GRUPA A
Znaczenie terminu „arche” : Termin wprowadzony przez Anaksymandra z Miletu, oznacza element tworzący rzecz albo coś, co zapoczątkowuje serie zjawisk w rozwoju czasowym. Termin ten oznacza to z czego powstało wszystko na świecie. ARCHE TO POCZĄTEK, PIERWSZA ZASADA.
Przyporządkuj „arche” koncepcjom filozoficznym: Tales: WODA Anaksymander: BEZKRES!!!!!! Anaksymenes: POWIETRZE, TCHNIENIE Hieraklit: OGIEŃ Empedokles: WODA, OGIEŃ, ZIEMIA I POWIETRZE Piatgorejczycy: LICZBA
Scharakteryzuj koncepcję Logosu wg. Heraklita:
Logos jest zasadą nadrzędną porządkującą kosmos, dzięki niej panuje harmonia i porządek. Logos nie jest dostrzegalny, jedynie jego efekty. Boska zasada, rozum kosmiczny. Logos jest również w każdym człowieku, tworzymy mikrokosmos, odbicie wszechświata. Mądrością jest wsłuchiwanie się w logos.
Muzyka sfer obrazuje niesłyszalna dla ucha muzyka rodząca się z → ruchu sfer gwiezdnych, krążących wokół środka → wszechświata.
Termin ten pojawia się w filozofii pitagorejczyków/pitagorejskiej
Intelektualizm etyczny Sokratesa to pogląd głoszący, że postępowanie człowieka zależy wyłącznie od jego wiedzy na temat dobra i zła. Człowiek wiedzący co dobre nie może czynić źle - jeśli zatem źle postępuje, oznacza to, że jego wiedza na temat dobra jest niepełna.
Daimonion Sokratesa to sumienie, ostrzegawczy głos wewnętrzny. Jego działanie sprowadzało się tylko i wyłącznie do odradzania czynienia złych rzeczy i podejmowania błędnych decyzji, nigdy natomiast nie doradzał ani nie sugerował niczego.
Metoda Sokratesa to:
a) dialektyka
b) ironia
c) postępowanie elenktyczne
d) procedura anamnetyczna
e) maieutyka MAJEUTYKA
f) wgląd noetyczny
Termin „idea” i jego znaczenie w filozofii Platona : Idea u Platona rozumie się różnie. W każdym nurcie jest inaczej. Ma ona metafizyczny, etyczny lub ontologiczny sens. U Platona idea jest bytem, formą pewnych zjawisk. Jest to też eidos - poznanie ejdetyczne oraz poznanie intuicyjne - opis rzeczywistości w fenomenologii.
Metafizyczno - ontologiczne cechy idei:
1.
2. inteligibilność
3. niecielesność
4. Bytowość w sensie pełnym
5. jedność
6. niezmienność
drugie żeglowanie filozofii Platona dotyczy: odkrywania tego co ponadzmysłowe
i obejmuje:
a) teorię idei
b) teorię zasad
c) naukę o pierwszych i najwyższych przyczynach i najwyższych zasadach
d) naukę o jednym
e) naukę o rzeczywistości zmysłowej
Demiurg to :
a) przyczyna sprawcza
b) boski budowniczy
c) bóstwo
d) osobowy absolut
e) idea dobra
f) przyczyna celowa
Procedury poznacze w filozofii Platona:
1. Metoda aksjomatyczna
2. Metoda dialektyczna
3. Wgląd noetyczny
Opisz główne myśli etyki Platona i wskaż jej powiązania z polityką:
Platon wzoruje się na Sokratesie. Twierdzi, że dobro jest pamiecią o świecie idei, a zło jest brakiem tej pamieci. Ten pogląd to intelektualizm etyczny. Platon stworzył teorię państwa idelanego, ma obowiazywać w nim podział obowiązków na wzór podziału duszy 3 części duszy odpowiadają trzem stanom w państwie ( uczeni, strażnicy, żywiciele)
W systemie platońskim ważne jest zagadnienie państwa. Platon postulował powstanie państwa na którego czele mieliby stać filozofowie, poniżej wojskowi, a najniżej żywiciele. W teorii była możliwość przejścia z jednej kasty do drugiej, jednak w praktyce to nie obowiązywało. System ten był pierwszym spójnym opracowanym systemem filozoficznym - idealizm obiektywny.
Każda z 3 części duszy ma swoją cnotę. Cnoty: mądrości, męstwa i umiarkowanie. Nad nimi nadrzędną jest 4 cnota - sprawiedliwość.
Metafizyka i jej definicje w filozofii arystotelesa:
Metafizyka - nauka która bada byt jako taki i przysługujące mu atrybuty istotne. nie jest ona żadną z nauk sZczegółowych, bo żadna z tych nauk nie bada bytu jako takiego lecz wyodrębnia pewną część bytu i bada jej własności tak jak np. nauki matematyczne
metafizyka zajmuje się:
1. przyczynami i pierwszymi najważniejszymi zasadami
2. zajmuje się bytem jako bytem
3. metafizyka zajmuje się substancją
4.bogiem i substancją ponadzmysłową
Koncepcja bytu u Arystotelesa: byt to: SUBSTANCJA Wymień przyczyny:
przyczyna materialna - rzecz powstaje z materii;
przyczyna formalna - powstaje przez ukształtowanie materii przez formy;
przyczyna sprawcza - powstanie rzeczy musi być określone przez czynnik działający uprzednio;
przyczyna celowa
Opisz koncepcję duszy u Arystotelesa: Arystotelesa dusza jest nierozerwalnie połączona z ciałem i żadna z tych części nie może istnieć samodzielnie
definicja duszy: Dusza stanowi w systemie Arystotelesa formę życia organicznego. Dusza ludzka stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Jako najdoskonalsza jest też najbliższa połączenia się z Bogiem.
trójpodział duszy: dusza wegetatywna, dusza zmysłowa, rozum (bierny i czynny)
Etyka Arystotelesa: Etyka- czyli życie w świecie ludzkim, wartość życia społęcznego , otwarcie w kwestiach spoęłcznych - epikureizm. Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji.
eudajmonia : była stanem ducha, który osiągało się w momencie zrównoważonego zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb, zarówno cielesnych jak i duchowych.
pojęcie cnoty i jej podział Nazywał on cnotami zalety etyczne, Arystoteles dokonał rozróżnienia cnót na: cnoty dianoetyczne (intelektualne) oraz cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia.
Wymien główne rozprawy Arystotelesa:
- pisma egzoteryczne ( w formie dialogów) zalicza sie do nich pisma o: eudemos(duszy), filozofii, modlitwie, ideach, dobru
- pisma ezoteryczne (akromatyczne)- zbiór wykłądów, przeznaczone wyłacznie dla uczniów szkoły
dzieła filozoficzne tworzy tzn CORPUS ARISTOTELICUM wyróżniono w nim podgrupy:
-organon - zbiór traktatów logicznych
- metafizyka- najbardziej znane dzieło
- pisma przyrodnicze- "fizyka" , niebie" , "o powstawaniu i ginięciu"
- pisma praktyczne, traktaty z filozofii moralnej i politycznej: ETYKA NIKOMACHEJSKA, ETYKA WIELKA
Cechy filozofii chrześcijańskiej :
Filozofia chrześcijańska będzie utrzymywała aspekt transcendencji Boga.
- z platonizmu: idealistyczny pogląd na świat, wyższość świata duchowego nad materialnym
- z arystotelizmu: koncepcja Boga jako pierwszej przyczyny
- ze stoicyzmu: świat materialny przesycony duchem
- z cynickiej filozofii: obojętność dla rzeczy doczesnych.
Teoria poznania w filozofii św Augustyna: Świat można poznać przed kontemplacje Boga.
Poznanie jest intuicyjne. Jeśli człowiek dozna łaski Bog go oświeci i poprzez iluminację pozna prawdę. Dusza jest substancją doskonalszą od ciała, która posiada wolę. Wolna wola to wypełnianie rozkazów boskich. Prawdę o Bogu poznajemy nie przez rozum, ale przez wiarę. „Pragnę poznać Boga i duszę. I nic więcej.”
”Własna myśl jest faktem najpewniejszym.”
Scharakteryzuj poglady etyczne wg św Augustyna
1. Doktryna miłości i łaski
2. uznanie wolności a zarazem predestynacji człowieka
3. negatywna koncepcja zła
4. pojmowanie dziejów jako zmagania się dobra ze złem
Rozumienie bytu wg św Tomasza: św. Tomasz z Akwinu sformuował zagadnienie bytu, który jest jednostkowy i zmysłowo postrzegany. Według niego , umysłowi ludzkiemu nie jest znany ani Bóg , ani dusza, ani istota rzeczy materialnych, ani żadne prawdy ogólne. Tylko rzeczy jednostkowe mogą służyć za punkt wyjścia dla wszelkiego poznania.
Dowody na istnienie Boga w filozofii św Tomasza posiadaja charakter:
a)ontologiczny
b)antropologiczny
c)kosmologiczny
d)antropologiczny
e) metafizyczny
wymień drogi afirmacji Boga:
1. DROGA PIERWSZA „z ruchu” (prima via - „ex parte motus”)
2. DROGA DRUGA „z przyczynowości sprawczej” (secunda via - „ex ratione causae efficientis)
3. DROGA TRZECIA „z konieczności i przygodności” ( tertia via - „ex possibili et nacessario”)
4. DROGA CZWARTA „ze stopni doskonałości” (quarta via - „ex gradibus perfectionis”)
5. DROGA PIĄTA „z zarządzania rzeczami” (quinta via - „ex gubernatione rerum”)
Teoria partycypacji w tomizmie wskazuje na:
Wskazuje na relacje pomiędzy Bogiem, a światem
Bóg jest źródłem istnienia, pierwszą przyczyną
Stworzenia jako racjonalny akt - świat jest racjonalny
Bóg uczestniczy w istnieniu - świat powołany na mocy uczestnictwa w istnieniu absolutu
Wymień główne kategorie etyczne tomizmu:
1. godność
2. Wolna wola
3. sumienie
4. Uczynek morlany
5. Ocena moralna czynów
Wymień argumenty sceptycyzmu metodycznego Kartezjusza:
1. "Zmysły mylą" - polega na odrzuceniu świadectwa zmysłów i podważaniu wartości poznania empirycznego
2. "niemożliwość odróżnienia między jawą, a snem" - (prawdą a fałszem)
3. BÓG ZWODZICIEL - koncepcja, która wskazuje na boga hipotetycznego. ma wskazać na granicę naszego wątpienia, raz jest pokazywana prawda, a raz fałsz
Kartezjusz sformuował system filozoficzny opierający się na 3 tezach:
1. Cogito ergo sum - koncepcja substancji myślącej
2. Res extensa - istnienie świata
3. Istnienie Boga
Scharakteryzuj pojęcie monady w filozofii Leibniza Ta teoria opisywała monady jako elementarne duchowe składniki świata. Uważał, że ilość monad jest nieograniczona. Każda monada jest zamkniętym w sobie wszechświatem, układem nie kontaktującym się i nie oddziałującym na inne. Monady posiadają wewnętrzną energię, dynamizm. Monady są nierozciągłe i niematerialne mają, więc duchową naturę. Monady mają zdolność postrzegania wrodzoną. Wszystkie monady tworzą harmonię i rozwijają się równolegle.
i usystematyzuj hierarchie monad:
1. monady pozbawione samowiedzy
2. monady posiadające pamięć i spostrzeżenia
3. monady posiadające samowiedzę
4. manady posiadające rozum
5. monada doskonała - Bóg
wyjaśnij pojecie percepcji tej filozofii: Okresy przejściowe pomiędzy zmianami, kiedy procesy modyfikacji są uśpione, Leibniz nazywa percepcją
Substancje różnią się postrzeganiem siebie. Tylko Bóg dostrzega wszystko jasno. Reszta monad różni się postrzeganiem perspektywy, stopniem jasności. Cecha postrzegania musi być wrodzona ponieważ monady nie kontaktują się ze sobą.
Scharakteryzuj główne wątki Pascalowskiej filozofii człowieka:
Pascal uważał, że człowiek jest tym stworzeniem, w którym spotykają się wszystkie szczeble hierarchii. Człowiek składa się z dwóch składników - ciała i myśli, z których jeden jest nieskończenie cenniejszy od drugiego.
Metoda B. Pascala to
a) dialektyka
b)metoda sceptycyzmu
c) racjonalizm
d)porządek serca
e)metoda hermeneutyczna
f)metoda aksjonormatywna
Wymień w punktach metodę:
1. - proces poznania może odbywać się bez udziału rozumu, wystraczy serce i wiara.
2. - trzeba oddzielić kwestie naukowe od religijnych, a tym samym rozumu od wiary
3. uważał , że wiara w boga niesie za sobą małe straty, jedynie tylko stratą będzie życie na ziemi. ( to jest głupie według Magdy Kruk)
Scharakteryzuj punktach system filozofii B. Spinozy:
1. - reprezentuje bardziej stronę teologiczną niż filozoficzną
- reprezentuje monizm ( tzn według niego jest tylko jedna subst. która rządzi światem , czyli Bóg= czyli przyroda
- my jesteśmy atrybutami tej substancji
- mnogość bytów znajduje uzasadnienie w jednej nieskonczonej substancji inaczej bogu = czyli przyrodzie
- bóg jest gwarantem tego, że istniejemy
- rzeczy skończone (my) jesteśmy stworzeni przez rzeczy nie skończone (boga, czyli przyrodę)
- MODUS jest przejawem subst nieskończonej ( bóg= przyroda)
- CONATUS dążenie człowieka do zachowania życia. to własnie conatus nas różnicuje
- 3 poziomy wiedzy : zmysłowe, naukowe, intuicyjne
wolność człowieka jest wtedy kiedy rozumie, że wszystkim rządzi bóg
Wybierz: racjonalizm, empiryzm, aprioryzm w teorii poznania, panenteizm, panteizm, krytyka kartezjanizmu, paralelizm psychofizyczny, dualizm duszy i ciała, panpsychizm, dualizm, monadyczność, personalizm
Empiryzm angielski jest reprezentowany przez:
Descarta, Sartre, Heideggera, Milla, Bacona, Pascala, Hume'a, Berkeleya, Locka
Przwrót Kopernikański w filozofii Kanta dotyczy: to nie myśl dopasowuje się do poznawanego przedmiotu lecz przedmioty są kształtowane przez aprioryczne dyspozycje umysłu. Jest to tak zwany przewrót kopernikański.
Wymień główne dzieła z okresu krytycznego Kanta:
1. Krytyka czystego rozumu
2. Krytyka praktycznego rozumu
3. Krytyka władzy sądzenia
4. Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka.
Poznanie transcendentalne w filozofii krytycznej I. Kanta to:
Istotą transcendentalizmu Kanta jest to, iż podmiot jest warunkiem istnienia przedmiotu i odwrotnie. Pojęcia są warunkiem doświadczenia.
Nie można poznać rzeczy bezpośrednio, obiektywnie nie istnieją, poznajemy je subiektywnie. My jesteśmy warunkiem poznania przedmiotu, nic nie może istnieć bez podmiotu myślącego. Człowiek powinien kierować się w życiu rygorystycznymi zasadami moralnymi bez względu na warunki historyczne czy społeczne .Transcendentalizm to przede wszystkim wiedza aprioryczna i aposterioryczna. Czas i przestrzeń są wyobrażeniami koniecznymi,
Scharakteryzuj pojęcie fenomenu i noumenu w filozofii Kanta
FENOMEN- fenomen to zjawisko, przedmiot; dla Kanta = fakt mogący stać się przedmiotem badania
NOUMEN- rzecz sama w sobie, w sensie fenomenologicznym zakłąda dwuwarstwowość - warstwa ejdetyczna ( to co stanowi istotę tego zjawiska)
Estetyka transcendetalna Kanta to: a) teoria piękna b) analiza apriorycznych form naoczności zmysłoej c)analizuje czas i przestrzeń d)analizuje doświadczenia estetyczne
Wymień idee regulatywne dialektyki transcendentalnej Kanta:
1. duszy
2. świat
3. Bóg
i określ zasady jedności
Opisz punktach zalożenia etyki Kanta:
1. Kant spojrzał na problemy filozoficzne z zupełnie innej perspektywy. Postawił pytania w innym miejscu i zupełnie o co innego..
2. Jego poprzednicy opisywali człowieka, świat i Boga. Kant natomiast zadał pytanie o możliwości tego opisu. Jak to się dzieje, że człowiek widzi to, co widzi i opisuje tak, jak widzi
3. Kant przyjrzał się oku ludzkiemu, które patrzy na świat. Doszedł do wniosku, że sposób widzenia świata przez człowieka jest właściwy tylko człowiekowi, szczególnie sposób przestrzenno-czasowy.
4. Filozofia Kanta to wielka pochwała rozumu ludzkiego.
5. Nawet w dziedzinie etyki i estetyki winniśmy kierować się zasadami rozumowymi.
6. Bycie dobrym to obowiązek myślącego człowieka, a piękno to harmonia, którą rozpoznaje ludzki rozum
Podaj treść imperatywu kategorycznego Kanta
Impreatyw kategoryczny - naczelna zasada w etyce I. kanta , która stanowi czysto formalne prawo działania , wyrażone w 3 nakazach:
1. „postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć by zasada twojego postępowania byłą prawem powszechnym”
2. „postępuj tak aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek lecz zawsze była celem”
3. „postępuj tak abyś swoją wolę mógł uważać za źródło prawa powszechnego”
Takie postępowanie wg Kanta jest podstawą i równocześnie gwarancją wolności i autonomii.
Wymień nurty i kierunki filozofii współczesnej:
1. pozytywizm
2. pragmatyzm
3. Egzystencjalizm
4. Filozofia życia
5. personalizm
6. neotomizm
7. fenomenologia
Postulaty i założenia fenomenologii E.Hussera:
1. Uczynić sferę transcendentalną „ przedmiotem badań fenomenologicznych”
2. Postulat „bezzałożeniowości”
3. Fenomenologia jako „filozofia pierwsza”
4. Analiza przeżycia świadomości i proces konstytucji poznania
5. Charakteryzuje ją nastawienie transcendentalne, jest metodą opisu zjawisk
Wymień metody fenomenologii:
1. dla fenomenologii nie jest istotne czy dany przedmiot jest rzeczywisty cyz nie. nie zajmuje się ona bowiem rozstrzyganiem kwestii istnienia bd nieistnienia przedmiotów lecz ma BADAć i OPISYWAĆ ZJAWISKA jakie bezpośrednio ujmuje świadomość.
2. należy ustalić co jest ową istotą zjawiska, co jest w naszej świadomości oczywiste i bezpośrednio dane, więc obiektywne a co jest subiektywną konstrukcją naszego umysłu.
3. Nigdy nie postrzega się przedmiotu całościowego a jedynie ich fragmenty i poszczególne właściwości.
4.Umysł ludzki jest zdolny do bezpośredniego poznawania prawdy, głównie dzięki intuicji.
Opisz wybraną przez siebie koncepcję filozoficzną, nurt lub problem filozoficzny