Każda złożona czynność rucho­wa zawiera kombinację wielu pros­tych ruchów i kształtuje się w opar­ciu o poprzednie doświadczenia ruchowe. Prawidłowy rozwój czyn­ności ruchowych stanowi podstawę do rozwijania kolejnych umiejętnoś­ci (jedzenia, ubierania, pisania).
Stworzenie takiej bazy dla roz­woju czynności dowolnych u dziecka z m.p.dz. jest, zdaniem autorów me­tody neurorozwojowego leczenia, możliwe tylko wówczas, gdy zosta­nie ono wyzwolone spod wpływu działania odruchów patologicznych.
Główne zasady metody Bobath'ów:
- Hamowanie odruchów patologicz­nych i normalizacja napięcia mięśniowego.
- Dążenie do osiągnięcia prawidło­wych ruchów poprzez przemiesz­czanie w przestrzeni tzw. punktów kluczowych, którymi są: głowa, obręcz barkowa i obręcz biodro­wa. Ma to na celu wykształcenie prawidłowych reakcji prostowa­nia i równowagi, co prowadzi do opanowania czynności zgodnych z sekwencją rozwojową.
- Wszystkie ruchy kontrolowane są rękami terapeuty. Pomoc terapeu­ty zmniejsza się w miarę opano­wywania przez dziecko kolejnych czynności.
- Ruchy prowadzone są wolno, tak aby dziecko mogło włączać się do pracy.
- Nie należy dążyć do opanowania statycznych pozycji, lecz umiejęt­nie prowadzić dziecko z jednej pozycji do drugiej.
- Sposoby wspomagania powinny być dobrane do potrzeb i możli­wości dziecka.
- Wymagana jest ścisła współpraca z rodzicami.
- Program usprawniania powinien być dobrany indywidualnie do po­trzeb i możliwości dziecka; in­struktor dla każdego dziecka do­biera odpowiednie ćwiczenia.
- Ciągłe powtarzanie i wykorzysty­wanie w życiu codziennym czyn­ności, które dziecko już opanowa­ło i nad opanowaniem których pracuje.
I. Ćwiczenia unoszenia i utrzymywania głowy
1. Pozycja wyjściowa (p.w.) - leżenie przodem (na brzuchu), koń­czyny górne (kkg) dziecka wyprosto­wane wzdłuż tułowia, ćwiczący za dzieckiem. Wspomaganie - bierne utrzymanie ułożonych w pozycji po­średniej wyprostowanych kkg dziec­ka. Ruch - czynne uniesienie do góry głowy (wyprost głowy).
Podczas wykonywania tego ćwi­czenia należy zwrócić uwagę na uło­żenie kończyn dolnych (kkd) dziec­ka. Jeżeli kkd mają tendencję do układania się w przywiedzeniu i ro­tacji wewnętrznej, należy zabezpie­czyć odwrotne ich ustawienie, tzn. w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej. Można to uzyskać wkładając między nóżki dziecka wałek, zwinięty kocyk bądź kolano osoby ćwiczącej.

Wykonywany ruch uniesienia głowy nie powinien być zbyt obszer­ny, lecz odbywać się tuż nad pod­łożem.
2. P.w. leżenie przodem, kkg dziecka wyprostowane do przodu (w przedłużeniu głowy) spoczywają na ręce osoby ćwiczącej. Wspomaganie - uniesienie kkg dziecka lekko do góry. Ruch - uniesienie głowy do góry.

W tych ćwiczeniach można stoso­wać delikatne oklepywanie czoła (w kierunku do góry). Pomaga to w uniesieniu głowy. Zabezpieczenie kkd jak wyżej.
3. P.w. - leżenie tyłem (na ple­cach), kkd zabezpieczone w odwie­dzeniu i rotacji zewnętrznej, kkg skrzyżowane na klatce piersiowej. Ćwiczący klęczy przed dzieckiem.
Wspomaganie - chwyt za barki dziecka i lekkie ich ściągniecie w kierunku środkowej osi ciała. Ruch - odruchowe uniesienie głowy do góry.
Jeżeli kkd dziecka podczas wy­konywania wyżej opisanego ruchu przyjmują ustawienie w nadmier­nym wyproście i przywiedzeniu, ćwiczenie to należy wykonać usta­wiając kkd w zgięciu we wszystkich stawach, z oparciem stóp na kola­nach lub brzuchu osoby ćwiczącej.
4. P.w. - jak wyżej. Wspomaga­nie - lekkie pociąganie wyprostowa­nych wzdłuż tułowia kkg dziecka. Ruch - uniesienie głowy do góry.
5. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka zgięte, dłonie przy barkach. Wspomaganie - uniesienie do góry barków dziecka, aż do oderwania kkg od podłoża i lekki rzut dziecka w kierunku podłoża. Ruch - odru­chowe prostowanie kkg w kierunku podparcia na rękach i uniesienie gło­wy do góry.
6. P.w. - leżenie przodem na du­żej piłce. Wspomaganie - ćwiczący przytrzymuje kkd dziecka na wyso­kości podudzia (kkd ustawione w ro­tacji zewnętrznej i odwiedzeniu). Nagłe wychylenie dziecka w przód (przetoczenie piłki). Ruch - uniesienie głowy do góry i wyprost kkg do uzyskania na nich podporu.
7. P. w. - leżenie przodem na pił­ce, kkd dziecka ułożone szeroko, mo­gą obejmować biodra ćwiczącego lub jego udo. Wspomaganie - chwyt za biodra dziecka. Wolne, lekkie pociąganie dziecka do tyłu tak, aby na piłce pozostały tylko ręce dziecka. Ruch - uniesienie głowy i pełny pod­pór na rękach.
Początkowo dziecko unosi głowę i prostuje w podporze kkg. Z czasem zaczyna toczyć piłkę przekładając kolejno ręce.
8. P.w. - siad w rozkroku na ko­lanie osoby ćwiczącej, tyłem do niej. Kkg dziecka wyprostowane do przo­du, lekko w dół. Ćwiczący chwyta ręce dziecka tak, aby umożliwić mu podpór, odwiedzenie kciuka i zgię­cie grzbietowe nadgarstków zabez­pieczone chwytem rąk ćwiczącego.
Wspomaganie - wychylanie dziecka do przodu. Ruch - czynne prostowanie głowy i tułowia oraz podpór na rękach. Wykonując po­czątkowo to ćwiczenie, prowadzący może chwycić jedną ręką obie ręce dziecka, aby drugą ręką poklepać czoło, stymulując w ten sposób do­datkowo ruch uniesienia głowy.
9. P.w. - siad w rozkroku na ko­lanie osoby ćwiczącej przodem do niej. Ćwiczący przytrzymuje jedną ręką obie ręce dziecka, drugą zabez­piecza głowę (ręka w niedużej odległości za głową dziecka) przed nad­miernym odrzuceniem jej do tyłu.
Wspomaganie - wychylanie dziecka do tyłu. Ruch - odruchowe zginanie głowy (zbliżenie głowy do mostka). Z czasem dziecko wychylo­ne w tej pozycji do tyłu nie odrzuca głowy, lecz trzyma ją zgiętą przez cały czas trwania ćwiczenia
10. P.w. - siad okrakiem na ko­lanie ćwiczącego, tyłem do niego. Ćwiczący chwyta jedną ręką dłoń dziecka (jak przy powitaniu) tak, aby zabezpieczyć opozycję kciuka i zgię­cie grzbietowe nadgarstka. Kończy­na górna wyprostowana w rotacji ze­wnętrznej. Druga ręka ćwiczącego przytrzymuje biodra dziecka. Wspo­maganie - wychylanie dziecka w bok. Ruch - uzyskanie podporu na ręce po stronie wychylenia i prawi­dłowe trzymanie głowy.
Kierunek wychylenia należy zmieniać, aby uzyskać czynny pod­pór raz na jednej, raz na drugiej kończynie górnej. W tym ćwiczeniu bardzo istotne jest ustawieniu koń­czyny górnej w odwiedzeniu, rotacji zewnętrznej i w wyproście ze zgię­ciem grzbietowym nadgarstka. Ta­kie ustawienie kończyny górnej jest wymagane szczególnie u dzieci, u których wyprost kończyny zawsze łączy się z przywiedzeniem, rotacją wewnętrzną w stawie barkowym, zgięciem dłoniowym nadgarstków i chowaniem kciuka w zaciśniętej pięści. Głowa dziecka podczas wy­chylania na boki powinna przyjmo­wać takie ustawienie, aby jej czubek był najwyższym punktem w ułożeniu całego ciała, a linia warg równoległa do podłoża.
11. P.w. - siad na kolanie osoby ćwiczącej przodem lub tyłem do niej. Ręce ćwiczącego obejmują biodra dziecka. Wspomaganie - wychyla­nie dziecka na boki z jednoczesnym lekkim „ściąganiem” raz jednego, raz drugiego biodra. Ruch - prawi­dłowe trzymanie głowy. Kończyna dolna po stronie przeciwnej do kie­runku wychylenia ulega odruchowe­mu odwiedzeniu. Całe ciało dziecka dąży do powrotu do pozycji wyj­ściowej.
Opisane ćwiczenia stanowią przykłady różnego sposobu rozwija­nia u dziecka tej samej czynności - unoszenia i trzymania głowy (kon­troli głowy w przestrzeni) oraz kształtowania czynności podporo­wych kończyn górnych. Właściwa kontrola ułożenia głowy jest warun­kiem rozwoju każdej następnej czynności ruchowej.
II. Ćwiczenia przygotowujące do pełzania oraz do zmiany pozycji z leżenia (obroty)

12. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka wyprostowane do przodu. Ćwiczący klęczy przed dzieckiem, chwyta rękami jego głowę. Wspo­maganie - wykonanie biernego skrę­tu głowy (wolno i delikatnie). Ruch - skręt głowy wyzwala czynny skręt obręczy barkowej, to z kolei powoduje czynny skręt obręczy miednicznej. Ruch obrotu postę­puje stopniowo. Najpierw głowa, za nią podąża obręcz barkowa i kkg, a na końcu obręcz miedniczna i koń­czyny dolne.
13. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka ugięte przy barkach. Ćwi­czący znajdujący się za głową dziec­ka z przodu chwyta rękami jego bar­ki. Wspomaganie - bierny skręt ob­ręczy barkowej, aż do uzyskania podporu na kończynie górnej dalszej od osi obrotu ciała. Ruch - obrót ciała sposobem jak wyżej.
14. P.w. - leżenie tyłem, kkg dziecka wyprostowane wzdłuż tuło­wia. Ćwiczący w przedłużeniu osi długiej dziecka za jego kkd. Wspo­maganie - ćwiczący chwyta jedną ręką wyprostowaną kończynę dolną dziecka (kończynę obrotową), drugą ręką przytrzymuje zgiętą drugą koń­czynę dziecka. Ruch - bierny skręt obręczy miednicy poprzez prze­mieszczanie kończyny dolnej zgiętej w stronę do środka ciała, do wykona­nia pełnego obrotu miednicy. W rea­kcji odruchowej obręcz barkowa z kkg obracają się także, a za nimi zmienia pozycję ułożenia głowa dziecka.
15. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka ugięte przy barkach. Ćwi­czący staje w rozkroku nad dziec­kiem, chwyta rękami jego barki. Wspomaganie - uniesienie do góry jednego barku dziecka (skręt obrę­czy barkowej), aż do uzyskania pod­poru na przedramieniu kończyny górnej przeciwnej. Ruch - bierny skręt obręczy barkowej powoduje oderwanie biodra dziecka od podło­ża po stronie uniesionego do góry barku, a to wywołuje odruchowe zgięcie i podciągnięcie kończyny dolnej po tej samej stronie. Następ­nie ćwiczący „przerzuca” do przodu wcześniej uniesioną do góry kończy­nę górną dziecka (barki równolegle do podłoża). Następuje wyprost koń­czyny dolnej uprzednio zgiętej i przemieszczenie całego ciała w kie­runku do przodu. Tę samą czynność należy wykonać naprzemiennie, tzn. raz wspomagając ruch zgięcia pra­wej kończyny dolnej, raz lewej.
16. P.w. - leżenie pzodem, kkg dziecka ugięte przy barkach. Ćwi­czący chwyta rękami biodra dziecka. Wspomaganie - uniesienie do góry bioder dziecka. (Skręt obręczy mied­nicowej.) Ruch - odruchowe zgięcie i podciągnięcie do góry kończyny dolnej po stronie uniesionego bio­dra. Następnie ćwiczący układa swo­ją dłoń pod podeszwą stopy kończy­ny dolnej zgiętej, daje to odruchowy wyprost tej kończyny.
Początkowo ruchy zginania i prostowania kkd wykonywać moż­na w miejscu, ale zawsze naprze­miennie (raz jedna, raz druga koń­czyna dolna). W miarę opanowywa­nia tej czynności wyprost kończyny dolnej powinien łączyć się z przesu­nięciem ciała dziecka w kierunku do przodu.
17. P.w. - jak wyżej. Ręce ćwi­czącego: jedna chwyta tułów dziec­ka na wysokości dołu pachowego, druga ułożona pod zgiętą stopą nogi przeciwnej. Wspomaganie - przesu­nięcie ciała do przodu z jednoczes­nym stawianiem oporu zgiętej kończynie dolnej. Ruch - przesunięcie do przodu ciała dziecka w wy­prostowaniu zgiętej kończyny dolnej
III. Ćwiczenia przygotowujące do czworakowania
18. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka zgięte przy barkach. Chwyt za barki dziecka. Wspomaganie -uniesienie do góry jednego barku dziecka (skręt obręczy barkowej). Ruch - odruchowe zgięcie i podcią­gnięcie do przodu kończyny dolnej po stronie uniesionego barku, aż do uzyskania podporu na tej kończynie. Powtórzenie tej czynności po drugiej stronie.
19. P.w. - jak wyżej, kkg dziec­ka w podporze. Ćwiczący chwyta biodra dziecka. Wspomaganie - uniesienie do góry jednego biodra dziecka (skręt obręczy miednicznej). Ruch - odruchowe zgięcie kończyny dolnej po stronie uniesionego biodra i przesunięcie jej do przodu, aż do uzyskania na niej podporu. Tę sarną czynność powtarzać należy z drugiej strony. Jeżeli kkg dziecka pozostają zgięte, wówczas podpór należy wspomagać tak jak w ćw. nr 5.
IV. Chodzenie na czworakach (jednoimienne)
20. P.w. - klęk podparty - czwo­raki. Wspomaganie - chwyt za barki dziecka. Ruch - uniesienie do góry jednego barku dziecka (skręt obrę­czy barkowej) z jednoczesnym lek­kim dociskiem w kierunku do podło­ża drugiego barku dziecka (wyzwalanie podporu na kończynie górnej). Uniesienie barku do góry wyzwala odruchowe zgięcie i przesunięcie się do przodu kończyny dolnej po tej samej stronie. Następnie ćwiczący lekko „przerzuca” do przodu kończynę górną dziecka po stronie unie­sionego barku. Czynność tę należy wykonywać, unosząc raz prawy, raz lewy bark dziecka, wyczekując za każdym razem na reakcję kd.
21. P.w. - jak wyżej. Chwyt rę­kami za biodra dziecka. Wspomaga­nie - uniesienie do góry jednego biodra dziecka (skręt miednicy). Ruch - w reakcji odruchowej nastę­puje zgięcie i przesunięcie do przodu kończyny dolnej po stronie uniesio­nego biodra, kończynę górną po tej stronie dziecko, przesuwając się, przekłada do przodu. Czynność po­wtarzać naprzemiennie.
V. Czworakowanie naprzemienne
22. P.w. - na czworakach. Ćwi­czący chwyta jedną ręką bark dziec­ka, drugą przeciwne biodro. Wspo­maganie - naprzemienne unoszenie do góry barku, następnie biodra w cyklu: prawa ręka - lewa noga, lewa ręka - prawa noga. Ruch - uniesie­nie barku i lekkie przerzucenie do przodu kończyny górnej dziecka po tej stronie (do uzyskania podporu), następnie uniesienie do góry prze­ciwnego biodra tak, aby wyzwolić odruchowe przemieszczenie do przodu kończyny dolnej po tej samej stronie. Tę samą czynność należy po­wtórzyć, chwytając drugi bark i wspomagając zgięcie kończyny dolnej po stronie przeciwnej.
VI. Siady
23. P.w. - leżenie tyłem, kkg dziecka wyprostowane i lekko od­wiedzione oraz zwrócone dłońmi do podłoża, kkd zabezpieczone w od­wiedzeniu i rotacji zewnętrznej. (Ta­kie ustawienie kkd może zabezpie­czyć kolana, klęczącej przed dziec­kiem osoby). Ćwiczący przytrzymuje jedną ręką dłoń dziecka przy podło­żu, a drugą chwyta rękę kończyny górnej przeciwnej. Wspomaganie - ćwiczący lekko pociąga wyprosto­waną kończynę górną dziecka w kie­runku do siebie ze skrętem w kierun­ku drugiej kończyny opartej dłonią na podłożu. Ruch - skręt głowy i jej uniesienie. Skręt obręczy barkowej aż do uzyskania podporu na barku kończyny pozostającej przy podłożu. Dalej w ten sam sposób wspomaga­jąc ruch uzyskuje się podpór na przedramieniu i później tylko na dło­ni przytrzymywanej przy podłożu. W efekcie dziecko osiąga pozycję siadu płaskiego z podparciem na jednej kończynie górnej.
24. P.w. - leżenie przodem, kkg dziecka ugięte przy barkach. Ćwi­czący chwyta biodra dziecka. Wspo­maganie - skręcanie bioder dziecka tak, aby jedno pozostawało przy pod­łożu, a drugie uniesione do góry było pociągane w kierunku do siebie. Ruch - dziecko unosi głowę, podpie­ra się na kkg i przekładając je po podłożu zgina biodra i kkd, uzyskując pozycję siadu bokiem (podpar­tego).
25. P.w. - leżenie przodem, kkg ugięte przy barkach. Chwyt jedną ręką za tułów dziecka na wysokości dołu pachowego, drugą ręką chwyt przeciwnego biodra. Wspomaganie - skręt bioder z jednoczesnym lek­kim uniesieniem tułowia. Ruch -skręt bioder, aż do uzyskania zgięcia kkd i podporu na kkg z zachowaniem równoległego do podłoża ułożenia linii barków (skośne ustawienie miednicy w stosunku do obręczy bar­kowej).
26. P.w. - siad na piłce, kkd dziecka w rozkroku. Ćwiczący przy­trzymuje kkd dziecka na wysokości ud lub stawów kolanowych. Wspo­maganie - delikatne przetaczanie piłki w kierunku do tyłu, do przodu, do boku. Ruch - wychylanie dziecka w różnych kierunkach z wyczekiwa­niem na reakcję powrotu do pozycji wyjściowej i reakcje obronne kkg (podpór przy wychylaniu na boki). Podobne ćwiczenie można wykony­wać na wałku. Dziecko siedzi w sia­dzie rozkrocznym ze stopami oparty­mi całą powierzchnią na podłożu.
VII. Klęk prosty
27. P.w. - klęk podparty (czwo­raki). Chwyt rękami za biodra dziec­ka. Wspomaganie - lekkie pociąg­nięcie do tyłu bioder dziecka. Ruch - czynne prostowanie głowy i przejście do klęku prostego.
28. P.w. - klęk podparty (czwo­raki) przy drabince lub krześle.
Wspomaganie - ćwiczący stabilizuje biodra dziecka. Ruch - dziecko, przekładając ręce po kolejnych szczebelkach drabinki, prostuje tu­łów uzyskując pozycję klęku pros­tego.
VIII. Chodzenie w klęku prostym
29. P.w. - klęk prosty. Ćwiczący przed dzieckiem przodem do niego. Chwyt wyprostowanych do przodu kkg dziecka na wysokości stawów łokciowych lub za barki. Wspomaga­nie - naprzemienne unoszenie bar­ków dziecka. Ruch - uniesienie i lek­ki skręt barku do tyłu wyzwala zgię­cie i przesunięcie do przodu kończy­ny dolnej dziecka po stronie uniesio­nego barku. Czynność tę należy po­wtarzać raz z jednej, raz z drugiej strony, uzyskując w ten sposób na­przemienne przesuwanie kończyn dolnych
30. P.w. - jak wyżej, wyprostowa­ne kkg dziecka spoczywają na bar­kach klęczącej przed nim osoby ćwi­czącej, która chwyta dłońmi jego biodra. Wspomaganie - chwyt za miednicę. Naprzemienne unoszenie i cofanie raz jednego, raz drugiego biodra. Ruch - jak w ćwiczeniu.
IX. Klęk jednonóż
31. P.w. - klęk podparty, ćwiczą­cy chwyta biodra dziecka. Wspoma­ganie - cofnięcie i uniesienie jedne­go biodra. Ruch - zgięcie, przesunię­cie do przodu i góry (aż do postawie­nia całej stopy na podłożu) kończyny dolnej dziecka po stronie uniesione­go biodra.
32. P.w. - klęk prosty. Ćwiczący chwyta barki dziecka. Wspomaganie - uniesienie do góry z jednoczesnym cofnięciem jednego barku dziecka. Ruch - wysunięcie do przodu z postawieniem stopy na podłożu kończyny dolnej dziecka po stronie uniesione­go barku.
X. Wstawanie
33. P.w. - przysiad podparty, kkg dziecka oparte na podłożu po­między szeroko rozstawionymi kkd. Ćwiczący za dzieckiem. Chwyt na wysokości stawów kolanowych. Wspomaganie - ćwiczący wychyla dziecko do przodu tak, aby przenio­sło ciężar ciała na ręce. Ruch - pod­czas tego ćwiczenia biodra dziecka unoszą się do góry i następuje powol­ne prostowanie kkd, a dopiero póź­niej prostowanie tułowia i głowy.
W pozycji stojącej wychylanie (lekkie popychanie) dziecka w róż­nych kierunkach z wyczekiwaniem na powrót do pozycji stojącej (wyj­ściowej) rozwija u dziecka równowa­gę. To samo odnosi się również do niższych pozycji.
XI. Chodzenie
34. P.w. - stojąca. Ćwiczący sto­jąc przed dzieckiem chwyta jego barki. Wspomaganie - uniesienie (lekko) do góry i cofnięcie jednego barku z równoczesnym wysunięciem do przodu i lekko w dół drugiego barku dziecka, ułatwia zgięcie i wy­sunięcie (przeniesienie) do przodu kończyny dolnej po tej stronie. Gdy taki ruch nastąpi, ćwiczący „przerzu­ca” do przodu wcześniej cofnięty bark, co pozwala dziecku postawić i obciążyć wysuniętą do przodu koń­czynę dolną. Czynność tę powtarzać należy rytmicznie raz z jednej, raz z drugiej strony.
35. P.w. - stojąca. Kończyny gór­ne dziecka wyprostowane i wysunię­te do przodu. Ćwiczący chwyta wy­prostowane kończyny górne dziecka na wysokości ramienia lub stawów łokciowych (to zapobiega zgięciu kończyn górnych). Wspomaganie - jak wyżej, uniesienie i cofnięcie bar­ku z jednoczesnym wysunięciem do przodu i w dół drugiego barku. Ruch -jak wyżej.
36. P.w. - stojąca. Ćwiczący chwyta biodra dziecka. Wspomaga­nie - uniesienie do góry i cofnięcie jednego biodra dziecka. Ruch-zgię­cie i przeniesienie do przodu kończy­ny dolnej po tej samej stronie. Czyn­ność powtarzać naprzemiennie

1

---