Pobierz dokument wyklady.z.pamieci.w.6.zpominanie.doc Rozmiar 81 KB

wykład 6

ZPOMINANIE

• Zjawisko, o którego istnieniu wnioskuje się na podstawie różnicy między zakresem materiału i materiału odpamiętanego (Słownik Psychologii, 2005)

• Zapomniane może być tylko to, co zostało zapamiętane (w pełni)

Funkcje zapominania:

• Eliminacja błędów pojawiająca się w procesie uczenia

• „ekonomia poznawcza” (opamiętywanie ma ograniczony zakres; zbyt wiele informacji musielibyśmy przeszukać)

• ograniczenie dostępu do wspomnień, wydarzeń traumatycznych

Przebieg zapominania

kursywa zapominania (Ebbinghause, 1881) - informacja o tym, co można odpamiętać

rysunek

• największe ubytki pamięciowe następują wkrótce po zaprzestaniu uczenia się i stopniowo stają się coraz mniejsze

• szanse dalszego pamiętania przechowywanych treści wzrastają wraz z upływem czasu

• wybiórczość procesu zapominania

POWTÓRZENIA sposób na powstrzymanie zapominania

Rysunek

Rodzaje zapominania:

1) przejściowe - przejściowe trudności przypominania, które sprawiają, że w jakimś czasie aktualizacja określonych treści - mimo czynników wysiłkowych - nie występuje

- raczej w odniesieniu do przypominania niż do rozpoznawania

- uwarunkowania sytuacyjne (np. znany kontekst)

KRYTERIUM: w końcu sobie przypomnimy

2) trwałe - niemożliwość przypomnienia sobie określonych treści niezależnie od czasu i okoliczności, w jakich próby aktualizacji są podejmowane.

O zapominaniu trwałym mówimy wtedy, gdy najbardziej czułe wskaźniki świadczą o ubytkach

- problem kryterium (bo możemy sobie kiedyś ….przypomnieć ?)

- magazynowe ujęcie pamięci:

- brak przejścia z pamięci sensorycznej do pamięci krótkotrwałej (?)

- brak przejścia z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej

Zapominanie przejściowe i trwałe a fazy pamięci:

• zapominanie trwałe

- treści zapamiętane > treści przechowywane = treści przypomniane

• zapominanie przejściowe

- treści zapamiętane = treści przechowywane > treści przypomniane

• zapominanie trwałe i przejściowe

- treści zapamiętane > treści przechowywane > treści przypomniane

• brak ubytków pamięci

- treści zapamiętane = treści przechowywane = treści przypomniane

rysunki

3) całkowite

treści przechowywane = treści przypomniane = O

4) częściowe

treści przechowywane = treści przypomniane >O

5) mimowolne

6) dowolne

Determinanty zapominania:

• zapominanie jako brak przechowywanie plus brak przypominania

- czas upływający od momentu zaprzestania uczenia się

- działanie, jakie po nim następuje

TEORIE ZAPOMINANIA:

1) zanikanie śladu pamięciowego

• brak aktualizacji śladu pamięciowego powoduje jego „atrofię” czyli spontaniczne zanikanie

• głównym czynnikiem odpowiedzialnym za zanikanie śladu pamięciowego jest CZAS - im więcej czasu upłynęło od momentu wyuczenia się, tym mniejsze prawdopodobieństwo odpamiętania wyuczonego materiału (ale co ze spontanicznym przypomnieniem?)

2) interferencje

• nawiązanie do asocjacyjnych teorii pamięci, w myśl których zapamiętywanie i uczenie polega na wytwarzaniu skojarzeń pomiędzy zdarzeniami, które wcześniej nie były ze sobą w żaden sposób powiązane

• wpływ rzeczy aktualnie uczonych na rzeczy zapamiętane wcześniej

• znaczenie tego, co dzieje się pomiędzy zapamiętywanymi zjawiskami

3) utrata dostępu do wskazówek

• zapominanie polega na braku dostępu do wskaźników ułatwiających odpamiętywanie

• gdy wskaźniki te pojawiają się, to odpamiętanie znacznie się poprawia

• Tulring i Psotha (1971):

- trzykrotna prezentacja listy 24 słów, które można było przyporządkować do 6 kategorii

- reprodukcje z podaniem nazw kategorii > reprodukcja bez podania nazw kategorii

4) teoria konsolidacji

• amnezja wsteczna - niepamięć zdarzeń bezpośrednio poprzedzających uraz (brak czasu na konsolidację)

• trening wyuczonej bezradności

- badania laboratoryjne

- niepamięć zdarzeń bezpośrednio poprzedzających szok elektryczny

5) wyparcie

• koncepcje psychoanalityczne (Z. Freud)

- wyparcie pierwotne - występuje w okresie wczesnego dzieciństwa i polega na izolowaniu się od zbyt licznych, silnych lub nieprzyjemnych bodźców (~amnezja wstecznodziecięca)

- wyparcie wtórne - pojawia się po opanowaniu języka, wynik konfliktu impulsów id z nieświadomą częścią ego i superego

- proces nieświadomy / mimowolny/ automatyczny

- odnosi się do wspomnień

- podtrzymywanie wyparcia wymaga stałego wydatkowania energii

- wyparte wspomnienia mogą zostać odzyskane (wspomnienia!!!, a nie wydarzenia!)

wyparte treści są w nieświadomości w niezmienionej formie

Wyparcie a tłumienie:

TŁUMIENIE wyparcie = wyuczone tłumienie (?)

• ukrywanie i powstrzymywanie ekspresji uświadamianych przeżyć, zwłaszcza ich emocjonalnego aspektu

• ukierunkowane zapominanie pewnych informacji (odwracanie od nich myśli)

• proces świadomy / dowolny / kontrolowany

Funkcje wyparcia:

• ZASADA HEDONIZMU

- preferencja pozytywnych stanów emocjonalnych oraz podejmowanie działań, które w efekcie przynoszą wyniki wartościowane pozytywnie

• HIPOTEZA MOBILIZACJI - MINIMALIZACJI (Tayeor, 1991)

- w obliczu zdarzeń negatywnych następuje silna mobilizacja zasobów somatycznych, afektywnych i poznawczych, której celem jest zachowanie integralności organizmu

- mechanizm minimalizacji przywraca zaburzoną równowagę

- oba procesy silniejsze w przypadku zdarzeń negatywnych

Mechanizm wyparcia:

• utrata dostępu do zapamiętanych treści (potencjalna możliwość odzyskania, ale nienaruszone!)

• problem z odpamiętywaniem

- stopień emotogenności (częściej wypierane)

- znaczenie osobiste wypieranych treści

- wiele wypieranych informacji

- odstęp czasowy między zapamiętywaniem a zadziałaniem czynnika blokującego

- odstęp czasowy między pojawieniem się czynnika blokującego a podjęciem próby odpamiętania

1) zdarzenie już jest nacechowane (-) = czynnik blokujący tylko jeden odstęp czasowy

2) zdarzenie obojętne; coś nadaje mu cechę (-), później nacechowane (-) [np. Edyp!] dwa odstępy czasowe

Reakcje czasowe w mechanizmie wyparcia:

zdarzenie t₁ czynnik blokujący t₂ próba odpamiętania

(t₁ i t₂ mogą przyjmować różne wartości; w niektórych przypadkach czynnik blokujący może wystąpić równocześnie ze zdarzeniem)

Badanie nad wyparciem:

• Andersen i Greek (2001)

- uczenie się 40 par niepowiązanych słów (np. próba - karaluch, torf - północ)

- faza „myśl - nie myśl”, 30 par wyrazów z pierwotnej fazy

15 wyrazów - myśl o drugim wyrazie z pary

15 wyrazów - nie myśl o drugim wyrazie z pary

- faza odpamiętywania pierwszej listy

gorsze wyniki dla wyrazów z grupy „nie myśl” tłumienie

Interpretacja wyników:

• wzbudzanie myśli, których celem jest odwrócenie uwagi od istniejącego skojarzenia

• oduczenie się (?)

tłumienie polega na osłabieniu związku pomiędzy dwoma elementami pary

• mechanizm proaktywny

pojawienie się pierwszego elementu hamuje pojawienie się skojarzonego z nim wcześniej drugiego słowa

Mózgowe mechanizmy wyparcia:

Le Deux (1996)

• rola hipokampa - pamięć deklaratywna (pamięć o faktach) w normalnej sytacji funkcjonują równocześnie (hipokamp i ciało migdałowate)

• rola ciała migdałowatego - pamięć emocjonalna

• wpływ stresu (zaburzenie działania hipokampa!)

ALE: pamięć emocjonalna ≠ pamięć o emocjach (pamięć deklaratywna!) więc możliwe przypomnienie; pamięć emocjonalna ~wyparte, ale brak możliwości odzyskania!

Odzyskanie wypartych wspomnień:

• przekonanie o powszechności zjawiska wypierania wspomnień dotyczących molestowania seksualnego w okresie dzieciństwa

• Briere i Coute (1993)

- 450 przypadków klinicznych

- „podczas okresu od pierwszego aktu molestowania do twoich 18 urodzin, czy był okres, kiedy nie pamiętałeś o tym?

59% TAK

ALE: problem różnej interpretacji pytania

• Herman i Schatzow (1987)

- dane 53 kobiet (ofiary kazirodztwa)

- 28% ubytki pamięciowe

ALE: dane te nie zawierają kobiet, które wyparły, ale nigdy nie odzyskały!

• Williams (1992)

- 100 kobiet, z udokumentowanym molestowaniem 17 lat wcześniej

- 28% ubytki pamięciowe

• amnezja czy niechęć mówienia o tych wydarzeniach?

• powszechność zjawiska: 18 - 59%

• jakość odzyskanych wspomnieć

- różny stopień szczegółowości

- różny wiek wspomnień

• sprawcy, świadkowie i ofiary przestępstw:

- sprawcy: 30-40% nie potrafi sobie przypomnieć samego wydarzenia

- świadkowie: dzieci, które były świadkami zabójstwa rodziców - nie zapomniały!

• dowody na rzecz istnienia zjawiska wyparcia:

- zależność pamięci od stanu wewnętrznego oraz kontekstu

- wspomnienia osób o wysokim lub niskim poziomie tłumienia

Zjawisko wyparcia podsumowanie:

• brak dowodów utrzymujących założenie, że traumatyczne doświadczenia są przeważnie nieświadomie wypierane

• trudno stwierdzić, czy te nieświadome wypierania są istotnie znaczącymi czynnikami przyczynowymi zaburzeń fizycznych i psychicznych

• siła dowodów potwierdzających zjawisko wyparcia zależy od tego, jak termin ten zostanie zdefiniowany

• brak zgodności wypartych wspomnień z założeniami teorii uczenia

• terapie odzyskiwania wypartych wspomnień a zaszczepianie fałszywych wspomnień

1

---

Pobierz dokument wyklady.z.pamieci.w.6.zpominanie.doc Rozmiar 81 KB