Ekonomia-zajmuje się wykrywaniem i badaniem prawidłowości i formowaniem ogólnych społecznych praw rządzących produkcją (wytwarzaniem) i podziałem (dystrybucją) w społeczeństwie na określonym poziomie rozwoju .Jest to nauka o prawach gospodarstwa społecznego tzn. bada procesy gospodarcze w czasie i przestrzeni. W ekonomi istnieją dwa nurty: Ekonomia pozytywna- objaśnia jak jest, dlaczego i co z tego wynika, bada rzeczywiste działanie gospodarki i Ekonomia normatywna-ocenia rzeczywistość i postuluje jak powinno być oraz co należy zrobić aby było lepiej. Rozróżniamy Mikroekonomie i Makroekonomie. Mikroekonomia- bada prawa postępowania jednostek gospodarujących: gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Opisuje i objaśnia funkcjonowanie rynku poszczególnych towarów i czynników produkcji. Zajmuje się szczegółowo analizą działań poszczególnych przedmiotów gospodarczych Makroekonomia-opisuje funkcjonowanie gospodarki jako całości kładąc nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce. Analizuje problemy ogólnogospodarcze i współzależności zachodzące w gospodarce.

Potrzeby-aby społeczeństwo mogło istnieć musi zaspokajać szereg potrzeb biologicznych i potrzeb zależnych od określonego etapu cywilizacji i kultury (potrzeb duchowych). Te potrzeby zmieniają się i mają charakter historyczny. Potrzeba-odczucie braku czegoś- potrzeby dzielimy na: biologiczne (jedzenia, mieszkania, ubrania) i potrzeby duchowe (wiary, nauki, rozrywki, zaakceptowania, pracy)

Dobro-to wszystko co jest w stanie zaspokoić potrzebę człowieka. Podział dóbr: dobra wolne i dobra gospodarcze czyli produkty. Dobro wolne jest w stanie zaspokoić potrzebę bez ingerencji człowieka (dobro wzięte z przyrody).

Produkcja-jest to celowa i świadoma działalność człowieka mająca na celu zawłaszczanie przyrody dla przystosowania jej zasobów dla potrzeb ludzkich. Jest jedynym źródłem dóbr gospodarczych- czyli produktów. Produkcja ma zawsze charakter społeczny i jest niemożliwa w izolacji od społeczeństwa- nie ma produkcji indywidualnej. Elementy produkcji: 1) Praca- jest to świadoma i celowa działalność człowieka 2) Oddziaływanie człowieka na przyrodę, przyrody na człowieka i ludzi na siebie 3) Używanie narzędzi pracy w niektórych rodzajach pracy. Praca posiada społeczny charakter ponieważ: 1) jest niemożliwa w izolacji od innych członków społeczeństwa 2) produkty jej służą nie tylko jednemu człowiekowi, ale również innym członkom społeczeństwa. Społeczny charakter pracy wynika z dwóch aspektów: 1) z kooperacji 2) z podziału prac. Kooperacja-(współpraca) rozróżniamy kooperację prostą (gdy jeden pracownik pomaga drugiemu) i kooperacje złożoną (współpraca w przemyśle)

Podział pracy:

1) Podział pracy naturalny (ze względu na płeć i wiek)

2) Podział pracy społeczny

3) Podział pracy techniczny

Społeczny podział pracy- powstaje na przełomie współpracy pierwotnej i niewolnictwa, wyodrębniają się grupy producentów, które zajmują się wytwarzaniem tylko określonych dóbr.

1.Pierwszy społeczny podział pracy- polega na wyodrębnieniu się odrębnych grup, plemion pasterskich i rolniczych

2.Drugi społeczny podział prac- polega na tym, że spośród tych tych wielkich dwóch grup powstaje trzecia- rzemieślnicy

3.Trzeci społeczny podział prac-wyodrębnia się spośród tamtych trzech grup handel- kupcy

Kupiec-jest to pośrednik pomiędzy wytwórcą a ostatecznym konsumentem. Kupiec kupuje za swoje pieniądze produkty od producenta nie w celu zaspokojenia swoich własnych potrzeb, ale w celu dalszej sprzedaży dla osiągnięcia zysku.

Manufaktura -fabryka ręczna Społecznemu procesowi produkcji wytwarzania nierozłącznie towarzyszy proces podziału produktów.

Podział pracy technicznej: powstał najpóźniej w okresie tzw. manufaktury organicznej, polega on na podziale danego procesu produkcji na szereg czynności, przy czym każdą czynność wykonuje inny człowiek.Wytworzone produkty podlegają procesowi podziału czyli- Dystrybucji.

Stopień zaspokajania potrzeb zależy nie tylko od wielkości produkcji ale także od formy podziału rezultatu społecznego procesu wytwarzania -podział ma również charakter społeczny. Podział zależy od formy własności

Zużycie dóbr-jest to zaspokojenie potrzeb

Rodzaje zużycia dóbr materialnych:

*zużycie produkcyjne-(konsumpcja produktów) zaspokaja nasze potrzeby w sposób pośredni.

*zużycie konsumpcyjne-(konsumpcja ostateczna) potrzeby są zaspokajane bezpośrednio. Każde zużycie zaspokaja potrzeby

Środek produkcji-jest to zespół środków materialnych stosowanych w procesie wytwarzania. Dzieli się na:

- Przedmioty pracy

- Środki pracy

Przedmioty pracy- jest to część środków produkcji podlegająca zmianie swojej formy np.: obróbce, czyli część środków na którą jest skierowana praca człowieka (jego wysiłek fizyczny i umysłowy)

Środki pracy- służą do przekształcania przedmiotów pracy w postać pożądaną. Podział na przedmioty i środki pracy nie jest podziałem rzeczowym tylko podziałem funkcjonalnym.

Siły wytwórcze- jest to ogół środków i sposobów oddziaływania człowieka na przyrodę. Pojęcie to wykazuje jaki jest potencjał gospodarczy danego kraju, jaki jest stopień opanowania przyrody przez dane społeczeństwo. Do sił wytwórczych zalicza się ogół środków produkcji (czynnik rzeczowy) oraz ludzi z ich kwalifikacjami i nawykami produkcyjnymi (czynnik ludzki). Siły wytwórcze stanowią treść produkcji i wyrażają stosunek człowieka do rzeczy (do przyrody). Stanowią techniczną stronę produkcji i zajmują się nimi nauki techniczne, a stroną społeczną są relacje zachodzące między ludźmi w procesie wytwarzania (produkcji) i nimi zajmuje się EKONOMIA.

Produkcja naturalna- ma miejsce wówczas gdy produkty służą zaspokojeniu potrzeb bezpośredniego wytwórcy lub są przekazywane jako powinność

Produkcja towarowa- jest to wytwarzanie dóbr na wymianę kupna -sprzedaży przez odosobnionych producentów (prywatnych właścicieli) przy czym produkt zmienia właściciela.

Produkcja towarowa powstaje w wyniku:

rozwoju społeczeństwa (podział pracy)

wyodrębnienia się samodzielnych wytwórców jako wyłącznych właścicieli środków produkcji - powstaje własność prywatna.

Podstawą powstania produkcji towarowej było odosobnienie się i usamodzielnienie poszczególnych producentów w wyniku powstania własności prywatnej. Drugi społ. charakter pracy (rzemieślnicy) rodzi wymianę regularną, a trzeci wielki podział (kupcy) usprawnia tę wymianę. Rozwija się wymiana między miastem, a wsią.

Produkcja towarowa jest dwojakiego rodzaju:

prosta produkcja towarowa (drobnotowarowa)

produkcja kapitalistyczna (wielkotowarowa)

Towar- jest to produkt pracy przeznaczony do wymiany.

Konsument- (nabywca) interesuje go maksymalna wartość użytkowa.

Wydajność pracy zależy od:

- siły produkcyjnej pracy tzn. zdolności do wytwarzania wartości użytkowych (warunki obiektywne i warunki techniczne np.: kwalifikacje, stopień wykształcenia)

- warunki naturalne (warunki organizacyjne, umiejętność zarządzania-kooperacja) -siła produkcyjna pracy.

- intensywność pracy tzn. stopnia natężenia wysiłku fizycznego i umysłowego w toku pracy (ambicje, samodyscyplina, przyzwyczajenia, zagrożenie bezrobocia)

Formy wartości (formy wymiany) :

przypadkowa forma wartości- wymieniano nieliczne, sporadyczne wartości produktów- ta wymiana miała charakter przypadkowy.

względna i ekwiwalentna forma wymiany-

a. prosta forma wartości- jeden towar ewidentnie wyraża wartość drugiego

b. rozwinięta forma wartości- wraz z rozwojem sił wytwórczych i wymiany wartości wymienianego produktu znajduje wyraz już w kilku innych towarach

c. ogólna forma wartości- stopniowo od powszechnego ekwiwalentu czyli najczęściej wymienianych towarów przechodzi się do jednolitego ekwiwalentu dla wszystkich towarów (srebro, złoto- trwałe, łatwo podzielne), w małej ilości zawarta duża wartość.Towar będący powszechnym ekwiwalentem staje się pieniądzem!!!

Pieniądz- jest to szczególny towar, powszechny ekwiwalent- czyli ucieleśnienie wartości pozostałych towarów. Pieniądz jako towar posiada dwie cechy (złoto) :

- wartość wymienną

- wartość użytkową

Z chwilą pojawienia się towaru-Pieniądza cały świat towarów rozpadł się na dwie części:

1. Na towary z ich wartościami użytkowymi- przeznaczonymi do wymiany.

2) Na pieniądz jako reprezentant tych wartości i wyraziciel wartości

Funkcje pieniądza:

1) Miernik wartości

2. Środek cyrkulacji (obiegu)

3.Środek tezauryzacji (gromadzenie skarbu-oszczędności)

4)Środek płatniczy

5)Pieniądz światowy

AD 1). Służy do mierzenia wartości wszystkich towarów -Cena- jest to wartość towaru wyrażona w pieniądzu. Jednostką miary staje się określona wagowo ilość złota. Formy prawne związane z obiegiem pieniądza ustala Państwo. Ceny towarów zależą od wartości towarów i od wartości złota. Im większa jest wartość towarów tym wyższa jest ich cena. Im większa jest wartość złota tym niższa jest wartość towaru- wartość złota zależy od ilości pracy potrzebnej do jego wydobycia. Dla wyrażenia wartości za pomocą złota nie jest konieczne posiadanie go, wystarczy pieniądz umowny- papierowy.

AD 2). Środek cyrkulacji- dawniej wymiana bezpośrednia odbywała się według zapisu:

a)T - T (towar na towar)

b)T -P-T (towar- pośrednik(pieniądz)- towar

Potem wyjawia się wymiana pośrednia T- P- T i rozdziela się na dwa akty:

a)T-P (towar na pieniądz)

b)P-T (pieniądz na towar)

Każda wymiana składa się z dwóch aktów: kupna - sprzedaży.

Akty kupna- sprzedaży są od siebie oderwane w czasie i przestrzeni z związku z czym mogą się pojawić komplikacje gospodarcze.

Inflacja- spadek wartości pieniądza (mały popyt).

Transakcje gotówkowe- ruch towarów i ruch pieniądza jest równoczesny.

AD 3). Gromadzenie skarbu- (Oszczędności) Wycofywany z obiegu pieniądz staje się środkiem gromadzenia skarbu. Łatwiej jest przechowywać pieniądze niż towar. Złoto jest ucieleśnieniem bogactwa i jest łatwe w przechowywaniu. W gosp. Przedkapitalistycznych wycofywano z obiegu złote monety i wymieniano na skarb kruszcowy. Muszą istnieć również stałe zapasy gotówki (przedsiębiorca musi płacić podatek, itd.)

AD 4). Środek płatniczy- (pieniądz kredytowy). W późniejszym okresie powstała forma wymiany oprócz gotówkowej- kredytowa. Pieniądz jako środek płatniczy występuje w wyniku wymiany kredytowej w transakcjach pożyczkowych, przy spłacie zobowiązań, opłacie podatków itd. z jednej strony ułatwia on zmianę i przyspiesza produkcję towarów, ale z drugiej strony pogłębia sprzeczność produkcji towarowej i mogą powstać zaburzenia gospodarcze.

AD 5). Pieniądz światowy- w ramach systemu pieniądza kruszcowego nie było różnicy między wymianą wewnętrzną, a zagraniczną. Gdy rozprzestrzenił się pieniądz papierowy powstało zróżnicowanie na pieniądz: krajowy i światowy. Złoto- jest pieniądzem idealnym i pozostaje modelem światowym.

Od czego zależy ilość pieniądza na rynku ?

I = s - K + P - R / v

I-ilość pieniądza w obiegu

s- jest to suma cen sprzedawanych towarów

K- suma cen towarów sprzedanych na kredyt

P- suma terminowych płatności wynikających z kredytowych transakcji

R- suma skomponowana w wyniku wzajemnych rozliczeń

v- średnia szybkość obiegu pieniędzy

Systemy pieniężne:

- Monometalizm

- Dimetalizm

Monometalizm- jest to system pieniężny w którym jeden z metali (złoto albo srebro) występuje w roli pieniądza.

Dimetalizm- jest to system w którym funkcje pieniądza sprawują na równi złoto i srebro.

Prawo Kopernika- jeżeli w obrocie znajdują się dwa rodzaje pieniądza (pieniądz lepszy i pieniądz gorszy) to w niekrótkim czasie pieniądz gorszy wyprze z obiegu pieniądz lepszy.

Moneta Kruszcowa- w używaniu ścierała się i traciła część swej materialnej wartości. Państwo zaczęło więc emitować pieniądze o niższej wartości niż wartość nominalna monety (zawierające mniejsze ilości kruszcu). Ilość pieniędzy kruszcowych była ograniczona i to prowadziło do powstania kredytu banków, weksli, czeków, które zaczeły zastępować pieniądz kruszcowy. Pieniądz kredytowy (funkcja środka płatniczego początkowo przybiera postać weksli.

Weksel- jest to dokument dłużniczy wyrażający zobowiązanie dłużnika do zapłaty wymienionej sumy określonej osobie w określonym czasie. Weksel wystawia zawsze dłużnik wierzycielowi. Z czasem banki zaczeły skupywać weksle (dyskonto weksli) wypłacając posiadaczom weksli pieniądz kruszcowy lub własne weksle.

Dyskonto weksli- sprzedaż weksli przez właścicieli tych weksli bankowi.

Banknot - jest to weksel bankowy (the note of bank)

Początkowo banknoty musiały mieć całkowite pokrycie w złocie. Certyfikat został zastąpiony przez tzw. ograniczoną walutę złota, która nie wymagała już pełnego pokrycia w złocie, tylko określonej stopy pokrycia. Można więc emitować więcej niż wynosi pokrycie i dostosowywać emisję do potrzeb obrotu towarowego.

Pieniądz papierowy- jest to tylko znak wartości pełniący funkcję środka cyrkulacji i środka płatniczego. Wielkość wartości pieniądza papierowego wyrażona jest przez państwo i wyrażona w wartości złota, ale nie jest on wymieniany na złoto. Istnieje jedynie pewna rezerwa kruszcowa, natomiast musi być wymieniany na towar.

Inflacja- nadwyżka popytu wyrażona w pieniądzu znajdującego się na rynku nad wartością masy towarowej (podażą). Wiąże się ze spadkiem pieniądza i ze wzrostem cen towaru.

Deflacja- przeciwieństwo inflacji, za mało pieniędzy w obiegu- nadwyżka podaży nad popytem.

Stagflacja- brak rozwoju- zastój (stagnacja gosp. połączona z inflacją)

Slumglacja- załamanie (inflacja połączona z recesją gosp.)

Dewaluacja- jest to oficjalne obniżenie wartości pieniądza krajowego przez władzę państwa.

Waluta manipulowana- jest to system funkcjonujący drogą polityki państwowej niezależny od ruchu złota.

Czek- jest to udzielone bankowi polecenie wypłacenia okazicielowi czeku określonej sumy pieniędzy z konta właściciela środków pieniężnych.

Prawo Popytu i Podaży nie może prowadzić do trwałej równowagi ponieważ przeszkadza temu konkurencja .1).Gdy produkcja (podaż) jest mniejsza od zapotrzebowania (popytu) wtedy cena towaru wzrasta. Powstają tez bodźce do rozszerzania produkcji, aż do tego momentu, gdy podaż nie przekroczy popytu i ceny znowu nie spadną. 2). Gdy produkcja (podaż) jest większa od zapotrzebowania wtedy ceny spadają. Spada również produkcja tych towarów. Dopiero na rynku producent dowiaduje się jakie jest zapotrzebowanie na jego wyroby.

Rynek- jest to ogół stosunków wymiennych między sprzedającym (podażą), a nabywcą (popytem). Potocznie mówiąc to jest to ilość transakcji zawarta w danym miejscu i czasie.

Elementy występujące na rynku:

Podaż- jest to ilość dóbr zaoferowanych do sprzedaży.

Popyt- jest to zapotrzebowanie na dobra ekonomiczne.

Cena- jest to wartość towaru wyrażona w pieniądzach.

Popyt potencjalny- są to wszystkie potrzeby, które mogą być zaspokojone przez dobra ekonomiczne.

Popyt efektywny- są to potrzeby poparte siłą nabywczą konsumentów. Jest to kategoria ekonomiczna występująca na rynku.

Od jakich czynników zależy wielkość popytu efektywnego?

- ceny towaru; - dochodów realnych;

- potrzeb; - mody; - gustów; - upodobań;

- czynników demograficznych; - warunków klimatycznych

Towary biorą się z:

- produkcji własnej; - pochodzą z importu

- pochodzą z zasobów i rezerw

Prawo Popytu i Podaży

a). Popyt maleje wraz ze wzrostem ceny i odwrotnie, popyt rośnie wraz ze spadkiem cen.

b). Podaż rośnie gdy cena rośnie, i odwrotnie podaż maleje gdy cena spada.

Elastyczność popytu- jest to stopień reagowania popytu na zmiany różnych czynników, ceny, ceny dóbr substytucyjnych, komplementarnych

Elastyczność dochodowa popytu- jest to stosunek względnej zmiany popytu do zmiany dochodów realnych. Wraz ze wzrostem dochodów wzrósł popyt dla różnic dla różnych grup towarów, najbardziej na luksusowe prawo Engel'a -( dotyczy popytu na dochody) wraz ze wzrostem dochodu ludzkości udział wydatków na żywność maleje.

Elastyczność mieszana- (krzyżowa) jest to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany na inne dobro komplementarne lub substytucyjne.

• Na czym polega istota rynku doskonałego?

- Rynek doskonały jest czystą abstrakcją, charakteryzuje się następującymi cechami:

- Producent nie ma wpływu na cenę

- Konsument kieruje się przy wyborze towaru jedynie ceną, a nie cechą towaru

- Nikt z uczestników transakcji nie jest traktowany na innych warunkach

- Występuje tzw. płynność kapitału tzn. łatwość przemieszczania go z gałęzi do gałęzi

Monopol- monopolu występują inne warunki, monopolista dowolnie ustala cenę towaru, cena ta jest zawsze wyższa od cen ustalonych w przedsiębiorstwach wolnokonkurencyjnych.

Istota Przedsiębiorstwa:

Formy instytucjonalne w kapitalizmie przedmonopolistycznym- w początkach kapitalizmu całkowity cykl produkcyjny był prosty i krótki, nieskomplikowany. Dominującą formą było własnościowe przedsiębiorstwo jednoosobowe- właściciel osobiście kierował przedsiębiorstwem i odpowiadał za niego całym majątkiem.

Przedsiębiorstwo- jest podstawową jednostką w sensie własnościowym. Przedsiębiorstwo może być jedno lub wielo zakładowe.

Zakład- jest podstawową jednostką produkcyjną w sensie techniczno organizacyjnym.

Własność prywatno-kapitalistyczna występuje pod różnymi postaciami:

1).pod postacią przedsiębiorstwa

2). pod postacią banków

3). pod postacią finansowych instytucji

4). pod postacią giełd towarowych

Giełda towarowa- jest to zorganizowany rynek na którym nabywcy i sprzedawcy zawierają umowy dotyczące towarów masowych.

5) Aukcja- jest to rodzaj publicznego przetargu, kiedy to towar nabywa oferujący najwyższą cenę (makler giełdowy)

6).pod postacią giełd pieniężnych

7).pod postacią różnych związków i stowarzyszeń przedsiębiorców, które służą usprawnianiu funkcjonowania przedsiębiorstw.

Centralizacja- powiększanie kapitału przez łączenie w jednym przedsiębiorstwie niezależnych dotychczas kapitałów istniejących do tej pory obok siebie.

Koncentracja- powiększanie kapitału przez akumulację zysków.

Spółka Akcyjna (S.A.) -

---