Pojęcie oraz instrumenty realizacji polityki fiskalnej
Polityka fiskalna polega na gromadzeniu dochodów publicznych. Polityka fiskalna polega na wykorzystaniu różnych instrumentów które służą:
- zaspokojeniu popytu państwa na pieniądz
- realizacji zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych
- realizacji pozafiskalnych celów państwa
Cele polityki fiskalnej:
- tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczej gospodarki
- tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych
- walka ze skutkami bezrobocia finansów tworzenie nowych miejsc pracy
- łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku.
Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest dobrze rozbudowany i sprawnie funkcjonujący aparat skarbowy, który tworzą zarówno jednostki skarbowe wymierzające i egzekwujące należności skarbowe, jak i jednostki kontroli skarbowej. Od działalności aparatu skarbowego zależy nie tylko ile dochodów wpłynie na rachunki władz publicznych, ale też finansów jakim stopniu obowiązujące podatki są parametrem decyzyjnym dla wszystkich podmiotów gospodarujących. Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są też dobrze rozwinięte instytucje publiczne. Chodzi tu zwłaszcza finansów instytucje, które pozwalają jak najlepiej wydać publiczne środki pieniężne finansów celu realizacji zadań władz.
Zasady budżetowe, zasady publicznej gospodarki finansowej
W teorii skarbowości i budżetu sformułowane zostały zasady, których przestrzeganie w praktyce powinno zapewnić sprawne i racjonalne funkcjonowanie budżetu.
Zasady budżetowe:
- zasada równowagi
- zasada zupełności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków budżetowych
- zasada realności - postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych
- zasada jedności - głosi iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem - budżetem
- zasada specjalizacji
- zasada operatywności - wymaga opracowania go w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków
- zasada przejrzystości - co pozwala na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa
- zasada jawności - głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu.
- zasada gospodarności - wymaga racjonalnego, a wiec oszczędnego wydatkowania środków budżetowych
W rzeczywistości istnieją więc zasady budżetowe ponadczasowe i ponadustrojowe oraz zasady specyficzne dla danego ustroju. Do zasad ponadustrojowych należy zaliczyć zasady: równowagi, zupełności, jawności, realności, gospodarności, jednoroczności, przejrzystości i operatywności.
Zasada jawności finansów publicznych
W obecnych czasach coraz silniejsza jest tendencja do ujawniania finansów publicznych wynikająca z silnej presji podatników chcących mieć orientację jak wykorzystuje się konfiskowane przez władze publiczne ich dochody. Znaczenie jawności finansów publiczny doceniają też władze publiczne, które w przestrzeganiu tej zasady widzą szansę ograniczenia siły różnych grup nacisku na budżety publiczne.
Jawność:
jawność sejmowej debaty budżetowej oraz debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego
jawność debat nad sprawozdaniem z wykonania budżetu
podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji z budżetu państwa
publikowanie zbiorowych danych o finansach publicznych przez ministra finansów
- wielkość długu publicznego
- wielkość długu Skarbu Państwa
- relacje do PKB
- kwotę deficytu lub nadwyżki budżetu państwa
Ta jawność może być wyłączona jeśli miałaby być naruszona tajemnica państwowa.
Państwowy dług publiczny - zarządzanie długiem; procedury ostrożnościowe i sanacyjne
Dług publiczny najczęściej określa się ogólniej jako finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) jednostek tytułu zaciąganych pożyczek. Dług publiczny jest najczęściej skutkiem:
- zaciągania bezpośrednich pożyczek oraz kredytów
- emisji papierów wartościowych, które również są specyficzną formą zaciągania pożyczek pieniężnych
- nieregulowanie przez jednostki sektora publicznego wymagalnych zobowiązań
Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest jednak zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego.
Rozmiary długu publicznego, jego istnienie oraz operacje związane jednostek obsługą długu powodują, że działalność władz publicznych jest niezmiernie skomplikowana. Obsługa długu publicznego wymaga więc dobrze zorganizowanego działania wyspecjalizowanych organów władz publicznych. Innymi słowy, długiem publicznym trzeba zarządzać. Jednostek zarządzaniu długiem publicznym mają zastosowanie uniwersalne zasady wykształtowane jednostek ramach ogólnych stosunków wierzycielsko - dłużniczych.
Jednostek ramach celów stawianych przed instytucjami odpowiedzialnymi za zarządzanie długiem publicznym wymienione są dwa rodzaje celów:
cele główne - zarządzanie długiem ma zapewnić zaspokojenie popytu rządu na pieniądz
cele dodatkowe
- zapewnienie stałego dostępu władz publicznych do rynków finansowych
- efektywne zarządzanie nowymi emisjami papierów wartościowych
- minimalizację kosztów pozyskania jednostek obsługi długu publicznego
- koordynowanie bieżącej jednostek przyszłej zapadalności instrumentów skarbu państwa
- promowanie oszczędności, jednostek tym zwłaszcza oszczędności długoterminowych gospodarstw domowych
- zapewnienie sprawnego funkcjonowania wtórnego rynku papierów wartościowych skarbowych.
Publiczne Fundusze celowe
Publiczny fundusz celowy można zdefiniować jako utworzoną na mocy aktu prawnego wysokiej rangi formę organizacyjną służącą organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele. Fundusz funkcjonuje, z reguły, w okresie dłuższym niż rok.
Analizując przesłanki tworzenia funduszy celowych można sformułować ich funkcje:
- funkcja alokacji środków publicznych
- funkcja redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie
- funkcja mobilizacji środków publicznych
- funkcja racjonalizacji wydatków publicznych..
Publiczne fundusze celowe mogą być klasyfikowane z różnych punktów widzenia:
rodzaju gestora środków publicznych
- państwowe fundusze celowe - mogą być tworzone zarówno na szczeblu centralnym jak i na szczeblach niższych, a zwłaszcza na szczeblu regionalnym
- samorządowe fundusze celowe - tworzone przede wszystkim po to, aby uelastycznić gospodarkę środkami pieniężnymi na szczebli gminy, powiatu
przedmiotu finansowanego ze środków funduszu
- fundusze finansujące pieniężne świadczenia społeczne
- fundusze wspomagające finansowo dziedziny o ograniczonych możliwościach samofinansowania
- fundusze finansujące infrastrukturę społeczną
- fundusze finansujące ochronę środowiska
źródeł dochodów funduszu
- oparte na przymusowych dochodach typu budżetowego takich jak podatki, opłaty, spadki
- bazujące na dobrowolnych wpłatach różnych podmiotów
- zasilane wyłącznie lub częściowo dotacjami budżetowymi.
Z przedstawionego przeglądu dziedzin, w których mogą mieć zastosowanie publiczne fundusze celowe, wynika, że fundusze te mogą funkcjonować praktycznie wszędzie.