TEMAT: Jak samemu wyliczyć kapitał początkowy?

Emerytura, czyli tzw. świadczenie emerytalne (zwana dawniej rentą starczą), jest to dożywotnia płaca co miesięczna, która przysługuje osobie po przepracowaniu ustawowej liczby lat i po osiągnięciu określonego wieku. Emerytury mają charakter pieniężny i poprzedzone są wieloletnim opłacaniem obowiązkowych składek. W całym okresie pracy pracownika, z wynagrodzenia są pobierane składki przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W Polsce nowy system emerytalny został wprowadzony w 1999r., który zmienił częściowo warunki otrzymywania świadczeń emerytalnych. System ten został oparty na trzech filarach (I filar, II filar i III filar).

I filar - jest powszechny, obowiązkowy, repatriacyjny, działający na podobnych zasadach jak wcześniejszy system emerytalny. Filar zarządzany jest przez ZUS. Składki sukcesywnie są odprowadzane na indywidualne konto pracownika i waloryzowane wraz ze wzrostem cen i wynagrodzeń, aby w okresie przejścia na emeryturę posłużyła jako podstawa do wyliczenia wysokości świadczenia emerytalnego. W ten sposób wysokość emerytury pochodzącej z pierwszego filaru będzie zależała bezpośrednio od ilości pieniędzy uzbieranych na indywidualnym koncie.

II filar - jest obowiązkowym systemem, kapitałowym i polega on na inwestowaniu części składki w ramach tzw. funduszy emerytalnych. Z tych pieniędzy będzie wypłacana część emerytury. Do tego filaru wpływa ok. 1/3 składki emerytur.

III filar - jest dobrowolny, dostępny dla wszystkich ubezpieczonych. Emerytura będzie pochodzić z dobrowolnych oszczędności w towarzystwach ubezpieczeniowych.

Jaki jest najlepszy czas, by odejść na emeryturę? Takie pytanie w dzisiejszych czasach zadaje sobie wielu ludzi.

Otóż, to w dniu 1 stycznia 1999r., podzielono przyszłych emerytów w zależności od wieku na trzy grupy wiekowe. Dla każdej z tych grup ściśle określono warunki nabycia prawa do emerytury.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed

1 stycznia 1949r.:

Ubezpieczeni znajdujący się w powyższej grupie wiekowej nabywają prawo do emerytury na zasadach dotychczasowych, czyli po spełnieniu następujących warunków: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący, co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn orz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn. Osoby z tej grupy wiekowej mają prawo do skróconego okresu składkowego do 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn, przy jednoczesnym zachowaniu wieku emerytalnego odpowiednio 60 i 65 lat.

Ubezpieczeni, będący pracownikami, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lat.

Na wcześniejszą emeryturę mogą przejść osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy lub w skutek choroby zawodowej, dla kobiet po osiągnięciu 55 lat i przepracowaniu co najmniej 20 lat, oraz dla mężczyzn po osiągnięciu 60 lat i przepracowaniu co najmniej 25 lat.

Emerytura dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r, a przed dniem 1 stycznia 1969r.:

Prawo do emerytury z powyższej grupy wiekowej mają osoby tj.: górnicy (bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, okres przepracowania 25 lat), kolejarze, nauczyciele (bez względu na wiek, jeśli posiadają 30-letni okres zatrudnienia).

Emerytura dla pozostałych osób urodzonych po 31 grudnia 1948r., a przed 1 stycznia 1969r.:

Osoby z powyższej grupy, nie spełniające warunków do uzyskania prawa do emerytury na dotychczasowych zasadach nabywają prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Osoby te będą przechodziły na emeryturę według zasad nowego trzy filarowego systemu emerytalnego, gdzie następować będzie podział składki między I Filarem - ZUS (12,22%) a II Filarem - jednym z otwartych funduszy inwestycyjnych (7,30%). Prawo do emerytury według nowych zasad nie jest uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia.

KAPITAŁ POCZĄTKOWY:

E=24%*KB+p+(1,3%xn+0,7%xs)*pWE

WZÓR NA KAPITAŁ POCZĄTKOWY

Kapitał początkowy jest wyliczany każdej osobie na dzień 1 stycznia 1999 r., bez względu na to, kiedy zostanie przesłany do ZUS wniosek wraz z dokumentami o jego ustalenie. Także sposób wyliczenia kapitału jest taki sam dla wszystkich uprawnio­nych, niezależnie od daty zgłoszenia wniosku.

Osoby, którym ZUS wyliczy kapitał początkowy nie będą ponownie przekazywały przy składaniu wniosku o emeryturę dokumentów potwierdzających okresy składkowe i nie składkowe sprzed 1999 r. oraz wysokość osiąganego wynagrodzenia.

Od czego zależy kwota kapitału początkowego?

Kwota kapitału początkowego zależy od:

• długości udowodnionych okresów składkowych i nie składkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r.,

• podstawy wymiaru, do ustalenia której przyjmowane jest wynagrodzenie (do­chód), które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie spo­łeczne przed 1999 r., albo uposażenie żołnierza lub funkcjonariusza,

• współczynnika p, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Sposób obliczania kapitału początkowego:

Część uzależniona od uwzględnionych okresów składkowych.

Okresy składkowe (przebyte przed 1999 r.) liczone są po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych (z uwzględnieniem pełnych miesięcy):

Część uzależniona od uwzględnionych okresów nie składkowych

Okresy nie składkowe (przebyte przed 1999 r.) liczone są po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nie składkowych (z uwzględnieniem pełnych miesięcy).

Część socjalna:

Część socjalną kapitału początkowego ustala się przy uwzględnieniu 24% kwoty bazowej oraz współczynnika p- proporcjonalnego do wieku i stażu ubezpieczeniowego (okresów składkowych i nie składkowych) osiągniętego do 31 grudnia 1998 r.

100% części socjalnej wynosi 293,01 zł (24% kwoty bazowej, tj. 1220,89 zł).

Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z II kwartału 1998r., tj. 1220,89 zł.

Do ustalenia tzw. części socjalnej teoretycznej emerytury stosuje się wzór, według którego oblicza się współczynnik proporcjonalny do wieku oraz stażu ubezpieczeniowego:

Gdzie:

p - współczynnik; nie może być wyższy od 100%, jest zaokrąglany (według zasad matema­tycznych) do setnych części procentu,

wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31.12.1998 r., określony w pełnych latach, a jeżeli w dniu 31.12.1998 r. ubezpieczony miał więcej niż 6 miesięcy ponad wiek ustalony w latach, przyjmuje się pełne lata po zaokrągleniu w górę,

wiek emerytalny - oznacza 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,

staż ubezpieczeniowy - oznacza udowodnione do dnia 31.12.1998 r. okresy składkowe i nieskładkowe (w pełnych latach), a jeżeli w dniu 31.12.1998 r. ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy stażu ponad pełne lata - staż ten zaokrągla się w górę,

wymagany staż - oznacza 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,

18 - oznacza wiek przyjęty jako początek aktywności zawodowej.

Wartość współczynnika p dla osób, które w dniu objęcia ubezpieczeniem po raz pierwszy miały ukończone 18 lat (obliczona oddzielnie dla kobiet i oddzielnie dla mężczyzn), zamiesz­czona jest w załączniku do ustawy emerytalnej.

Jeżeli wnioskodawca w dniu objęcia po raz pierwszy ubezpieczeniem społecznym nie miał ukończonych

18 lat, współczynnik p oblicza się w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego według powyższego wzoru, z tym że liczbę 18 zastępuje się faktycznym wiekiem (np. 16 lub 17 lat), w którym powstał obowiązek ubezpieczenia społecznego.

Suma kwot: części za okresy składkowe, części za okresy nie składkowe oraz części socjalnej mnożona jest przez średnie dalsze trwanie życia, tj. przez 209 miesięcy.

Tak wyliczona kwota stanowi wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r.

Ustalenie wartości kapitału początkowego następuje w formie decyzji. Jeżeli ubezpieczony nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w decyzji, może wnieść odwołanie do Sądu Okręgo­wego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Odwołanie można wnieść w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Decyzję w sprawie kapitału początkowego wydaje oddział ZUS, na terenie którego mieszka wnioskodawca.

Obliczenie kwoty kapitału początkowego:

Założenia:

• Łukaszyk Joanna

• Urodzona: (01.03.1989r.)

• Osoba ubezpieczona - wiek 23 lata

• Okres składkowy - 3 lata

• Okres nie składkowy - brak

• Wiek emerytalny - 60 lat

• Staż pracy - 3 lata

• Wymagany staż pracy - 20lat

• Kwota bazowa - 1220,89 zł

Część socjalna świadczenia:

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczeń

Lp.	Za rok kalendarzowy	Zarobki - dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (w zł)	Kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy (w zł)	Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy ( w %)
1	2	3	4	5(3:4)
1	1996	12 043,32	10 476,00	114,96
2	1997	14 964,24	12 743,16	117,43
3	1998	17 191,20	14 873,88	115,58
			Średnia arytmetyczna:	115,99

Dla poniższego przykładu przyjęte zostały następujące dane zawarte poniższej:

Wskaźnik indywidualny wynosi 115,99%

Obliczanie kapitału początkowego:

• Podstawa wymiaru emerytury x kwota bazowa

115,99% x 1 220,89 zł = 1 416,11 zł

• Część socjalna emerytury

24% x 1 220,89 zł = 293,01 zł
293,01 zł x 1,79% = 5,24 zł

• Okres składkowy

36/12 x 1,3% x 1 416,11 zł = 3,9% x 1 416,11 zł = 55,23 zł

Kapitał początkowy wynosi:

5,24 zł + 55,23 zł = 60,47 zł
209 x 60,47 zł = 12 638,23 zł

Kwota kapitału początkowego podlega waloryzacji, począwszy od 1 czerwca 1999 roku, więc kapitał należy powiększyć o ok. 15%, czyli:

12 638,23 zł x 115% = 14 602,96 zł

I Filar - składka w wysokości 12,22% podstawy ubezpieczenia emerytalnego

II Filar - składka w wysokości 7,33% podstawy ubezpieczenia emerytalnego, przeliczane na jednostki i pomniejszone o koszty 6%, powiększony o stopę zwrotu minimum 4% rocznie.

W latach 2002 - 2008 składki do I Filaru potrącane w wysokości 11,22% podstawy ubezpieczenia emerytalnego, pomniejszony o wpłaty na FRD (Fundusz Rezerw Demograficznych) - 1%.

Dla powyższego przykładu zakładam przejście na emeryturę w wieku 60 lat tj. w roku 2036 po przepracowaniu 40 lat .

Lp.	Rok kalendarzowy	Dochód roczny stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (w zł)	Składka na ubezpieczenie społeczne I Filar 12,22% (w zł)	Składka na ubezpieczenie społeczne II Filar 7,3% (w zł)	Kwoty potrącane przez OFE z tytułu kosztów
1	2	3	4	5	6
1	1999	17 508,24	2 139,51	1 278,10	76,69
2	2000	19 196,16	2 345,77	1 401,32	84,08
3	2001	19 701,40	2 407,51	1 438,20	86,29
		Suma	6 895,79	4 117,62	247,06

W latach 1999 - 2001 uwzględniając waloryzację emerytur przez ZUS (przyjęto 5% rocznie podwyższenia emerytur, w sumie przez 3 lata powiększyło się o ok. 15%) oraz stopę zwrotu w wysokości 8%, wysokość składek na indywidualnym rachunku danej osoby wynosi:

6 895,79 zł x 115% = 7 930,16 zł

4 117,62 zł + 0,08 x 4 117,62 zł - 247,06 zł = 4 117,62 zł +329,41 zł - 247,06 zł = 4 199,97 zł

7 930,16 zł + 4 199,97 zł = 12 130,13 zł

Przy założeniu corocznym wzroście płac o ok. 5% odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne kształtują się następująco. W dalszych obliczeniach uwzględnić należy także kolejne coroczne waloryzacje rent i emerytur, przyjmując 7,5% rocznie oraz stopy zwrotu w II Filarze (dla poniższego przykładu na lata 2002 -2008 przyjmuje 10% stopy zwrotu). Poniższa tabelka przedstawia dane w latach 2002 - 2008. W latach tych składka na I Filar wynosi 11,22%. Została pomniejszona o 1% przeznaczony na Fundusz Rezerw Demograficznych.

Lp.	Rok kalendarzowy	Dochód roczny stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (w zł)	Składka na ubezpieczenie społeczne I Filar pomniejszona o wpłaty na FRD 11,22% (w zł)	Składka na ubezpieczenie społeczne II Filar 7,3% (w zł)	Kwoty potrącane przez OFE z tytułu kosztów
1	2	3	4	5	6
1	2002	19 968,39	2 240,45	1 457,69	87,46
2	2003	20 321,20	2 280,04	1 483,45	89,01
3	2004	20 966,29	2 352,42	1 530,54	91,83
4	2005	21 384,00	2 399,28	1 561,03	93,66
5	2006	24 301,54	2 726,63	1 774,01	106,44
6	2007	25 221,06	2 829,80	1 841,14	110,47
7	2008	28 862,20	3 238,34	2 106,94	126,42
		Suma	18 068,05	11 754,80	705,29

W latach 2002 - 2008 wysokość składek na rachunku danej osoby wynosi:

18 068,05 zł x 152,50% = 27 553,78 zł, gdzie 52,50% - waloryzacja

11 754,80zł + 10% x 11 754,80zł - 705,29zł = 11 754,80zł +1 175,48zł -705,29zł =12 224,79 zł

24 553,78 zł +12 224,79 zł = 36 778,57 zł

Składki na I Filar na kolejne lata 2009 - 2036 wyliczone zostaną z następującego wzoru:

W x 12,22% x 12 x 28 zakładając, że

W - średnie wynagrodzenie miesięczne z lat 2009 -2036, przy uwzględnieniu corocznej podwyżki płac o ok. 5% wynoszące 5 449,92 zł

12,22% - potrącenie stałe

12 - miesięcy

28 - lata przepracowane

9% - roczna waloryzacja emerytur

Składki na II Filar na kolejne lata 2009 - 2036

W x 7,3% x 12 x 28, przy uwzględnieniu 0,06 składek jako kosztów gromadzenia kapitału i 12% stopy zwrotu.

Wysokość składek zgromadzonych przez lata 2009 - 2036

• W I Filarze:

5 449,92 zł x 12,22% x 12 x 28 = 665,98 zł x 336 (miesięcy) = 223 769, 28 zł

223 768,28 zł + 223 768,28 zł x 252% = 223 768,28 + 563 896,06

= 787 664,34 zł

• W II Filarze:

5 449,92 zł x 7,3% x 12 x 28 = 401,49 zł x 336 (miesięcy) = 134 900,64 zł

134 900,64 zł + 12% x 134 900,64 zł = 151 088,71 zł

Podliczając wszystkie dane uzyskuje się:

14 602,96 zł + 12 130,13 zł + 36 778,57 zł + 787 664,34 zł + 151 088,71 zł = 1 002 264,70zł

Może się wydawać, że zgromadzony w I i II Filarze kapitał jest kolosalnej wielkości i zapowiada emeryturę o znaczącej wysokości. Jednak, aby uzyskać bardziej przejrzyste dane należy dany wynik podzielić przez długość życia ustalony dla osoby 60 - letniej. Współczynnik ten wynosi 226,1.

1 002 264,70 zł/226,1 = 4 432,84 zł - tyle wynosić będzie w zakładanym przykładzie wysokości przyszłej emerytury młodej kobiety.

Czy to dużo? Po pierwsze jest to emerytura brutto, więc odejmując podatek już zostanie zmniejszona o około 1/4 -1/3 (zakładając dalsze postępowanie rządu jak dotychczas). Po drugie biorąc pod uwagę przestrzeń czasową i zakładając w miarę niską inflację ok. 2-3%, to w roku 2036 ceny będą ponad dwukrotnie wyższe. Wszystko to jest oparte też na dobrej koniunkturze gospodarczej, która pozwoli na waloryzację rent i emerytur, podwyżkę płac i dobrym funkcjonowaniu wybranego przez nas OFE. Jednak jak będzie naprawdę okaże się w przyszłości. Czy wprowadzona reforma zapewni nam godziwe życie w wieku starczym?

Bibliografia:

1. Aleksander Korczyn, Jak wyliczyć samemu kapitał początkowy i przyszłą emeryturę. Nowe zasady ustalania emerytur i rent, Wydawnictwo Sigma, Skierniewice 1999, s.17-20

2. Bogusław Hadyniuk, Jan Monkiewicz, Fundusze emerytalne II filar, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 1999, s.19, 28-29

3. Szczęśniak Kazimierz, rozdział VI, Finanse, redakcja naukowa Jan Zarzecki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2000

4. Ewa Dziubińska-Lechnio, Eliza Seidel, Kapitał początkowy, Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2002, s. 54-68

Aleksander Korczyn, Jak wyliczyć samemu kapitał początkowy i przyszłą emeryturę. Nowe zasady ustalania emerytur i rent, Wydawnictwo Sigma, Skierniewice 1999, s.17-20

Bogusław Hadyniuk, Jan Monkiewicz, Fundusze emerytalne II filar, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 1999, s.19, 28-29

2

---