PORAŻENIE NERWU OKORUCHOWEGO (III)

OPHTALMOPLEGIA OCULOMOTORIA

1. W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

2. R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

3. R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

4. A. Prusiński „Neurologia praktyczna”

5. M. Schirmer „Neurochirurgia”

EPIDEMIOLOGIA:

ETIOLOGIA:

• uszkodzenie pnia mózgu :

• guz

• rozmiękanie

• krwotok

• SM

• zakrzep zatoki jamistej

• tętniak a. carotis interna

• neuroinfekcje

• tętniak koła Willisa

• urazy czaszki :

• twarzoczaszki

• okolicy oczodołu

• cukrzyca, błonica

• zatrucie jadem kiełbasianym

• encefalopatia Wernickiego

• zespół Tolosy - Hunta

• patologie szczeliny oczodołowej górnej

• wrodzone porażenie

• ↑ ciśnienia śródczaszkowego (wgłobienie)

• zespół Webera :

• porażenie n.III po stronie ogniska

• niedowład połowiczy po stronie przeciwnej

PATOGENEZA:

• przebieg nerwu III :

nucleus motorius (zewn) w subst. szarej okołowodociągowej

nucleus parasymp. w mesencephalon na wys. w nakrywce śródmózgowia

(accesorius) colliculi sup.

(Westphala - Edingera)

opuszcza mózgowie w fossa interpeduncularis

w sinus cavernosus

fissura orbitalis sup.

ramus superior

ramus inferior m. dźwigacz powieki górnej

m. prosty g. ocznej górny

m. prosty g. ocznej przyśrodkowy

gałąź do ganglion ciliare m. rectus bulbi oculi inferior

(przełączenie wł. współczulnych) m. obliquus bulbi oculi inferior

m. ciliaris (akomodacja - uwypukla soczewkę)

m.sphincter pupillae (adaptacja do światła)

• porażenie n. III :

nieprawidłowe ustawienie gałek

niesymetryczne padanie światła na siatkówki obu gałek

podwójne widzenie

OBRAZ KLINICZNY:

OBJAWY PODMIOTOWE :

• dwojenie :

• po biernym uniesieniu opadniętej powieki górnej :

• dwojenie w czasie patrzenia we wszystkich kierunkach z wyjątkiem patrzenia w bok

• znika po zasłonięciu 1 gałki ocznej

• podwójne obrazki są skrzyżowane tzn. w razie porażenia prawego n.III

obrazek urojony leży po stronie lewej obrazu prawidłowego

OBJAWY PRZEDMIOTOWE :

• opadnięcie powieki górnej

• źrenica rozszerzona i sztywna :

• nie reaguje na światło i akomodację

• gałka oczna zwrócona na zewnątrz i do dołu

• porażenie ruchów gałki :

• zachowany jedynie ruch odwodzenia i nikły ruch ku dołowi

POSTACIE KLINICZNE :

• ophtalmoplegia oculomotoria completa (totalis) :

• najczęściej

• klasyczny obraz

• ophtalmoplegia oculomotoria interna :

• częściowe porażenie n.III

• porażone wyłącznie mm. wewnętrzne oka :

• źrenica rozszerzona

• brak reakcji na światło i akomodację

• ophtalmoplegia oculomotoria externa :

• częściowe porażenie n.III

• porażone mm. zewnętrzne

• źrenica prawidłowa

• zazwyczaj porażenie n. III pochodzenia jądrowego

ROZPOZNANIE :

• vide badanie neurologiczne

RÓŻNICOWANIE :

• vide badanie neurologiczne

LECZENIE :

• przyczynowe

• leczenie porażeń o nieustalonej etiologii tj. w por. n.VII

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• uszkodzenie ośrodków skojarzonego spojrzenia

• porażenie nerwu bloczkowego

• porażenie nerwu odwodzącego

• porażenie międzyjądrowe

PORAŻENIE NERWU BLOCZKOWEGO (IV)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne“

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii“

A. Prusiński „Neurologia praktyczna“

M. Schirmer „Neurochirurgia“

EPIDEMIOLOGIA:

ETIOLOGIA:

• vide porażenie n.III

PATOGENEZA:

• przebieg n. trochlearis :

nucleus motorius w mesencephalon opuszcza mózgowie grzbietowo

na wys. colliculi inferiores bocznie od frenulum veli medullaris sup.

w okol. okołowodociągowej

otacza pedunculus cerebri

w sinus cavernosus

fissura orbitalis sup.

m. obliquus bulbi oculi superior

• m. obliquus b. oculi superior porusza gałką oczną do dołu i na zewnątrz

OBRAZ KLINICZNY:

• objawy podmiotowe :

• dwojenie (diplopia) :

• najwyraźniej podczas patrzenia ku dołowi (np. schodzenie ze schodów)

• objawy przedmiotowe :

• niemożność poruszania gałką oczną ku dołowi i na zewnątrz

• często przechylanie głowy w stronę zdrowego oka

• porażone oko zwraca się ku górze

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie nerwu okoruchowego

PORAŻENIE NERWU TRÓJDZIELNEGO (V)

R. Mazur „Podstawy kliniczne neurologii”

ETIOLOGIA:

• uszkodzenie neuronu ośrodkowego :

• nie daje objawów (unerwienie obustronne)

• uszkodzenie obustronne może się ujawnić w przypadku zespołu rzekomoopuszkowego (↑ odruchu żuchwowego)

• uszkodzenie jądrowe :

• procesy naczyniowe :

• zespół boczny opuszki

• procesy demielinizacyjne

• guzy mózgu

• jamistość rdzenia i opuszki

• malformacje tętniczo - żylne

• uszkodzenie przedzwojowe :

• guzy :

• guzy kąta mostowo - móżdżkowego

• oponiaki

• rak nosogardzieli

• zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

• rakowiak opon

• urazy czaszki

• tętniaki

• uszkodzenie zwoju Gassera :

• najczęściej zakażenie przez wirus półpaśca

• uszkodzenie w przebiegu zazwojowym :

• zespół Gradeniga :

• wraz z n. VI

• guzy i zapalenia okolicy szczytu części skalistej kości skroniowej

• neuropatia n. V :

- w przebiegu kolagenoz

PATOGENEZA:

ANATOMIA NERWU :

• jądra nerwu :

• jądro główne :

• w moście

• odpowiada gł. za czucie dotyku i czucie dyskryminacyjne

• jądro rdzeniowe :

• leży w rdzeniu przedłużonym

• czucie bólu i temperatury

• jądro pasma śródmózgowiowego :

• leży w konarach mózgu (mesencephalon)

• gł. czucie głębokie

• jądro ruchowe (n. masticatorius) :

• leży bocznie od nakrywki mostu

• przebieg :

• korzeń czuciowy (do zwoju Gassera) i korzeń ruchowy (portio minor)

• po wyjściu ze zwoju nerw dzieli się na 3 gałęzie :

• n. ophtalmicus (V₁) :

• w sisnus cavernosus do fissura orbitalis superior

• dzieli się na n. lacrimalis, n. frontalis i n. nasociliaris

• n. maxillaris :

• w sinis cavernosus (częściowo)

• przez foramen rotundum wychodzi z jamy czaszki do fossa pterygopalatina

• oddaje r. meningeus medius (do fossa cranii ant. i przednia część fossa cranii media)

• dzieli się na nn. pterygopalatini (radix sensitiva g. pterygopalatini), n. zygomaticus (przez fissura orbitalis inf. do orbita) i n. infraorbitalis (do oczodołu i na facies malaris maxillae, tworzy pes anserinus minor)

• n. mandibularis :

• przez foramen ovale do fossa infratemporalis

• oddaje ramus meningeus (fossa cranii media)

• oddaje grupę przednią i tylną nerwów

• grupa przednia : n. masticatorius (ruchowy) i n. buccalis (czuciowy)

• grupa tylna : n. lingualis (przyjmuje chorda tympanii), n. alveolaris inf. (ruchowo - czuciowy) i n. auriculotemporalis (oddaje r. comm. cun g. otico i biegnie do przyusznicy)

• zakres zaopatrywania n.V :

• V₁ : czuciowo górne piętro twarzy powyżej rima palpebrae :

• szczególnie oko i oczodół, czoło, grzbiet nosa, zatokę czołową

i sitową, powiekę górną, gałkę oczną

• namiot móżdżku

• V₂ : czuciowo środkowe piętro twarzy między rima palpebrae, a rima oris :

• powieka dolna, boczna część nosa, okolicę skroni, szczęki, wargi górnej

szczękę, górne zęby, zatoki przynosowe, błonę śluzową dolnej części

nosa

• V₃ :

• czuciowo : dolne piętro twarzy poniżej rima oris (żuchwa, bródka,

zęby dolne, język)

• ruchowo : mm.żwacze, m. mylohyoideus, venter anterior m. digastrici

mm. skroniowe, mm. skrzydłowe boczne i przyśrodkowe

* kąt żuchwy unerwia C₂

• zaburzenia czucia w pierścieniu wokół nosa pojawiają się w uszkodzeniu jądro pasma śródmózgowiowego

• bodźce czuciowe z pierścieni coraz bardziej oddalonych od nosa docierają do coraz niższych odcinków pnia mózgu

OBRAZ KLINICZNY:

• zaburzenia czucia na twarzy :

• niedoczulica

• ból

• osłabienie odruchu rogówkowego :

• zaburzenia ruchowe :

• osłabienie i zanik mięśni żwaczy po stronie uszkodzenia

• żuchwa zbacza w stronę porażenia :

• przy otwartych ustach występuje przewaga zdrowego mięśnia skrzydłowego

- osłabienie odruchu żuchwowego

PATRZ TEŻ:

• neuralgia nerwu V

PORAŻENIE NERWU ODWODZĄCEGO (VI)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna”

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

A. Prusiński „Neurologia praktyczna”

M. Schirmer „Neurochirurgia”

ETIOLOGIA:

• vide porażenie n. okoruchowego

• zespół Foville'a :

• po stronie ogniska porażenie n.VI i VII

• po stronie przeciwnej niedowład połowiczy

• zespół Gradeniga :

• gł. u dzieci w przypadku przejścia ropnego zapalenia ucha środkowego na piramidę

kości skroniowej, lub guz tej okolicy

• porażenie n.VI i V

• silne bóle twarzy

• zniesienie odruchu rogówkowego

PATOGENEZA:

• przebieg n. abducens :

nucleus motorius w pons opuszcza mózgowie

(colliculus facialis) między pons,a pyramis

w nakrywce

w sinus cavernosus

fissura orbitalis sup.

m. rectus bulbi oculi lateralis

OBRAZ KLINICZNY:

• objawy podmiotowe :

• dwojenie :

• zwł. przy patrzeniu na zewnątrz

• podwójne obrazki są nieskrzyżowane

• objawy przedmiotowe :

• gałka oczna skierowana do wewnątrz (zez zbieżny)

• niemożność patrzenia w bok

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

LECZENIE:

• przyczynowo

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie nerwu okoruchowego

PORAŻENIE OŚRODKOWE NERWU TWARZOWEGO (VII)

PARALYSIS NERVI FACIALIS CENTRALIS

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna”

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

ETIOLOGIA:

• uszkodzenie na drodze między korą ruchową, a jądrem ruchowym n.VII :

• ognisko niedokrwienia (najczęściej)

• guz nowotworowy

• ropień mózgu

• krwiak przymózgowy

• ognisko stłuczenia

• w porażeniu rzekomoopuszkowym może być obustronny niedowład n.VII

PATOGENEZA:

• droga nadjądrowa biegnie od zakrętu przedśrodkowego przez torebkę wewnętrzną do brzusznej

części nakrywki mostu (jądra ruchowego n.VII)

• część jądra, która unerwia górną część twarzy otrzymuje impulsację nadjądrową

obustronną

• część unerwiająca dolną połowę twarzy otrzymuje impulsację nadjądrową

przeciwstronną

• dlatego porażeniu ulega gł. dolna część twarzy po stronie przeciwległej do uszkodzenia

OBRAZ KLINICZNY:

• objawy po stronie przeciwnej do uszkodzenia

• często niewyraźna mowa

• kącik ust opadnięty

• zatarty fałd nosowo - wargowy

• chory nie może :

• wyszczerzyć zębów

• gwizdać

• nadąć policzka

• napinać m. szerokiego szyi

• w przypadku rozległego uszkodzenia nadjądrowego niewielkiemu osłabieniu ulega także

m. okrężny oka

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

• uszkodzeniom nadnamiotowym czasem towarzyszy porażenie połowicze po tej samej stronie,

a w uszkodzeniu pnia mózgu po stronie przeciwnej

RÓŻNICOWANIE:

• obwodowe porażenie n.VII :

• dot. całej połowy twarzy

• po stronie uszkodzenia

LECZENIE:

• przyczynowe

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie obwodowe nerwu twarzowego

PORAŻENIE OBWODOWE NERWU TWARZOWEGO (VII)

PARALYSIS NERVI FACIALIS (VII) PERIPHERICA

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna”

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne”

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”

A. Prusiński „Neurologia praktyczna”

EPIDEMIOLOGIA:

• porażenie spotyka się często np. porażenie Bella : 20/100 tys.

ETIOLOGIA:

• porażenie idiopatyczne (porażenie Bella) :

• paralysis n. facialis cryptogenes s. essentialis

• większość przypadków

• guz kąta mostowo - mózdżkowego :

• nerwiak

• oponiak

• guz przerzutowy

• uszkodzenie w kości skroniowej :

• pęknięcie podstawy czaszki

• infekcja ucha środkowego

• zakażenie zwoju kolanka przez wirus półpaśca (zespół Hunta)

• złamanie w okolicy otworu rylcowo - sutkowego

• uszkodzenie po opuszczeniu czaszki :

• ropne zapalenie i guzy nowotworowe ślinianki przyusznej

• uszkodzenie jądra n.VII :

• guzy opuszki

• jamistość opuszki

• uszkodzenia naczyniowe

• SM

• zapalenie mózgu i rdzenia

• zespół naprzemienny Millarda - Gublera (Foville'a) :

• ognisko rozmiękania w pniu mózgu

• porażenie n.VII i VI po stronie ogniska

• porażenie połowicze po stronie przeciwnej

PATOGENEZA:

• przebieg n.VII :

w pons :

- nucleus originis (motorius) neuryty j. ruchowego tworzą

- nucleus tractus solitari (czuciowy) geniculum internum wokół nucl.

- nucleus salivatorius sup. (parasymp.) nervi VI

opuszcza mózgowie w

angulus pontocerebellaris

między pons, a oliva

fossa cranii posterior

porus et meatus acusticus

internus

w canalis n. facialis

tworzy geniculum externum

od ganglion n. petrosus i ganglion geniculi

geniculi maior

przez hiatus

canalis facialis

w ścianie jamy bębenkowej

foramen lacerum chorda tympanii

(przedł. VIIa) n. stapedius

basis cranii externa

do jamy bębenkowej do foramen stylomastoideum

fossa pterygopalatina

do fossa infratemporalis

jako radix parasympathica (tu dołącza się do n. lingualis)

ganglii pterygopalatini przewodzi - n. auricularis post.

przedzwojowe wł. parasymp. (m. occipitalis, mm.

dla gl. lacrimalis, gl. nasales et palatinae małżowiny usznej)

- r. digastricus

do ganglion submandibulare (venter post. m. digastrici

jako radix parasympathica m. stylohyoideus)

wł. przywspóczulne dla gl.

submandibularis, sublingualis,

lingualis i wł. smakowe

wewnątrz gl. parotis

oddaje rr. terminales

(pes anserinus maior)

- rr. temporales

- rr. zygomatici

zaopatrują mm. - rr. buccales

mimiczne twarzy i platysma - r. marginalis mandibulae

- r. colli

• zakres zaopatrywania :

• ruchowo :

• mm. mimiczne twarzy

• platysma

• m. strzemiączkowy

• m. potyliczny i mm. małżowiny usznej

• venter post. m. digastrici i m. stylohyoideus

• parasympatycznie :

• gruczoł ślinowy podrzuchwowy, podjęzykowy i językowy (chorda tympani)

• gruczoł łzowy (n. petrosus maior)

• smakowo : 2/3 przednie języka

• porażenie idiopatyczne :

powstaje często po ochłodzeniu głowy

zmiany naczynioruchowe

obrzęk nerwu

zaciśnięcie w kanale kostnym

ucisk nerwu

niedokrwienie

porażenie

OBRAZ KLINICZNY:

• porażenie występuje po stronie uszkodzenia

OBJAWY PODMIOTOWE :

• w okresie początkowym mogą wystąpić lekkie bóle w okolicy ucha

• upośledzenie smaku na 2/3 przednich języka:

• jeśli uszkodzenie pomiędzy zwojem kolanka, a odejściem chorda tympani

• nadwrażliwość na niskie dźwięki (hyperacusis) :

• gdy uszkodzenie przed odejściem n. stapedius

• ↓ wydzielania łez :

• uszkodzenie w pobliżu zwoju kolanka

• w uszkodzeniach o innej lokalizacji może być łzawienie z niedomkniętej szpary

powiekowej

• zaburzenia w wydzielaniu śliny :

• uszkodzenie przed odejściem chorda tympani

OBJAWY PRZEDMIOTOWE :

• porażenie, lub niedowład :

• obejmuje mm. połowy twarzy w całości

• górna i dolna część

• zniesione, lub upośledzone częściowo ruchy dowolne, mimiczne i odruchowe

• chory :

• nie zamyka oka

• nie marszczy czoła

• ma opadnięty kącik ust

• wygładzony fałd nosowo - wargowy

• szersza szpara powiekowa

• usta przeciągnięte na stronę zdrową

• podczas dmuchania policzek wydyma się z powodu niedowładu mięśni

• objaw Bella :

• w czasie zamykania oczu widoczny jest fizjologiczny współruch polegający na

uniesieniu gałki ocznej do góry i nieco na zewnątrz z odsłonięciem rąbka twardówki

• odruch rogówkowy :

- zniesiony, lub osłabiony po stronie porażonej

ROZPOZNANIE:

• badanie neurologiczne :

• lokalizacja uszkodzenia zależy od objawów

• np. jądrowe uszkodzenie n.VII → tylko objawy ruchowe (nie ma zab.

wydzielania i smaku), często tow. uszkodzenie n.VI

RÓŻNICOWANIE:

• ośrodkowe porażenie n.VII :

• dot. tylko dolnej częsci twarzy

LECZENIE:

• leczenie przyczynowe :

• ochrona rogówki przed uszkodzeniem :

• wilgotne okłady

• gtt. z metylocelulozą w dzień i maść z antybiotykiem w nocy

• w postaci idiopatycznej :

• prednizon :

• 80 mg/dz. przez 5 dni z następowym ↓ dawki o 5 mg/dz.

• stosować do 10 dni

• szybko wdrożyć (najlepiej w ciągu pierwszych 48 godz.)

• chory powinien pozostawać w pomieszczeniu o równej temperaturze

• okłady ciepłe twarzy

• diatermia krótkofalowa

• masaż twarzy

• rozciąganiu mięśni strony chorej przez mięśnie strony zdrowej zapobiega we

wczesnym okresie odpowiednio założony przylepiec

• leczenie chirurgiczne :

• odbarczenie nerwu w kanale kostnym

• w ciężkich postaciach

• kontrowersyjne

POWIKŁANIA:

• trwałe porażenie mm. mimicznych twarzy

• przykurcze niedowładniętych mięśni

• rzadko kloniczne skurcze mięśni i autonomiczne synkinezy

• w następstwie wadliwej regeneracji wł. nerwowych mogą powstać synergistyczne

współruchy w obrębie twarzy :

• np. przymykanie oka przy mówieniu, lub uśmiechu

- czasem porażenie Bella jest u młodych pacjentów zwiastunem SM

ROKOWANIE:

• ok. 50% leczy się samoistnie w ciągu 6 miesięcy

• w 75 - 80% przypadków następuje całkowita poprawa

• w 5% rokowanie niepomyślne

• w 10% widuje się nawroty porażenia

• rokowanie można ustalić na podstawie badania EMG :

• jeśli zmiany pobudliwości elektrycznej są lekkie niedowład mm. ustępuje po

3 - 6 tyg.

• jeśli zmiany silne to poprawa dopiero po 3 - 9 miesiącach i może być tylko częściowa

• źle rokują :

• nadwrażliwość na dźwięk

• ↓ spontaniczne łzawienie

• wiek > 60 l

• cukrzyca, nadciśnienie tętnicze

• osłabienie, lub zniesienie odpowiedzi elektrycznej w badaniu EMG, zwłaszcza

pojawienie się cech zwyrodnienia osiowego

• korzystnie rokuje :

- pojawienie się aktywności ruchowej mm.twarzy w koncu 3 tyg. choroby

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie ośrodkowe nerwu twarzowego

• zespół Melkerssona Rosenthala

• połowiczy napadowy kurcz twarzy

PORAŻENIE NERWU VIII

ETIOLOGIA:

• uszkodzenie jąder przedsionkowych :

• guzy komory IV i przerzutowe

• plaki demielinizacyjne

• procesy naczyniowe

• atak migreny podstawnej

• niedomoga krążenia w układzie kręgowo - podstawnym

• leki :

• chinina

• fenytoina

• barbiturany

PATOGENEZA:

• część ślimakowa nerwu :

• ciało I neuronu - komórki dwubiegunowe w zwoju spiralnym ślimaka :

• z narządu spiralnego (Cortiego)

• opuszcza przewód słuchowy przez otwór słuchowy zewnętrzny

• do mózgowia wnika przez angulus pontocerebellaris

• ciało II neuronu - jądro brzuszne i grzbietowe ślimaka :

• w moście

• neurony biegną przez prążki słuchowe (brzuszny, pośredni i grzbietowy)

• skrzyżowanie w obrębie ciała czworobocznego

• w obrębie lemniscus lateralis strony przeciwnej

• ciało III neuronu - corpus geniculatum mediale i colliculus inferior :

• przez radiatio acustica (częśc podsoczewkowa torebki wewn.)

• do gyri tranversi (pole 41 i 42)

• część przedsionkowa nerwu :

• ciało I neuronu - komórki dwubiegunowe zwoju przedsionkowego :

• na dnie przewodu słuchowego wewnętrznego

• impulsy z grzebieni bańkowych 3 kanałów półkolistych i z plamki woreczka i łagiewki przedsionka

• opuszcza przewód słuchowy wewnętrzny tj. część ślimakowa

• ciało II neuronu :

• nucleus vestibularis medialis, lateralis, superior i inferior

• do j. bocznego wzgórza

• do jąder nerwów gałkoruchowych (pęczek podłużny przyśrodkowy)

• do rogów przednich rdzenia kręgowego (droga przedsionkowo - rdzeniowa)

• do móżdżku (droga okołopowrózkowa do płata kłaczkowo -grudkowego i j. wierzchu)

• ośrodek : pogranicze platów czołowych i ciemieniowych

• funkcja układu przedsionkowego :

• stabilizacja postawy w czasie ruchów gałek ocznych i wychyleń osi kręgosłupa

• regulacja napięcia mięśni osi ciała

OBRAZ KLINICZNY:

• uszkodzenie części ślimakowej :

• głuchota

• przy uszkodzeniu obustronnym

• szum w uszach

• uszkodzenie części przedsionkowej :

• zawroty głowy :

• zawroty układowe : kołowe ze względnym ruchem wirowym

• oczopląs :

• rytmiczne, mimowolne oscylacje gałek ocznych ujawniające się najczęściej w skrajnym ustawieniu gałek

• w uszkodzeniu błędnika faza szybka ukierunkowuje się w stronę zdrową, oczopląs jest zwykle poziomy, lub poziomoobrotowy, drobnofalisty

• w uszkodzeniach ośrodkowych faza szybka w stronę chorą, lub oczopląs wahadłowy, grubofalisty, często z komponentą pionową

• skłonność do padania i zbaczania kończyn

• zaburzenia autonomiczne :

• nudności i wymioty

• bladość powłok

PORAŻENIE NERWU JĘZYKOWO - GARDŁOWEGO (IX)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne“

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii“

EPIDEMIOLOGIA:

• bardzo rzadko izolowane

• najczęściej występuje wspólnie z X i XI

ETIOLOGIA:

• patologia otworu ż. szyjnej :

• guzy

• zapalenia

• urazy

• złamanie podstawy czaszki

• guzy tylnego dołu czaszki

• zakrzepica zatoki esowatej

• tętniak tętnicy kręgowej i (lub) podstawnej

• zapalenie opon mózgowych

• choroba neuronu ruchowego (stwardnienie zanikowe boczne)

• jamistość opuszki

PATOGENEZA:

• przebieg nerwu :

nucleus ambiquus (motorius) wychodzi w sulcus lat. post.

nucl. tractus solitarii (czuciowy) medullae oblongatae

nucl. salivatorius inf. (parasymp.)

ma dwa zwoje :

od g. inferius - górny (czuciowy) w for. iugulare

n. tympanicus - dolny (parasymp.) w fossula petrosa

do cavum tympani

opuszcza czaszkę przez

foramen iugulare

plexus tympanicus w spatium parapharyngeum

rr. tonsillares między a. carotis int. i ext.

łukiem do przodu i góry

n. petrosus minor

rr. pharyngei

n.stylopharyngeus

canaliculus tympanicus m. constrictor pharyngis sup.

tunica mucosa

pars superior pharyngis m. stylopharyngeus

pars petrosa ossis temporalis

fissura sphenopetrosa rr. terminales

(do radix linguae)

basis cranii externa rr. liguales

(1/3 tylna języka)

fossa infratempotalis

radix parasympathica ganglii otici

(wł. parasympatyczne dla gl. parotis)

• zakres unerwienia :

• czuciowo :

• bł. śluzowa gardła, migdałków, podniebienia

• smakowo :

• tylna 1/3 część języka

• parasympatycznie :

• gl. parotis

• ruchowo :

• m. stylopharyngeus

• mm. poprzecznie prążkowane gardła

OBRAZ KLINICZNY:

• objawy podmiotowe :

• utrata smaku na 1/3 tylnej gardła

• dysfagia (brak odruchu połykania)

• zniesienie czucia bólu w górnej części gardła

• objawy przedmiotowe :

• zwisanie ku dołowi podniebienia miękkiego (łuku podniebiennego) po stronie

porażonej

• brak odruchu gardłowego i podniebiennego

• podczas fonacji języczek odchyla się w stronę zdrową

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

PATRZ TEŻ:

• zespół opuszkowy

• porażenie nerwu X

PORAŻENIE NERWU BŁĘDNEGO (X)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne“

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii“

ETIOLOGIA:

• choroby rdzenia przedłużonego :

• guzy

• ogniska krwotoczne i rozmiękania

• demielinizacja

• choroby zapalne

• choroby neuronu ruchowego np.SLA

• jamistość opuszki

• tętniaki układu kręgowo - podstawnego

• zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

• polineuropatia zwł. błonicza (ograniczona do nn. opuszki)

• urazy i tętniaki aorty

PATOGENEZA:

• przebieg nerwu błędnego :

nucleus ambiquus (ruchowy)

nucleus dorsalis n.X (parasymp.) sulcus lateralis post.

nucl. tractus solitari (czuciowy) medullae oblongatae

r. meningeus foramen iugulare

(ganglion superius - czuciowy)

r. auricularis r. internus n.XI

fosssa cranii post. membrana tympani

tylno - dolna ściana meatus acusticus internus

ganglion inferius (nodosum) parasymp.

(poniżej foramen iugulare)

n. laryngeus sup.

pars cervicalis

m. constrictor pharyngis inf. (w skł. fasciculus vasonervosus colli)

m. cricothyroideus

bł. sluzowa krtani pow.szpary

głośni

rr. pharyngei przez apertura thoracis sup.

plexus cardiacus

pars thoracalis

(w mediastinum post.)

n. laryngeus reccurens

rr.bronchiales

esophagei

mediastinales

prawie wszystkie pericardiaci

mm. krtanii powyżej dochodzi do przełyku

szpary głośni i w połowie jego długości tworzy plexus esophageus ant. i post.

nad diaphragma tworzy truncus vagalis ant. i post.

• zakres unerwienia :

• ruchowo :

• mm. podniebienia miękkiego, gardła, przełyku, krtani

• czuciowo :

• opona twarda tylnej jamy czaszki

• ucho zewnętrzne

• krtań

• czuciowe, ruchowe i wydzielnicze (parasymp.) :

• narządy kl. piersiowej i j. brzusznej

OBRAZ KLINICZNY:

• objawy podmiotowe :

• mowa nosowa

• chrypka

• zaburzenia połykania

• krztuszenie się

• wyciekanie śliny z ust

• objawy przedmiotowe :

• podniebienie miękkie zwisa po stronie porażenia

• języczek podczas fonacji pociągany jest na stronę zdrową

• czasem tachykardia i niemiarowość rytmu serca

• obustronne całkowite porażenie n.X :

- śmierć gł. z przyczyn oddechowych i krążeniowych

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

• porażenie nerwu IX

• zespół opuszkowy

PORAŻENIE NERWU DODATKOWEGO (XI)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne“

R. Mazur „Podstawy kliniczne neurologii“

ETIOLOGIA:

• uszkodzenie jądra :

• zapalenie rdzenia

• choroba neuronu ruchowego

• jamistość opuszki

• guzy górnej części rdzenia szyjnego

• uszkodzenie pnia nerwu :

• guzy otworu ż. szyjnej

• guzy otworu wielkiego

• wady okolicy ż. szyjnej i otworu wielkiego

• wady rozwojowe zespolenia czaszkowo - szyjnego

• zapalenie wielonerwowe

• rakowatość opon

• jatrogenia chirurgiczna

PATOGENEZA:

• przebieg nerwu dodatkowego :

nucl. ambiquus (motorius) pars cranialis nucl. ambiqui radices craniales

pars cervicalis nucl. ambiqui (C₂ - C₅)

między oliva a pedunculus

cerebellaris inf.

radices cevicales

(między korzeniami tylnymi i przednimi)

przez foramen magnum

połączenie w cavum cranii post.

foramen iugulare

do n. X r. internus na wys. gangion inf. n.X

(radices craniales)

r. externus

na wys. angulus mandibulae

m. sternocleidomastoideus

górna część m. trapezius (?)

OBRAZ KLINICZNY:

• osłabienie rotacji głowy w stronę przeciwną do uszkodzenia

• opuszczenie barku po stronie uszkodzenia

• rotacja łopatki ku dołowi i na zewnątrz

• utrudnienie unoszenia ramienia ponad kąt 90^o

• w obustronnym uszkodzeniu :

• utrudnienie zgięcia głowy ku przodowi i unoszenia jej z pozycji leżącej

• utrudnienie zgięcia głowy ku tyłowi

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

PATRZ TEŻ:

• badanie neurologiczne

PORAŻENIE NERWU PODJĘZYKOWEGO (XII)

W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“

R. Mazur „Neurologia - myślenie kliniczne“

R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii“

ETIOLOGIA:

• jednostronne obwodowe uszkodzenie :

• zmiany zapalne pnia mózgu

• jamistość opuszki

• zakrzep przyśrodkowych gałęzi t. kręgowej

• zespół naprzemienny Jacksona z niedowładem piramidowym przeciwstronnym

• guz

• tętniak t. kręgowej

• rakowatość opon

• wrodzone anomalie rozwojowe okolicy foramen magnum

• np. zesp. Arnolda - Chiariego

• jatrogenia operacyjna

• obustronne obwodowe uszkodzenie :

• choroba neuronu ruchowego

• jamistość opuszki

• zapalenie istoty szarej rdzenia

• obustronne procesy naczyniowe opuszki

PATOGENEZA:

• przebieg nerwu podjęzykowego :

nucl. motorius s. originis sulcus lat. ant.

canalis n. hypoglossi spatium parapharyngeum

tworzy arcus n. hypoglossi

rr. terminales do cavum oris na zewn. powierzchni m. hypoglossus

(linguales)

mm. języka

OBRAZ KLINICZNY:

• jednostronne porażenie :

• porażenie i zanik mięśni po stronie uszkodzenia

• język po wyciągnięciu zbacza w stronę niedowładu

• nie ma zaburzeń połykania i artykulacji

• obustronne obwodowe porażenie :

• obustronny zanik mięśni i ich osłabienie

• nieruchomy język spoczywa na dnie jamy ustnej

• fascykulacje

• dyzartria

• niewielka dysfagia

ROZPOZNANIE:

• vide badanie neurologiczne

RÓŻNICOWANIE:

• jednostronne ośrodkowe porażenie n. XII :

• miernie zaznaczona dyzartria

• zbaczanie języka w stronę niedowładu kończynowego

• obustronne ośrodkowe porażenie n. XII :

- vide zespół rzekomoopuszkowy

PATRZ TEŻ:

• zespół rzekomoopuszkowy

• badanie neurologiczne

1/21

Porażenia nerwów czaszkowych

10

---