„Lalka" i „Ojciec Goriot" przykładem realizmu.
Powieœć realistyczna jest dziełem, które wiernie i szczegółowo odzwierciedla rzeczywistoœć, ma być lustrem ludzi i wydarzeń, Wœród cech powieœci realistycznej wyróżniamy:
obecnoœć wszechwiedzącego, trzeciosobowego narratora
szczegółowoœć w opisie œwiata
rzeczywisty byt fikcji czyli prawdopodobna, realna fabuła
bohater powieœci realistycznej: silna, przedsiębiorcza osobowoœć, która często usytuowana jest na styku dwóch różnych œwiatów.
„Ojciec Goriot" odzwierciedla życie, przekrój społeczny i obyczajowy Paryża. Narracja jest głosem trzecioosobowym i wszechwiedzącym, opowiada zdarzenia nie ujawniając swoich interpretacji, jest czystym przekaŸnikiem. Wydarzenia powieœci biegną kolejno, wynikają z siebie, są racjonalne i prawdopodobne bez interwencji sił pozaziemskich, bez wizji, bez fantazji. Obserwujemy też skrupulatną szczegółowoœć w opisie œwiata przedstawionego - Balzac odtwarza mapę Paryża, układ uliczek w dzielnicy pensjonatów, opisuje budynek z zewnątrz. Stosuje zabieg „milien" -czyli chwyt polegający na charakteryzowaniu postaci poprzez opis przedmiotów, którymi się otacza, pomieszczeń, w których przebywa, czy ludzi z którymi przystaje. Przykładem jest opis pensjonatu p. Vanguer. Pozostaje bohater. Oczywiœcie ojciec Goriot nie jest typowym bohaterem realistycznym. Rolę tę odgrywa w powieœci Vautrin - jest silną przedsiębiorczą osobowoœcią, stoi na pograniczu œwiata zwykłego i przestępczego. Funkcjonuje także w momencie zmian œwiatów społecznych - oto zdeklasowany feudalizm ustępuje miejsca kapitalizmowi. Dodajmy, że „Ojciec Goriot" spełnia cele powieœci realistycznej: pokazuje œwiat z punktu widzenia zwykłego odbiorcy, odkrywa i obnaża prawa rządzące rzeczywistoœcią, ujawnia prawdy o życiu.
„Lalka" - na czym polega realizm „Lalki'?
opis przestrzeni i osób. Tłem wydarzeń jest wielkie miasto, wiernie opisane w powieœci. Lustrzane przedstawienie œrodowiska powoduje wiernoœć topografii i nazw geograficznych, realizm szczegółów, milien. Miasto Prusa żyje i jest prawdą o XIX wiecznej Warszawie.
narrator: Bolesław Prus wprowadza dwugłos narracji i jest to w zakresie prozy pewnym novum. Lecz główny tok wydarzeń przedstawia narrator trzecioosobowy, „przezroczysty", obiektywny.
realizm czasu: pisarz bardzo pilnuje zgodnoœci i prawidłowoœci podawanych dat
obecnoœć epizodów: liczne epizodyczne tylko obrazy wzbogacają obraz miasta, lecz także powodują stałe dopełnienie się sytuacji, dają także dodatkowe informacje o wydarzeniach.
kreacja postaci - Prus przedstawia swoich bohaterów bezpoœrednio i poœrednio. Są to postacie prawdziwe, ludzkie, nie biało-czarne; są nieco „upsychologizowane", poznajemy ich wewnętrzne motywacje, nie tylko jednoznaczną etykietkę.
W utworze Prusa nie wyczuwa się natrętnej tendencji realizacji programu pozytywistycznego w pierwszym rzędzie. Wprawdzie z działań Wokulskiego, opisu biedoty miejskiej i arystokracji wynika postulat pracy organicznej i pracy u podstaw - nie jest to jednak szczególnie wyeksponowane. Cel powieœci realistycznej jest inny: ukazać wszechstronny obraz sytuacji jednostki w społeczeństwie, prawdę o niej, o stosunkach społecznych i współczesnym œwiecie. Ten cel powieœć Prusa spełnia.