MASS MEDIA

Przemiana polskich mediów po 1989 r.

Sytuacja mediów po roku 1989 zmieniła się radykalnie. Przede wszystkim Polacy odzyskując suwerenność we własnym państwie mogli pożegnać cenzurę. Do tego czasu media spełniały funkcję służebną wobec władzy, a nie swoich odbiorców. Zajmowały się propagandą a nie informacją. Nad poprawnością przekazu mediów czuwał do 1989 r. Główny Urząd Kontroli Prasy i Widowisk. System medialny był scentralizowany i podporządkowany jednej partii. Wystarczy powiedzieć, że najsilniejsze media, radio i telewizja publiczne, zgrupowane były w Komitecie ds. Radia i Telewizji, któremu szefował urzędnik państwowo-partyjny w randze ministra. Z kolei prasa lokalna była uzależniona od lokalnych ekspozytur PZPR.

Wraz z nastaniem wolności zaczęły powstawać spontanicznie nowe inicjatywy medialne. Zgodnie bowiem ze znowelizowanym prawem prasowym, wydawcą mógł stać się odtąd każdy Polak. Pierwszy numer legalnie wydanego niezależnego dziennika można było kupić 8 maja 1989 r., gdy, na mocy porozumienia "Okrągłego Stołu", ukazał się pierwszy numer "Gazety Wyborczej". Dziś to największa gazeta w kraju, ukazująca się w nakładzie pół miliona egzemplarzy, jedno z najbardziej opiniotwórczych polskich mediów. Zaczynała jednak jako ośmiostronicowa gazetka agitująca za kandydatami opozycji w pierwszych demokratycznych wyborach do parlamentu. Stąd zresztą wywodziła się nazwa gazety - słowo "wyborcza" oznacza "przeznaczona na wybory". Gazetę tworzyli opozycji dziennikarze, pracujący do tego czasu w nielegalnie wydawanych pismach, związanych ze związkiem zawodowym "Solidarność".

Rozwój rynku prasy przyspieszyła sprzedaż części tytułów byłego monopolisty na rynku prasy RSW "Prasa- Książka-Ruch". Wkrótce też pojawili się w Polsce wydawcy zagraniczni, wnosząc zarówno kapitał, jak i know-how. W większości redakcji dokonała się prawdziwa rewolucja techniczna: komputeryzacja, przejście na druk offsetowy. Zaczęły powstawać nowe pisma w nowych segmentach rynku, wypełniając ignorowane dotąd potrzeby czytelników.

Równolegle z rynkiem prasy zaczął powstawać rynek mediów elektronicznych. Tutaj kluczową rolę odegrała ustawa o radiofonii i telewizji z 1993 r., ustanawiając urząd - Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT), który od tego czasu reguluje ład medialny w eterze. KRRiT przyznaje nadawcom radiowym i telewizyjnym koncesje na nadawanie naziemne na danym obszarze Polski i w danym paśmie częstotliwości, jak również na nadawanie satelitarne. Faktycznie jednak urząd ten decyduje o warunkach konkurowania mediów elektronicznych w Polsce, bowiem nadawca, któremu została przyznana koncesja, nie może nią w pełni dysponować. Nie może jej zbyć innemu podmiotowi, co najwyżej może z niej zrezygnować, a wówczas KRRiT ponownie dysponuje zwolnioną częstotliwością. Ma to decydujące znaczenie dla rynku telewizyjnego, bowiem w większości polskich domów telewizja odbierana jest za pomocą zwykłej pokojowej anteny, bez pośrednictwa telewizji kablowej czy anteny satelitarnej, zaś naziemnych częstotliwości, które można zagospodarować, jest ograniczona ilość.

W okres transformacji Polska wkraczała z dwoma ogólnopolskimi kanałami telewizyjnymi oraz ośmioma ośrodkami regionalnymi. Szacuje się, że od połowy 1991 r. do połowy 1993 r. działało - wobec braku odpowiednich uregulowań prawnych - 19 pirackich stacji telewizyjnych. Pierwszą legalną stała się polska spółka Polsat, wcześniej nadająca swój program drogą satelitarną z terenu Holandii. Decyzjami Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji obecnie naziemnymi częstotliwościami dysponuje również telewizja TVN oraz Zakon Franciszkanów w Polsce. Zatem na rynku nadawców naziemnych funkcjonują aktualnie cztery podmioty, choć liczą się faktycznie trzy. Czwarty - Zakon Franciszkanów - decyzjami KRRiT nie odgrywa większego znaczenia. Dla porządku dodajmy bowiem, że zasięgi naziemne poszczególnych nadawców różnią się od siebie znacząco. I tak, nadajniki telewizji publicznej (programy TVP1, TVP2, jak i sieć regionalna TVP3) obejmują swoim zasięgiem praktycznie 100 proc. powierzchni kraju. Zasięg naziemny Polsatu to niemal 90 proc. gospodarstw domowych. TVN dociera tą drogą do ponad 40 proc. gospodarstw. Telewizja TV4, którego nadawcą jest spółka Polskie Media, kontrolowana przez Polsat, dociera za pośrednictwem nadajników naziemnych do ponad 30 proc. gospodarstw domowych. Zasięg naziemny, którym dysponują oo. Franciszkanie, właściciele stacji TV Puls, łączącej rozrywkę oraz elementy misji Kościoła Katolickiego, wynosi jedynie do 15 proc. polskich gospodarstw domowych.

Również w przypadku rynku radiowego, na samym początku lat 90-tych wiele stacji działało nielegalnie, zaś w przypadku niektórych miejscowości w radiowym eterze panował bałagan. Większość nowopowstających stacji radiowych działała w skali lokalnej, jednego miasta i jego okolic. Wkrótce wiele z tych stacji upadło, głównie z powodu braku finansowania. Obecnie działa w Polsce ponad 200 rozgłośni radiowych. Zasięgiem ogólnopolskim, oprócz radia publicznego (cztery programy), dysponuje RMF FM, Radio Zet oraz religijne Radio Maryja.

MASS MEDIA - POJĘCIE I KLASYFIKACJA

ROLA MEDIÓW W ŻYCIU CZŁOWIEKA I UMIEJĘTNOŚĆ KRYTYCZNEGO ICH ODBIORU - scenariusz lekcji

 

Zainteresowanie mediami wynika z tego powodu, że same media - w skali kraju i świata - wywierają coraz większy wpływ na życie społeczne. Dzięki mediom, a zwłaszcza telewizji, ludzie wiedzą coraz więcej, zwiększają swój udział w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym. Dlatego nie sposób wyobrazić sobie dzisiaj działalności jakiejkolwiek większej instytucji, urzędu czy organizacji, które nie byłyby zainteresowane współpracą z mediami. I odwrotnie - nie ma obecnie osób, instytucji i problemów, które stanowiłyby dla mediów temat tabu.

Media zmieniły styl życia, system wartości i wzorce zachowań ludzi, grup społecznych i całych społeczeństw. Wywarły i nadal wywierają ogromny wpływ na pracę, wypoczynek, życie publiczne i polityczne, na system kształcenia i wychowania.

Mimo rosnącej roli mediów w życiu ludzi wiedza na ich temat jest nadal powierzchowna i fragmentaryczna, wielu odbiorców zachowuje się wobec nich biernie. Czytając prasę, słuchając radia czy oglądając telewizję ludzie rzadko starają się zrozumieć istotę środków masowego przekazu i uświadomić sobie specyfikę działania każdego z nich. Tymczasem posiadanie takiej wiedzy ułatwia korzystanie z mediów, dokonywanie świadomych wyborów z bogatej oferty treściowej i lepsze rozumienie tego co się odbiera.

Mass media określa się jako ogół elektrycznych i elektronicznych sposobów odtwarzania, zapisywania i rozpowszechniania obrazów i dźwięków, które stosuje się w komunikowaniu masowym w celu zorganizowania odbioru indywidualnego lub zbiorowego (A. Kłoskowska, Kultura masowa, Warszawa 1980).

Krótko mówiąc - są to techniczne sposoby przekazywania pewnych treści masowemu odbiorcy.

Są definicje, w których podkreśla się odniesienie mediów do funkcji komunikowania. W tym ujęciu mass media rozpatrywane są jako środki komunikowania masowego.(L. Allori, Mass media, Milano 1992)

W wielu definicjach mass mediów uwzględnia się funkcję rejestrowania treści (czyli zapisywania) co wskazuje z kolei na funkcję ich przechowywania (obrazów, dźwięków, informacji).Ta ostatnia jest szczególnie widoczna w takich mediach, jak film dokumentalny, a także w różnych formach zapisu na taśmie magnetofonowej i magnetowidowej.

We wszystkich niemal definicjach występują cztery wspólne elementy: pośrednictwo techniki(urządzenie do odtwarzania), przekazywane obrazy i dźwięki, przekazujący-komunikator(autor, reżyser) oraz masowy odbiorca.

Wyróżnia się we wszystkich mass mediach 2 podstawowe składniki:

samą treść

urządzenie techniczne (radioodbiornik, telewizor)

 

Klasyfikacja mediów

 

Najczęściej spotykanym wyznacznikiem w klasyfikacji mass mediów jest rodzaj percepcji, a więc zaangażowanie odpowiedniego zmysłu w odbiorze treści. W związku z tym wyróżnia się 3 główne grupy mass mediów;

• o       wizualne

• o       audialne

• o       audiowizualne

Media wizualne oddziałują na zmysł wzroku, a ich tworzywem podstawowym jest obraz: statyczny lub dynamiczny.

Wizualne media statyczne to: książka, prasa, fotografia, przeźrocza, plakat, naklejki, pocztówka, znaczek pocztowy, a nawet banknoty

Dynamicznym medium jest film niedźwiękowy.

Media audialne oddziałują na zmysł słuchu. Ich tworzywem podstawowym są: słowo, muzyka, hałas, cisza. Należą do tej grupy radio, taśma magnetofonowa, płyta gramofonowa i kompaktowa , a nawet telefon.

Media audiowizualne oddziałują na dwa zmysły człowieka wzrok i słuch. Tworzywem podstawowym tych mediów są: słowo, obraz, muzyka, hałas , cisza.

Do grupy tych mediów należą: film udźwiękowiony, telewizja, taśma magnetowidowa, przeźrocza udźwiękowione.

Nową postacią mediów audiowizualnych są multimedia. Ich specyfika polega na tym, że zgodnie z nazwą łączą w sobie kilka różnych środków komunikowania: tekst, obraz, animację, narrację, wideo, muzykę.

 

Inna klasyfikacja mediów opiera się na typie odbioru. Wyróżnia się wówczas 4 grupy mass mediów:

• o       media odbierane indywidualnie, np. książka, prasa, fotografia

• o       media odbierane indywidualnie bądź zbiorowo, np. radio, taśma magnetofonowa

• o       media odbierane głównie zbiorowo, np. telewizja, wideo

• o       media odbierane w tłumie ,np. film kinowy, plakat.

 

Istnieją jeszcze inne klasyfikacje np. za podstawę bierze się możliwość dokonywania selekcji wobec treści.

 

Podział mediów ze względu na zaangażowanie odpowiedniego zmysłu w odbiorze treści:

 

Nazwy grupy mass mediów	Na jakie zmysły oddziałują?	Nazwy mediów
Media wizualne	- na zmysł wzroku	Książka, prasa, fotografia, plakat, naklejki, znaczek, pocztowy pocztówki, komiks, gazeta telewizyjna
Media audialne	na zmysł słuchu	Radio, taśma magnetofonowa, płyta kompaktowa i gramofonowa
Media audiowizualne	- na zmysł wzroku i słuchu	Film dźwiękowy, telewizja, taśma magnetowidowa

 

 

Historia powstania mass mediów

 

Środek przekazu	Data powstania	wynalazca
Prasa	1605	Pierwsze czasopismo „Nieuwe Tijdingne” wyd. w Holandii
Film	1895	August i Louis Lumiere (pierwsza projekcja filmu w Paryżu)
Radio	1920	Guglielmo Marconi, Aleksander Popow
Telewizja	1926 1936	John L. Baird (Anglia) Stały program telewizyjny
komputer	1945	John Mauchly (pierwsza elektronowa maszyna cyfrowa „Eniac”)

 

 

W potocznym, encyklopedycznym rozumieniu pojęcie „prasa” znaczy tyle co ogół dzienników i czasopism, ukazujących się na terenie jakiegoś kraju. Naukowe znaczenie terminu „prasa” obejmuje nie tylko dzienniki i periodyki (czasopisma), czyli tzw. prasę drukowaną, ale także media elektroniczne. Definicja prawna pojęcia „prasa” brzmi następująco:

Początków prasy należy szukać już u starożytnych. O pojawieniu się prasy w dosłownym tego słowa znaczeniu rozstrzygnęło pojawienie się druku (Gutenberg 1454 , Biblia). Pierwsze pisma periodyczne powstały na początku XVII. W Polsce pierwszym czasopismem o charakterze tygodnika był założony w 1661 r. „Merkuriusz Polski...”.

Za datę narodzin kina uważa się powszechnie 28 grudnia 1895. Tego dnia w Paryżu dwaj bracia Lumiere dokonali pierwszej projekcji filmu („Wyjście robotników z fabryki”, „Przyjazd pociągu na stację La Ciotat”, „Oblany ogrodnik”) .

Wynalazek radia stał się kolejnym krokiem w budowaniu kultury masowej. Odwołuje się do zmysłu słuchu, stanowił swoiste uzupełnienie filmu niemego. Pierwsza na świecie rozgłośnia radiowa w Pittsburgu (USA) rozpoczęła swą pracę 2 listopada 1920 r. Uznano to za datę narodzin radia.

W 1920 r. Rozpoczęto próby nad upowszechnianiem telewizji. Prace prowadzono w Stanach Zjednoczonych i w Anglii. Emisji pierwszego obrazu telewizyjnego dokonał 26 stycznia 1926 r. Anglik John.L.Baird.. Tego samego roku zostaje zrealizowany w St.Zjed. pierwszy w historii kina film dźwiękowy (Don Juan). Stałe programy telewizyjne zaczęto nadawać od 1936 r. W Stanach , Wielkiej Brytanii i w Niemczech.

W Polsce istniejący od 1954 r . w Warszawie Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny nadał w 1956 pierwsze regularne programy telewizyjne.

 

 

Zagadnienie „komunikowania się” odnosi się we współczesnych czasach przede wszystkim do „komunikacji masowej”, która z kolei: „odnosi się do gazet, kina, telewizji, radia i reklamy; czasami do definicji włącza się wydawanie książek”.

Z wymienionymi w definicji nośnikami informacji spotykamy się w niemalże każdej grupie społecznej, firmie czy organizacji. Ważnym elementem komunikacji jest więc także nadawanie publiczne czyli: „zaopatrywanie odbiorców w kanały radiowe i telewizyjne postrzegane bardziej jako zaopatrywanie w dobra publiczne, niż towar prywatny. Takie postrzeganie doprowadziło do zorganizowanie ich jako narodowych instytucji kulturowych, poświęconych rozszerzaniu publicznych źródeł informacji, reprezentacji i rozrywki".⁵ Nadawanie powinno być więc ogólnie dostępne wszystkim obywatelom i organizacjom oraz podjąć próbę zaspokojenia potrzeb zarówno różnorodności, jak i jedności kultury narodowej i jej wspólnot.

Proces komunikowania jest bardzo złożony i wymaga zarówno od nadawcy, jak i odbiorcy opanowania wielu umiejętności. Podstawową cechą każdego schematu jest zwrócenie uwagi na pewien aspekt. Nadawca mający określone przekonanie o danej sytuacji - koduje to przekonanie w postaci jakiegoś komunikatu, np. informacji o sporcie, następnie przekazuje to przekonanie poprzez kanał informacyjny - w postaci słowa mówionego lub pisanego. Odbiorca musi rozkodować czyli zrozumieć przekazywaną informację i na jej podstawie ukształtować sobie własne przekonanie dotyczące danej oferty, bądź sytuacji.

Informacja przechodzi przez elementy, takie jak: zmysły, percepcja, pamięć, myślenie i język wewnątrz modelu komunikowania się.

Aby proces komunikowania był skuteczny, nadawca i odbiorca muszą się posługiwać uzgodnionym (wspólnym) kodem, na przykład językiem potocznym lub specjalistycznym, np. werbalny, zapis matematyczny czy muzyczny - nie są zbyt skomplikowane, a przez to łatwe do zrozumienia, dlatego posługuje się nimi nauka. Zwane są również kodami logicznymi.

Kody estetyczne nie posiadają dokładnie określonych znaczeń, wydają się bardziej subiektywne i dlatego można je zdekodować tylko przez uważne przyjrzenie się tekstowi. Rozróżnia się również kody rozwinięte i ograniczone. Ograniczone przypisuje się komunikacji werbalnej. Kodem rozwiniętym posługuje się mówca posiadający indywidualne cechy wypowiedzi, operujący bogatym słownictwem, składnią i stylem, gdyż: "W sferze zjawisk Kod tworzy system znaków, rządzących się zasadami, które zostały uzgodnione (jawnie lub niejawnie) przez uczestników danej kultury. Nazywane są kodami oznaczającymi, które posiadają ściśle określone cechy:

*złożone są z pewnej liczby części, ułożonych w paradygmaty, z których jeden zostaje wybrany,

* części wybrane są ułożone syntagmatycznie w wiadomości lub tekst,

* kody oznaczające przenoszą znaczenie, pochodzące z ugody zawartej pomiędzy ich użytkownikami i ich wspólnego doświadczenia kulturowego,

* przenoszone są przez odpowiednie media komunikacyjne,

* mogą stać się zarówno sposobem klasyfikowania, organizowania i rozumienia pewnego materiału, jak i przekazywanie go oraz komunikowanie.

Wszelkie zatem społeczne i kulturowe zachowania czy wytwory podlegają kodowaniu. Kody cyfrowe są złożone z elementów, które można od siebie łatwo odróżnić, za przykłady mogą posłużyć: język stylistycznych kultura języka nie może pozostać dyscypliną opisującą. Stoją przed nią wyjątkowo ważne zadania praktyczne". Dlatego kod rozwinięty jest dyskursem formalnych szkoleń i edukacji. Nadaje mu się wyższy status społeczny i jest charakterystyczny dla ściśle określonych grup.

Człowiek uczy się „rozkodowywania” informacji o innych ludziach, miejscach, zdarzeniach. Jedną z najistotniejszych właściwości procesów komunikacji, jest fakt, że w grupie społecznej następują procesy kształtowania, doskonalenia i uzgadniania kodów czyli sensów zachowania danych jednostek oraz języka informacji. Tylko osoby posługujące się tym samym kodem mogą mieć pewność, że ich wzajemne porozumienie jest pełne.

Można zatem powiedzieć, że ludzie komunikują się i wchodzą w interakcje poprzez „odczytywanie” i "interpretację czyli wspólne definiowanie sytuacji, w której się znajdują, i wspólne uzgadnianie działań niezbędnych do osiągania złożonych celów. Innymi słowy - dzięki procesom komunikacji możliwe jest przewidywanie wzajemnych reakcji (zachowań), konieczne do wzajemnego przystosowania członków społeczeństwa. To wzajemne przystosowanie umożliwia pełnienie ról w danej grupie i jest warunkiem funkcjonowania społeczeństwa jako całości.

W komunikowaniu masowym nadawcą jest zazwyczaj pewna zbiorowość, działająca w sposób zorganizowany i mająca status instytucji - są to, tak zwane instytucje nadawcze, o których już wspomniano powyżej w tejże pracy, do które obejmują nadawców radiowych i telewizyjnych, wydawców prasowych czy wideotonicznych. Instytucje medialne to również drukarnie, firmy kolportażowe, agencje prasowe czy szkoły dziennikarskie. Najważniejszym rodzajem instytucji nadawczych jest wprowadzenie przekazów do publicznego obiegu - ta czynność ukierunkowuje cały proces masowego komunikowania.

Instytucje te tworzą określone formy w społeczeństwie, by wyznaczały określone cele i kreowały określone role. Media masowe wbudowane są więc w pewien porządek społeczny i dlatego opierają się na pewnym kryterium. Jest nim niewątpliwie forma własności instytucji nadawczych - można wyróżnić trzy podstawowe formy:

1) własność prywatną - właścicielem jest osoba fizyczna, grupa osób fizycznych lub firma,

np. koncern,

2) własność państwową lub publiczną - właścicielem jest państwo lub instytucje publiczne,

3) własność organizacji społecznych - organizacja, stowarzyszenie, fundacja religijna czy polityczna.

Odbiorcami przekazów masowych są oczywiście ludzie, jednakże nie jako jednostki, ale jak tak zwana masa społeczna, od której pochodzą określenia typu mediów: media masowe, typy komunikowania, kultura masowa. Według jednej z definicji według Herberta Blumera: "masa to zróżnicowana po względem społecznym, ekonomicznym i kulturalnym zbiorowość anonimowych jednostek, między którymi występują małe interakcje i niewielka wymiana doświadczeń, przez co są one słabo zorganizowane i niezdolne do wspólnego działania[...] Czynnikiem spajającym zbiorowość i manipulującym jej postawami, są media masowe i tworzona kultura masowa.

Dziś funkcjonują bardziej humanitarne określenia - mówimy o audytorium (słuchaczu, uczniu) i publiczności (jawny, powszechnej i społecznej). Audytorium to odbiorcy traktowani jako konsumenci: przekazów masowych i reklamowych. Publiczność to odbiorcy traktowani jako obywatele świadomi swoich praw i obowiązków. Wśród odbiorców wyróżniamy więc:

- publiczność przeciętną - wykazują średnią częstotliwość kontaktów z przekazem

medialnym, są to np. czytelnicy, którzy nabywają codzienną gazetę trzy razy

w tygodniu,

- publiczność okazjonalną - raz w tygodniu kupią gazetę,

- publiczność klubową - mający stały nawyk czytania.

Przełożenie wiadomości na sygnały, czyli kodowanie, polega na wyborze właściwego kodu, w jakim ma zostać wyrażona treść komunikatu. W każdym społeczeństwie rozróżniamy kody werbalne czyli wypowiedzi mówione lub pisane lub niewerbalne czyli gest, mimika twarzy, spojrzenie, słuchanie odbiorcy.

Schemat 3 Jeden z podstawowych aktów komunikacji

Źródło: www.koweziu.edu.pl

Mowa ludzka, w odróżnieniu od innych dźwięków jest wyuczona - powstaje w wyniku łączenia słów w wypowiedzi zgodnie z regułami gramatycznymi. Mowa służy przede wszystkim do prowadzenia rozmowy z inną osobą. Celem rozmowy może być:

* wyrażanie własnych myśli, uczuć, wiedzy i dzielenie się nimi z innymi osobami,

* wymiana informacji, uzgadnianie poglądów i stanowisk wobec określonych spraw,

* wydawanie poleceń,

* określenie własnej pozycji w stosunku do innych osób, np. do podwładnego, przełożonego

czy kolegi,

* nawiązywanie nowych kontaktów i związków między osobami,

* kształtowanie własnej osobowości w oczach innych współpracowników.

Mówienie, obok znajomości słownika - rozmawiający muszą rozumieć znaczenie słów, którymi się posługują - i gramatyki, wymaga stosowania przyjaznych wypowiedzi, taktownych, grzecznych i przekonujących. Opanowanie takich umiejętności świadczy o wykształceniu i o tak zwanej kulturze masowej .

Komunikacja werbalna oraz niewerbalna powinna być wiarygodna, to znaczy opierać się na kompletnych wypowiedziach oraz unikać tendencyjności. Powinna opierać się także na tak zwanej „etyce słowa”, ponieważ według znanego językoznawcy - profesora Jana Miodka: „Normalnym, naturalnym oczekiwaniem odbiorcy każdego tekstu jest oczekiwanie prawdomówności nadawcy - tak jak oczekiwanie gramatyczności wypowiedzi”.

Wyjątek stanowią celowo zniekształcane niekiedy informacje przedstawiane w masowej propagandzie i reklamie, najczęściej w formie pisanej. Przypomnijmy, że tekst pisany w odróżnieniu od mówionego - składa się ze znaków i kodów. Zazwyczaj odnosi się do komunikatu mającego własną formę fizyczną, niezależną od jego nadawcy czy odbiorcy - zazwyczaj prezentuje kody zwane reprezentacyjnymi. Zaliczamy do nich: książki, listy, zarejestrowane programy telewizyjne czy tez zapisy ludzkiej mowy.

Należy pamiętać, że język jest najbardziej naturalnym narzędziem perswazji, przede wszystkim publicznej, a reklama jest jej rodzajem najczęściej spotykanym. Według popularnego naukowca - Jerzego Bralczyka: „To, co w komunikacie reklamowym najciekawsze, a także to, co najskuteczniejsze, zależy w dużej mierze od indywidualnej inwencji, talentu, natchnienia oraz od przypadku, który często pozwala tworzyć teksty znakomicie skuteczne”.

W świeci współczesnym komunikacja masowa nie obeszłaby się bez technologii. Jeśli sięgniemy pamięcią, mniej więcej jedno pokolenie wcześniej - porozumiewanie się wydawało się zasadniczą kwestią dla rozwiązania i podtrzymania większości, jeśli nie wszystkich, osobistych i służbowych kontaktów (modne były, np. częste wyjazdy w delegacje). Istniały także inne kanały komunikacyjne: telefon, który sprawdzał się podczas oddalenia (ale nie na „dłuższą metę” z powodu wysokich opłat) czy korespondencja pocztowa, która podtrzymywała kontakt między ludźmi, kiedy nie mogli się spotkać osobiście. Mimo tego, relacje międzyosobowe wymagały bezpośredniego kontaktu.

Technologia dostarczyła mediom nowych możliwości porozumiewania się z odbiorcą. Zarówno przystępne taryfy telefoniczne, jak porozumiewanie się za pośrednictwem komputera umożliwiają w czasach współczesnych nowy rodzaj kontaktów. Poczta elektroniczna stała się najpopularniejszą formą wymiany wszelkich informacji między instytucjami masowego przekazu, a klientem.

Porozumiewanie się za pomocą Internetu wykluczyło, niestety, całą gamę sygnałów niewerbalnych, dostępnych w zetknięciu z drugą osobą. Nie daje możliwości uchwycenia gestów czy mimiki, która wykorzystywana jest z wielkim powodzeniem w reklamie telewizyjnej.

Istnieje również grupa badaczy, do których należą: Horrigan, Katz oraz Lenhart, którzy są zdania, że Internet przyczynia się do poprawy porozumiewania się między ludźmi i, że massmedia mają łatwiejszy kontakt z odbiorcami. Naukowcy uważają, że użytkownicy sieci częściej piszą e-maile i dzwonią do różnych stowarzyszeń, organizacji i firm, niż osoby nie korzystające z tej formy technologii. Poza tym wykazują większe zaangażowanie w sprawy społeczne i polityczne oraz bardziej doceniają reklamę.

Porozumiewanie się więc za pośrednictwem komputera przyczynia się do zwiększenia liczby i jakości kontaktów społecznych z kilku powodów:

* ułatwia porozumiewanie się wszelkich instytucji, stowarzyszeń, firm z odbiorcami, gdyż napięty plan zajęć i odległości dzielące ludzi utrudniają lub wręcz uniemożliwiają bezpośrednie spotkanie; trudności ze znalezieniem czasu, są szczególnie dotkliwe dla osób mieszkających w odległych miejscach i w różnych strefach czasowych,

* daje możliwość przesłania szybkiej wiadomości drogą elektroniczną, nieosiągalną w inny sposób,

* Internet skłania ludzi do wyrażania opinii o danych organizacjach, społeczeństwie, firmie ukrywanych w innych okolicznościach, zachęca do ujawnienia tego, czego na ogół nie wypowiada się przy bezpośrednim kontakcie, np. z powodu nieśmiałości.

Podsumowując niniejsze rozważania, zauważmy, że wszelkie media porozumiewają się z odbiorcą za pośrednictwem mediów elektronicznych. Telewizor, telefon i e-mail są najpowszechniejszymi kanałami porozumiewania się, choć nie jedynymi. Faksy, telekonferencje i wiadomości natychmiastowe - szczególnie w formie reklam również dają możliwości kontaktowania się.

Porozumiewanie się pośrednie zyskuje coraz większą popularność. Wiele firm kontaktuje się z klientami prawie wyłącznie przez telefon i pocztą elektroniczną, a pracownicy w licznych organizacjach nawiązują efektywne zawodowe i osobiste kontakty, nie poświęcając czasu na osobiste spotkania. Powstają więc, tak zwane zespoły wirtualne, których członkowie przekraczają ograniczenie miejsca i czasu, mogą stanowić wydajny i zadowalający sposób prowadzenia interesów. Organizacje wykorzystujące Internet realizują zadania zawodowe szybciej, niż odbywa się to w grupach spotykających się bezpośrednio, gdyż mają inne harmonogramy pracy.

T. O`Sullivan, J. Hartley, D. Saunders, M. Mongomery, J. Fiske, Kluczowe pojęcia w komunikowaniu

i badaniach kulturowych, Wyd. Astrum, Wrocław 2005, s.135.

T. O`Sullivan, J. Hartley, D. Saunders, M. Mongomery, J. Fiske, Kluczowe pojęcia w komunikowaniu… dz.

cyt., s. 129.

J. Miodek, O języku do kamery, Krajowa agencja Wyd., Rzeszów 1992, s. 16.

T. O`Sullivan, J. Hartley, D. Saunders, M. Mongomery, J. Fiske, Kluczowe pojęcia w komunikowaniu...

dz. cyt., s. s. 130-131.

Wiedza o społeczeństwie. Człowiek w społeczeństwie. Pod red. Z. Krawczyka. Wyd. Szkol. i Ped.,

Warszawa, 1989, s. 45-46.

M. Mrozowski, Media masowe. Władza, rozrywka, biznes, Warszawa 2001, s.46-47.

Tamże, s. 70.

Z. Makieta, T. Rachwał, Podstawy przedsiębiorczości, Wyd. Nowa Era, Warszawa 2000, s. 44.

J. Miodek, O języku do kamery… dz. cyt., s. 9-10.

1

---