Kąpiele lecznicze

Balneologia- jedna z najstarszych dziedzin medycyny uzdrowiskowej zajmująca się badaniem właściwości leczniczych wód podziemnych i borowin oraz zastosowaniem ich w lecznictwie, zwłaszcza terapii chorób przewlekłych.

Balneologia- to dziedzina medycyny, która zajmuje się leczeniem schorzeń za pomocą wód podziemnych oraz borowin - szczególnego rodzaju torfu. Dosłownie oznacza "naukę zajmującą się kąpielą" ( z łac. "balneum" - kąpiel i gr. "logos" - nauka). Wody mogą być stosowane w postaci inhalacji, kąpieli, lub kuracji pitnych, okładów lub nawet tamponów.

Chętnie korzystamy z dobrodziejstw wody wzbogaconej o zioła, sole, pachnące olejki. Aromatyczna kąpiel to balsam dla duszy. Odpręża i relaksuje, zmywa stres i pozwala zapomnieć o troskach. Ma zbawienny wpływa nie tylko na skórę, ale i na całe ciało. Dlatego kąpielami wspomaga się leczenie wielu chorób.

Hydroterapia

Dział fizjoterapii, inaczej wodolecznictwo, akwaterapia (łac. aqua = woda) - metoda leczenia bodźcowego polegająca na zewnętrznym stosowaniu wody o różnych postaciach: ciekłej, stałej lub gazowej. Podstawę leczniczego działania stanowi odpowiednia temperatura lub ciśnienie wody użytej odpowiednio do danej terapii.

Akwaterapia wpływa korzystnie na układ krążenia, układ nerwowy oraz wiele innych narządów organizmu.

Hydroterapią nazywa się wykorzystanie wody do celów leczniczych.
Wodę stosuje się w różnych postaciach, o różnej temperaturze i pod różnym ciśnieniem zarówno do zabiegów leczniczych jak i profilaktycznych (SPA). W zabiegach wodnych działa na chorego czynnik termiczny, hydrostatyczny i mechaniczny.
Zabiegi te powodują rozluźnienie mięśni, przekrwienie tkanek, zwiększenie odpływu chłonki i  dopływ krwi żylnej do serca.

• Hydroterapia stosowana jest głównie w: początkowych stadiach nadciśnienia tętniczego, nadpobudliwości nerwowej, migrenie, bezsenności, zaburzeniach krążenia obwodowego, wspomagająco w chorobach ze wzmożonym napięciem mięśniowym.

Wody lecznicze

Są naturalnymi wodami podziemnymi o udowodnionych właściwościach leczniczych, cechującymi się stałym składem chemicznym i naturalną czystością mikrobiologiczną. Wody uważane za mineralne są wodami podziemnymi, naturalnymi, muszą zawierać, co najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze. Nie każda woda mineralna jest lecznicza. O udowodnionych właściwościach leczniczych decydują rodzaj i stężenie aktywnych składników biochemicznych.

W Polsce mamy bogate złoża leczniczych wód mineralnych. Najczęściej spotykane są wody: chlorkowo-sodowe, wodorowęglanowe, siarczkowo-siarkowodorowe, radoczynne i termalne.

Wody mineralne stosuje się do zabiegów balneologicznych, zwłaszcza kąpieli leczniczych w wannach i w basenach, do inhalacji, płukań oraz kuracji pitnej. Kąpiele mają szerokie zastosowanie w chorobach układu ruchu, układu krążeniowo-oddechowego, w chorobach dermatologicznych i innych.

ZASTOSOWANIE KĄPIELI LECZNICZYCH

W zależności od składu wód stosuje się je w różnych dolegliwościach.
• Zabiegi borowinowe w leczeniu chorób układu ruchu, chorób kobiecych, chorobach układu trawienia i moczowego.
• Kąpiele solankowe głównie w chorobach ortopedyczno-urazowych, reumatycznych, neurologicznych, ginekologicznych.
• Kąpiele kwasowęglowe w wybranych chorobach serca, nadciśnieniu tętniczym, niedokrwieniu kończyn dolnych i nerwicach narządowych.

• Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe wykonuje się w chorobach reumatycznych, ortopedyczno-urazowych, wybranych chorobach dermatologicznych oraz w niedokrwieniu kończyn dolnych.
• Kąpiele radoczynne stosowane są w chorobach: naczyń obwodowych, górnych dróg oddechowych, reumatycznych i ginekologicznych.
• Kąpiele w mieszance tlenowo-ozonowej przeprowadza się w gazie lub w wodzie. Są one polecane głównie w chorobach naczyń kończyn dolnych na tle miażdżycy i cukrzycy oraz owrzodzeniach podudzi.

Zabiegi lecznicze możemy podzielić na:

1. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody: kąpiele całkowite, częściowe, kinezyterapeutyczne, perełkowe, tlenowe, aromatyczne, masaż podwodny.

2. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia strumienia wody: polewanie, natryski stałe, natryski ruchome.

3. Zabiegi za pośrednictwem tkanin: zmywanie, nacieranie, zawijanie, okłady, kompresy

Wskazania do leczenia balneologicznego

1. Choroby reumatologiczne i urazowo-ortopedyczne;  Reumatoidalne zapalenia stawów (RZS, ŁZS), ZZSK, Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa, Dyskopatia, Osteoporoza, Dna moczanowa,

Stany pourazowe i po zabiegach ortopedycznych stawów i kości, Skrzywienie kręgosłupa.

Stany po zawale serca, zastawek i naczyń, stany po operacji zastawki i naczyń, nadciśnienie tętnicze.

3. Choroby układu oddechowego; przewlekłe nieżyty górnych dróg oddechowych, przewlekły nieżyt oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc, stany po zapaleniach dróg oddechowych.

4. Choroby układu nerwowego; zespół rwy kulszowej i splotu ramiennego, nerwobóle i przewlekłe zapalenia splotów nerwowych, stany po udarach mózgu, stany po operacjach neurochirurgicznych, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, migreny, nerwice narządowe.

5. Choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii: cukrzyca wyrównana I i II typu, otyłość prosta i skojarzona z chorobami układu krążenia, ze zmianami w układzie ruchu i zaburzeniami gospodarki lipidowej, niedoczynność tarczycy i wole obojętne.

6. Choroby skóry; bielactwo, łuszczyca, choroby z zaburzeniami rogowacenia naskórka, choroby naczyniowe skóry

7. Choroby inne; rehabilitacja po mastektomii.

Przeciwwskazania do leczenia balneologicznego:

• Ostre i przewlekłe choroby zakaźne

• Pełnoobjawowa niewydolność krążenia i oddychania

• Skazy krwotoczne ciężkiego stopnia

• Choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy znacznego stopnia

• Zniedołężnienie, całkowita niesprawność do samoobsługi

• Dużego stopnia nietrzymanie moczu

• Alkoholizm i narkomania

• Padaczka z częstymi napadami

• Czynna choroba nowotworowa

• Stany w przebiegu leczenia operacyjnego lub zachowawczego nowotworów:

- nerki, czerniaka złośliwego, białaczki i ziarnicy złośliwej przed upływem 5 lat od zakończenia leczenia
  - pozostałe przed upływem 1 roku od zakończenia leczenia

• Ostre zapalne i niedokrwienne choroby kardiologiczne

• Groźne zaburzenia rytmu serca, w tym napadowe migotanie przedsionków ze zmianami w sercu w ciągu ostatnich 6 miesięcy

• Nadciśnienie tętnicze III stopnia z 2 i więcej czynnikami ryzyka

Jedno z zadań Opiekuna Medycznego to wykonywanie kąpieli leczniczych na zlecenie pielęgniarki. Kąpiele takie można wykonywać również w domowej wannie, dlatego warto wiedzieć, co dodać do wody, by osiągnąć odpowiedni efekt. Kąpiel to coś więcej niż mycie. Zanurzenie się w wodę, która zawiera substancje zapachowe i lecznicze, jest nie tylko przyjemne, ale i zdrowe. Domowe kąpiele służą głównie temu, by odprężyć się, zebrać myśli i odpocząć po zabieganym dniu, pełnym niekończących się spraw i obowiązków. Podczas kąpieli nie tylko czyścimy swoje ciało, ale także odżywiamy je, nawilżamy i pielęgnujemy

Kąpiel dla zdrowia to kąpiel w wodzie, której temperatura nie przekracza ciepłoty naszego ciała. Ma to być woda, która wydaje się chłodna, gdy do niej wchodzimy. Kąpiel nie dłuższa niż przez 15 minut, wszystko co ponad jest niepotrzebnym moczeniem, które wysusza skórę. Po każdej kąpieli należy nawilżyć skórę balsamem lub kremem.

Kąpiele lecznicze, czyli w wodach zawierających pewne gazy i składniki mineralne. Lecznicze oddziaływanie tych wód ma charakter fizyczny i chemiczny. Fizycznie działa sama woda, jej temperatura i dotyk, a chemicznie zawarte w niej gazy, minerały i dodane sole. Kąpiele mogą relaksować, uspokajać lub pobudzać. Efekt taki czy inny zależy od tego jak zimna lub ciepła jest woda. Woda zimna działa pobudzająco, woda ciepła uspokaja i relaksuje. Zimne kąpiele powinny być krótkie, najwyżej kilkuminutowe.

Kąpiele lecznicze

• Są podstawowym rodzajem zabiegów balneologicznych (przyrodoleczniczych). Od dawna stosuje się je w uzdrowiskach, zwłaszcza tam, gdzie znajdują się naturalne źródła wód mineralnych - leczniczo najcenniejsze.

• Nieocenione jest bogactwo soli z Morza Martwego zawierającej wapń, magnez, potas, sód, jod, brom i związki siarki. Ale równie cenne składniki zawierają sole pochodzące z naszych uzdrowisk.
  Z kolei kąpiel siarczkową w domowej wannie umożliwi np. maska do ciała z Buska-Zdroju na bazie naturalnej wody mineralnej siarczkowosiarkowodorowej. Regularnie stosowana (minimum raz w tygodniu) kuracja poprawia mikrokrążenie, wygładza i odświeża skórę, zmniejsza rozstępy oraz cellulit.
  

Kąpiele lecznicze - działanie solanek i wód siarczkowych

Co się dzieje, gdy zanurzamy ciało w kąpieli z dodatkiem preparatu leczniczego?

Działają na nas bodźce fizyczne - ciśnienie wody i jej temperatura. Pod wpływem ciepłej, (ale nie za gorącej!) Wody naczynia krwionośne rozszerzają się i krew zaczyna szybciej krążyć. Rozszerzają się też pory skóry, ułatwiając wnikanie w głąb ciała dobroczynnie działających składników mineralnych.

• Kąpiele solankowe (solanki) zawierają m.in. jony sodu i chloru, a ponadto związki siarki, magnezu, wapnia, potasu i inne. Działają drażniąco na skórę, pobudzają układ krążenia, przyspieszają przemianę materii. Stosuje się je m.in. po urazach, w różnych postaciach gośćca, w chorobach kobiecych, a nawet w leczeniu otyłości.

• Kąpiele siarczkowe- głównym ich składnikiem są jony siarczkowe i siarkowodór. Działając drażniąco na skórę, kąpiel taka wywołuje chwilowe przekrwienie zarówno skóry, jak i narządów wewnętrznych. Pobudza przemianę materii, oczyszcza organizm z toksyn i wpływa odczulająco na skórę.

• Kąpiel w wodzie zawierającej dwutlenek węgla (kwasowęglowa). Pobudza do pracy układ oddechowy, zwiększa zawartość tlenu we krwi, zwiększa wentylację płuc oraz powoduje rozszerzenie naczyń włosowatych poprawiając tym samym pracę serca. Zwiększając przepływ wieńcowy i nasilając diurezę normalizuje ciśnienie krwi. Zastosowanie: nadciśnienie tętnicze I i II stopnia, choroby mięśnia sercowego i naczyń obwodowych, cukrzyca, stany rekonwalescencji.

• Kąpiele borowinowe Najpopularniejsza z kąpieli, możemy z niej korzystać w warunkach domowych. Jest ona bogata w kwasy humusowe i fulwonowe (borowina zawiera powyżej 50% substancji organicznych (w przeliczeniu na suchą masę)), węglowodany, garbniki, bituminy, białka, żywice, mikro- oraz makroelementy. Zawiera również wiele substancji nieorganicznych, głównie sole oraz krzemionkę. Ma właściwości przeciwzapalne, ściągające, bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Zabiegi borowinowe powodują regenerację naskórka i uszkodzonych tkanek. Stosuje się je w przewlekłych stanach zapalnych tkanek miękkich oraz kości i stawów, w tym w chorobach reumatycznych. Borowina jest bardzo pomocna przy dolegliwościach kobiecych.

• Kąpiel igliwiowa  - kąpiel w odwarze ze świeżych gałęzi sosen i świerków. Kąpiele takie działają uspokajająco i rozluźniają mięśnie.

• Kąpiele ziołowe. W zależności od rodzaju ziół, kąpiel taka może mieć działanie ściągające lub rozszerzające pory skóry, wygładzające, przeciwzapalne, bakteriobójcze albo przeciwgrzybiczne, pobudzające lub kojące. Kąpiele ziołowe mogą też stanowić przyjemne uzupełnienie diety odchudzającej.
  Na rynku są gotowe preparaty ziołowe w postaci płynów i olejków. Warto przygotować napar z suszonych lub świeżych ziół samodzielnie zebranych. Taka kąpiel ma nie tylko walory lecznicze, ale również wyjątkowo korzystnie wpłynie na samopoczucie. Przykłady kąpieli ziołowych

- Uspokajająco-kojąca: lawenda, melisa, arcydzięgiel, kozłek lekarski, krwawnik

- Pobudzająca i ujędrniająca skórę: macierzanka, rozmaryn, rumianek, szałwia, mięta, tatarak

- Przy otyłości: kasztanowiec zwyczajny, perz, fiołek trójbarwny, skrzyp, pączki sosny

- W stanach zapalnych skóry i przy alergiach: rumianek, krwawnik, fiołek trójbarwny, siemię lniane, żywokost

- Przy trądziku i infekcjach ropnych skóry: skrzyp, orzech włoski, szałwia, mięta, pączki sosny, kora dębu,

- Przy trądziku: jałowiec, pączki sosny, tymianek, szałwia

- Przy żylakach: żywokost, nagietek, rumianek, kasztanowiec, skrzyp

• Kąpiel perełkowa- rodzaj zabiegu balneologicznego polegający na kąpieli w wodzie o temperaturze 35-37°C, do której wtłaczane jest powietrze pod ciśnieniem. Można wykonywać ją na bazie zwykłej wody, ale zastosowanie wód leczniczych potęguje jej zdrowotne działanie. Kąpiel perełkową przeprowadza się w wannach ze specjalnym rusztem na dnie, przez który wtłaczane jest powietrze o ciśnieniu 2- 4 atmosfer. Zabieg trwa ok. 15 minut, działa odprężająco i zabezpiecza przed możliwością zaburzeń krążeniowych. Zalecany jest przy nerwicach, ogólnym osłabieniu, przemęczeniu, itp.

Peloidy

• Naturalne środki lecznicze stosowane w balneologii. Substancje te powstają w wyniku procesów biologicznych i geologicznych.

• Utwory geologiczne, które po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą są wykorzystywane do celów leczniczych w formie kąpieli lub okładów

Peloidy są dzielone na naturalne i sztuczne.

• Peloidami naturalnymi nazywane są te, które używane są w stanie spotykanym w naturze, lub są poddawane przygotowaniu, które nie powoduje istotnych zmian fizyko-chemicznych. Do peloidów naturalnych zaliczane są borowiny, sapropel (szlamy wodne), fango (muły wulkaniczne), oraz glinki, lessy i kredy.

• Peloidami sztucznymi są te, których przyrządzenie powoduje istotne zmiany chemiczne lub fizyczne w stosunku do stanu naturalnego.

Kąpiel w skrzypie polnym.

Suszony skrzyp gotujemy ok. 10 minut, po czym jeszcze na kwadrans  zostawiamy pod przykryciem. Kąpiel  w odwarze  ze skrzypu ma silne działanie detoksykujące. Radykalnie usuwa toksyny z tkanki podskórnej, co jest ważne w przypadku celulitu.  Podczas kąpieli doświadczamy silnego działania ściągającego na skórę, czujemy jak ulega ona wzmocnieniu. Jest to ważne, jeśli chcemy uwolnić się od skłonności do infekcji grzybiczych i wirusowych skóry. Daje też dobre efekty w detoksykacji zatruć metalami ciężkimi. Kąpiel powinna trwać 60-90 min.

Kąpiel z czeremchy

Ma działanie odkażająco-uspakajająca oraz redukuje bóle reumatyczne. Czeremcha to pospolite drzewo. Liście są gładkie, kwiaty, zebrane w okazałe walcowate kwiatostany. Mają silny odurzający zapach. Kwitnienie przypada na kwiecień bądź maj. Owoce pod postacią czarnych gronek pojawiają się pod koniec lipca. Są one jadalne, choć smak może być gorzkawy.. Do 1 litra wody wsypujemy 4 garście kwiatów czeremchy oraz 2 łyżki kory czeremchy i gotujemy przez 20 minut. Tak przygotowaną miksturę dodajemy do wanny w proporcjach 1 szklanka odwaru na 2 litry wody. Zalecany czas kąpieli 15 minut.

CZĘŚCIOWE KĄPIELE W GORĄCEJ WODZIE

• Kąpiel nóg- stosowana przy nieżytach górnych dróg oddechowych w celu wywołania przekrwienia w dolnych częściach ciała, a zanemizowania w części górnej. Jeśli chory nie może wstać z łóżka wykonuje się ją w łóżku. Chory powinien trzymać nogi w wodzie o temperaturze 38°C przez 15-30 minut.

• Kąpiel nasiadowa( nasiadówka) - stosowana najczęściej w chorobach kobiecych, przy przewlekłych zapaleniach pęcherza moczowego oraz przy żylakach odbytu w celu zmniejszenia odczynu zapalnego i bólu. Nasiadówkę należy wykonać w wannie nasiadowej lub głębokiej miednicy. Chory w czasie kąpieli nasiadowej powinien być zanurzony do pasa w wodzie o temperaturze 38şC, przy żylakach odbytu zanurzenie może być płytsze, a woda chłodniejsza. W takiej pozycji pozostawia się go przez okres 20-30 minut dolewając ciepłą wodę tak by jej temperatura nie przekroczyła 40-41 şC.

• Kąpiel z krochmalem- stosowana przy atopowym zapaleniu skóry, podrażnieniach skóry. Wymieszaj szklankę mąki ziemniaczanej z 0, 5l zimnej wody, po czym wlej do 3l wrzątku i wymieszaj. Przygotowaną mieszankę wlej do wanny.

• Kąpiel jałowcowa- warto przygotować ją na reumatyzm. W 2l wody zagotować 1 kg młodych gałązek jałowca i garść jego owoców, otrzymany wywar należy dodać do wody

Pamiętaj

• Kąpiel lecznicza, jeśli nie ma innych zaleceń, nie może trwać dłużej niż 15-30 minut.

• Temperatura wody powinna być zbliżona lub niewiele wyższa od temperatury ciała (wyjątek stanowi kąpiel borowinowa, która może być nieco cieplejsza).

• Po kąpieli posmaruj ciało balsamem.

3

---