; okresy: nowicjatu, pośredni i kulminacyjny

• istnieją fazy budowania i fazy przejścia (transition): niezależne stadia rozwojowe między erami (5-letnie) i w obrębie er

• poszczególne fazy są definiowane przez zadania rozwojowe

• w okresie dorosłości nie ma schematu hierarchicznego wzrostu (są tylko okresy wcześniejsze i późniejsze)

• istnieje silny związek między wiekiem a poszczególnymi fazami rozwoju

ERY I FAZY ROZWOJU

• I. ERA PRZEDDOROSŁOŚCI 0 - 22 (dzieciństwo i dorastanie)

• II. ERA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI 17-45

• III. ERA ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI 40-65

• IV. ERA PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI 60 i więcej

II. ERA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI 17 - 45

• okres przejścia do wczesnej dorosłości 17 - 22

• faza nowicjatu w świecie dorosłych17 33 okres kryzysu w okolicach 30. r.ż.

• wstępowanie we wczesną dorosłość 22 - 28

• wchodzenie w lata trzydzieste 28 - 33

• kulminacja wczesnej dorosłości (stabilizacja) 33 - 40

III. ERA ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI 40 - 65

• okres przejścia do średniej dorosłości (przełom, integracja przeciwstawnych tendencji) kryzys wieku średniego 40 -45

• wstępowanie w średnią dorosłość 45 - 50

• wchodzenie w lata pięćdziesiąte 50 - 55

• kulminacja średniej dorosłości 55 - 60

IV. ERA PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI 60 i więcej

• okres przejścia do późnej dorosłości 60 - 65

wymóg znalezienia nowej równowagi między przywiązaniem do świata a wycofaniem się z niego; przygotowanie się do roli osoby nieczynnej zawodowo