Pismo jest systemem umownych znaków, za pomocą których utrwalamy język mówiony.
Wyróżnia się pięć podstawowych typów wg których klasyfikuje się pismo:
- piktograficzne (obrazkowe)
- ideograficzne
- fonetyczne
- mieszane
- węzełkowe
Pismo obrazkowe
Pismo obrazkowe, inaczej piktograficzne znane jest jako najstarszy system piśmienniczy - pojawiło się ponad 2 połowie IV tys. p. n. e.. Za pomocą schematycznych rysunków symbolizujących osoby, zwierzęta, przedmioty oraz czynności przedstawiano elementy rzeczywistości, którą próbowano oswoić. Prostota rysunków w zrozumiały sposób oddawała znaczenia sytuacji (np. polowań), jednak nie była w stanie oddać wszystkiego, co chciano przekazać. Ograniczała porozumiewanie do podstawowych i prostych znaczeń, dlatego pismo to ulegało modyfikacji. Pismo piktograficzne doczekało się wielu odmian.
Do pisma piktograficznego zalicza się pismo hieroglificzne, które jest bardzo rozbudowanym i złożonym systemem znaków. Hieroglify (,,święte znaki”) wg. badań są najwcześniejszym rodzajem pisma starożytnego Egiptu, pochodzącym już sprzed 3000 r. p. n. e. Hieroglify wykształciły się z pierwotnych piktogramów, przekształcając i wzbogacając je o znaki wyrażające konkretne pojęcia, przedmioty (ideogramy). W szczytowym okresie swego rozwoju system ten posiadał około 800 znaków i był w stanie przekazać złożone treści. Znaki zapisywane w rzędach lub kolumnach miały różne funkcje - jedne wyrażały dźwięki mowy, inne przekazywał znaczenie słów.
Egipskie pismo hieroglificzne również ewoluowało. Jego uproszczona forma to pismo hieratyczne, służące do codziennego użytku. Unikano w nim znaków o skomplikowanej formie. Upraszczanie form zapisu było wynikiem rozpowszechniania go i udostępniania większej liczbie ludzi. (Należy pamiętać, że nie wszyscy posługiwali się pismem, nie dla wszystkich była również dostępna sztuka pisania. Szczególną rolę odgrywało pismo wśród warstw rządzących i kapłańskich. Osoby zajmujące się zapiskami były bardzo szanowane).
Na IV tysiąclecie p.n.e. datuje się wynalezienie pisma klinowego, jest to najstarszy na Bliskim Wschodzie rodzaj pisma, które w swym początkowym rozwoju miało również charakter obrazkowy. Z czasem jednak system ten przekształcił się w system pisma ideograficzno-zgłoskowego, a z biegiem czasu i w skutek licznych upraszczających modyfikacji przekształciło się w system zapisu kreskowego i ewoluowało przyjęte przez inne języki.
Pismo ideograficzne
Oparte na ideogramach, czyli znakach za pomocą których wyraża się idee, abstrakcyjne pojęcia, wyobrażenia. Pismo to jest wynikiem rozwoju i ewolucji piktogramów, których postać upraszczano poszukując jednocześnie środków wyrazu dla pojęć zbyt skomplikowanych dla zwykłego (wówczas) zapisu obrazkowego. Rozwój pisma ideograficznego przyczynił się do powstania w nim wielu nowych znaków, niektóre z nich miały po kilkaset wariantów. Rozrost ten spowodował narastanie trudności związanych z nauką tego systemu i jego zrozumieniem. W wyniku czego nastąpiły poważne zmiany, wprowadzające elementy fonetyczne. Powstało tym samym pismo ideograficzno-fonetyczne, z którego z biegiem lat wyodrębniło się pismo fonetyczne. Dzięki temu pismo ideograficzne jest uważane za najstarszy rodzaj pisma, z którego wywodzą się bezpośrednio systemy oparte na alfabecie.
Pismo fonetyczne
W piśmie tym kluczowe są symbole przedstawiające dźwięki. Najbardziej znane jest:
- pismo głoskowe (alfabet), gdzie symbole oznaczają poszczególne samogłoski i spółgłoski np. alfabet grecki, alfabet łaciński;
- pismo spółgłoskowe, gdzie symbole oznaczają poszczególne spółgłoski, a wartość samogłosek wynika z kontekstu np. alfabet hebrajski
- sylabariusz, w którym symbole oznaczają konkretne sylaby
Alfabet to zestaw znaków literowych ułożonych w określonym porządku, wyrażający głoski danego języka. Jest to najpopularniejszy systemem zapisywania mowy. Polski alfabet powstał z przekształceń języka łacińskiego na przełomie XIII i XIV wieku. Ostatecznie wykształcił się w XVI w. , wtedy też stabilizacji uległa polska ortografia.
Wielu badaczy przypisuje znaczącą rolę dla podstaw wszystkich alfabetów pismu fenickiemu. Oni to, Fenicjanie stworzyli swoje pismo ok. 1300 r. p.n.e. czerpiąc z poznanego wcześniej, dzięki wyprawom po Morzu Śródziemnym, pisma egipskiego i klinowego. Jednakże pismo fenickie było znacznie prostsze w użyciu, zawierało 22 znaki fonetyczne i stosowano między słowami przerwę oznaczaną kreską. Pismo to ewoluując z zapisu słów do liter uznaje się za pierwowzór wszystkich alfabetów, szczególnie zaś arabskiego i hebrajskiego.
Pismo mieszane
Pismo mieszane, inaczej złożone charakteryzuje się występowaniem w jednym systemie wielu podsystemów np. pismo piktofonetyczne, w którym w jednym znaku występują zarówno elementy semantyczne, jak i fonetyczne. Tak dzieje się np. w piśmie chińskim, w którym ma taką strukturę 80 % znaków.
Pismo węzełkowe
Pismo węzełkowe inaczej sznurkowe polega na zapisie wyrazowym z wykorzystaniem sznurka. Najpopularniejszym przykładem takiego zapisu jest kipu - system używany przez Inków. Do grubego sznurka Przywiązywali szereg cieńszych od głównego, choć różnej grubości i barwie sznurków, z których każdy miał dodatkowo szereg węzłów. Miały one różne znaczenie, uzależnione od umieszczenia węzła i koloru sznurka. Oznaczano w ten sposób również liczby - dla nich przeznaczone były nie barwione sznurki i odpowiednio węzłem pojedynczym oznaczano dziesiątki, dwoma setki .