PARADYGMAT-określa wzorzec, sposób uprawiania nauki w danej grupie uczonych; pojęcie wprowadził Thomas Kuhn.
Paradygmat pedagogiczny-sposób uprawiania wychowania w danej gr. Uczonych pedagogów.
PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY= SCJENTYCZNY (PEDAGOGIKA ANALITYCZNO-EMPIRYCZNA)
Uznaje doświadczenie, empirię za jedyne źródło wiedzy, poznania -wykluczenie twierdzenia o bytach nieobserwowanych. Nauka poszukuje praw ( twierdzeń ogólnych o powtarzalnych wzorach - wyjaśnić zjawisko, to wykazać, ze jest ono przypadkiem prawa; pozwala to przewidywać zdarzenia). Obiektywność naukowa polega na oddzieleniu zdań fakturalnych od wartościujących.
„Pozytywny” ( kategoria Augusta Comte'a)
-realny-dostępny
-pożyteczny-dla ulepszania życia
-pewny-owocujący harmonią (nie sporami)
-ścisły = jednoznaczny(nie mglisty)
-dodatni = budujący(nie krytyczny-burzący)
Pedagogika w tym paradygmacie stosuje w badaniach naukowych metody doświadczalne(systematyczne obserwacja, eksperyment, pomiar, statystyka) i jest nastawiona „praktycznie”(technicznie, „jak działać”).
PARADYGMAT KRYTYCZNO-EMANCYPACYJNY
Intencja-uznanie szkoły za środek zmiany społecznej. W centrum leży krytyka ideologii.
Podstawy teoretyczne tego paradygmatu:
-marksizm-krytyka ideologii jako „fałszywej świadomości”
-teoria modernizacji Maxa Webera-proces racjonalizacji polega na rozprzestrzenianiu się na wszystkie dziedziny życia racjonalności celowej(poszukiwanie efektywnych środków do celu)
-teoria krytyczna - 1923 we Frankfurcie powstał Instytut Badań Społecznych (tzw. szkoła frankfurcka) , Gyorgy Lucas, Max Horkheimer, Teodor Adona, Erich Fromm, Herbert Marcuse ( I pokolenie ? )
W II pokoleniu przedstawiciel Jurgen Habermas-emancypacja możliwa dzięki „działaniom komunikacyjnym” Rozwój cywilizacyjny zmierza do zawłaszczenia racjonalności komunikacyjnej (wolna dyskusja, porozumienie) przez racjonalność instrumentalną-powstaje
syndrom świadomości skolonizowanej; komunikacja jest warunkiem sine qua non emancypacji
-funkcjonalne teorie socjologiczne - analiza zjawisk społecznych pod kątem funkcji jaką pełnia w systemie
Teoria działania komunikacyjnego Jurgena Habermasa
Typy wiedzy:
Empiryczna = analityczna ( ustalanie regularności między zjawiskami)
hermeneutyczna = historyczna (interpretacja tekstów)
krytyczna (rozpoznawanie warunków dominacji i przymusu)
Na tej bazie są typy nastawień :
techniczne ( kontrolowanie środowiska)
praktyczne(rozumieć znaczenie danej sytuacji )
emancypacyjne ( chcemy być wolni)
Nastawienie techniczne dominuje w ludziach. Komunikacja -> argumenty, nie władza.
Typy działania :
a)teleologiczne (nastawienie na świat zew)
b)normatywne ( nast. Na świat społeczny)
c)dramaturgiczne( nast. Na świat subiektywny, ekspresja własnego ja)
d) komunikacyjne(nastawienie na wszystkie światy, podtrzymywanie interakcji-komunikacji międzyludzkiej).
Teorie z kręgu pedagogiki krytycznej demaskują ukryte wymiary procesów edukacyjnych ( np. przymus, przemoc, promowanie uległej bezmyślności, zabijanie niezależności i indywidualności).
Szkoła może zniewalać, edukacja może być narzędziem panowania.
Uznanie szkoły za środek zmiany społecznej (postępu).
W centrum postępowanie metodologicznego w pedagogice krytycznej jest krytyka ideologii (poglądów usprawiedliwiających istniejące stosunki władzy).
PARADYGMAT HUMANISTYCZNY
Związek frazeologiczny „pedagogiki humanistycznej” odwołuje się do :
-normatywności kształcenia klasycznego ( znaczenie edukacji językowej i kultury antycznej)
-ludzkiej duchowości ustrukturyzowanej przez sensy i wartości ( obiektywizującej się w wytworach kultury)
-filozof-teologicznych idei np. osoby, bytu relacyjnego
-psychologicznych pojęć upodmiotowienia samorealizacji
-kategorii teorii krytycznej ( analizy struktur społecznych, ideologii w kontekście emancypacji : urzeczywistnienia humanizmu) - odrębny paradygmat z uzasadnionymi humanistycznymi aspiracjami.
Prawda nie stoi w metodzie, lecz w refleksyjności podmiotu.
Wymiar fenomenologiczny ( opis rzeczywistości wychowawczej tak, jak ona się nam jawi) i hermeneutyczny (hermeneutyka = sztuka rozumienia; interpretowanie zjawisk, fundamentem ma być zrozumienie).
Zadaniem pedagogiki-identyfikacja sensów, znaczeń ( ma być zapośredniczona w oparciu o teksty).
PEDAGOGIKA HUMANSTYCZNA-NASTAWIENIE NA PRAKTYKE
PEDAGOGIKA EMPIRYCZNA-NASTAWIENIE NA TECHNIKĘ
PEDAGOGIKA KRYTYCZNA-NASTAWIENIE EMANCYPACYJNE