18. Układ pokarmowy II
Żołądek
narząd workowaty składający się z:
trzonu
dna
części wpustowej
części odźwiernikowej
ŚCIANA ŻOŁĄDKA
-błona śluzowa
-błona podśluzowa
-błona mięśniowa
-błona surowicza
Błona śluzowa
liczne pola żołądkowe o średnicy do 5mm
-dołki żołądkowe ok. 4 mln
-uchodzą do nich gruczoły-15 mln
błona śluzowa pól i dołków- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
w błonie śluzowej wyróżniamy 3 typy gruczołów:
-właściwe
-wpustowe
-odźwiernikowe
Otoczone są tkanką łączną wł. luźną- liczne włókna siateczkowe i kolagenowe, fibroblasty, nerwy, naczynia krwionośnie pojedyncze miocyty gładkie i limfocyty.
GRUCZOŁY ŻOŁĄDKOWE WŁASCIWE występują w błonie śluzowej:
-trzonu
-dna żołądka
składają się z:
-dno
-szyjka
-ujście
W skład gruczołu właściwego wchodzą:
komórki główne
komórki okładzinowe
komórki śluzowe ujścia i szyjk
komórki endokrynowe (kom. enteroendokrynowe i gastroendokrynowe)
komórki macierzyste
Komórki główne:
najliczniejsze
przede wszystkim występują w szyjce i dnie gruczołów
mają zasadochłonną cytoplazmę owalne jądra i liczne pęcherzyki wydzielnicze w części wierzchołkowej cytoplazmy- ziarna zymogenu
wydzielają enzymy:
pepsynogen-pod wpływem niskiego pH przekształca się w pepsynę
lipazę (niewiele)
u niemowląt wydzielają:
podpuszczkę czyli chymozynę (ścina mleko)
Komórki okładzinowe:
głównie w górnej części szyjki gruczołu
duże, piramidowe kom. o kwasochłonnej cytoplazmie
na wolnej powierzchni komórki występują wpuklenia,
powierzchnia wpukleń daj liczne wypustki cytoplazmatyczne- podobne do mikrokosmków
wydzielają do światła żołądka:
kwas solny- kwaśne pH soku żołądkowego
czynnik wewnętrzny (Castle'a)- glikoproteina- niezbędny do wchłaniania witaminy B12 w jelicie krętym
Komórki śluzowe ujścia i szyjki:
syntezują i wydzielają śluz
syntezują w nadmiarze histon H2
nadmiar histonu H2 wydzielany do światła żołądka jest cięty na krótkie peptydy- buforynę II
buforyna jest rodzajem peptydowego antybiotyku (defensyny)- zabija drobnoustroje
śluz zawiera O-glikany działające antybakteryjnie (kom. śluzowe szyjki i głębszych fragmentów gruczołów)- uśmiercają szczególnie Helicobacter pylori
komórki śluzowe ujścia-śluz obojętny (kom. śluzowe ujścia)- chroni nabłonek żołądka przed szkodliwym działaniem soku żołądkowego
komórki śluzowe szyjki- kwaśny śluz bogaty w glikozaminoglikany (kom. śluzowe szyjki występują w grupach pomiędzy innymi kom. gruczołów)
Komórki endokrynowe (jasne)
pojedyncze kom. rozproszone wśród komórek nabłonka wyścielającego lub gruczołowego
wydzielają hormony peptydowe i czynne związki biologiczne (histaminę i serotoninę)
posiadają właściwości pobierania z otoczenia prekursorów amin
tryptofanu
lub
histydyny
i ich tlenowej dekarboksylacji do serotoniny lub histaminy zalicza je do układu APUD - układ rozproszonych komórek neuroendokrynowych
Niektóre z Komorek redukują sole srebra i chromu-nazywane są:
argeto- (srebro-) lub chromofilnymi (chromochłonnymi)- feochromocytami
charakteryzują się dwubiegunowością
wielkość pęcherzyków wydzielniczych- kryterium klasyfikacji i identyfikacji komórek
Rozróżnia się 20 rodzajów komórek endokrynowych w układzie trawiennym i innych układach m.in.
kom. S- wydzielają sekretynę
kom. G- gastrynę- regulacja wyd. soku trzustkowo, ruchy jelita
kom. A grelinę- łaknienie
kom. L- oksyntomodulinę, peptyd YY i peptyd podobny do glukagonu 1 (GLP1)
kom. I- cholecystokininę-m.in. wydzielanie soku trzustkowego, insuliny
Komórki macierzyste
w szyjce gruczołów
komórki pluripotencjalne:
dzielą się i różnicują w wyspecjalizowane komórki gruczołowe
komórki nabłonka wyścielającego żołądek
Komórki układu pokarmowego tworzą wspólnie największy gruczoł wydzielania wewnętrznego
ponad 20 hormonów peptydowych reguluje wiele czynnościowych procesów poprzez regulację: układu pokarmowego, różnych gruczołów wewnątrz wydzielniczych, ośrodkowego ukł. nerwowego, mięśni gładkich
Hormony układu pokarmowego dzieli się na regulujące:
masę wprowadzanego pokarmu, ruchy przewodu pokarmowego oraz trawienie
-gastrynę
-peptyd uwalniający gastrynę (GRP)
-cholecystokininę
-motylinę
homeostazę glukozy i wytwarzanie tkanki tłuszczowej
-grelinę
-peptyd hamujący gastrynę
-peptyd YY
-neuropeptyd (NPY)
-leptynę
Czynność nabłonka żołądka:
-gruczoły błony śluzowej- sok żołądkowy o pH 1,0 zawierający enzymy trawienne
-śluz- bariera dla soku żołądkowego
-wewnętrzna powierzchnia- gruba warstwa glikokaliksu z śluzem przesyconym jonami węglanowymi
-jony węglanowe- neutralizują sok przedostający się do glikokaliksu
GRUCZOŁY WPUSTOWE
są gruczołami cewkowatymi o krętym przebiegu, niekiedy rozgałęziają się
produkują głównie śluz oraz lizozym(rozkłada skł. ścian bakteri)
zawierają głównie komórki:
śluzowe
nieliczne komórki endokrynowe
okładzinowe
GRUCZOŁY ODŹWIERNIKOWE
rozgałęzione gruczoły cewkowe umiejscowione pomiędzy powierzchnią żołądka a blaszką mięśniową błony śluzowej
skład gruczołów:
komórki wydzielają śluz zasadowy
komórki endokrynowe D i G
Blaszka mięśniowa błony śluzowej
-leży pod gruczołami błony śluzowej
-dwie warstwy miocytów gładkich:
-wewnętrzna- o okrężnym przebiegu komórek
-zewnętrzna- o przebiegu podłużnym
Błona podśluzowa
-składa się z tkanki łącznej właściwej zbitej
-zawiera liczne włókna kolagenowe limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne
występują w niej:
-tętniczki
-naczynia żylne
-gęsta sieć naczyń limfatycznych
Błona mięśniowa
składa się z 3 grubych warstw miocytów gładkich o przebiegu :
-skośnym
-okrężnym
-podłużnym
warstwa o skośnym przebiegu miocytów- występuje w :
-wpuście
-wzdłuż krawędzi większej żołądka
-nie ma jej w okolicy krzywizny mniejszej
warstwa o okrężnym przebiegu miocytów, znajduje się w całej ścianie żołądka
-szczególnie gruba jest w okolicy odźwiernika gdzie tworzy mięsień-zwieracz odźwiernika
-zewnętrzna warstwa o podłużnym przebiegu miocytów jest gruba we wpuście skąd rozchodzi się na tron i dno żołądka, nie ma jej w odźwierniku
Funkcje błony mięśniowej ściany żołądka
-pozwala po rozkurczeniu na wypełnianie żołądka pokarmem
-zapewnia mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym, co usprawnia trawienie
-przesuwa trawioną treść pokarmową do dwunastnicy
Błona surowicza
-pokrywa mięśnie gładkie żołądka
-składa się z tkanki łącznej luźnej pokrytej od strony zewnętrznej nabłonkiem surowiczym
-przechodzi w sieć mniejszą i większą
Jelito
przewód o długości ok. 5,5m
rozciąga się między odźwiernikiem żołądka a odbytem
dzieli się na:
jelito cienkie- dł. ok. 4m
jelito grube- dł. ok. 1,5m
Jelito cienkie
-występuje między odźwiernikiem a kątnicą
-składa się z 3 odcinków:
dwunastnicy
jelita czczego
jelita krętego
odbywa się w nim:
-trawienie pokarmu
-wchłanianie strawionych składników pokarmowych
-wydzielanie wielu miejscowych hormonów
wydzielane są w nim śluz i immunoglobuliny klasy A- chronią przed szkodliwym działaniem składników pokarmowych i antygenami światła jelita
-ściana jelita składa się z:
-błony śluzowej
-błony podśluzowej
-błony mięśniowej
-błony surowiczej-wyjątek- dwunastnica leży poza otrzewną (częściowo) i okryta jest błoną dodatkową
błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia- fałdy Kerkinga- zwiększają one powierzchnię chłonną jelita mniej więcej 2-krotnie
Błona śluzowa jelita cienkiego
-kosmki jelitowe- uwypuklenia bł. śluzowej
-krypty jelitowe- wgłobienia nabłonka do bł. śluzowej właściwej (gruczoły Liberkuhna)
Kosmki jelitowe
kształt palczasty lub liściasty
zwiększają powierzchnię chłonną jelita 8-krotnie
pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym- leżcym na błonie podstawnej
W skłąd nabłonka wchodzą:
komórki absorpcyjne- enterocyty
komórki kubkowe- śluzowe
komórki endokrynowe
limfocyty śródbłonkowe
Enterocyty kosmków
biegunowość budowy
wolna powierzchnia komórki wytwarza mikrokosmki - rąbek szczoteczkowy (otoczony glikokaliksem)
wytwarzają antybiotyki peptydowa (betadefensynę i kaltelicydynę) - szczególnie w stanach zapalnych
w błonie kosmków- enteropeptydaza
Komórki kubkowe
jednokomórkowe gruczoły wydzielające śluz
śluz- wysokocząsteczkowe proteoglikany wiążące wodę
Limfocyty śródnabłonkowe
występują między komórkami nabłonka kosmków
Rdzeń kosmka
Krypty jelitowe
Dwunastnica
zawierają gruczoły dwunastnicze (Brunnera) w błonie podśluzowej
produkują silnie zasadową wydzieliną neutralizującą kwaśną treśćmpokarmową przechodzącą z żoładka
w błonie podśluzowej