KKK WYKŁAD 1, 20.02.2006 r.

- trzeba zdefiniować sam termin KKK.

- wbrew pozorom, termin do zdefiniowania jest dosyć prosty.

- KKK: geograficznie (dawniej „Daleki Wschód”, ale termin odpowiedni tylko dla Zachodu, gdy przyjmiemy, że Europa jest centrum świata).

- „Daleki Wschód”, to ostatni region, do którego dotarli Europejczycy, próbowali go oczywiście skolonizować, na pewnych terenach to się udało, ale nie na wszystkich. To był bardzo ponury okres w historii.

- początek: „Wojna Opiumowa”. (w sumie były dwie wojny opiumowe).

I Wojna Opiumowa 1839 - 1842 - zakończona traktatem nankinskim, Europa narzuciła bardzo niekorzystne warunki Chinom.

Wojna toczona była w imię handlu narkotykami, bo Chińczycy wprowadzili zakaz sprzedaży opium. Jednak Europejczycy łatwo pokonali Chińczyków i to tylko po to, bo Chiny chciały ratować swoich ludzi przed zgubnym wpływem opium. Także wojna wybuchła po to, by mieć możliwość spokojnego handlu opium.

- kontakty Europa - Daleki Wschód były traumatyczne dla wschodu, pozostawiły niechęć do Europy, obecny nawet do dziś, np. w Chinach.

- Europa weszła w kontakty z Dalekim Wschodem w 19 wieku. Dotychczas kraje te były zamknięte, odizolowane od reszty świata, nie chcieli mieć nic wspólnego z drapieżnym Zachodem. Ale nie udało im się uchronić, bo Europa była znacznie lepiej rozwinięta technicznie.

- rozwój wschodu i zachodu szedł odmiennymi ścieżkami. Europa była w fazie szczytowej ekspansji, a wschód był zamknięty i Chiny i Japonia.

Japonia

Japonia była zamknięta od 17 wieku, od ustanowienia szogunatu Tokugawów.

W Japonii chrześcijaństwo zostało zdelegalizowane. Były nawet stracenia chrześcijan (np. w Nagasaki). Nie wolno też było przybijać do J. statkom przez 250 lat. Jedynie Holendrzy (m.in. dlatego, że byli to protestanci i nie interesowała ich ewangelizacja) mieli prawo prowadzenia handlu, ale bardzo ograniczonego. Jedynie kilka statków na rok mogło wpływać do Nagasaki.

Nagasaki było oknem J. na świat, tutaj docierały chińskie towary. To był jedyny port, gdzie Holandia może docierać, ale tylko do jednej z portowych wysepek i to otoczonych palisadą. Wyspa ta, pilnowana była wojskami szoguna, załoga holenderska spędzała tu kilka miesięcy, gdy przybywał kolejny statek, to wymieniali się ze sobą. Dziś jest tam muzeum. Przez 2 i pół wieku, był to jedyny kontakt ze światem. (Ta wyspa, to Dejima). Jest jeszcze szczelniej zamknięta, niż Chiny, nie chce mieć ze światem nic wspólnego, pragnie jedynie kontynuować swoją tradycję.

Korea

Tutaj sytuacja rysuje się podobnie. Kraj zamknięty, jedyny port kontaktowy, to Pusan. Korea jest małą repliką Chin, tylko na znacznie mniejszą skalę.

Chiny

Minimalny kontakt następował przez Kanton, to tutaj portugalscy kupcy przybywali, a potem brytyjscy. Portugalczycy mogli osiedlić się na małym skrawku ziemi i dwóch wysepkach (m.in. Makau). [na marginesie dodał: Hong Kong - terytorium wydarte przez Brytyjczyków.]

- Te dwa światy stykają się ze sobą. Zachód się rozrasta (Wielka Brytania, Holandia, potem Francja). Wybucha:

II Wojna Opiumowa 1858 - 1860

Francja już bierze w niej udział. Chiny nie są zainteresowane handlem, nowymi towarami. Pragną jedynie, by zachód dał im spokój. Ale to się nie uda.

Kolebką kultury KKK są Chiny, najstarsza cywilizacja świata, która zachowała ciągłość, są z tego dumni, dlatego też patrzą na Europejczyków, jako na barbarzyńców.

XIII w - podbój Chin przez Mongołów.

XVII w - podbój Chin przez Mandżurów,

PISMO

Jest jednym z kryteriów do wyznaczenia obszaru KKK, to bardzo ważny element. Pismo jest bardzo stare i trudne, nie wiele się zmieniło. Pierwsze znalezione znaki chińskie odkryto na kościach zwierząt i żółwich skorupach, pochodzą z 1 połowy 2 tysiąclecia pne. Geneza pisma jest magiczno-religijna, a nie ekonomiczna, jak to zazwyczaj bywało.

Japonia i Korea przejęły pismo chińskie do zapisu swojego języka. W połowie 15 w, Korea tworzy swój język pisany alfabetyczny (bo pismo chińskie nie było najlepsze do zapisu języka koreańskiego i japońskiego).

Wietnam też przejął pismo chińskie, ale wtedy obszar Wietnamu był inny niż obecnie. Współczesny kształt kraju porównywany jest do koszyka z ryżem na zgiętym kiju. Ale tak wygląda dopiero od 200-250 lat. Wcześniej to dzisiejszy pn Wietnam. Stolicą jest Hanoi, tradycyjne i historyczne, a Sajgon to miasto bardzo nowoczesne. Południe - część cywilizacji Kmerów.

Na początku KKK był zwarty. Zaczął się od Doliny Żółtej Rzeki, tu początek i rozwój cywilizacji chińskiej. Chińczycy sami stworzyli swoją cywilizację, nie tak, jak Europejczycy.

Z Doliny Wielkiej Rzeki Kultura rozprzestrzenia się na PN, aż do Korei, potem i na pd.

IV-III w pne - pierwsze kolonie na terenach Korei, choć państwo koreańskie jeszcze nie istniało. Różne ludy przejmują elementy K chińskiej, na przykład pismo, także instytucje polityczne, prawo, architekturę, sztukę. (np. ludy syberyjskie).

1. IV w pne - I w pne K z dorzecza Żółtej Rzeki opanowuje płw. Koreański.

2. Przenikanie K chińskiej na wyspy japońskie, 2 kanałami:

- bezpośrednio z Chin

- poprzez pośrednictwo Korei (głównie w pierwszych wiekach Korea ma większy wpływ niż Chiny)

V-VI w K chińska szeroko przenika na wyspy japońskie.

c. najpóźniej Wietnam (dzisiejszy pn).

Wietnam dobrze zachował chińską cywilizację, za wyjątkiem pisma - jest łacińskie. Chińskie ideogramy w połowie XX w zostały odrzucone, już w XIX w pisma używali tam misjonarze francuscy.

KKK: OBSZAR

- dzisiejsze Chiny (tu sformowana cywilizacja)

- płw. Koreański (wierna kopia cywilizacji)

- Wietnam (też wierna kopia)

- Japonia (nieco odrębna, bo to wyspy, obszar geograficznie izolowany)

- liczne ludy stepowe także ulegały sinizacji.

Dynastia mandżurska nie była w stanie zmienić Chin, na odwrót, najeźdźcy byli sinizowani. Zdobywcy przejmują K tych, co podbili!

KKK - grupa społeczna, która przejęła i rozwinęła K konfucjańską (prawo, instytucje polityczne, światopogląd).

Konfucjanizm - i filozofia społeczna i prawo i system wiedzy, instytucje, etyka, polityka, moralność, ideologia, która uformowała ten region.

Kryterium wyznaczania przynależności do KKK:

- pismo

- konfucjanizm

System był przejmowany dobrowolnie, bo jako wytwór wyższej cywilizacji!

Do dziś się konfucjanizm przejawia w:

- systemie politycznym w Japonii

- w sposobie zachowywania się (przykład F.: np. na randce w Japonii)

Tradycja konfucjańska powstała w V w pne. System tworzy się przez kilka wieków.

III-II w pne - fundament zjednoczonego cesarstwa.

VI w - Akademia Konfucjańska.

III w - wielki mędrzec Mencjusz.

Chiny powstały III-II w pne, jako Zjednoczone Cesarstwo. Jednoczą się odrębne państewka, pokrewne kulturowo. Było państewek kilkadziesiąt, napadały na siebie (podobnie jak w Grecji), tworzyły się różne sojusze, do czasu aż Han podbija inne, trwa to kilkadziesiąt lat.

Powstaje Cesarstwo Chan - 4 w pne. Tu Chiny się formują, jako jednolite państwo. To było bardzo ważne, do dziś „Chan”, to etniczny Chińczyk, coś jak Piast o Polaku. Nazwa Chiny pochodzi także od Chan. Jest to cesarstwo, które niezmiennie trwa ponad 2000 lat.

221 pne - zjednoczenie

1911 - upadek (rzymskie ces. upada już w V w).

Przez długi czas była to najbardziej rozwinięta cywilizacja na świecie. Przez pewien okres Europa była bardzo zacofana w stosunku do Chin czy cyw. Islamu i to przez ponad 10 wieków.

Bacon wymienia 4 wynalazki, które najbardziej zmieniły świat. Nie zdawał sobie sprawy z tego, że wszystkie są chińskie! A są to: druk, papier, kompas, proch.

Robert Temple w „Geniuszu Chin” wymienia wynalazki, połowa, a może i więcej wynalazków, na których opiera się świat, to wynalazki chińskie. Począwszy od nawozów, aż po spinki do włosów. Chiny były najlepiej rozwinięte technologicznie, od nich przejmowano technologie, z Europą włącznie, np. jedwab, przez długi okres, oprócz Chińczyków, nikt go nie umiał produkować. (dopiero w 9 w mnisi nestoriańscy wywieźli w łodygach jedwabniki do Bizancjum).

Cyw. Chińska jest najbardziej oddaloną cywilizacją od zachodniej i politycznie i mentalnie, wszystkim. Ciężko jest przełożyć ich kulturę na nasze terminy, bo pojęcia są nieadekwatne i na odwrót. Bo np. Bliski Wschód jest odrębny kulturowo, ale oni dają się zrozumieć, jesteśmy w stanie ich pojąć. A Chiny, to jakby inna planeta.

Marks - formacja azjatycka (nie pasuje do feudalizmu).

Levi - Strauss, pisał o przeciwstawianiu Kultury - Naturze. A tutaj to w ogóle nie znajduje odniesienia. Kultura jest przedłużeniem Natury! Jest to jednorodny twór. Coś, co nie jest przyrodą, jest degradacją. Kultura jest wartościowa tylko wtedy, gdy jest przedłużeniem przyrody. Nie ma podziału na:

- świat natury i kultury.

- świat materialny i duchowy.

- świat społeczny i indywidualny.

Te podziały pojawią się później, dopiero, gdy przybędzie kultura z zachodu.

Kołakowski i Malinowski byli przekonani, że nie może istnieć społeczeństwo, gdzie normy nie są wyprowadzone z religii. Religia była koniecznym i niezbędnym fundamentem kultury. Kołakowski: jeśli nie ma boga, to trzeba go wymyślić, bo wtedy nie ma moralności.

TU JEST INACZEJ. KONFUCJANIZM NIE JEST RELIGIĄ!!!

Jest to świecki system filozoficzno-moralny, normatywny. A więc, może istnieć społeczeństwo bez religii. Wielka cywilizacja, która nie potrzebowała i nie stworzyła religii! A wszędzie indziej religia jest podstawą. (Istniał co prawda buddyzm chiński, ale nie odegrał on dużej roli, tak jak religia u Żydów, Chrześcijan, Chrześcijan Hindusów czy w Islamie).

Nie ma tu pojęcia grzechu i zbawienia, życia pozagrobowego. Wszystko odbiega od znanych nam schematów. To czemu ludzie przestrzegają norm, skoro nie czują strachu? Otóż, duch ojca może żyć nawet 2 - 3 pokolenia, potem umiera, chyba, że nie jest karmiony, bez ufiar umrze wcześniej, stąd tak ważne jest posiadanie męskich potomków. Nie ma rzeczywistości wiecznej nadprzyrodzonej, nie ma metafizyki.

Chińczyk nie może też być ateistą, bo nie może wierzyć czy nie wierzyć w coś, co w ogóle nie istnieje w tamtej rzeczywistości!

Nie ma metafizyki, stąd wielu ludzi powie, że nie ma filozofii, bo filozofia, to głównie ontologia i epistemologia. Ale zakłada problem poznania, a tu wszystko jest dostępne

i wiadome.

KKK to ogromny obszar, konfucjanizm, pismo i niesamowita odrębność. Sami Chińczycy stworzyli określenie na ten krąg kulturowy: świat cywilizowany i barbarzyński. Podobnie, jak u Greków. Cywilizacja = KKK. Cywilizowany jest ten, który przejął cywilizacje chińska,

a przejawem tego jest posługiwanie się pałeczkami. Same Chiny nie czują potrzeby szerzenia swojej kultury, wręcz przeciwnie, odcinają się od barbarzyńców.

WYKŁAD NR 2 - 27.02.06 r.

- wykład 1: ci znaczy termin KKK, pokazanie odmienności od Europy, charakterystyka.

- wykład 2: uszczegółowienie jednej z cech: areligijnego charakteru K Dalekiego Wschodu (Chiny, Japonia, Korea, Wietnam).

- większość sądzi, że nie może istnieć kultura bez religii, religia uprawomocnia normy moralne - to bardzo popularna, ale błędna teza (a sądzili tak np. Weber, Kółakowski). Przykładem na błędność tej tezy jest KKK.

- Kołakowski „Jeśli nie ma Boga”: Flis go ceni, ale twierdzi, że ta książka, to upadek jego umysłu. Kołakowski twierdzi, że jeśli boga nie ma, to trzeba go sobie wymyślić, bo nastąpi upadek i chaos. A to nie prawda, Chiny są przykładem tego, że może istnieć K bez podstaw

w religii. Nie tylko istnieć, ale i dominować na całym świecie. (dla porównania ces. rzymskie przetrwało tylko 2 tysiące lat). A tutaj dlużej, na dodatek w wielkim ładzie i porządku. Metaforyczna nazwa K chińskiej, to „Kultura bez grzechu”.

- punkt wyjścia: teza Ruth Benedict „Chryzantema i miecz” : „Wzory Kultury japońskiej.” Ukazała się w czasach II wojny światowej, polskie tłumaczenie wyszło w roku 1999. jest to najlepsza jej książka według Flisa, choć pisała także o np. Indianach amerykańskich, ale mało oryginalnie => „Wzory Kultury”. Ale „Chryzantema i miecz”, to jedna z najważniejszych książek w antropologii światowej XX w, a także w jej dorobku. Dlaczego?

1. Jest to najlepsze studium K japońskiej, a napisane przez osobę, która w życiu nie była w Japonii, nie znała języka i nie miała bezpośredniego kontaktu z K i ludźmi.

2. Sami Japończycy bardzo cenią tą książkę, mimo, że obecnie niektóre tezy się zdezaktualizowały, po 50 letniej amerykanizacji Japonii. Japonia staje się coraz mniej japońska, ale nie tylko Japonia, Chiny także czy Polska…=> dyfuzja elementów elementów.

Drugie ważne dzieło, to książka Japonki Chie Nakane „Społeczeństwo japońskie”. Jest ona antropologiem, kształciła się w Anglii, dzięki temu potrafi spojrzeć na Japonię zarówno od wewnątrz, jak i od zewnątrz.

Żeby zacząć poznawać Japonię, trzeba mieć bazę, którą uzyska się po przeczytaniu tych dwóch książek.

Ruth Benedict była w zespole antropologów, których pentagon powołał w okresie wojny z Japończykami. W 1 roku wojny sukcesy odnosiła Japonia, USA sobie nie radziło, byli ciągle zaskakiwani. A to dlatego, że z punktu widzenia USA, Japończycy zachowywali się zupełnie nieprzewidywalnie. A prowadzenie wojny z kimś z własnego kręgu kulturowego (I wojna światowa), a z innego (Japonia), to dwie zupełnie odrębne kwestie.

Dowództwo doszło do wniosku, że żeby odnieść sukces, trzeba zrozumieć mentalność Japończyków. Bo mogli Japończyków zakatować na śmierć, a ci i tak nie zdradzą, a gdy np. zagrozili, że opublikują ich zdjęcia w gazetach - od razu wszystko zdradzali. Czemu tak było? Trzeba się właśnie tego dowiedzieć.

Dlatego też pentagon powołał grupę ekspertów, by znaleźć wzory zachowań Japończyków, a potem przeprowadzi się szkolenie żołnierzu amerykańskich, by wiedzieli, jak postępować.

I właśnie z tych zdobytych materiałów, powstaje „Chryzantema i miecz”.

„Chryzantema i miecz” wprowadza dychotomiczny podział dla wszystkich kultur świata. Dzieli je na:

KULTURY WINY I KULTURY WSTYDU.

Kultury winy

Opierają się na pojęciu grzechu. Wpajają jednostce normy moralne - jako absolutne, bo religijne. Nacisk jest położony na rozwój sumienia.

Kultury wstydu

Nie odwołują się do pojęcia grzechu, bo go nie znają. Absolutyzują pojęcie honoru i opinii publicznej. Następuje zewnętrzna ocena zachowania człowieka. Sankcje są zewnętrzne. Wstyd jest reakcją na krytykę innych, albo gdy człowiekowi zdaje się, że stał się przedmiotem drwin.

Natomiast poczucie winy rodzi się wtedy, gdy ma się poczucie złamania norm i to rodzi wewnętrzny dyskomfort.

Ze wstydem jest inaczej. Sam fakt złamania normy nie jest ważny! Staje się ważny dopiero wtedy, gdy jest zauważony przez innych, bo wtedy staje się faktem zewnętrznym. Nie dzieje się nic złego, dopóki jesteśmy wstanie to ukryć. Gdy nie potrafimy => pojawia się wstyd i sankcje, jak ostracyzm, wyszydzenie.

2 modele kontroli społecznej

1. Poprzez wpajanie norm, internalizację ich, one stają się częścią naszej świadomości, gdy nie są przyswojone, to jest to patologia. Jednostka nie musi spotykać się z innymi, by mieć wyrzuty sumienia, lęk przed brakiem zbawienia. Sankcje są wewnętrzne.

2. Sankcje są zewnętrzne. Narzędziem wychowania jest wstyd i potępienie, ale tylko, gdy czyn zostanie zauważony.

Oba te modele mają swoje ograniczenia. Wina zdaje się być bardziej efektywna, ale tylko pozornie. Również oba systemy stworzyły sposoby oczyszczenia się z winy.

Ad.1. wina => można się łatwo z niej oczyścić: spowiedź, skrucha, zadośćuczynienie.

Ad. 2. wstyd => oczyścić się nie można. Sankcje są dużo bardziej bezwzględne. Wstyd nie opuszcza nas do końca życia, dlatego tak bardzo trzeba uważać, by nie postąpić niewłaściwie.

Japońskie przysłowie: „Wstyd przypomina bliznę na drzewie, która nie zniknie, lecz powiększa się z czasem”.

Inne: „Żadnym krawcom nie udało się uszyć fartucha, który zakryłby poczucie wstydu”.

U nas wstyd też jest obecny, jest funkcją grzechu, wtórny do winy. Jest częścią poczucia winy, możemy się wstydzić nawet wtedy, gdy nie wiemy, że złamaliśmy jakąś normę.

KKK wstyd - to lęk przed utratą twarzy, honoru, strach przed odrzuceniem przez innych. Konfucjusz: „Człowiek szlachetny, to taki, który, co to wstyd.”

Wstydem okrywa się prostak, bo lekceważy normy, albo nie potrafi im sprostać => pogarda dla niego, lub też nie wie co dobre, a co złe.

Chiny i Japonia - najwyższą wartością jest dobre imię. To daje szacunek innych. Zadraśnięcie na imieniu jest źródłem hańby.

Fragment jednego z mitów japońskich:

W mitycznych czasach, wyspy japońskie zamieszkiwane były przez bogów. Yamatoto zobaczyła zwiniętego węża, krzyknęła z przerażenia. Wąż zamienił się w człowieka. Małżonek zdenerwował się, że uczyniła mu wstyd brakiem opanowania. Porzucił żonę, a ona się zabiła. Nie wolno tracić nad sobą panowania, tylko prostacy mogą być spontaniczni. Od dzieciństwa jest wpajane uczucia wstydu, głównym elementem edukacji jest: „Będą się z ciebie śmiali”.

Pojęcia zła i dobra są nieobecne, jedne zachowania są dopuszczalne, a inne nie. Jedyną metodą zmycia wstydu jest samobójstwo.

Maria Ossowska „Studium na temat moralności” - K nie ma świadka, który by zaglądał do naszego życia. Grzech jest patologiczną relacją z bogiem.

K nie zakłada istnienia boga, obserwatora, jednostka odpowiedzialna jest przed społeczeństwem. Głównym instrumentem kontroli społecznej jest poczucie wstydu.

Chie Nakane pisała, że: roli nie pełni tu religia, a świecka moralność. Muszę coś uczynić, bo robi to także ktoś inny, a gdy tego nie zrobię, to będą się ze mnie śmiali. To ma wpływ na decyzje. To właśnie Ruth Benedict nazwała K wstydu.

Sumienie jest wewnętrzną instytucją oceniającą postępowanie nas samych. K japońska i chińska uformowały inne koncepcje sumienia.

1. W Europie, gdy mówi się, że człowiek jest bez sumienia, to jest to bardzo pejoratywne określenie. Znaczy, że jest on pozbawiony poczucia winy, łamie normy społeczne. Jest to człowiek zły.

2. W Japonii: gdy mówi się, że człowiek jest bez sumienia, to jest to najwyższą pochwałą. Jest to człowiek doskonale uspołeczniony, podporządkowuje się grupie, bezrefleksyjna gotowość jest najwyższą cnotą.

W historii Chin czy Japonii nie postaci przypominających Kopernika, Kolumba, brak wielkich indywidualności, które potrafiły odrzucić normy, brak tego typu bohatera, który burzy ład społeczny. Nawet jeśli miał rację, to nie jest wychwalany, wręcz przeciwnie.

Ideał: konformista, człowiek bez sumienia, sumienie przeszkadza, bo wtedy jednostka zaczyna oceniać normy, a ona ma tylko się podporządkowywać, a nie zastanawiać, nie wartościować. Jedynie wykazywać posłuszeństwo. Ideał jest zewnętrznie sterowalny, a sumienie wprowadza czynnik wewnętrzny.

W konfucjańskiej koncepcji nic nie powinno stać pomiędzy nakazami społecznymi, a działaniem jednostki.

Przykład: lata '40, Kowno, obecna stolica Litwy, konsul japoński zaczął wydawać Żydom wizy do Japonii. Inne placówki trzymały się ściśle procedur, a ten konsul postanowił się im sprzeciwić i uratować tych ludzi. Został upomniany przez centralę japońską, ale nadal robił swoje. W końcu zabrakło mu standardowych wklejek wizowych, zaczął więc je robić na zwykłych kartkach. Wydał wizy 5 tys. Żydów, zanim go odwołali. Dotarli do Japonii i ocaleli. Jednak o tym konsulu słuch zaginął. Po kilkudziesięciu latach ci Żydzi chcieli go odnaleźć. Ale on już nie żył. W USA była żona, powiedziała, że umarł w nędzy, jako wyrzutek społeczny. Japoński Szindler. Mieli okazję Japończycy „wypromować” do i poprawić wizerunek Japonii w świecie, zniszczony głównie II wojną światową. Ale nikomu to do głowy nie przyszło. Pisała o nim prasa na zachodzie, ale w Japonii milczeli wszyscy, elity były zakłopotane tym, że zachód promuje na bohatera człowieka, który zasłużył na potępienie, bo zachowywał się samowolnie. Nawet jeśli samowola służyła szlachetnym celom, nie ma to znaczenia.

2 przykłady działania sankcji wstydu z życia Flisa:

1. w '94 przebywał w Chinach. Tam na targach były osobne ceny dla tubylców

i „długonosych” (czyli białych). Targować się można było, nawet ostro, ale cena chińska była niedostępna. Ale to miało sens tylko wtedy, gdy nikt nie patrzył. Jeśli był chociażby jeden świadek, to kupiec blokował się, nie ustępował i nie zbijał ceny. Woleli nie sprzedać nic, niż publicznie wycofać się z tego co powiedział (pierwotnej ceny). Jak powiedział 12 juanów, to za tyle musiał sprzedać.

2. Amsterdam (wg Flisa najwspanialsze miasto Europy). Tu mieszkał w akademiku. Było dwóch Chińczyków i Arab z Kairu. Zachowanie ich skrajnie różne. Arab Said - na uniwersytet szedł raz na dwa tygodnie, tak to imprezowa, palił haszysz (często z Flisem). Pewnego dnia na świetlicy zepsuł się telewizor. Said ot tak powiedział, że to jeden z Chińczyków zepsuł telewizor, ten chciał go za to pobić, a Said był bardzo zdziwiony. Said to odwołał, powiedział, że telewizor zepsuł Niemiec. Chińczyk potem pytał, jak Said mógł coś takiego powiedzieć publicznie?! Said się zdziwił, bo gdy to mówił, to był obecny on i tych dwóch Chińczyków, na dodatek przyjaciół. Przyjaciół dla Chińczyka, gdy jest już jeden świadek, to jest to sytuacja publiczna.

KKK - WYKŁAD 6.03.2006

Kultura religijna dla socjologa odnosi się do 2 warstw:

• aksjo-normatywnej - służy integracji społ., strukturalizacji zachowań, kontroli społ.)

• symbolicznej - (komunikacja)

W Chinach (Korei etc.) nieobecność religii na poziomie aksjo-narmatywnym, a mimo to są te normy bardziej przestrzegane.

Więc jaki jest podstawowy sposób odwoływania się do przestrzegania norm?

W Europie jest prawo ustanowione w innym świecie, które przychodzi do naszego świata a łamanie go powoduje konflikt z absolutem - u Konfucjusza nie ma czegoś takiego.

W Chinach uzasadnienie przestrzegania norm ma charakter odwołania się do tradycji.

TRADYCJA - odwołanie się do Złotego Wieku, kiedy świat był lepszy, żyli wtedy legendarni cesarze, którzy przez swe nienaganne zachowanie ukazali pewien wzorzec zachowań, które należy naśladować. Tradycja jest jednoznacznie dobra, należy ją pracezyjnie naśladować. Jest źródłem siły ale też przekleństwem konfucjanizmu/ Chińczyków (konserwatyzm) - jak ktoś chce wprowadzić coś nowego, to udowadnia, że to rozwinięcie lub uściślenie starych idei / wstręt do nowości.

Konfucjusz (VI/V BC) odwołuje się do b. bogatej trad. Chińskiej. Mówi: „Ja niczego nie tworzę, tylko przekazuję tradycję starożytnych, których szanuję i miłuję”. Uważa, że jego rola to zebranie i kodyfikacja prawa istniejącego wcześniej.

ŚWIATOPOGLĄD KONFUCJUSZA

1. Normy zwyczajowe, etyczne są racjonale (b.ważne) i zgodne z tradycją. Powinny być tak skonstruowane, by ludzie postępowali rozumnie.

2. Możemy o nim powiedzieć, że jest agnostykiem - nie wypowiada się w sprawach istnienia Boga, był b. sceptyczny/wstrzemięźliwy, nie ma 1 zachowanego zdania, w którym mówiłby o Bogu, ale też nie zaprzecza.

3. uważa, że gdzie nie sięga rozum, tam nie warto się zapuszczać (racjonalista), spytany o duchy odpowiada: „Jeszcze ludziom nie umiesz służyć, a już chcesz duchom służyć”. Spytany o śmierć odp.: „Póki nie pojąłeś życia, jak możesz śmierci służyć?”. Uchyla odpowiedzi, nie chce wchodzić w obszary spekulacji, bo nic dobrego z tego nie wyniknie.

To stanowisko wzbudziło podziw u przedstawicieli francuskiego oświecenia i przywoływali oni Chiny jako przykład największej cywilizacji, w której brak odwołań do Boga - zaczął Spinoza, który tłumaczył wydarzenia z Biblii w racjonalny sposób; Wolter: „Żadnych dogmatów obrażających rozum ludzki”.

4. istnieje integralny związek duszy i ciała - dusza też obumiera.

5. uczynił 1 odstępstwo co do świata, do którego istnienia nie był przekonany - zaakceptował kult przodków, bo to cementuje rodzinę, jest to system wierzeń, który jest funkcjonalny (mężczyźni żyją jako duchy dopóki się im składa ofiary).

6. rodzina jest największą wartością i wszystkie inne instytucje powinny być na niej wzorowane, państwo też.

ZASADY MORALNE KONFUCJANIZMU

• ogromny szacunek do starszych

• posłuszeństwo rodzicom, zwłaszcza ojcu

• w Korei za cudzołóstwo idzie się do więzienia

• rozwód jest niedopuszczalny

Stary Testament jest dla Chińczyków skrzyżowaniem kryminału z pornografią. W pismach konfucjańskich świat jest opisany taki, jaki powinien być (czasem podane jak nie należy postępować, ale to jest wtedy podkreślone). W „Wartościach Wschodu i wartościach Zachodu” opisane jest chrześcijaństwo jako religia przemocy. Pomimo braku podstaw religijnych, konfucjanizm jest bardziej humanitarny niż chrześcijaństwo.

Etyka Zachodu ma wartość antropocentryczną.

Wschód - kosmocentryzm (wszystko ma wartość) - kosmos jest złożoną całością duchowo-materialną (brak przeciwstawiania ducha i materii), dobre dla człowieka nie jest to, co służy człowiekowi, tylko to co służy kosmosowi jako całości - skoro człowiek stanowi organiczną cząstkę kosmosu, to skoro zniszczy kosmos to też zniszczy człowieka.

Zachód ostatnio to zrozumiał, jak zobaczył, że rozwój przemysłu niszczy środowisko naturalne, ale zaczyna dbać o środowisko nie dlatego, że przemysł niszczy kosmos, tylko dlatego, że obniżyła się nasza wartość życia.

Europa - wartością jest działanie.

Azja - nie - wartość to kontemplacja.

Chiny - też nie, bo to zagraża równowadze kosmosu, wystarczy, że nasze zachowanie zacznie odbiegać od tradycyjnych wzorców, to spowoduje chaos. Dlatego ideałem jest POWŚCIĄGLIWOŚĆ.

Kosmos to nie jest miejsce ścierania się sił dobra i zła, brak morderstw w rodzinie i kazirodztwa.

W Europie - Bóg jest dobry i wszechmogący, więc to on musiał wprowadzić cierpienie do świata, bo albo nie jest dobry albo nie jest wszechmogący (tak twierdzą Chińczycy o chrześcijaństwie).

Są 3 typy światopoglądów na temat świata:

1. hinduski - świat jest tak zły, że nie warto go poprawiać, bo i tak się nic nie da zrobić

2. żydowski - mieszany

3. chiński - świat jest dobry, apoteoza świata.

Konsekwencje takiego światopoglądu - nie należy działać, bo każda zmiana to degeneracja, jeśli ludzie będą się zachowywać godnie z normami, to będą powtarzać świat dobry, nasze zachowania w skali mikro mogą wywołać zamęt w kosmosie.

Idealny władca - siedzi na tronie, nic nie robi i ma twarz zwróconą w str południa, jego zadaniem jest składanie ofiar.

ETYKIETALIZM - baaaaaaaaardzooooooooo ważna jest etykieta, nieznajomość etykiety deprecjonuje człowieka, a jeszcze gorzej jak zna etykietą a jej nie przestrzega - to oznacza brak szacunku, dyskryminuje tę osobę od str moralnej.

Konfucjusz mówi o księciu, który nie godny jest swego urzędu, bo jest tak niedbały, że pokazuje się swojej służbie bez przepisowego nakrycia głowy (są 2 rodzaje nakryć głowy - używane w domu i na zewnątrz).

WYKŁAD Z KKK 13.03.06

Jedną z cech światopoglądu konfucjańskiego jest kosmoidalna jedność kosmosu / świata. Świat to harmonijna całość, przeciwieństwa się uzupełniają i muszą mieć uzupełnienie bo inaczej byłby chaos. Istnieje organiczny związek między człowiekiem i przyrodą, między duchem i materią. To co jest doskonałe to przyroda, więc człowiek może być doskonały, gdy stosuje się do praw natury, bo to natura czyni go doskonałym.

Tę harmonię można bardzo łatwo zaburzyć, gdy działania jednostki będę się oddalały od przyjętych zachowań.

CHINY	EUROPA
Kosmocentryzm	Antropocentryzm (Biblia - panowanie człowieka nad światem)
Kosmowitalna jedność	Duzlizm człowieka i przyrody
Konserwatyzm	Zmienność
Zbiorowość	Indywidualność
Brak słowa kultura	Obecność słowa kultura

C. Levi-Strauss mówi, że dualizm kultury i natury jest uniwersalny dla wszystkich kultur.

ETYMOLOGIA SŁOWA KULTURA W EUROPIE

Łac. Cultura = hodowla zwierząt lub uprawa roli

Cultor = rolnik, hodowca

Termin ten jest nasiąknięty aktywistyczną treścią, aspekt działalności człowieka, wiąże się z podporządkowaniem przyrody do potrzeb człowieka, do własnych celów.

Kultura jest opozycją do natury w tym rozumieniu - udomowione zwierzęta, rośliny nie rosnąć dziko. Ingerencja człowieka w przyrodę, to co sztuczne, będące antytezą przyrody - to kultura.

Cyceron: cultura mentis = uprawa umysłu / uprawa ducha

Odrywa ten termin od rolnictwa, termin przenośny określający filozofię. Umysł wyćwiczony filozoficznie zostaje przyrównany do uprawy roli, przeciwstawiony prostakom (roślinom dziko rosnącym).

J.J. Rousseau - nowe rozumienie kultury oparte na dualizmie człowiek cywilizowany - człowiek w stanie natury

Johann Gottfryd Herder (romantyzm) - kultura to 2 narodziny człowieka, nie można być człowiekiem, jeśli nie jest się zakorzenionym w kulturze.

Ta dychotomia jest bardzo mocno zakorzeniona w umysłach zachodnich.

Chiny: brak słowa kultura, do połowy XIXw. Nie mieli słowa wolność.

Próby przetłumaczenia → WEN [łen] rzeczownik, który ma b. Wiele znaczeń, m.in. to co by się odnosiło do kultury:

Pierwotny pień / znaczenie → wrór → z tego rozwinęły się 2 ciągi znaczeniowe (uproszczenie)

• wzór → symbol → pismo → literatura

• wrór → ozdoba → ogłada → kultura

Kompozycja oparta na wzorach przenika cały kosmos, kosmos się nie zmienia tylko odtwarza za pomocą wzorów. Obowiązkiem człowieka jest podporządkowanie się prawom natury, zasadom funkcjonowania tego świata.

KULTURA: to coś co powinno naśladować naturę

To nie jest negacja przyrody

To nie jest kreacja człowieka

Kreacja przyrody (twórca nie tworzy wzoru, tylko stosuje się do pewnego wzoru już istniejącego)

Wzbogaca przyrodę, ale jej nie neguje

Ma wartość tylko wtedy gdy jest ograniczoną częścią natury

Ten pogląd przenika na wskroś konfucjanizm, obecny też jest w taoizmie, może nawet ostrzej wyartykułowany (człowiek nie powinien stanowić prawa, bo prawo powinno być 1 dla wszystkich, a przecież ci ludzie się różnią).

TWORZENIE SZTUKI

Intymność malowania i pisania

Malowanie i pisanie mają 1 pień, bo w obu maluje się pędzelkiem.

Kaligrafia to estetyka wzoru.

Występuje silna stylizacja.

B.dużo malarstwa pejzażowego.

Często dodany fragment poematu na obrazie - działa podwójnie na odbiorcę

Jak się nie rozumie jakiegoś słowa to w Europie się literuje, a w Chinach rysuje palcem w powietrzu (bardzo ścisły związek pisma z obrazem).

Chińskie miasta są budowane na planie kwadratu - zgodnie z zasadami geometrii, jest to wyznaczenie 4 str świata.

Kwadrat - symbol ziemi, koło - symbol nieba (istnieje harmonia między nimi)

Miasto ma w swej naturze odbijać kult ziemi (??? Chyba - nie mogę się doczytać)

Przykładem jest Nara (stolica Japonii w latach 710-784), gdzie nazwy ulic i ich układ to kopia miasta chińskiego. Są tam 2 rzeki, które łączą się na południe od miasta - przy planowaniu miasta wzięty był pod uwagę krajobraz - góry, rzeki, wiatr (feng-shui - jak siły działają na poszczególne części miasta)

Geomancja - feng-shui = nauka o wietrze i wodzi (są to 2 podstawowe żywioły)

CHARAKTERYSTYKA BUDOWNICTWA

• pagody - u stóp miasta, przy spokojnym zakolu rzeki, z dala od strumieni

• pałac - środek dzielnicy w mieście

• środek to najdoskonalszy kierunek w wszystkich 5 (4 kierunki geograficzne + środek), dlatego Państwo Środka, ideogram środka to strzała z łuku trafiająca w środek tarczy

• lokalizując budowlę domu, sadzenie drzewa zwraca się uwagę na dili, feng-shui, jin-jang

• budowle są niskie na planie kwadratu lub koła

• bramy przypominają góry z centralnym szczytem w środku

• architektura jest tym lepsza im bardziej przypomina przyrodę

• chińskie pagody przypominają sosny

• cechy: harmonia, umiar, symetria - te zasady wynikają z działania praw natury

Mauzoleum (nie wiem kogo) w stolicy Tajwanu - Tajpej to kompleks 3 budynków na 3 sztucznych wzniesieniach, budynek w środku wyższy, przywodzi na myśl łagodną góry, kt wznoszą się nad Tajpej.

MALARSTWO

• chińskim nie ma takiej tendencji, by przedstawiać naturę jako zagrażającą człowiekowi, przyroda to rzeczywistość łagodna, umiarkowana, przyjazna człowiekowi. Motywy wydają nam się przelukrowane.

• Częsty motyw to mały wędrowiec przedzierający się przez wąwóz w górach lub wspinający się na szczyty w chmurach (przyszedł z malarstwa taoistycznego)

• Człowiek szukający swego miejsca na ziemi (taoizm)

• Człowiek to mała cząstka świata

• białe żurawie szybujące po niebie - symb długowieczności, taoiści przestali szukać technik wiecznośći lecz długowieczności, śmierć taoisty określona jest śmiercią białego żurawia

• ryby na ogół pływające pośród kwiecistych lilji - symb obfitości

• pies jako pogromca duchów

• ptaki (różna - np. pędrak bambusa)

• mgły nad górami

• odzwierciedla postrzeganie świata, człowieka zachwyca się przyrodą

WYKŁAD 5 - 20 MARCA 2006 r.

- Kultura, to zasady moralne, ale i system wiedzy, objaśnia funkcjonowanie świata, daje wskazówki i podstawy teorii politycznej.

- Starożytni Chińczycy słynęli z umiłowania wiedzy. To miało swoje skutki w rozwoju techniki. (=> Robert Temple - połowa wynalazków światowych jest chińska).

- Bardzo ważne jest zdobywanie i przekazywanie wiedzy.

- Uczeni są niezwykle cenieni, posiadają niesamowity prestiż, jak nigdzie na świecie. Jest to obecne aż do tej pory (Chiny, Korea).

- Ludzie wykształceni mają duży prestiż => chiń. „szen szy”.

- Przy każdej akademii była zawsze świątynia Konfucjusza. Jedna z najbardziej znanych świątyni Konfucjusza (dziś jedynie fragmenty) znajduje się w Pekinie przy tzw. Kolegium Cesarskim (najwyższy stopień edukacji konfucjańskiej). Ale Konfucjusz nie był bogiem, świętym, był on agnostykiem i myślicielem.

- Są w Chinach czy w Korei, czasem też w Japonii (np. w Nagasaki) świątynie Konfucjusza. Ale są to inne świątynie, niż nasze kościoły. Stałe elementy takiej świątyni, to:

1. Posąg Konfucjusza.

2. Posągi uczniów (czasem)

3. Tabliczki z nazwiskami najlepszych uczniów.

Podobnie jest świątyniach, w których czci się przodków, też są tabliczki z imionami. Ważniejsza od nieba, jest pamięć o nich, te imiona raz w roku są wyczytywane.

Przy wyżej wymienionej świątyni Konfucjusza w Pekinie znajdują się 2 lasy stel.

1. Obok świątyni, obszar kilku rzędów kamiennych tablic, ok. 2m, na nich wyryte są wszystkie słowa Konfucjusza, by nie zaginęły. Choć są opisy jego nauk, to są też stele, tak na wszelki wypadek, bo kamień jest trwalszy od papieru, wręcz niezniszczalny, Konfucjanizm jest bardzo szanowany w Chinach.

Drugim wielkim mędrcem po Konfucjuszu był Mencjusz. W 12 w rodzi się neokonfucjanizm.

2. Drugi rząd stel znajduje się po drugiej stronie, przy wejściu, po obu stronach bramy wielkich osiągnięć. Jest 198 stel. Tablice pokryte są gęsto chińskimi ideogramami, są tu wyryte nazwiska, nazwy rodzimych stron i stanowiska 51 tys. 624 uczonych. Tych, którzy zaliczyli wszystkie egzaminy konfucjańskie.

„dżin szi” (dżing?) - ranga, najwyższy stopień naukowy, otrzymywany po zaliczeniu 3 etapu. „Oczywiście” uczyli się tylko mężczyźni, nikomu nie przyszło do głowy, że kobiety mogłyby zdobywać wiedzę.

Okres 3 dynastii.

Juan (mongolska), Ming (2 w historii o pochodzeniu chłopskim, w wyniku rewolty), Qing (czyt.: Cing, mandżurska).

Yuan 1260 - 1368

Ming 1368 - 1644

Qing 1644 - 1912

Z dynastii Qing, 3-letni Pi-Yu został zdetronizowany w wyniku rewolucji. Losy „Ostatniego Cesarza” zostały infantylnie ukazane w filmie Bertoluciego.

Powstały też „Wspomnienia Pi-Yu”.

Człowiek jest z natury dobry. Czasami robi złe rzeczy. A robi tak, bo jego dobra natura została wypaczona przez warunki społeczne (tak twierdzi chyba Konfucjusz, ale nie jestem pewna). Ale można do zresocjalizować, poddać reedukacji. Każdego można. => Różnica w sposobie potraktowania Pi-Yu przez Chińczyków komunistów, komunistów ostatniego cara przez bolszewików. Bolszewicy twierdzili, że jeśli z monarchii chce się przejść do innego ustroju, to najlepiej zabić władcę i to z całą jego rodziną. Podobnie sądzili Francuzi. Chińczycy poglądy mieli zgoła odmienne: cesarza, który na dodatek kolaborował z Japończykami nie zabili. Zamknęli go w obozie re - edukacyjnym, tu też znajdowało się wielu wysokich urzędników. Bolszewicy czy jakobini uznali by ich za straconych, skażonych dawnym ustrojem. A w Chinach potraktowano ich, jako dobrych i poddali re - edukacji. Re - edukacja udała się w 100%. (=> pamiętnik: „Byłem ostatnim cesarzem Chin”).

Zamknęli kogoś, kto nawet nie umiał sobie sam zawiązać butów. Po kilkunastu latach wychodzi człowiek, który dostaje w bloku dwa pokoje z kuchnią, bierze ślub z kobietą o średnim wykształceniu i w pełni akceptuje nowy system. Został nauczony zawodu, pracuje przez 30pare lat, jako ogrodnik w ogrodzie botanicznym po Pekinem. Osiąga zadowolenie z życia. Na rowerze jeździ rano do pracy. Potem bierze się za pamiętniki. Przebył drogę od Zakazanego Miasta do zwykłego bokowiska…Nawet twierdzi, że dobrze się stało, bo stał się przydatny.

System egzaminów konfucjańskich

- Bardzo wcześnie stworzyli skodyfikowany i rozgałęziony system edukacyjny. Posiadał on 3 etapy.

- Początki egzaminów państwowych, to 2 połowa dynastii Han (początki naszej ery).

- W pełni rozwinięty system egzaminów pojawia się w dynastii Tang 6/7 w.

Egzaminy:

1. Stopień : lokalny.

2. Stopień : prowincjonalny.

3. Stopień : Pekin.

Na egzamin w Pekinie było się strasznie trudno dostać. Po zdaniu egzaminu dyplom wręczał sam cesarz i uzyskiwało się wtedy tytuł dżyng -szi. Dyplomy wręczane były raz na 3 lata, w specjalnym pawilonie.

Po zaliczeniu egzaminów lokalnych, najlepsi otrzymywali prawo do kontynuacji nauki na szczeblu 2 - w stolicy prowincji. Zazwyczaj było takich osób 40 - 50. ci, którzy najlepiej zaliczyli egzaminy prowincjonalne, uczyli się dalej w Kolegium Cesarskim.

Szkoły dostępne były dla wszystkich, uczyli się i synowie kupców, chłopów

i arystokracji => sposób na awans społeczny. Jedynym warunkiem była zdolność opanowywania wiedzy. Przyszłe piastowanie stanowisk zależało właśnie od posiadanego wykształcenia.

System egzaminów

Z „Historii literatury chińskiej” dowiadujemy się, że cykl poematów napisał np. minister, a jakąś powieść zarządca prowincji. I tu jest dobrze widoczna różnica między Chinami, a Europą. Bowiem w Europie jest rozłam pomiędzy elitami politycznymi, a kulturalnymi (za wyjątkiem rządów Malraux za czasów de Gaulla, a także Marka Aureliusza, który był cesarzem i filozofem.).

W Chinach tego nie ma. Występuje tu totalna jedność, a przepustkę do świata polityki daje właśnie wykształcenie. Warunkiem stania się członkiem elity politycznej nie jest pochodzenie, jak to bywało w Europie (widać to w „Lalce” Prusa). Tutaj kanały awansu otwarte są dla wszystkich. Podstawą jest wykształcenie, zdanie egzaminów, liczy się talent, predyspozycje. I to właśnie dlatego znaczna większość dzieł pisana jest przez wysokich urzędników, bo oni mają wykształcenie, talent i zdobywają wysokie stanowiska. Często i malarze byli urzędnikami. W Chinach występuje organiczna jedność między sferą kultury, a polityki.

- wykształcenie jest bardzo ważne => widzimy to na stelach.

- egzaminy są niesamowicie restrykcyjne, wręcz mordercze.

1. Wymagają pamięciowego opanowania klasyki chińskiej + komentarzy. Wykształcają więc w sobie świetną pamięć.

2. Stosowane są pewne rozwiązania konfucjańskie. Wiedza uważana jest za bezkrytyczną, prawdy są ustalone raz na zawsze, nie można ich krytykować (niestety to się później obróci przecie konfucjanizmowi). Główne prawdy dotyczące życia społecznego zostały raz na zawsze odkryte przez Konfucjusza i mędrców. Trzeba je dobrze poznać, nauczyć się ich. A także umieć zastosować w praktyce.

EGZAMINY

- główny element to 8 członowy esej. Trzeba w nim udowodnić znajomość klasyków i rozwiązać konkretny problem w odwołaniu do ich mądrości.

- przed egzaminami odbywały się sceny iście dantejskie. Trzeba przecież było opanować niesamowicie długie dzieła klasyków + komentarze.

- od szczebla prowincjonalnego, studenci zamykani byli na 3 dni, bowiem tyle trwał egzamin. Często obszar, na którym odbywał się egzamin był otoczony murem. Do środka wchodzili kandydaci, tam znajdowały się półotwarte boksy. W boksach leżał pędzelek do pisania, papier, dzban z wodą, trochę ryżu i drugi dzban na nieczystości. I w takich warunkach, zdający egzaminy przebywali przez 3 dni bez przerwy.

- jeśli ktoś próbował ściągać, to pilnujący strażnik (często stali gdzieś na górze, na murach na przykład), przeszywał go strzałą.

- jeśli ktoś umarł (ze stresu np.), to strażnicy wyrzucali ciało na drugą stronę muru, a egzamin spokojnie trwał nadal.

- egzaminy były bardzo trudne.

- czasem egzaminy odbywały się w jeszcze ciekawszych miejscach. Np. w pd Korei znajduje się Akademia z 16 w. i tu egzaminy odbywały się na małej wysepce na środku rzeki. (akademie często usytuowane były za miastem, w górach np., w pobliżu dużej rzeki.).

- wyższe egzaminy zdawało niewielu i tylko niektórym się udawało. Urastali więc oni do rangi bohaterów.

- bohaterów historii Chin nie ma bohaterów generałów, bo te umiejętności nie były cenione, gardzono prowadzeniem wojen. Elita wojskowa się nie liczyła.

„Dobrego żelaza szkoda na gwoździe,

dobrego człowieka szkoda na żołnierza.”

- przez długi czas, armia składał się głównie z najemników, bo Chińczycy nie chcieli w niej służyć. W Korei było podobnie, były nawet bunty oficerów, że otrzymywali za małe pensje, często 3,4 razy mniejsze od ich odpowiedników cywilnych.

- obecny był daleko posunięty pacyfizm. Uznwali jedynie konieczność prowadzenia wojen obronnych. A specyfikę ich myślenia widać w tym, że kiedy Mongołowie najeżdżają na rolników, to zamiast ich zwalczyć siłą - budują Wielki Mur ;) .

- Wielki Mur: długość 5 tys km, 4-6 m szerokości, kilka metrów wysokości, co 100 m blanki, co 400 m warownie, w górach, na wysokości 1800 m. Mur ma oczywiście charakter defensywny. Inwestycja to była ogromna, mogli tym pokierować tylko świetnie wykształceni ludzie, a na dodatek Chiny miały bardzo szeroko rozwiniętą biurokrację.

- mają też dobrze rozwinięty system irygacyjny, m.in. wielki kanał łączący pn z pd.

- Chiny są wielkim i silnym państwem, ale pacyfistycznym, nie jest państwem ekspansywnym, jeśli już, to po to, by zabezpieczyć sowje granice.

- najazdy ludów:

a. Mongołowie (ulegają sinizacji)

b. Mandżurowie

- co robią Chiny: albo próbują odsunąć granice, albo budują Wielki Mur, wytyczający granice, albo kupują barbarzyńców, dając im jedwab i inne dobra, wydają także chińskie księżniczki za barbarzyńców. Jak dadzą im księżniczkę, to już nie będzie się im opłacało atakować. (Ale zazwyczaj zamiast księżniczek dawali im zwykłe służące, jednak barbarzyńcy nigdy tego nie zauważali.).

- 19 w przybywają Europejczycy, mają siłę, broń palną. Ich napastliwe zachowanie utwierdza Chińczyków w przekonaniu, że są to barbarzyńcy. Bo wg nich stosunków międzyludzkich nie można opierać na agresji. Jest etyka i etykieta. A w Europie panuje przekonanie, że kto ma siłę, ten ma prawo narzucać warunki. A dla Chińczyków przemoc jest przejawem braku cywilizacji.

WYKŁAD Z KKK 27.03.06

Kultura europejska jest złożona z 2 elementów (grecki i judeochrześcijański - patrz 1 wykład z zeszłego roku HKE), obecne są w niej zapożyczenia.

Kultura chińska jest:

1. homogeniczna - wew spójna, wyrasta z 1 tradycji, brak wew napięć i sprzeczności

2. wytwór rodzimy, stworzony przez Chińczyków, bardzo odporni na kultury obce, odrzucali lub b. Niechętnie przyjmowali wytwory obcych kultur + przekształcenia, b, niewiele da się znaleźć zapożyczeń.

Trudno znaleźć 2 taką cywiliznację, kt byłaby tak jednorodna i w tak niewielkiej mierze oparta o zapożyczenia z innych kultur. RDZENNA KREACJA CHIŃCZYKÓW.

Europa:

• Grecy pod wpływem kultury Egiptu i Mezopotamii

• Chrześcijaństwo to Bl. Wschód, Biblia pisana po aram i hebr

• Ajschylos mówił o Europie i Azji jako o 2 skłóconych siostrach

• Kalendarz słoneczny to wynalazek Egiptu, wprowadzenie roku i podziału na 12 miesięcy

• Pojęcie „doba” pochodzi z Babilonu - podział dnia na 12 godz

• Europa to obszar kulturowy gotowy do asymilacji obcych wzorów

MENCJUSZ (III BC)

Mówił o używaniu doktryn chińskich, by zmieniać barbarzyńców (czyli tych którzy nie są pod wpływem kult chiń) ale nigdy nie słyszał by przejmowano doktryny na odwrót - by Chińczycy przyjmowali coś od barbarzyńców

Dlaczego?

Znali swoje miejsce w świecie, Kraj Środka - świat skład się z koncentrycznych kręgów - Chiny są w środku, a im bardziej oddala się od środka tym jest się mniej doskonałym , mniej cywilizowanym, bardziej barbarzyńskim.

„Chiny leżą w środku wszystkiego, co znajduje się pod niebem”

środek to doskonałość, a Chiny to państwo doskonałe, ich kultura też

Określenie „cywilizowani” w pojęciu Chińczyków odnosi się do tych, którzy posiadają kult chińską

Kultura jest równoznaczna z kulturą chińską.

Dychotomia - świata cywilizowany (kt źródłem są Chiny) i świat barbarzyńców (nie przyswoili sobie kult chin) - Europejczycy to barbarzyńcy z południa (takie określenia jeszcze z początku XXw. Na stalach).

Skoro od barbarzyńców nic nie można się nauczyć, to po co od nich zapożyczać? - więc się nie zapożycza. Wyniosłość kult, wybujały komplex wyższości, sinocentryzm, same są bogatą, złożoną, stara kulturą.

Do końca XIX w. Brak zapożyczeń !!!

1 WIELKI WYJĄTEK - BUDDYZM

z maleńkich państw, oaz, wzdłuż jedwabnego szlaku, buddyzm dociera w I AD do Chin, zakorzenia się w VII/VIIIw. (dynastia Tang). Ale na zawsze pozostał zjawiskiem marginalnym.

1. nie ukształtował systemu wartości, stał się elementem kultury ludowej, zmieszał się z lokalnymi wierzeniami, praktykowana magia, związany z wieśniakami, pogarda za str konfucjanistów, nigdy nie był ideologią elit

2. uległ sinizacji / schińszczeniu - spłaszczony w sferze eschatologiczno-metafizycznej (taki buddyzm pójdzie do Japonii, tzw buddyzm północny)

POWODY WYTWORZENIA TAK BOGATEJ KULTURY

izolacja: wsch - koniec kontynentu, zach - pustynie, pd - wysokie góry, najbardziej oddalony od innych centrów kraniec Azji, silnie izolowany

221 BC - zjednoczenie państw chińskich - utworzenie Cesarstwa Chińskiego (informacje o tym że powstało wielkie cesarstwo na wschodzie nigdy nie dotarły do Europy)

dynastia Hang ? rozpoczęła zdecydowaną i brutalną politykę niszczenia kultur lokalnych zanim w pełni się rozwinęły, to było następstwem działalności politycznej.

Tak więc jednorodność kultury chińskiej nie jest dziełem tylko izolacji, ale też świadomej polityki państwa. Sprawowanie władzy w dużym stopniu opiera się na kulturze, więc potrzebne jest kontrolowanie sfery uniwersum, kultury symbolicznej.

Zjednoczone Chiny stworzyły system administracyjny tak sprawny, że mógł odtwarzać się bez większych zmian przez stulecia. Było to wynikiem czasu i brutalnością zmian, spalono kroniki państw chińskich przed dynastią Cing ? jak ktoś głosił poglądy niezgodne z obowiązującymi to go zakopywano żywcem.

• księgi w tamtym czasie miały olbrzymie rozmiary (na listowiu bambusowym) trudno było ukryć, więc łatwo było je zniszczyć - znakomita większość przepadła oraz b.dużo wytworów kulturowych z okresu przed cesarstwem

• złamana raz na zawsze siłę arystokracji - od tamtej pory nie odgrywają żadnej roli; nie ma elity politycznej, która jest dziedziczna

• zniesione dobra lenne

• pojawia się 40 prowincji, którymi zarządzają urzędnicy mianowani przez cesarza

• arystokratyczne rody przeniesione w okolice ówczesnej stolicy, by mogły być kontrolowane przez cesarza

• zastąpienie lokalnych wariantów pisma jednorodnym

• jednorodne system monetarny, miar i wag, identyczny rozstaw kół na osiach

• ujednolicenie dzwonów (dźwięku) do tego w stolicy

Jednolite regulacje (rozwoju i życia gospodarczego) na całym obszarze, trudno znaleźć 2 miejsce, gdzie byłaby tak ścisła kontrola na tak dużym obszarze terytorialnym.

Nie istnieje taka kategoria jak kupcy, którzy zajmują się hurtem, bo skup, hurt i sprzedaż towarów to domena administracji państwowej. Wszechobecne są instytucje państwowe, sięgają poziomu lokalnego.

Mało instytucji lokalnych.

USTRÓJ SKRAJNIE CENTRALISTYCZNY I MONOPOLISTYCZNY

Władza cesarza chińskiego nigdy nie była zagrożona przez inne instytucje. Państwo nigdy nie znalazło konkurentów w sferze kontroli (np. brak koalicji miast itp. - miasta b.słabe) - w Japonii też tak było. Władza nie była zagrożona przez armię - państwo skrajnie pacyfistyczne.

W Europie - wojny, rywalizacja między władzą religijną i świecką, w Japonii też się da pokazać takie okresy, gdy władza rel stała się zagrożeniem dla władzy świeckiej.

W Nara były potężne klasztory buddyjskie, które wywierały wpływ na politykę, w pewnym momencie były o krok od przejęcia władzy.

W połowie XVIw. 2 ludzi którzy jednoczyli Japonię - napotkali silny opór ze str mnichów buddyjskich, głównie z Koi (góra Koja).

W Chinach państwo jest wszechobecne.

Europa - mieszczanie w pewnym momencie mają siłę, w Chinach miasta zawsze były słabe o nie były autonomiczne. Władza sięga bezpośrednio poziomu lokalnego bez instytucji pośrednich. Istnieje monopol państwa i monopol szen szy (dygnitarzy państwowych / mandarynów / elity polit i kult), ekonomiczny monopol też,.

Przepustką do elity politycznej jest cenzus wykształcenia.

2 gr która ma monopol to kupcy - mają znaczenie ekonomiczne, ale nie polityczne.

Szen szy jest tak mocna, że może zablokować rozwój innej gr, która mogłaby im zagrozić - poprzez konfiskatę majątku lub podatki.

Władza państwowa wprowadza różne monopole, np. na sól, huty („polityka krótkiego strzyżenia trawnika”) dlatego nie wykształciło się mieszczaństwo. To powoduje niedorozwój miast. 2% mieszczaństwa było na początku XXw. W Chinach.

Wszystkie 3 typy środków władzy znajdowały się w rękach 1 grupy, dlatego największym marzeniem kupców i arystokratów jest by ich dzieci zostały szen szy, a to może się dokonać tylko przez egzaminowania. Dlatego ludzie są kompetentni.

WYKŁAD KKK 3.04.2006

(z góry przepraszam za wszystkie pytajniki w tym texcie, jak ktoś coś będzie wiedział pewnego na ten temat, to może to wysłać na maila jako dodatek do tego wykładu)

CHINY

System w Chinach przez długie wieki był źródłem podziwu krajów ościennych i Europy - wysoki rozwój technologiczny, powiązania społ-polityczne. Konfucjanizm (K) był najlepszą / najefektywniejszą / najb. Funkcjonalną ideologią społ. Rolniczego.

Koniec XVIIIw. - społ. Przemysłowe (Europa). Konfucjanizm okazał się dysfunkcjonalny gdy pojawiły się pierwsze próby budowania społ. Przemysłowego. Nie da się zbudować kapitalizmu bez destrukcji wielu tradycyjnych pojęć K i w dużej mierze ideologii.

W poł XiXw. (w Chinach trwa dalej) - okres modernizacji i westernizacji Dalekiego Wschodu. Restauracja Meiji spowodowała zniszczenie cz. Ideol. K w Japoniii.

IDEOLOGIA ANTYKUPIECKA I ANTYMIEJSKA

K tępił kupców - byli traktowani jak pasożyty, znajdują się na samym dole hierarchi społ. Bo według K oni niczego nie wytwarzają:

• rolinicy - żywność

• rzemieślnicy - narzędzia

• szen szy - stwarza warunkispoł korzystne dla produkcji rolniczej

W Japonii natomiast rozwój kupiectwa i miast.

Szanghaj i Hongkong - to że się rozwinęły to zasługa Europejczyków.

PODZIAŁ NA 4 KLASY:

1. SZEN SZY - uczeni, dygnitarze, mandaryni

2. CHŁOPI - na początku XXw. Było ich 98%, teraz ok. 80% społeczeństwa

3. RZEMIEŚLNICY

4. KUPCY - „lepsze deko handlu niż kilo roboty” (Część kupców się bogaci, ale ich warunki są najmniej stabilne.)

SYTUACJA MIAST

1880 (?) - sir. John Craft pisał że mieszkańcy Szanghaju zwrócili się z prośbą o prawo wyboru burmistrza

• miasta zarządzane przez Pekin

• brak samorządów miejskich

prośba odrzucona, do dziś nie ma takiej instytucji.

Miasto to miejsce gdzie stacjonuje garnizon cesarski.

Nie było handlu hurtowego - to jest zastrzeżone dla państwa, dlatego nie mogły rozwinąć się miasta i mieszczaństwo.

Obecna jest / była (?) w Chinach organizacja społ., gdzie nie było struktur pośrednich, instytucji, które sa ważne w skali prowincji. Państwo bezpośrednio zarządzało wsiami. Państwo ma szereg monopoli.

Sun Yat Sen - przywódca rewolucji republikańskiej (Chiny) kt obalili cesarstwo i zdetronizowali .... pod koniec 1912 (?) kt ogłosili powstanie Republiki Chińskiej do 1949r. - Republika Lidowa

Przyrównanie społ chińskiego do talerza piasku - talerz to państwo a piasek to ludzie, powiązani tylko rodzinami, zatomizowane społ bo wioski są osobnymi mikrokosmosami, żyjące własnym życiem.

USTRÓJ POLITYCZY JAPONII okresu Tokugawów

1600-1868

1868 to ostateczne zjednoczenie Jap. (krwawe wojny okresu rozbicia dzielnicowego)

Zjednoczenie nie obejmowało wyspy Hokkaido - tam mieszkają Ajnowie (kolebka) pierwszy badał ich Bronisław Piłsudski. Ludność pochodzenia syberyjskiego, podobni do Koreańczyków spychała Ajnów na północ.

Kolonizacja Hokkaido to XXw.

Do XIIw. - władza była w rękach szoguna - dowódca wojsk (król to reprezentant)

ZJEDNOCZENIE

• potem okres „wielkiego pokoju”

• było możliwe dzięki 3 os (z nizin społ) Naburaga - zapoczątkował, Hideyoszi - jako pierwszy zjed. Jap, wyprawa na płw. Koreański) kilka lat trwała wojna w Korei, Jap przegrała; Jeyasu Tokugawa - od niego linia Tokugawów, 16 szogunów, kt sprawują niepodzielną władzę, przenoszą stolicę do Edoo, w 1868 przemianiowano na Tokio

1868 - BITWA POD Sekigaharą

termin BAKUHAN bakufu („rządy pod namiotem” - czyli rządy naczelnego dowódcy wojskowego - szoguna)

+ han - „księstwo” feudalne, autonomiczna jednostka polit., zarządzana przez daimyo.

Na czele HAN stał książę - daimyo - kt opierał się na administracji lokalnej, złożopnej z samurajów

Samuraj:

• pozycja dziedziczna

• tylko oni i daimyo mogli nosić miecz w tamtym okresie

• wojownik i urzędnik, administruje dobrami

• po zjednoczeniu nie mają okazji by sięgac po miecz, brak wojen wew i zew

do nieudanej inwazji mongolskiej w XIIIw. Nikt nie próbował atakować Jap.

Sztuka W odpowiedzi naładania mieczem to kultura religijna.

Daimyo - było ich od 250 na 3 wyspach, ma obowiązek służenia szogunowi, a im służą samurajowie (coś jak wasale), daimyo składa przysięgę cesarzowi - wierność, lojalność.

Przytrzymuje synów lub żony w Edo (dwór szoguna), jak daimyo nielojalny to rodzina jest ścinana.

Szogunat wyłączył spod jurysdykcji największe miasta, największe kopalnie, monopol na handel zagraniczny, miał monopol na bicie monety, utrzymywał największd siły militarne w kraju (brak monopolu na sądownictwo i wojsko, siłę militarną).

W zasadzie to federacja.

WYKŁAD KKK 8.05.2006

Zderzenie europejskiej cywilizacji: agresywnej i ekspansywnej z cywilizacją konfucjańską: racjonalistyczną i pacyfistyczną.

Spowodowało to modernizację Dalekiego Wschodu.

Spotkanie z Zachodem ok XIXw.

Wg prof. Flisa paradoks westernizacji Dalekiego Wschodu polega na tym, że w Nagasaki 9.05.1945 nad dzielnicą Urakami, bomba atom zabiła 8,5 tys. Katolików z 12 tys zabitych, choć intencją USA nie była eksterminacja, chrześcijaństwo w Japonii zaczęło się od Nagasaki, potem zostało zakazane, od 1587 grozi za nie kara śmierci do czasów Meiji. W Nagasaki była najstarsza chrześ. Wspólnota, 1914 - wybudowano tam największą katedrę w Azji - dziś zniszczona.

Kontakt - zderzenie cywilizacji, zaczyna się w 1839r, kiedy wybucha 1 wojna opiumowa. Genezą wojny jest podłoże handlowe, niezrównoważony bilans China-Anglia - Wlk Brytania kupowała dużo rzeczy, np herbatę, jedwab, porcelanę, a Chiny pd Anglii nie potrzebowały nic (państwo samowystarczalne) , za import z Chin Anglia płaciła kruszcem np - złotem.

1820-1910 - gwałtowny wzrost importowanej herbaty (z 12 tys do 367 tys skrzyń) - co spowodowało deficyt płatniczy w Wlk Brytanii. Herbacie zaczęli przeciwstawiać opium (początkowo sprzedawany jako lekarstwo) produkowany w ich kolonii - Indiach. To spowodowało zrównoważenie handlu.

Władze chińskie zdawały sobie sprawę ze spustoszenia jakie sieje opium, jego konsekwencje: zubożenie kraju, wzrost przestępczości, korupcja, niezadowolenia masowe.

1800 - zakaz krajowej produkcji i importu opium (nie był respektowany)

1839 - gubernatorem Kantonu (którędy płynął cały handel z Europy) został Lin Zexu, kt postanowił wyegzekwować zakazy. Napisał list do królowej Wiktorii, ale nie dostał opd z Londynu, więc inwazja na Anglików.

1839 - wiosna, gubernator skonfiskował i zniszczył 200 tys skrzyń opium, zostało to nazwane “bezprawną konfiskatą własności korony”

1839-1842 - 1 wojna opiumowa, zwycięstwo Anglików, wzrost ilości opium

1856-1860 - 2 wojna opiumowa

Traktat, kt zalegalizował handel opium, do końca XIXw był to główny produkt zagraniczny sprzedawany w Chinach (jesień 1839 - inwazja na Chiny, czekano na większy korpus ekspedycyjny, upokarzająca klęska Chin, druzgocące zwycięstwo Zachodu). Przewaga wojska, techniczna - przemarsz wojsk ang prze terytorium Chin.

Podczas wojen opiumowych wywożono niewolników z Afryki

dla Chińczyków ta wojna - jej przebieg i zakończenie- były szokiem. Zderzenie tych 2 typów cywilizacji - przemysłowej z rolniczą. Było to przełomowe wydarzenie w historii społeczeństwa, cywilizacje do tej pory zawsze były rolnicze, miały mniej więcej podobny potencjał cywilizacyjny.

Japonia stała się rywalem dla Zachodu dopiero gdy sama stała się cywilizację przemysłową.

Chińczycy nie wiedzieli nic i tym, co się dzieje na Zach, w ich mniemaniu ich kraj był centrum cywilizacyjnym najważniejszym z państw, brakowało im adekwatnej wiedzy o układzie sił, o technologii etc. Nikt w Chinach nie myślał, że mogą oprzegrać wojnę i dostać się pod panowanie Anglii, kt będzie narzucała różne prawa etc sprzeczne z ich tradycją, mentalności.

Dla Japończyków też był to szok, nie wiedzieli nic o potędze Zachodu, i przerazili się, że oni będą następni - po Chinach, zarządzili radykalny program reform, rozbudowy - restauracja Meiji (Chiny - stan odrętwienia, kolejne etapy upadku, degradacji). W Japonii odbyła się debata na temat bezpieczeństwa narodowego.

1854 - zwrócili się o pomoc do Stanów (o marynarkę wojenną)

1857 - Nagasaki - szkoła Marynarki wojennej

rząd centralny w Edo - zarządził szczegółowe rozpoznanie uzbrojenia, taktyk. Radykalnie zmienił nastawienie do kultury Zach. Przedtem nią gardził, potem uznał że warto ją popiować.

1868 - obalenie szogunatu, reforma Meiji

1871 - Japonia w zasadzie nie ma żadnej wiedzy na temat Zachodu, ale wiedzą że jest potęgą na kt warto się wzorować, uczyć - misja księcia ....... “szukanie mądrości na całym świecie” ok. 200 “najbardziej kumatych osób” w tym 5 kobiet (istnieje bogata ikonografia dotycząca tego wydarzenia, np wypłynięcie) - wydarzenie doskonale znane.

Potem 40 osób weszło do rządu Japońskiego.

Podróż do USA, potem do Europy - trwało to ok 2 lata, byli podzieleni na gr by więcej poznać, dowiedzieć sie o Zachodzi, raporty podkreślały cywilizacyjne zacofanie Japonii.

Zatrudnianie zagranicznych specjalistów

1890 - 3 tys -//-

• Niemcy - szkoły medyczne, uniwersytety, szpitale

• USA - poczta, służba rolna

• Anglia - budowa floty, łączność telegraficzna, koleje żelazne

• Francja - armia, system poboru żołnierzy etc (przejście z armii elitarnej do masowej)

To wszystko spowodowało rewolucję obyczajową, dużo bardziej egalitarne społ. Służba dostępna dla każdego mężczyzny, podniesienie poziomu edukacji. Stworzono wystandaryzowany jęz, japoński - wcześniej dialekty. Przestano traktować za wzór cywilizację Chińską, bo co to za cywilizacja, która upadła. Przebudowa wedle zasad charakterystycznych dla społeczeństwa Zachodu.

Determinacja do jak najszybszego upodobnienia się do Zachodu.

Podjęto decyzję na zerwanie z tradycyjnym ustrojem, radykalny przewrót - to b. Odosobniony przypadek aż tak dużych zmian. Szybko - skutecznie - konsekwentnie.

XIX / XX w. Siedem krajów kt okupują Chiny:

1. USA

2. Włochy

3. Niemcy

4. Wlk Bryt

5. Francja

6. Japonia

7. Rosja (jako jedynie nie oddali ziem)

Chiński arbuz - proces eksploatacji Chin (krojenie arbuza), głównie chodziło o chińskie wybrzeże. Chiny mają status najdawniejszej cywilizacji, a mają gorszy status niż kraj bambusowy w Afryce, bo mają wielu panów, a kraj kolonialny ma tylko 1.

degradacja Chin - okres upokorzeń, podziału kraju, rząd chiński sprawuje władzę tylko nad częścią ziemi chińskiej - okres ten tra do końca 2 wojny świat. Państwo pogrążające się w chorobie, głodzie i biedzie. Chiny nie są zdolne do żadnej zdecydowanej reakcji, kt podejmują Japończycy jeszcze zanim zostali okupowani.

Przesłanki kulturalne.

Przesłanki mentalności politycznej - daleko posunięty Japoński pragmatyzm - trzymanie z silniejszym.

Hasła zerwania z Wschodem / Azją

Japonia - zachodnie cesarstwo ma wschodnich morzach. Chociaż Chiny i Korea są naszymi sąsiadami to nie znaczy że mamy się ich trzymać, jeżeli będziemy się trzymać ze złym towarzystwem to nie unikniemy złej sławy. Japonię przestaje się traktować jako kraj azjatycki.

Kontrast z Chinami, gdzie jest przywiązanie do tradycji.

14

---