ROLA ZABAWY W ROZWOJU I EDUKACJI DZIECKA
W życiu każdego człowieka przedstawiają się trzy podstawowe formy aktywności:
• zabawa
• nauka
• praca
Zabawa jest to:
• obok nauki i pracy trzeci podstawowy rodzaj aktywności ludzkiej
• działalność podejmowana dla przyjemności, która sama taką przyjemność sprawia
• forma aktywności dziecka, w której w sposób najbardziej wszechstronny i naturalny dokonuje się proces nauczania, uczenia się
• forma aktywności przebiegająca przy twórczym udziale wyobraźni zdolnej kreować wtórną rzeczywistość
Obserwując zabawę dzieci możemy orzekać:
• o stanie rozwoju dziecka
• o sytuacji rodzinnej dziecka
KLASYFIKACJA ZABAW
• ze względu na treść
• ze względu na organizację
Ze względu na treść
• tematyczne
• konstrukcyjne
• ruchowe
• badawcze
• tropiące
Tematyczne - pojawiają się już w 2 roku życia. Zajmują około 1/3 całej aktywności zabawowej. Osią jest temat. Inna nazwa: zabawa w role, zabawy twórcze, zabawa symboliczna.
Elementy zabawy tematycznej:
• temat i role, które z niego wypływają
• czynności zabawowe (sprzedawanie, itp.)
• sytuacja zewnętrzna zabawy (zwłaszcza rekwizyty)
• czas trwania, który ulega zmianie:
3-4latki 10-15 minut
5-6latki 40-60 minut
Rola zabaw tematycznych:
• mają znaczenie dla rozwoju społecznego - stosunku społecznego, ról, zadań, współpracy w zabawie
• mają znaczenie dla rozwoju emocjonalnego - dzieci przeżywają role, które odgrywają
• około 5 roku życia dziecko zaczyna rozgraniczać "na niby" i w rzeczywistości
• rozwijają intelektualnie - pozwalają przyswoić wiele nowych pojęć
• spełniają funkcję kompensacyjną - w świecie fikcji dziecko stwarza sytuacje zastępcze związane z wyobraźnią
Konstrukcyjne - to te czynności w wyniku których z materiału konstrukcyjnego powstaje określony wytwór niezależnie od tego czy został sporządzony według wzoru czy z wyobraźni dziecka
Rola zabaw konstrukcyjnych:
• rozwój procesów poznawczych, a przede wszystkim w ramach myślenia rozwijane są operacje umysłowe
• kształtują orientację przestrzenną
• podnoszą sprawność manualną i ogólną sprawność dłoni
• kształtują analizę i syntezę
• pobudzają wyobraźnię i inwencję twórczą
• kształtują spostrzeganie proporcji
Dydaktyczne - to takie, w których treści zawarte jest zadanie do wykonania. Różnią się od innych zabaw tym, że odnoszą się do sfery poznawczej intelektualnej, a dzieci nie uczestniczą w tworzeniu reguł zabawy.
Rola zabaw dydaktycznych:
• przyczyniają się do rozwoju procesów poznawczych
• są formą dostarczania i utrwalania wiedzy o świecie
• spełniają rolę w sensie rozwoju społecznego
• uczą odpowiednio się zachowywać w sytuacjach wygranej i przegranej
Ruchowe - to te, w których odwołujemy się do wyobraźni dzieci. Mają swoją fabułę (treść ruchową), łaczy się je z muzyką, elementami estetyki wykorzystując przybory i przyrządy.
Rola zabaw ruchowych:
• zaspokajają ogromną potrzebę ruchu
• rozwijają sprawności motoryczne
• dziecko zyskuje orientację w przestrzeni
• rozwijają pamięć ruchową
• pomagają w ustaleniu lateralizacji
• pełnią funkcję ludyczną (dostarczają przyjemności)
Tropiące - posiadają elementy chowania, szukania, tropienia, wodzenia po śladzie. Wywodzą się z zabaw w łowy. Są charakterystyczne dla wieku wszesnoszkolnego.
Rola zabaw tropiących:
• pozwalają na swobodną działalność dziecka
• angażują sferę osobowości
• korzystają z powietrza, ruchu i słońca
• dostarczają radości odkrycia
• kształtują sferę społeczną - dzieci muszą przestrzegać norm, działać w grupie
• mają aspekt umysłowy - posługiwanie się symbolami (strzałki, znaki, itp.)
Dziecku potrzebne są wszystkie rodzaje zabaw, gdyż każdy z nich zaspokaja inne potrzeby dziecka. Zabawa jst dla wieku przedszkolnego podstawową formą aktywności.
Współczesne tendencje w edukacji przedszkolnej
• podmiotowość dziecka
• rola aktywności - stwarzanie warunków do tego, by dziecko było aktywne
• uznanie indywidualności każdego człowieka
• powrót do zabawy
Literatura:
Przetacznik - Gerowska M.: Świat dziecka, aktywność, poznanie, środowisko. Kraków 1993
1