Szkoła Montessori

• Szkoła podstawowa:

• Pełne wychowanie zintegrowane

• Nieustanna obserwacja dziecka

• Uwzględnienie cech i zainteresowań dziecka przez nauczyciela

• Uczenie się poprzez dostosowanie go poziomu dziecka

• Brak przymusu - nie uczą się pod wpływem strachu (brak ocen cyfrowych w ciągu roku)

• Współpraca w zdobywaniu wiedzy

• Samodzielna nauka dziecka, praca ucznia

• Uczniowie sami decydują czego chcą się uczyć

• Dziecku zapewniony jest indywidualny nauczyciel

• Najważniejsze są narzędzia dydaktyczne

• Samokontrola uczniów

• Łączenie pracy szkoły z pracą rodziców

• Szkoła średnia

• Okres 4 letni (system)

• Lekcje: 2 razy po 50 minut

• Wykonują odpowiednie podręczniki

• Na koniec nauki - test

Psychologiczne podstawy metody

Podstawę działalności praktycznej i zagadnień teoretycznych Marii Montessori stanowi dziecko i jego rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo ważny okres dla rozwoju jednostki, w którym zachodzą wszystkie podstawowe procesy twórcze, nadające kształt osobowości. Następuje wówczas stały wzrost i postęp w sferze ciała i ducha, które są ze sobą zintegrowane. Wszystkie dzieci wyposażone są w wewnętrzną energię, która skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone, nie boją się wysiłku, wręcz stale go poszukują
i wytrwale realizują podjęte działanie. Zdaniem Montessori na tej potrzebie spontanicznej
i wszechstronnej aktywności dziecka należy oprzeć wychowanie.
Z otaczającego świata dziecko najpierw nieświadomie, a następnie w sposób zamierzony
i świadomy chłonie różne uczucia, zdobywa wiedzę i doświadczenie, które wpływają na jego dalszy rozwój. Proces ten dokonuje się dzięki typowym dla okresu dzieciństwa właściwościom takim, jak:

• „Absorbująca psychika”

inaczej chłonny umysł, umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już od wczesnego okresu życia. Dzięki niej dziecko rejestruje w podświadomości wszelkie informacje docierające z otoczenia, które przenikają umysł i tworzą jego intelektualne predyspozycje. Czyni to mimowolnie i bez wysiłku. Skutkiem jej działanie jest zapisanie w podświadomości obrazu otoczenia oraz powstanie świadomości dziecka.

• „Okresy szczególnej wrażliwości”

tzw. „wrażliwe cykle”, to okresy, w których wrażliwość dziecka nastawiona jest na określone rodzaje bodźców. Dziecko łatwo wtedy opanowuje określone umiejętności. Okresy te są przejściowe, a dziecko w toku rozwoju kieruje swoje zainteresowanie i aktywność na coraz to inne przedmioty i treści, na opanowanie coraz to nowych umiejętności, do opanowania, których dojrzało. W tym czasie dziecko uczy się chętnie i intensywnie.

• „Polaryzacja uwagi”

to zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub jedną czynnością. Tej długotrwałej i głębokiej koncentracji, dzięki której dziecko dokonuje samodzielnych odkryć, głęboko je przeżywając Montessori przypisywała fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości. Dzięki niej potrafi ono pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywając jednocześnie radość i czerpiąc satysfakcję z efektu własnych działań. Zjawisko to występuje tylko wtedy, gdy w procesie wychowania uwzględniane są potrzeby rozwojowe dziecka i gdy
wykorzystywane są okresy szczególnej wrażliwości.

Maria Montessori podzieliła dzieci ze względu na wiek:

• I poziom - przedszkole - od 3 do 6 lat,

• II poziom - szkoła podstawowa - od 6 do 9 lat,

• III poziom - szkoła podstawowa - od 9 do 12 lat.

Cele i zadania metody
Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
Celem metody jest rozwijanie indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:

• rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

• wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

• wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,

• osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,

• wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

• uniezależnieniu od nagrody,

• formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

• szacunku dla pracy innych,

• rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

• osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa,

• umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.

Główne zadania:

• uczenie przez działanie

dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami,

• samodzielność

dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności,

• koncentracja

dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań,

• lekcje ciszy

na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych,

• porządek

dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania porządku w otoczeniu i swoim działaniu,

• społeczne reguły

dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,

• obserwacja

jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem,

• indywidualny tok rozwoju każdego dziecka

dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest właściwie przygotowane otoczenie, które wspomaga w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy.
Najważniejszymi elementami tego otoczenia są: wolność, porządek, kontakt z rzeczywistością i naturą - poprzez spacery i wycieczki, piękno (wszystko w klasie musi być dobrze zaplanowane, doskonałej jakości i atrakcyjnie rozmieszczone) oraz materiały dydaktyczne.
Zadaniem materiału dydaktycznego jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego zwany jest materiałem rozwojowym. Jest tak przygotowany, rozmieszczony w klasie i udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie uporządkowaną całość programową. Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka od doświadczenia i poznania zmysłowego. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale także kształtowaniu się osobowości.

Cechy pomocy dydaktycznych:

• prostota, precyzja i estetyka wykonania,

• uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

• dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

• budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka,

• przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego,

• konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,

• logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

• ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.

Podział materiałów dydaktycznych:

• materiał niezbędny do ćwiczeń życia praktycznego, związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi;

• materiał „akademicki” służący nauce języka, matematyki i innych dziedzin wiedzy;

• materiał artystyczny związany z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka;

• materiał religijny, np. przedstawiające przypowieści biblijne;

• materiał sensoryczny, rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.

Zasady pedagogiczne:

• Swobodny wybór materiału
  W sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować. Łatwo jest odróżnić dwa rodzaje wyborów podejmowanych przez dzieci. Pierwszy - to wybór spontaniczny, kiedy dziecko sięga po konkretny przedmiot pod wpływem chwilowego zaciekawienia wywołanego m.in. jego zewnętrzną atrakcyjnością. Drugi rodzaj wyboru, to wybór świadomy - dokonywany dopiero wtedy, gdy dziecko wie już, jakie jest przeznaczenie danego przedmiotu; co z nim można zrobić, czemu on służy.

• Swobodny wybór miejsca pracy.
  Wszystkie dzieci są nasze. W praktyce, oznacza to, że dziecko nie musi pracować w swojej grupie. Może przejść do grupy drugiej, trzeciej lub do grupy szkolnej. Pracować może na stole, na podłodze, na korytarzu, na parapecie, na tarasie czy w ogrodzie. Tam, gdzie zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice naszego rozsądku i możliwości organizacyjnych. Dziecko nie ma obowiązku uczestniczenia w zajęciach grupowych - jeśli jest czymś ważnym zajęte.

• Swobodny wybór czasu pracy.
  To dziecko informuje nas, że właśnie teraz zdecydowało, że będzie zajmować się np. nauką literek lub wiązaniem sznurowadeł lub będzie uczyć się nazw kolorów. Będzie to robiło tak długo, jak będzie mu to potrzebne: dwie minuty, dwie godziny lub dwa tygodnie, codziennie rano lub raz w tygodniu, po podwieczorku lub w każdym innym czasie.

• Swobodny wybór formy pracy.
  Lekcję podstawową przeprowadzamy z każdym dzieckiem indywidualnie. Następnie zaczyna ono pracować samodzielnie. Wie, że ma prawo do pracy w ciszy, że nikt nie będzie mu przeszkadzał. Wie także, że nikt nie będzie mu pomagał, jeśli pomoc jest niepotrzebna. Samodzielnie wybrało sobie temat pracy, pracuje wtedy, kiedy zechciało, będzie pracowało to tak długo jak długo praca ta będzie dla niego atrakcyjna i będzie sprawiała mu przyjemność.

• Zasada porządku.
  Każdy przedmiot w przedszkolu ma swoje miejsce - skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony.

• Zasada ograniczenia.
  Pedagogika Montessori nie jest metodą bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego, co chcą i nie są partnerami dla nauczyciela. Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia przedszkolnego.

• Zasada izolowania trudności.
  Powszechnie znana. Jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży - mały, mniejszy niż - większy niż, duży - większy - największy, mały - mniejszy - najmniejszy... ma do dyspozycji :

• nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc

• różową wieżę ( która jest różowa).

• Zasada transferu.
  Każdy z tych materiałów to „ogniwo”, logicznie powiązane w długi „łańcuch”. Każde „ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem, dziecko przenosi na otoczenie. Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.

• Zasada własnego działania i powtarzania.
  Założeniem jest, że dziecko ma rozwijać się zgodnie z programem wyznaczonym własnymi zainteresowaniami, potrzebami, możliwościami intelektualnymi, fizycznymi, itp. jeżeli ma potrzebę powtarzania czynności wchodzenia i schodzenia ze schodów - akceptujemy to. Jeśli wchodzi na drabinę, żeby z niej zeskoczyć na materac i powtarza tę czynność wiele razy - czy mamy go zachęcać, by ten czas poświęcił lepiej - dla swojego dobra, oczywiście - np. na malowanie farbami „darów jesieni”, bo za oknem akurat jest jesień?
  Zasada samokontroli.
  To jedna z zasad, z którą najtrudniej pogodzić się nauczycielowi. Dlatego, że materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle.

Szkoła Freineta

Freinet uważał także, że "nie można wychowywać bez okazania szacunku. Poszanowanie godności osobistej uczniów, którzy nawzajem szanują swoich nauczycieli jest jednym z pierwszych warunków odnowy szkoły".

W koncepcji swej Freinet uwzględniał rozwój dziecka autentyczny, naturalny sposób bycia. Wielki nacisk położył na obserwację i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych. Odrzucił skrajny biologizm, zachowując jednak zasadę rozwijania uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przy jednoczesnym korygowaniu niepożądanych postaw. Taka szkoła jest miejscem, gdzie tworzy się warunki do pracy nad sobą, z trwałą kontynuacją indywidualnego rozwoju. Miejscem gdzie, każde dziecko na miarę swoich możliwości, zdolności i zainteresowań ma szansę na sukces. Miejscem, gdzie dziecko czuje się bezpieczne, ma prawo oczekiwać pomocy, oraz ma prawo do swobodnej ekspresji. Jest to szkoła oparta na współdziałaniu i współpracy zespołu szkolnego i środowiska.

Dawna klasa została przekształcona w wielokierunkową i ruchliwą pracownie. W miejsce tradycyjnego systemu klasowo - lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową.

4 rodzaje projektów:

• produkcyjne (wykonanie czegoś),

• konsumpcyjne (doznania estetyczne),

• problemowe (pokonanie trudności intelektualnych),

• sprawnościowe (osiągnięcie sprawności w jakimś działaniu).

Szkoła podstawowa:

• Wspólny śpiew

• Wielostronna ekspresja dzieci w czasie wolnym

• Twórcza aktywność dziecka

• Indywidualne wykonywanie zadań z wyboru lub obowiązku

• Podczas pracy wolnej - uczenie się społeczne

• Po czasie wolnym - praca lekcyjna

• Technika drukarenka (odbijanie liter)

• Tworzenie książek o sobie

• Uczniowie wdrażani zostają do samodzielności

• Nauczyciel sam się musi zgodzić na prowadzenie nauki za pomocą technik Freineta

Kluczowe role odgrywają:

• Swobodna twórczość uczniów(formy artystyczne i praktyczne)

• Wykorzystywanie ekspresji dziecka(wyzwalanie postaw twórczych w różnych dziedzinach życia).

Cele wychowania i nauczania:

• Ukształtowanie z dziecka człowieka jutra moralnego, uspołecznienie jako człowieka świadomego swych praw i obowiązków

• Wychowanie dziecka na człowieka inteligentnego badacza, twórcę, matematyka, muzyka, artystę

• Moralną drogą uczenia się wcale nie jest przyswajanie przez wykład i pokaz, ale ,,doświadczenia poszukujące,, -swobodna ekspresja

• Nauka powinna być żywa,w której pamięć odgrywa rolę pomocniczą, przyswojenie wiedzy odbywa się wbrew temu, co nieraz sądzi się poprzez wyuczenie reguł i prawideł
  

Szkoła Schreinera

• Wyobraźnia dzieci

• Przygotowanie do życia przez rozwinięcie jednostki

• Książek nie powinno się konsumować

• Blok akademicki, blok plastyczny, blok praktyczny

• Myślenie łączone z motywacją

• Sala przystosowana do nauki

• Nie ma ocen cyfrowych, tylko oceny opisowe.