Podział skał ze względu na genezę:
Magmowe
Głębinowe
Wylewne
Osadowe
okruchowe
chemiczne
organiczne
Metamorficzne (przeobrażone)
Rozciągłość pokładu - kierunek jaki wyznacza krawędź przecięcia stropu lub spągu pokładu z dowolną płaszczyzną poziomą
Kierunek zapadania warstw - kierunek jaki wyznacza linia prostopadła do kierunku linii rozciągłości pokładu i leżąca dokładnie w płaszczyźnie pokładu
Podział zaburzeń w pierwotnej budowie pokładu
Ciągłe
Fałdy
Zmiana grubości pokładu
Nieciągłe
Uskoki
Zmycie pokładu
Rozszczepienie
Podział wyrobisk ze względu na przeznaczenie:
Poszukiwawczo - badawcze
Udostępniające
Przygotowawcze (eksploatacyjne)
Wybierkowe (eksploatacyjne)
Specjalne
Szyb - pionowe wyrobisko udostępniające, którego przekrój poprzeczny jest większy od 15m2, głębokość jest większa niż 200 m, a kąt nachylenia jest większy niż 45o
Dukla - pionowe wyrobisko udostępniające wybite w skałach zwięzłych prowadzone bez obudowy
Przekop - poziome wyrobisko udostępniające prowadzone w skale płonnej w kierunku równoległych do generalnej rozciągłości warstw
Przekop/przecznica polowa - mają swój początek z innego wyrobiska, nie z podszybia
Przecznica - pionowe wyrobisko udostępniające prowadzone w skale chłonnej w kierunku prostopadłym do generalnej rozciągłości warstw
Podział wyrobisk przygotowawczych
Poziome
Chodniki
Pochyłe
Dowierzchnie
Pochylnie (na dół)
Upadowe (do góry)
Chodniki badawcze
Chodnik - poziome wyrobisko przygotowawcze prowadzone w złożu w kierunku zbliżonym do rozciągłości pokładu. Nachylenie do 5o
Dowierzchnia - pochyłe wyrobisko przygotowawcze prowadzone w złożu łączące 2 punkty na różnych wysokościach
Chodnik badawczy - prowadzony jest wzdłuż spągu pokładu
Podział wyrobisk wybierkowych:
Ściany
Ubierki
Zabierki
Systemy filarowo-zabierkowe
Systemy długich zabierek
Komorowe
Urabialność - podatność skały na oddzielenie jej części od calizny. Określa się ilość pracy potrzebnej do urobienia jednostki objętości skały.
Rodzaje:
Strzelnicza - ilość kg materiału wybuchowego zużytego do urobienia 1 m3 skały
Wiertnicza - ilość czasu w minutach potrzebnego na odwiercenie 1 m otworu
Wrębowa - ilość m2 wrębu wykonanego w ciągu 1 h
Laboratoryjna - wyrażona odpowiednimi badaniami wytrzymałościowymi
Klasyfikacja urabialności Protodiakonowa
Klasa |
Opis |
f - wartość wytrzymałości na ściskanie |
I |
Węgle bardzo łatwo urabialne |
<0,4 |
II |
Węgle łatwo urabialne |
0,4 - 0,8 |
III |
Węgle średnio urabialne |
0,8-1,4 |
IV |
Węgle trudno urabialne |
1,4-2,4 |
V |
Węgle bardzo trudno urabialne |
>2,4 |
Cechy Górniczego Materiału Wybuchowego
Moc
Wrażliwość
Poręczność
Stałość składu chemicznego
Bezpieczeństwo wobec pyłu węglowego i metanu
Podział wybuchów ze względu na prędkość reakcji
Deflagracja - powolne wypalanie się MW
Eksplozja - prędkość do 1000 m/s
Detonacja - prędkość 1500-8000 m/s
Podział MW ze względu na bezpieczeństwo
Rodzaj MW |
Kolor |
Miejsce stosowania |
Skalne |
Czerwony |
Skały chłonne |
Węglowe |
Niebieski |
Węgiel z pyłem węglowym i metan do 0,5% |
Metanowe |
Kremowy |
Węgiel z pyłem węglowym i metan do 1% |
Metanowe specjalne |
Kremowy z czarnym paskiem |
Węgiel z pyłem węglowym i metan do 1,5% |
Podział obudów ze względu na rodzaj współpracy z górotworem
Podpierająca
Podtrzymująca
Odgradzająca
Izolująca
Spinająca
Cechy jakie powinien spełniać System Eksploatacji:
Bezpieczeństwo pracowników
Ochrona warstw nadległych i powierzchni
Najwyższa wydajność i najniższe koszty
Najniższe straty kopaliny użytecznej
Rentowność prowadzonej eksploatacji
Rodzaje stropów
Fałszywy (cienka warstwa (0,4-0,8 m), zbud. ze skał słabych, które opadają do wyrobiska zaraz po odsłonięciu)
Bezpośredni (zbudowany ze skał kruchych, łatwo przechodzących w zawał, które opadają bezpośrednio po usunięciu obudowy)
Zasadniczy (zbudowany ze skał mocnych i zwięzłych trudno przechodzących w zawał, które załamuję si w postaci dużych bloków skalnych)
Klasyfikacja skał stropowych wg Budryka
Klasa I |
Strop bezpośredni stanowią skały kruche, łatwo rabujące się o miąższości większej o 5-krotnej grubości wybieranego pokładu lub warstwy |
Klasa II |
Strop bezpośredni stanowią skały kruche, łatwo rabujące się o miąższości nie mniejszej od 5-krotnej grubości wybieranego pokładu lub warstwy |
Klasa III |
Strop bezpośredni stanowią skały sztywne, trudno rabujące się lub też nad pokładem zalega strop zasadniczy w postaci grubej warstwy skał mocnych |
Klasa IV |
Skały stropowe mają zdolność uginania się i osiadania na spągu bez załamania się (skały plastyczne i uwarstwione) |
Podział Systemów Eksploatacji ze względu na sposób urabiania i kształt wyrobisk
Ubierkowe
Systemy ubierkowo-filarowe
Systemy ścianowe
Zabierkowe
Systemy filarowo-zabierkowe
Systemy długich zabierek
Komorowe
Pośrednie
Podział Systemów Eksploatacji ze względu na sposób kierowania stropem
Zawałowe
Z zawałem pełnym
Z zawałem częściowym
Podsadzkowe
Z podsadzką suchą pneumatyczną
Z podsadzką suchą sypaną
Z podsadzką hydrauliczną
Z ugięciem stropu
Z ochroną stropu
Gazy szkodliwe i ich wpływ na człowieka
AZOT N2 -wypiera tlen
Dwutlenek węgla CO2 - działa dusząco, wypiera tlen z powietrza, powyżej 5% lekko trujący
Tlenek węgla CO - trujący
Tlenki azotu NOx - silnie trujący
Dwutlenek siarki SO2 - trujący
Siarkowodór H2S -trujący
Kategorie zagrożenia metanowego:
Kategoria I |
Pokłady lub ich części; jeżeli stwierdzono występowanie naturalnego metanu od 0,1-2,5 m3/mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową |
Kategoria II |
Pokłady lub ich części; jeżeli stwierdzono występowanie naturalnego metanu od 2,5-4,5 m3/mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową |
Kategoria III |
Pokłady lub ich części; jeżeli stwierdzono występowanie naturalnego metanu od 4,5-8 m3/mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową |
Kategoria IV |
Pokłady lub ich części; jeżeli stwierdzono występowanie naturalnego metanu >8 m3/mg w przeliczeniu na czystą substancję węglową (wyrzut skały, wypływ metanu) |
METAN CH4 - gaz gnilny, bezbarwny, bezwonny, bez smaku, lżejszy od powietrza. Ogranicza zawartość tlenu. Przy stężeniu 4,3% - 15% (przy minimalnej zawartości tlenu 12%) tworzy mieszaninę wybuchową. Przy stężeniu powyżej 15% tworzy mieszaninę palną. Temperatura zapłonu 650oC. Temperatura wybuchu 1500oC. (przy stężeniu 9,6% największy wybuch)
4 cechy pyłu węglowego, aby był niebezpieczny
Lotność
Stężenie obłoku 50-1000 g/m3
Zawartość części palnych >12%
Rozdrobnienie
Definicja tąpania wg Sałstowicza - zjawisko nagłych i gwałtownych zawałów wyrobisk górniczych, którym towarzyszą pewne zjawiska. Skala jest bardzo szeroka. Przyczyną jest przekroczenie przez naprężenia doraźnej wytrzymałości skał, kumulacja energii. Część energii zużywana jest na pokonanie oporów rozpadu, natomiast część zmienia się w energię kinetyczną rozpadu
Rodzaje deformacji powierzchni terenu:
Ciągłe
Niecki obniżeniowe
Pełne
Niepełne
Nieciągłe
Progi eksploatacyjne
Uskoki
Osuwiska
Leje
Wzór na maksymalne nachylenie - Wmax = a x g
Wartości „a”
Sposób kierowania stropem |
Współczynnik osiadania (a) |
Z zawałem stropu |
0,7-0,9 |
Z podsadzką suchą częściową układaną pasami |
0,6 |
Z podsadzką suchą pełną |
0,5 |
Z podsadzką suchą pneumatyczną |
0,3 |
Z podsadzką hydrauliczną |
0,1-0,3 |