Opus Dei (łac. Dzieło Boże; pełna nazwa: Prałatura Świętego Krzyża i Opus Dei) - prałatura personalna Kościoła katolickiego. Powstała w Madrycie, 2 października 1928 (za pontyfikatu papieża Piusa XI), z inicjatywy św. Josemarii Escrivá de Balaguera. Jest obecne w 61 krajach. Według danych podawanych przez Opus Dei, w 2005 należało do niego 85 tysięcy osób. W Polsce jest około 400 członków Prałatury Opus Dei.
Św. Josemaría Escrivá: Praca jest nie tylko jedną z najwyższych wartości ludzkich i środkiem, dzięki któremu ludzie winni przyczyniać się do postępu społeczeństwa; ale również drogą ku świętości.
Cele i działania
Opus Dei jest to hierarchiczna instytucja Kościoła katolickiego, której celem jest realizacja jego ewangelizacyjnej misji oraz rozpowszechnianie świadomości powszechnego powołania do świętości i uświęcającej wartości codziennej pracy, tj. dobrego wypełniania obowiązków zawodowych i rodzinnych.
Św. Josemaría tak mówił o misji Opus Dei:
"Większość chrześcijan otrzymuje od Boga misję uświęcania świata od środka, przebywając pośród struktur doczesnych, Opus Dei poświęca się temu, by pozwolić im odkryć ową boską misję, ukazując im że powołanie ludzkie — powołanie zawodowe, rodzinne i społeczne — nie przeciwstawia się powołaniu nadprzyrodzonemu — wprost przeciwnie: tworzy jego nierozłączną część składową. Jedyną i wyłączną misją Opus Dei jest rozpowszechnianie tego przesłania — które jest przesłaniem ewangelicznym — wśród wszystkich osób, które żyją i pracują w świecie, w każdym środowisku i zawodzie. Tym zatem, którzy rozumieją ten ideał świętości, Dzieło udostępnia środki duchowe, również formację doktrynalną, ascetyczną i apostolską niezbędną do tego, by go wprowadzić w życie."
Benedykt XVI: "Przesłanie to pomaga również w przezwyciężeniu tego, co uważane jest za wielką pokusę naszych czasów: zuchwalstwa myślenia, że po Big Bang Bóg wycofał się z naszej historii",
Główną misją Dzieła "jest chrześcijańskie kształtowanie jego członków, jak również innych osób, które pragną taką formację otrzymać." Escrivá streszczał także misję Opus Dei jako "wielką katechezę."
Założenia Opus Dei
propagowanie idei odnowy religijnej
animowanie życia modlitewnego ludzi świeckich
rozszerzanie wśród świeckich wiedzy teologicznej
propagowanie pracy i apostolstwa jako drogi do świętości
Do założeń Opus Dei należy także wierność papieżowi. Członkowie Opus Dei, w większości (98%) osoby świeckie, realizując swoje zawodowe i rodzinne obowiązki działają na własną odpowiedzialność z zachowaniem autonomii przynależnej laikatowi. Dotyczy to także wyborów w sferze politycznej, społecznej i gospodarczej. Opus Dei zajmuje się wyłącznie ich formacją doktrynalną i ascetyczną. Opus Dei nie tworzy, ani nie kieruje świecką działalnością jej członków - inspiruje jedynie rozwój ich życia religijnego.
Historia
Jan Paweł II w 1982 zmienił status Opus Dei z instytutu świeckich na prałaturę personalną. Jan Paweł II: Instytucja ta od swoich początków usilnie stara się o to, aby nie tylko jasno określić powołanie świeckich w Kościele i w społeczności ludzkiej, lecz również zrealizować je w praktyce.
Opus Dei powstało 2 października 1928. Tego dnia Josemaría Escrivá zobaczył - określenia tego używał zawsze, gdy mówił o początku Opus Dei - misję, którą miał wypełniać przez całe swoje życie. Początkowo organizacja działała w Hiszpanii jako pobożne stowarzyszenie erygowane przez biskupa Madrytu. Od 16 czerwca 1950 uzyskało akceptację Stolicy Apostolskiej (Pius XII) wraz z powstałym w 1943 Stowarzyszeniem Kapłańskim Świętego Krzyża, związanym z Opus Dei. Jan Paweł II w 1982 zmienił status Opus Dei z instytutu świeckich na prałaturę personalną.
papież Jan Paweł: "Instytucja ta od swoich początków usilnie stara się o to, aby nie tylko jasno określić powołanie świeckich w Kościele i w społeczności ludzkiej, lecz również zrealizować je w praktyce oraz, żeby urzeczywistniać naukę o powszechnym powołaniu do świętości i szerzyć uświęcenie pracy i, poprzez pracę zawodową, w każdym środowisku społecznym." [1]
Krótkie kalendarium
1928: 2 października. Powstanie Opus Dei
1939: Ukazuje się pierwsze wydanie Drogi
1946: Josemaría Escrivá z kilkoma współpracownikami przenosi się do Rzymu. Początek pracy apostolskiej w Portugalii i Anglii.
1950: 16 czerwca. Opus Dei otrzymuje aprobatę papieża Piusa XII
1962: Rozpoczyna się Sobór Watykański II, który głosi "uniwersalne powołanie do świętości"
1975: 26 czerwca. Śmierć Josemaríi Escriva - Álvaro del Portillo zostaje wybrany na jego następcę
1982: 28 listopada. Jan Paweł II eryguje Opus Dei jako prałaturę personalną w Konstytucji Ut sit. Mianuje w niej księdza prałata Álvaro del Portillo prałatem Opus Dei
1986: Ukazuje się Bruzda - wydane pośmiertnie dzieło Josemaríi
1987: Ukazuje się Kużnia, zamykająca trylogię rozpoczętą przez Drogę
2002: 6 października. Kanonizacja Josemaríi Escrivá. Jan Paweł II ogłasza św. Josemaríę jako "świętego życia codziennego"
Jan Paweł II i Opus Dei
28 listopada 1982 r. Jan Paweł II erygował Opus Dei jako prałaturę personalną w Konstytucji Ut sit. Mianował w niej księdza prałata Álvaro del Portillo prałatem Opus Dei. 17 maja 1992 r. beatyfikował, a 6 października 2002 r. kanonizował ks. Josemaríę Escrivá.
Liczbę członków i sympatyków Opus Dei w Kurii Rzymskiej za czasów pontyfikatu Jana Pawła II oceniało się na ok. 180 jej ponad 2600 pracowników. Członkiem Opus Dei jest były rzecznik prasowy Stolicy Apostolskiej Joaquín Navarro-Valls. Jan Paweł II mianował kilku członków Opus Dei na wysokie stanowiska, np. Mgr Herranz został przewodniczącym Rady Kurii Rzymskiej, Mgr Juan Luis Cipriani Thorne, arcybiskup Limy, został kardynałem.
Członkowie Opus Dei
IESE Business School
Członkowie Opus Dei dzielą się na numerariuszy żyjących w celibacie (w tym także kapłani) oraz supernumerariuszy - osoby świeckie i mogące założyć rodzinę. Stosunkowo dużo emocji wzbudzają praktyki ascetyczne w Opus Dei - Św. Josemaria kładł duży nacisk na modlitwę i umartwienie, mające pomóc w drodze do świętości przez pracę zawodową i wypełnianie codziennych obowiązków. Najważniejszym z założeń Opus Dei jest świadomość tego, że pierwotnym powołaniem każdego człowieka, który przychodzi na świat, jest powołanie do świętości a w momencie Chrztu świętego Bóg nakłada na nas przywilej i obowiązek dążenia do świętości. Ci z katolików, którzy przyjęli to wyzwanie zostają wypełniającymi Dzieło Boże, starając się tym samym być godnymi Jego ojcostwa a Dzieło czyli człowiek, które swoim życiem dąży do uświęcenia za sprawą łaski Bożej daje jednocześnie wyraz największej miłości i wdzięczności za darowane życie i możliwość przebywania z Nim.
Przynależność
Aby dołączyć do Opus Dei, zawierając "umowę", wystarczy być pełnoletnim. Należy w tym celu napisać list do prałata lub wikariusza Opus Dei. Po upływie odpowiednio długiego okresu - w którym kandydat lepiej poznaje Dzieło i życie w jego duchu, a Opus Dei roztacza nad nim opiekę duszpasterską - dochodzi do zawarcia ustnej "umowy". Czas jej obowiązywania wynosi zazwyczaj rok. Po roku następuje potwierdzenie lub odwołanie powziętej decyzji. Po minimum pięciu latach, za obopólną zgodą, można zawrzeć "umowę", która obowiązuje do końca życia. W zawieranej "umowie" Opus Dei zobowiązuje się do dostarczania stałej formacji doktrynalno-religijnej, duchowej, ascetycznej i apostolskiej, oraz opieki duszpasterskiej ze strony kapłanów Prałatury. Osoba wstępująca do Opus Dei postanawia dążyć do świętości i prowadzić apostolstwo wg ducha i zwyczaju Opus Dei, podejmuje konkretne zobowiązania ascetyczne, formacyjne oraz obowiązki apostolskie, które wynikają ze statusu (numerariusza, przyłączonego lub supernumerariusza) w Opus Dei.
Ośrodki Dzieła w Polsce
Pierwszy został założony w 1991 w Szczecinie - Ośrodek Akademicki "Rejs", na mocy porozumienia ks. Stefana Moszoro-Dąbrowskiego z biskupem Szczecińsko-Kamieńskim. Potem powstały ośrodki w Warszawie - Ośrodek Akademickie "Przy Filtrowej" oraz Klub "Potok", Krakowie - Ośrodek Akademicki "Barbakan" i Ośrodek Akademicki "Skała" oraz Poznaniu - Ośrodek Kulturalny "Sołek". W Warszawie obecnie działają trzy ośrodki dla mężczyzn oraz dwa dla kobiet, w Krakowie i Szczecinie po jednym dla mężczyzn i kobiet, zaś w Poznaniu jeden dla mężczyzn.
Kontrowersje wokół Opus Dei
Opus Dei jest najbardziej kontrowersyjną organizacją Kościoła rzymskokatolickiego. Wynika to z podobieństwa zasad jej funkcjonowania do tajnych i elitarnych organizacji. Taka opinia powstała m.in. na skutek licznych publikacji i filmów o charakterze sensacyjnym, ale także postępowania kierownictwa organizacji, która od początku istnienia nie ujawnia pełnej informacji na temat działalności Opus Dei:
Ujawniane są tylko fragmentaryczne i ogólne informacje dotyczące działalności.
Opus Dei uznawana jest za organizację tradycjonalistyczną i konserwatywną; często przypisuje jej się wiodącą rolę w zwalczaniu teologii wyzwolenia w Ameryce Łacińskiej.
Przez tradycjonalistów jest uważana za organizację postępową, m.in. dlatego, że do jej entuzjastów należy abp Życiński (uważany za "modernistę"), a jeden z jej członków, Ricardo Estarriol publikuje w lewicowej gazecie hiszpańskiej "La Vanguardia".
Opus Dei wobec narastającego wokół siebie negatywnego odbioru społecznego, zwiększyła dostęp do informacji na swój temat przy okazji beatyfikacji Josémarii Escrivy.
Wokół Opus Dei narosły krytyki, obawy i mity, których źródła są następujące:
Krytyka ze strony byłych członków
Romana, oficjalny biuletyn Opus Dei
Zdaniem niektórych byłych członków (zrzeszonych np. w Opus Dei Awareness Network), Opus Dei cechują metody działania, werbowania i formacji, bardzo podobne do metod niektórych znanych sekt religijnych:
Zobowiązanie do przekazywania przez członków zarobków i sporządzenia testamentu na rzecz Opus Dei.
"Agresywny werbunek" osób w wieku 12-18 lat, głównie w placówkach oświatowych, kierowanych przez Opus Dei.
Zachęcanie członków do zerwania kontaktów z dotychczasowymi przyjaciółmi i rodziną oraz zastępowanie ich kontaktami wewnątrz organizacji.
Całkowita kontrola nad życiem członków.
Naruszanie tajemnicy korespondencji przez otwieranie i czytanie prywatnych listów do członków, np. od rodzin, przez osoby kierujące ośrodkami Opus Dei.
Konieczność uzyskania pozwolenia na jakąkolwiek działalność nieprzewidzianą przez Opus Dei.
Wywieranie nacisków, co najmniej psychologicznych, wobec członków, którzy chcą opuścić Opus Dei.
Opus Dei i władza świecka
Wskutek otaczania szczegółów swojej działalności tajemnicą, ukształtował się rozpowszechniony wizerunek Opus Dei jako organizacji uprawiającej "lobbying" w polityce międzynarodowej a także infiltrującej struktury Kościoła katolickiego. Źródła tego wizerunku są następujące:
Istnieje opinia, iż w praktyce (wbrew deklaracjom) Opus Dei dąży do szerzenia wiary katolickiej przy pomocy władz państwowych, np. nieoficjalnej współpracy z hiszpańskimi partiami prawicowymi lub lewicowymi w Portugalii. Zdaniem części dyplomatów, strategią Opus Dei nie jest tworzenie partii politycznej, której elektorat w Europie byłby marginalny, lecz osadzanie "swoich ludzi" na kluczowych stanowiskach państwowych. (le Monde Diplomatique 1996, artykuł: Résurrection de l'Opus Dei en Espagne (Odrodzenie Opus Dei w Hiszpanii))
Również części francuskich elit politycznych przypisuje się przynależność do Opus Dei.
Elitarny charakter Opus Dei rodzi podejrzenia, iż organizacji chodzi o rekrutację przyszłych przywódców państw. Obawy z tym związane wyrazili: kardynał John O'Connor i kardynał Albino Luciani (przyszły papież Jan Paweł I), którzy niepokoili się powstawaniem plotek "o ambicji władzy".
Opus Dei jest zależne w swojej działalności tylko od papieża, nie podlega zwierzchnictwu i kontroli lokalnej hierarchii kościelnej.