NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE
Łac. INCOPATIBILITATES
nieprzewidziane i zamierzone zmiany cech fizycznych, chemicznych i farmakologicznych leku recepturowego prowadzące do zmniejszenia, zmiany lub zaniku działania leczniczego.
3 grupy niezgodności:
- fizyczne
- chemiczne
- fizjofarmakodynamiczne
W wyniku tych niezgodności powstają niezgodności:
dostrzegalne - zmiana barwy, wytrącenie osadu, załamanie faz, zmiana zapachu
niedostrzegalne (chemiczne) - hydroliza, utlenienie, adsorbcja, przekroczenie iloczynu rozpuszczalności
ukryte - uwidaczniają się dopiero po pewnym czasie po wykonaniu
NIEZGODNOŚCI POZORNE
w których w pewnych określonych warunkach doszłoby do wytrącenia się osadów, a w naszej recepcie się nie wytrąca
OGÓLNE ZASADY
POPRAWIANIE NIEZGODNOŚCI
recepta wymaga drobnych zmian nienaruszających układu recepty (składu leku)
możemy wykonać sami bez porozumienia z lekarzem
ALE ZAZNACZMY W RECEPCIE TA ZMANIĘ
Np.
Phenobarbitali 0.5 Phenobarbitali natrici
M.f solutio (mixt)
Nie rozpuszcza się w wodzie Rozpuszcza się w wodzie
korekta recepty wymaga dosyć dużych zmian
Musimy porozumieć się z lekarzem aby zmienił receptę
recepty nie da się wykonać
odsyłamy pacjenta do lekarza w celu poprawy recepty
NIWELACJA ---ZABIEGI
- jeżeli wytrąci się niezamierzony osad (jeżeli nie ma substancji silnie działającej) to nalepiamy naklejkę WSTRZĄSNĄĆ PRZED UŻYCIEM i wydajemy lek
- jeżeli z 2-óch substancji łącznie po rozpuszczonych wytrąci się osad - to najpierw dodajemy substanję pierwszą - potem pozostałe składniki(np. syropy)---- a dopiero na końcu 2 substancje
- zamiana substancji nierozpuszczalnej na rozpuszczalną—na analogicznych właściwościach
- dodanie substancji pomocniczych, które poprawią właściwości substancji
solubilizatory - zwiększające rozpuszczalność emulgatorów
NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE PROSZKÓW
1. MIESZANINY EUTAKTYCZNE
eutaksja- zjawisko, jeżeli dodamy jedną subst. do drugiej ---wpływ--- obniżenie temperatury
topnienia ( proszki mogą wilgotnieć, roztapiać)
SUBSTANCJE (różne kombinacje):
METENAMINA(UROTROPINA) z SALICYLANEM FENYLU
KAMFORA + INNE ŚRODKI PRZECIWBÓLOWE
BROMKI W MIESZANINIE POTRÓJNEJ SODU, POTASU, AMONU
CHLORI HYDRATI KWAS SOLNY
POPRAWA NIEZGODNOŚCI
Wyłączyć 1 składnik (podać go osobno)--- 2 rodzaje proszków
2. HIGROSKOPIJNE (pochłanianie wilgoci z otoczenia----zlepianie się)
SUBSTANCJE:
KWAS ACETYLOSALICYLOWY
METENAMINA
WYCIĄGI, EKSTRAKTY ROŚLINNE(postać sucha)
POPRAWA NIEZGODNOŚCI
Wyłączyć substancję higroskopijną
Do leku z substancją higroskopijną dodajemy substancję osuszającą ( skrobia, talk, laktoza)
Inaczej przechowywać (słoiki)
3. ADSORBCJA
SUBSTANCJE:
ALKALOIDY(zmniejszenie siły działania)
WĘGLAN WAPNIA, TALK, GLINKA BIAŁA, WĘGIEL MEDYCZNY
POPRAWA NIEZGODNOŚCI
Wyłaczyć czynnik adsorbujący (odrzucić)
PRZYKŁADY
Rp
Atropini sulfatis 0.005
Carbomedicinalis q.s
M.f. pulv. D.t.d No X
3x1 proszek
NIEZGODNOŚĆ ADSORBCJI POWIESZCHNIOWEJ
atropina na węgiel - obniżenie działania alkaloidów
KOREKTA: wyłączyć węgiel(nie wnosi farmakologicznie nic)
Należy wykonać proszki zgodnie z przepisami
robimy Rozcierkę
min 0.1 g na proszek
Rp
Phenobarbitali
Codeini posphatis
Ac. acetylosalicilici aa 0.1
M.f pulvis D.t.d No X
DS 2x1 proszek
I sprawa 1. dodać laktozy 0.1 (tyle ile substancji które osuszamy)
2. dyspozycje związane z przechowywaniem
II sprawa - wyłączamy kwas acetylosalicylowy - oddzielnie w postaci proszku --- 2 proszki
(jeżeli byłoby 0.5 g to można dac tabl. z blistra)
Rp
Methenamini 0.1
Phenyli salicilatis 0.2
M.f pulvis D.t.d No X
DS 1 proszek
KOREKTA: rozdzielić — podać w 2-ów różnych proszkach
NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE ROZTWORÓW
1. ciecze nie mieszają się ze sobą (np. woda, olej)
Rp
1% solutio ephedrini h-ch 5.0
Papaverini liquidi ad 10.0
M.f guttae
D krople do nosa
KOREKTA:
przez dodanie emulgatora np. kleiku z celulozy
2. Przekroczona rozpuszczalność
dana substancja nie rozpuszcza się w danym rozpuszczalniku
może się rozpuszczać w ogromnych ilościach
KOREKTA:
poprzez zmianę rozpuszalnika
zwiększenie ilości rozpuszczalnika
rozpuszczenie w małej ilości innego rozpuszczalnika i dodać przepisany rozpuszczalnik
Rp
Ac. Salicilici 10.0
Rapae olei ad 100
M.f solutio
zmiana rozpuszczalnika na olej rycynowy / rącznikowy ad 100( Ricini olei)
3. Wysolenie
jedna substancja rozpusz. w wodzie zmniejsza rozpuszczalność innych substancji w roztworze
koloidalnych roztworów połączeń srebra ( ARGENTUM PROTEINICUM, ARGENTUM COLLOIDE) w obecności: -chlorku sodu,
-siarczanu cynku
- kwasem borowym
Rp
Argenti proteinici 0.1
3% solutio Acidi borici ad 10.0
M.f guttae
dotyczy kropli do oczu I nosa
KOREKTA: - rozdzielić roztwory, podać oddzielnie
4. Reakcja podwójnej wymiany
może powodować wytrącenie nierozpuszczalnej soli (osad)
między:
soli wapnia
soli cynku
soli magnezu
soli srebra
Rp
Calci h-ch 5.0
Natri salicilati 3.0
Aquae ad 50.0
M.f. solutio
3x łyżka
KOREKTA: - zamiana chlorku wapnia na chlorek sodu
5. Wytrącanie słabych kwasów
związane z odczynem środowiska(pH)
w odczynie kwaśnym często występuje wydzielenie słabych kwasów w postaci osadów
FENOBARBITAL wytrącenie w śr kwaśnym
TEOBROMINA
Roztwory fenobarbitalu mają odczyn zasadowy od pH 8,75 - 9,5
( 0.1% - 2% )
Fenobarbital sodowy w rozworach, miksturach:
1. ZAWSZE daje niezgodności z :
KWASEM SOLNYM
CHLOROWODORKIEM PAPAWERYNY i MORFINY
SYROPEM MALINOWYM- poprzez zmianę barwy
KOREKTA:
1 składnik wyłączyć z roztworu i podać w postaci proszków - policzyć dawki dla wyłączonych składników oraz ilość proszku
Rp
Phenobarbitali natrici 1.0
Papaverini h-ch 0.5
Sirupus simplici 10.0
Valerianae tinct. 5.0
Aquae ad 100.0
M.f. solutio
DS 4x łyżeczkę
Niezgodność zawsze zajdzie
KOREKTA:
-wyłączyć papawerynę poza roztwór(podaje się ją w proszku)
100: 5g(łyżeczka ma 5g) = 20 łyżeczek musze mieć 20 proszków
ile w 1 proszku papaweryny?
0.5g ---- 100g
x ---- 5g
x = 0,025 g tyle papaweryny w łyżeczce
tyle samo musi być w 1 proszku(do 100mg dołożyć laktozę)
2. MOŻE DAWAĆ niezgodności w zależności od stężeń z:
BROMKIEM I CHLORKIEM AMONOWYM
FOSFORANEM KODEINY
TABL. 25, 26
Stężenie fenobarbitalu sodowego w roztworze |
Stężenie chlorku lub bromku amonowego są |
|
|
niezgodne zgodne |
zgodne |
1.0% |
zawsze |
------- |
0.5% |
2% i wyżej |
poniżej 2% |
0.3% |
0.5% i wyżej |
poniżej 5% |
0.3% |
-------- |
zawsze |
Niezgodności fenobarbitalu sodowego z bromkiem lub chlorkiem amonowym
Rp.
Phenobarbitali natrici 0.3
Ammoni bromidi 3.0
Valerianae tinc. 10.0
Aquae ad 100.0
M.f solutio
DS. 2x łyżka
Obliczamy stężenie
Fenobarbital 0.3%
Chlorek amonowy 3% nie zajdzie niezgodność (niezgodność pozorna)
3 ZAWSZE jest zgodny (nie daje niezgodności)z:
SIARCZANEM ATROPINY
CHLOROWODORKIEM EFEDRYNY
(NIEZGODNOŚĆ POZORNA)
Rp
Phenobarbitali natrici 1.0
Ephedrini h-ch 1.0 ---> dobrze rozpuszczalne w wodzie
Valerianae tinct. 10.0
Aquae ad 100,0
-zajdzie niezgodność pozorna
6. Wytrącenie słabych zasad
roztwory soli słabych zasad (soli alkaloidów i sole substancji miejscowo znieczulających - sól anestezyny) mogą wydzielić się w środowisku zasadowym osady
Wytrącenie tych osadów zależne jest od:
pH
stężeń zasad w roztworze
ALKALOIDY
- ŁATWO rozpuszczalne: KODEINA, EFEDRYNA
- TRUDNO rozpuszczalne: ATROPINA
- BARDZO TRUDNO rozpuszczalne: PAPAWERYNA, STRYCHNINA - zawsze się
wytrąci osad
Rp
Phenobarbitali natrici 0.3
Papaverini h-ch 0.4
Neospazmini 0.5
Ephedrini h-ch 0.2
Aquae ad 100.0
odczyn roztworu - zasadowy
papawerynę musimy podać w proszkach
efedryna b dobrze rozpuszcza się ---zostaje o nie daje niezgodności
ROZKŁAD ZWIĄZKÓW LECZNICZYCH
REAKCJA RED-OKS
Adrenalina (Epinefryna)--- towarzyszą sole cynku, sole glinu
Fizostygmina
Azotan bizmutu- ulega utlenieniu pod wpływem światła
HYDROLIZA
Dotyczy: TALKALOIDÓW, zwłaszcza tropinowych, ANTYBIOTYKÓW(przyspieszaja hydrolizę -sole wapnia, cynku), GLIKOZYDY NASERCOWE
INAKTYWACJA PEPSYNY
Rp
Pepsini 1.0
10%Acidum h-ch 10.0
Aquae ad 100.0
odważam pepsynę rozpuszczam w wodzie dopiero potem kwas
Jeżeli lekarz nie zapisze wody to musimy sami je dodać
Pepsyna denaturowana: - etanolu
- garbniki np. kora dębu