Drama ma swój rodowód w Anglii, pierwsze jej próby sięgają przełomu XIX i XX wieku. Twórczynią metody dramy była wiejska nauczycielka Harriet Findlay- Johnson . Jej lekcje były podziwiane i popularyzowane przez inspektora oświatowego Edmonda Holmesa . Jednak uznanie dramy jako efektywnej metody nauczania zawdzięczamy Caldwellowi Cookowi .
Maria Grzyb
Szkoła Filialna w Sochach
Drama w nauczaniu zintegrowanym
Drama ma swój rodowód w Anglii, pierwsze jej próby sięgają przełomu XIX i XX wieku. Twórczynią metody dramy była wiejska nauczycielka Harriet Findlay- Johnson . Jej lekcje były podziwiane i popularyzowane przez inspektora oświatowego Edmonda Holmesa . Jednak uznanie dramy jako efektywnej metody nauczania zawdzięczamy Caldwellowi Cookowi . Jako nauczyciel języka angielskiego uznał ,że podejście dramowe pomaga uczniom oswajać się z wiedzą i znajdować przyjemność w jej poznawaniu.
Sformułował tezę, że granie jest skuteczną metodą nauczania. Uczniowie Cooka improwizując odgrywali role bohaterów literackich i historycznych.
Metoda Cooka oparta była na trzech podstawowych zasadach:
Podstawa wiedzy nie jest słuchanie i czytanie , lecz działanie , gra i doświadczenie.
Wysokie efekty pracy są efektem spontanicznego wysiłku, opartego nie na przymusie uczenia się , lecz na rzeczywistych zainteresowaniach uczniów.
Spontaniczna gra stanowi naturalny środek nauki w dzieciństwie i w młodości.
W Anglii metoda dramy w nauczaniu jest bardzo popularna . Istnieje opinia , że część programu nauczania może być realizowana za jej pomocą. Są też szkoły , w których drama istnieje jako oddzielny przedmiot , prowadzony przez specjalnie przygotowanych nauczycieli.
Cele nauczania dramy:
Rozwijanie świadomości samego siebie i otaczającego świata.
Kształtowanie umiejętności koncentracji, współpracy i porozumiewania się.
Rozwijanie uczuć estetycznych i umiejętności wypowiadania się w formie artystycznej.
Pobudzanie wyobraźni.
Nauczanie i wychowanie przez dramę w szkole angielskiej wspomagane jest przez teatr edukacyjny. Głównym założeniem teatru edukacyjnego jest aktywny udział uczniów w oglądaniu spektaklu teatralnego. Polega to na zatrzymaniu akcji sztuki i stworzeniu możliwości porozmawiania z postacią (aktorem). Uczniowie oglądający przedstawienie mogą także wcielić się w rolę dziennikarzy i przeprowadzić dialog z bohaterami sztuki.
W Polsce drama zaczęła się rozwijać w połowie lat siedemdziesiątych, a dotarła do nas przez angielski teatr edukacyjny. Pierwsze warsztaty dramowe dla nauczycieli i instruktorów teatralnych zorganizowała Halina Machulska . Od roku 1985 drama znalazła też swoje miejsce w programach wielu uczelni pedagogicznych, szczególnie kształcących nauczycieli polonistów i edukacji wczesnoszkolnej . Nauczyciele , którzy włączają dramę w swoje lekcje najlepiej potrafią ocenić jej wartość i skuteczność w procesie edukacyjnym.
Czym jest drama?
Słowo drama pochodzi od starogreckiego drao - działam usiłuję. W języku greckim używane było również słowo drama oznaczające czynność lub akcję. W języku angielskim termin drama to przede wszystkim : sztuka teatralna, dramat, teatr.
Drama jest procesem badawczym , aktywizującym umysł i emocje dziecka . Wiedza, którą uczeń zdobywa poprzez własną aktywność poznawczą i twórczą ma charakter interdyscyplinarny.
Drama jest edukacją przez działanie włączające emocje i wyobraźnię. Istota jej stosowania polega na stwarzaniu sytuacji, w których uczniowie mogliby się identyfikować z innymi osobami poprzez umiejętność wchodzenia w role. Poprzez dramę uczniowie uczą się analizować różne reakcje : pozytywne i negatywne , jednocześnie dokonują korekty zachowań.
Drama jest przede wszystkim formą pracy , nie jest natomiast ani teatrem, ani spektaklem, ani aktorstwem. W celu uniknięcia nieporozumień w tej kwestii Krystyna Pankowska dokonała podstawowych rozróżnień:
Drama nie jest teatrem , ponieważ teatr jest formą komunikacji pomiędzy widzem i aktorem. W dramie nie ma podziału na widzów i aktorów, natomiast prezentacja efektów pracy ma jedynie wzbogacić końcowy efekt działań.
Drama nie jest spektaklem, mimo że wykorzystuje gest, słowo , ruch , rekwizyty. Jest natomiast strukturą maksymalnie otwartą na nowe treści, działania i interpretacje. W graniu roli nie chodzi o uzyskanie efektów artystycznych , lecz o głębokie efekty wychowawcze.
Drama nie jest aktorstwem , nie wymaga talentu ani wyuczonej sprawności technicznej, udział w dramie jest możliwy dla wszystkich bez wzglądu na predyspozycje.
Zdaniem Marii Gudro "drama wzbogaca wyobraźnię, rozwija pamięć, pobudza do działania twórczego, rozbudza refleksje, pomaga w zrozumieniu motywacji różnych zachowań , pozwala na samodzielną analizę utworu literackiego , odczytanie wiersza".
Różnice między dramą a teatrem w ujęciu Marii Gudro
TEATR
Podział na aktorów i widzów.
Gotowe scenariusze , rekwizyty, scena, kostiumy.
Ważny jest efekt końcowy w postaci spektaklu.
DRAMA
Wszyscy uczestniczą jednocześnie.
Drama nie posiada gotowych scenariuszy i nie ma inscenizacji.
Ważne są efekty uzyskiwane na każdej kolejnej lekcji. Na lekcji dramy języka polskiego efektem końcowym mogą być wiersze, opowiadanie twórcze, pamiętnik, list, wywiad, charakterystyka postaci.
Na lekcji dramy języka polskiego efektem końcowym mogą być wiersze, opowiadanie twórcze, pamiętnik, list, wywiad, charakterystyka postaci.
Według Anny Dziedzic przygotowanie nauczyciela do lekcji dramy polega na :
ustaleniu celu zajęć,
określeniu tematy lekcji,
ustaleniu fikcyjnego miejsca, w którym będzie rozgrywała się akcja dramy,
przypisaniu ról uczniom i sobie,
określenie ważnego wydarzenia, od którego zacznie się drama,
ustaleniu struktury zajęć i zasad kierowania grupą.
Wielkość grupy
Odpowiednią liczebnością grupy jest od 10 do 15 osób. Jest to grupa wystarczająco duża , aby dać poczucie działania w zespole, a jednocześnie sprzyja uzyskaniu dobrej psychicznie atmosfery. W dramie może brać udział każdy , począwszy od wieku przedszkolnego. Uczestniczą w niej zazwyczaj całe klasy, natomiast w ośrodkach rekreacyjnych, wychowawczych czy terapeutycznych dobrze jest stworzyć grupę mniej więcej w tym samym wieku. W grupie dramowej obok dzieci normalnie funkcjonujących mogą uczestniczyć dzieci z wadami wymowy i niepełnosprawne.
Pomieszczenie i wyposażenie
Przestrzeń potrzebna do ćwiczeń dramowych to sala wystarczająco duża , aby się w niej swobodnie poruszać bez wzajemnego przeszkadzania sobie. Dźwięk , światło, elementy kostiumu czy rekwizyty są doskonałym sposobem pobudzania wyobraźni. Warto zgromadzić pewną ilość różnych rzeczy, które okażą się przydatne np.:
magnetofon,
odtwarzacz płyt kompaktowych ,
oświetlenie punktowe i stałe,
instrumenty muzyczne,
przybory do pisania i malowania,
przybory do charakteryzacji,
kostiumy lub ich fragmenty,
różne rekwizyty np.: torebka, okulary, kapelusz, .... .
Wskazówki dla nauczyciela dramy
Nauczyciel, który podejmuje się uczyć ta metodą , powinien przede wszystkim lubić dzieci, być otwarty, twórczy, nie bać się nowości , powinien umieć wytworzyć w grupie atmosferę przyjaźni , darzyć zaufaniem samego siebie i swoich wychowanków. Najważniejsze jest jednak to , by miał solidne przygotowanie do pracy tą metodą . Musi jasno określić cel sobie i uczniom , podać techniki, być pewny tego co robi i jak robi. Na lekcji dramy nie może być chaosu.
10 warunków udanej dramy
Właściwy dobór tematu do dramy, np.: konflikt z życia szkolnego.
Natychmiastowe pobudzenie zainteresowania uczniów.
Należy wprowadzać temat krótko , konkretnie i natychmiast przechodzić do działania , oddając rozwój akcji w ręce uczestników.
Należy używać prostego języka, zrozumiałego dla wszystkich uczniów.
Niezwykle ważny jest takt pedagogiczny i życzliwość.
Nie powinno się korygować w trakcie trwania działań dramowych błędów językowych uczniów.
Nauczyciel powinien umieć przyznać się do własnej niewiedzy. W graniu ról pozwólmy uczniom "wiedzieć lepiej od nauczyciela".
w trakcie rozwijania dramy należy "iść za uczniem" , śledząc jego tok myślenia i przekładania go na działanie .
Używajmy różnych dostępnych rekwizytów i materiałów pomocniczych w celu zainspirowania i ożywienia samodzielnej pracy uczniów.
Po dramie , w trakcie dyskusji dajmy możliwość swobodnego wypowiedzenia się jej uczestnikom.
TECHNIKI DRAMY
Rozgrzewka
Rozgrzewka ma na celu uelastycznienie psychofizyczne dzieci, uwolnienie ich od napięć, wykorzystanie nagromadzonej energii. W zależności od potrzeb uczestników proponujemy im ćwiczenia dynamiczne lub wyciszające i koncentrujące.
Gry, zabawy
Służą do integracji , przełamania lodów, dodania odwagi do działania . Są szczególnie użyteczne na początku pracy z uczniami, można je wykorzystać nawet w ograniczonej przestrzeni.
Ćwiczenia wstępne
Ćwiczenia te podobnie jak gry ,są kierowane i kontrolowane przez nauczyciela. Stanowią wstępne kroki do istoty dramy i mają na celu ujawnienie różnych stanowisk i podejścia do tematu dramy.
Elementy pantonimy
Jest to swobodna , spontaniczna , wymagająca precyzji forma. Szczególnie lubiana przez dzieci . Jest niewerbalna formą komunikowania się . Uczy oszczędnej ekspresji i operowania symbolem. Może silnie pobudzać emocjonalnie.
Stop- klatka - obraz zatrzymany w ruchu
Polega na zatrzymaniu akcji , zastygnięciu w bezruchu. Skupia uwagę na jakimś ważnym aspekcie tematu , dając czas na jego analizę, refleksję. Zachęca do dyskusji poza akcją . Rozwija myślenie symboliczne i zachęca do wyrażania myśli. Technika pożyteczna przed wprowadzeniem "pomników", jednego z typowych dla dramy zadań.
Tworzenie pomników
Polega na uplastycznieniu sytuacji: jako tworzywo do uformowania "rzeźby" służą członkowie grup, w których jedna osoba (lub więcej) występuje w roli rzeźbiarza . Zadaniem pozostałych uczestników jest określenie czy nazwanie "pomnika".
Rysowanie, pisanie
Chodzi o rysowanie czy pisanie w trakcie dramy wysypujące jako jej element. Rysowanie uwiarygodnia sytuację, konkretyzuje wyobrażenia. Jest to forma pracy bliska dzieciom, jak¬kolwiek wymaga odpowiednich warunków. Chodzi także o pisanie w konkretnym celu ( list, ogłoszenie , artykuł do gazety) .
Pisanie pomaga pogłębić przeżycie, skłania do reflek¬sji. Jest to także formą zapisu doświadczenia. Rysowanie i pisanie to ciche, medytacyjne ćwiczenia, wymagające koncentracji i odpowied¬niej ilości czasu dla osób pracujących w różnym tempie.
Etiudy dramowe
Polegają na pracy w grupach na zadany temat, na przykład wymyś¬lenie akcji dramowej do tematu "podróż". Dają możliwość zbudowa¬nia serii powiązanych scenek - interpretacji czy ilustracji tematu. Wymagają samodzielnej pracy zespołu. Rozwijają kreatywność, dają przedsmak pracy artystycznej - znajdowania odpowiedniej formy wyrażania idei. Etiudy mogą służyć do podsumowania umiejętności osiągniętych w trakcie zajęć dramowych.
Wywiady, rozmowy
Forma pracy dla różnych grup wiekowych związana z mediami, sądami, różnego rodzaju instytucjami życia społecznego itd. Angażuje intelektualnie i emocjonalnie. Wymaga stawiania odpowiednich pytań i udzielania na nie odpowiedzi. W pracy w parach aktywizuje i an¬gażuje obie strony. Wywołuje kontrastujące punkty widzenia oraz daje możliwość dłuższej kontynuacji tematu.
Dokumentowanie
Forma pracy polegająca na zbieraniu materiałów (informacji) na określony temat. Może zawierać elementy innych technik: wywiadów, rysowania, pisania tekstów itd. Motywuje do szerszego i jednocześnie precyzyjnego badania faktów. Często włącza role ekspertów. Forma pracy szczególnie cenna jako metoda dydaktyczna.
Sytuacje symulowane
Sytuacje symulowane motywują do otwartego wypowiadania się , są dobrym sposobem do zderzania różnych punktów widzenia , nie wykluczając kreowania sytuacji negatywnych, oraz do rozpoczynania dyskusji w poszukiwaniu słuszności i prawdy.
Zebrania - spotkania
Zebrania to łatwy sposób wciągnięcia uczestników w role. Dotyczą sytuacji szkolnych , społecznych, rodzinnych, politycznych. Są organizowane w celu wymiany informacji , wyrażenia protestu, wywołania interwencji w trudnych sytuacjach lokalnej społeczności. Sama struktura spotkania działa jako czynnik porządkujący. Taka forma zajęć może być wykorzystywana w różnych grupach wiekowych.
Improwizacja rozwinięta
Jest to forma pracy najbliższa autentycznemu doświadczeniu. Udział bierze cała grupa wraz z nauczycielem, który także występuje "w roli" i kontroluje sytuację od wewnątrz. Improwizacja angażuje wszystkich jednocześnie i wymaga stawiania czoła sytuacjom " tu i teraz".
Krystyna Pankowska opracowała przykładową strukturę dramy , która składa się z pięciu etapów:
Spotkanie w kole . Ćwiczenia rozluźniające i koncentrujące , wprowadzające w atmosferę spotkania i motywujące do pracy.
Etap drugi koncentruje uwagę uczestników na głównym temacie spotkania.
Cała grupa dzieli się na kilkuosobowe zespoły i tworzy improwizowane sceny na ustalony w części drugiej temat. Dzieci pracują same , z niewielką tylko pomocą nauczyciela. Jest to główna faza zajęć.
Każdy zespół prezentuje swoja pracę pozostałym uczestnikom . prezentacja ma odbywać się na zasadzie wymiany doświadczeń i spostrzeżeń , nigdy na zasadzie konkurencji czy popisywania się.
Etap ostatni to rozmowa uczestników kończąca prezentację , wyciąganie wniosków.
Początkowe zajęcia dramy nie powinny trwać dłużej niż kilkanaście minut. Kiedy grupa dobrze się pozna , wtedy zajęcia przeciągają się do godziny i dłużej. Istotne jest rozpoznanie atmosfery w grupie . Bardzo ważne jest stworzenie właściwego klimatu psychicznego spotkań. Zajęcia dramowe powinny rozpoczynać ciekawe formy pracy w celu wytworzenia odpowiedniej atmosfery i lepszego , wzajemnego poznania się . Elementy dramy mogą być oryginalnym urozmaiceniem zajęć zintegrowanych , godzin wychowawczych , można je wprowadzać na spotkaniach pozalekcyjnych , np.: koła teatralnego czy plastycznego.
Bibliografia:
Krystyna Pankowska "Edukacja przez dramę" , WS i P , Warszawa 1997
Praca zbiorowa "Przygoda z dramą" , Wrocław , 1994
Robert Gloton i Claude Clero "Twórcz aktywność dziecka" , Warszawa 19764.
Dziedzic A. , Pichalska J. , Świderska E. , "Drama na lekcjach języka polskiego" , WS i P , Warszawa 1995.
Serwis Literka.pl jest własnością firmy Wydawnictwo Forum sp z o.o.. Wszystkie artykuły i publikacje znajdujące sie na naszych stronach są chronione prawem autorskim. Kopiowanie,publikowanie i rozpowszechnianie bez naszej zgodny jest zabronione. Prawa autorskie do publikacji posiadają autorzy artykułów.