uklad krazenia, Pielęgniarstwo cm umk, ANATOMIA


Kształt, wielkość i położenie serca

Kształtem przypomina spłaszczony stożek od przodu ku tyłowi, którego wierzchołek zwrócony jest ku dołowi i w lewo. Masa serca wynosi ok. 300g, pojemność przedsionków jest mniejsza od pojemności komór. Pojemność komory prawej przewyższa pojemność komory lewej. Oś serca biegnie od strony prawej, tyłu i góry ku dołowi, przodowi i stronie lewej. Jest ona ustawiona pod kątem 40° w stosunku do płaszczyzny strzałkowej. Większa część serca 2/3 leży po stronie lewej. Położenie i wymiary serca ulegają zmianom w ciągu trwania życia każdego człowieka. Ponieważ zawiązek tego narządu leży w okolicy szyi, w ciągu życia płodowego następuje jego obniżenie się i zajęcia swego miejsca w klatce piersiowej. Proces ten zwany jest zstępowaniem serca, przebiega równolegle ze zstępowaniem przepony. Masa serca zmienia się w związku z jego czynnością. Serce leży na środku ścięgnistym przepony. Jednym z ważnych czynników utrzymujących serce w jego położeniu są naczynia. Naczynia odgrywają istotną rolę w utrzymywaniu serca w jego położeniu dzięki ustaleniu przedsionków. Serce spoczywa dolną powierzchnią na przeponie. Dzięki podtrzymywaniu przedsionków przez żyły główne, jak również podstawy serca przez wychodzące z niej pnie tętnicze, serce podczas wdechu ustawia się bardziej pionowo niż przy wydechu.

Powierzchnia serca

Powierzchnia serca jest gładka dzięki pokrywającemu go nasierdziu, pod którym w miejscach zagłębień leżą duże skupiska tkanki tłuszczowej, wyrównując powierzchnię serca. Podstawa serca zwrócona jest ku górze, ku tyłowi i nieco ku stronie prawej, leży na wysokości 5-7 kręgu piersiowego, oddzielona od kręgosłupa przełykiem, aortą i przewodem piersiowym, które leża na śródpiersiu tylnym. Na sercu wyróżnia się: powierzchnię mostkowo-żebrową, powierzchnię przeponową i powierzchnię płucną. Powierzchnię przeponową oddziela od mostkowo-żebrowej brzeg prawy serca, utworzony przez komorę i przedsionek prawy. Brzeg biegnący wzdłuż komory jest cienki i zaostrzony, nosi też nazwę brzegu ostrego. Wnętrze serca podzielone jest na 4 jamy. Przedsionki są oddzielone od komór bruzdą wieńcową w której przebiegają naczynia ściany serca. Bruzda ta jest na powierzchni przedniej przerwana przez pień płucny. W prawo do początku pnia płucnego leży początkowy odcinek aorty. Po obu stronach początków obu tych pni tętniczych leżą wypustki przedsionków, ostro zakończone, skierowane ku sobie. Noszą one nazwę uszek: prawego i lewego. Komory są oddzielone od siebie bruzdą międzykomorową przednią i tylną. Przy koniuszku serca obie bruzdy łączą się tworząc w prawo od koniuszka wcięcie.

Mięsień serca

Mięsień sercowy stanowi właściwą ścianę serca. Grubość warstwy mięśniowej jest różna w różnych częściach serca. Jest ona znacznie większa w ścianach komór niż przedsionków. Ściana komory lewej jest prawie 3-krotnie grubsza od prawej.

Cienka ściana przedsionków składa się z pęczków włókien mięśnia sercowego, ułożonych w 2 warstwach. Warstwa powierzchniowa składa się z włókien biegnących w ścianach obu przedsionków, wiążąc je z sobą. Warstwa głębsza złożona jest z włókien podkowiasto przerzucających się nad ścianą górną przedsionków łącząc się z szkieletem serca. Mięsień przedsionków jest całkowicie oddzielony od mięśnia komór. Jedyne połączenie między nimi stanowi pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa). Mięśniówka komór składa się z 3 warstw: skośnej zewnętrznej, okrężnej środkowej i podłużnej wewnętrznej. Włókna mięśniowe przechodzą z jednej warstwy do drugiej, rozpoczynając się i kończąc na pierścieniach i trójkątach włóknistych.

Włókna warstwy zewnętrznej odchodzą od szkieletu serca, szczególnie od trójkątów włóknistych, biegną skośnie ku dołowi i w lewo. Włókna powierzchniowe otaczają obie komory, natomiast głębsze każdą z nich osobno. W dalszym ciągu włókna te zmieniają kierunek i biegnąc dalej śrubowato ku górze, wychodzą z warstwy okrężnej. Inna część włókien warstwy zewnętrznej, owijając się koło komór dochodzi do koniuszka serca i tworzy w nim wir serca. Włókna po utworzeniu najmniejszych pierścieni wstępują ku górze, wchodząc w głąb do warstwy wewnętrznej. Część włókien tej warstwy wstępuje do beleczek mięśniowych serca i do mięśni brodawkowatych. Włókna warstwy okrężnej komory lewej i prawej splatają się z sobą w przegrodzie międzykomorowej. Warstwa ta jest najsilniejszą warstwą zwłaszcza w ścianie komory lewej. Mięśnie przedsionków przy skurczu przyczyniają się do opróżnienia przedsionków. Silna mięśniówka komór, zwłaszcza lewej tłoczy krew do wielkich pni tętniczych. Włókna biegnące okrężnie lub śrubowato zmniejszają światło komór. Skurcz włókien podłużnych nie pozwala na wydłużenie się komór serca pod wpływem skurczu włókien mięśniowych okrężnych.

Jamy serca

Wyróżnia się 4 jamy serca. Bliżej podstawy leży przedsionek prawy i lewy oddzielone od siebie przegrodą międzyprzedsionkową. Komory oddzielone są od siebie przegrodą międzykomorową. Jej część górna, łącznotkankowa to część błoniasta. Część błoniasta przegrody oddziela obie komory tylko w dolnym odcinku, górny odcinek leży na pograniczu lewej komory i prawego przedsionka. Dolna, silna i gruba część przegrody nazywa się częścią mięśniową. Między przedsionkami a komorami istnieją twory, zwane ujściami przedsionkowo-komorowymi prawym i lewym. Jamy serca wysłane są cienką, błoną zwaną wsierdziem. Przylega ono dokładnie do powierzchni tych jam i pokrywa znajdujące się w nich twory. Na granicy przedsionków i komór, wsierdzie tworzy fałdy, które formują w obu ujściach przedsionkowo-komorowych zastawki przedsionkowo-komorowe lewą i prawą. Między komorą lewą a początkiem aorty znajduje się otwór zwany ujściem aorty. Podobnie otwór wiodący z komory prawej do pnia płucnego nosi nazwę ujścia pnia płucnego. W obu ujściach znajdują się zastawki: w ujściu aorty- zastawka aorty, w ujściu pnia płucnego- zastawka pnia płucnego.

Zastawki te są utworzone przez wsierdzie komorowe od strony komór a od strony pni przez ich błonę wewnętrzną.

Przedsionek prawy

Zbiera krew żylną odtlenianą z całego organizmu. Uchodzą do niego żyły główne, górna i dolna, zbierająca krew z ściany serca zatoka wieńcowa, żyły przednie serca i część żył najmniejszych serca. Na ścianie przedniej znajduje się wypustka zwana uszkiem serca prawym, który przykrywa początek aorty. Uszko od wewnątrz pokryte jest równoległymi listewkami mięśniowymi, które noszą nazwę mięśni grzebieniastych. Na ścianie bocznej przedsionka leży fały pionowy zwany grzebieniem granicznym, któremu na powierzchni zewnętrznej odpowiada płytka bruzda graniczna. W ścianie przyśrodkowej w życiu płodowym znajduje się otwór owalny. Otwór ten zasłonięty jest zastawką, zamykającą go od strony przedsionka lewego. Po urodzeniu wzrasta ciśnienie w przedsionku lewym, zastawka na stałe zamyka otwór owalny i zrasta się z jego brzegami. W sercu wykształconym zostaje jedynie dół owalny otoczony rąbkiem dołu owalnego. W ścianie tylnej przedsionka prawego leżą ujścia żyły głównej dolnej i zatoki wieńcowej serca, zaopatrzone zastawkami żyły głównej dolnej i zatoki wieńcowej. Ściana dolna jest zajęta przez ujście przedsionkowo-komorowe.

Przedsionek lewy

Ma ściany grubsze niż prawy. Od przodu jest przykryty aortą i pniem płucnym. Od tylu uchodzą do niego 4 żyły płucne, po 2 od każdej strony. Żyły te nie mają zastawek. Czasami 2 żyły lewe mają wspólne ujście. Na przegrodzie międzyprzedsionkowej występuje półksiężycowate zagłębienie, odpowiadające dołowi owalnemu przedsionka prawego. Uszko lewe jest nieco węższe i dłuższe od prawego i ma bardziej powycinane brzegi. Uszko to przykrywa początek pnia płucnego. Wewnętrzna jego powierzchnia jest pokryta mięśniami grzebieniastymi, mniejszymi i mniej licznymi niż w uszku prawym.

Komora prawa

Z przedsionka prawego krew przechodzi do komory prawej, która tłoczy krew do płuc naczyniami krwiobiegu małego. Krew wchodząca do komory kieruje się ku wierzchołkowi, leżącemu przy koniuszku serca. Prąd krwi zwraca się ku górze, do ujścia pnia płucnego. Droga ta o gładkich ścianach nazywa się stożkiem tętniczym. Ściany komory nie są gładkie. Pokrywają ją beleczki mięśniowe, przebiegają w różnych kierunkach i łączą się z sobą. Występują one w dolnej części komory i liczba ich zwiększa się w kierunku koniuszka serca. Podczas skurczu komory beleczki przylegają do siebie, przyczyniają się do wypełnienia światła komory i opróżnienia jej z krwi. Światło komory w czasie skurcz wypełniają mięśnie brodawkowate. Mięśnie brodawkowate komory prawej są zmienne co do liczby i budowy. Największy i najbardziej stały jest przedni wychodzący z ściany przedniej komory.

Na ścianie tylnej występuje tylko jeden mięsień brodawkowaty tylny. Na przegrodzie międzykomorowej występują mięśnie brodawkowate przegrodowe w postaci niskich, drobnych stożków. Struny ścięgniste odchodzące od mięśnia brodawkowatego biegną zazwyczaj do dwóch sąsiednich płatków oraz do spoidła między nimi.

Komora lewa

Jest dłuższa od komory prawej, okrągła lub owalna na przekroju. Wewnętrzna jej powierzchnia pokryta jest beleczkami mięśniowymi, gęstszymi i poprzeplatanymi niż w komorze prawej a zwłaszcza na koniuszku serca. Przegroda międzykomorowa jest ustawiona skośnie, skierowana do przodu ku tyłowi i stronie prawej. Brzegi przegrody odpowiadają bruzdom międzykomorowym. Płatek przegrodowy zastawki trójdzielnej przyczepia się do przegrody błoniastej. Część tej przegrody po stronie prawej graniczy z przedsionkiem i stanowi tzw. przegrodę przedsionkowo-komorową. Mięśnie brodawkowate, zazwyczaj 2: przedni i tylny, leża przy odpowiednich ścianach komory. Mają zwykle po 3 wierzchołki, zbudowane przeważnie z 3 zlanych z sobą członów i są mocniejsze niż podobne mięśnie komory prawej.

Zastawka przedsionkowo-komorowa prawa

Zastawka składa się z 3 części, zwanych płatkami, nazywana również zastawką trójdzielną. Płatki te są połączone z pierścieniem włóknistym ujścia prawego za pomocą zewnętrznego brzegu. Wolne brzegi łączą się ze strunami ścięgnistymi, odchodzącymi od mięśni brodawkowatych lub niekiedy beleczek mięśniowych. Odróżnia się płatek przedni, tylny i przegrodowy. Zastawka trójdzielna rzadko miewa jedynie 3 płatki. Najczęściej występują w niej dodatkowe płatki. Płatki zastawki są cienkimi blaszkami tkanki łącznej, pokrytymi po obu stronach wsierdziem. Powierzchnia przedsionkowa płatków po której przepływa prąd krwi jest zupełnie gładka. Powierzchnia komorowa jest pokryta przyczepami strun ścięgnistych. Przyczepiają się one na brzegach płatków, jak również na ich powierzchni komorowej. Płatki ściśle przylegają do siebie i szczelnie zamykają drogę wsteczną krwi w kierunku przedsionków, która wobec tego wychodzi jedynie przez ujście pnia płucnego. Ujście przedsionkowo-komorowe ma ok 4 cm średnicy. Powierzchnia zastawki trójdzielnej jest większa od płaszczyzny ujścia, ponieważ płatki mają pewien zapas powierzchni.

Zastawka przedsionkowo-komorowa lewa

Nosi nazwę dwudzielnej lub mitralnej. Zastawka ta ma płatek przedni i tylny. Podstawami są one połączone z pierścieniem włóknistym. Miejsce połączenia płatków noszą nazwę spoideł zastawki dwudzielnej. Zgodnie z ich położeniem otrzymały nazwę spoideł: bocznego i przyśrodkowego. Czasami w miejscach spoideł występują małe płatki dodatkowe z jednej lub obu stron. Budowa wewnętrzna płatków jest podobna do budowy płatków zastawki trójdzielnej.

Zastawka pnia płucnego

Leży przy wierzchołku stożka tętniczego. Składa się z 3 płatków. Zbudowana jest na innej zasadzie niż zastawka trójdzielna. Płatki zastawki trójdzielnej porównywalne są do żagli. Płatki zastawki pnia płucnego są podobne do kieszeni fartucha, noszą nazwę płatków półksiężycowatych. Półksiężycowaty ich brzeg skierowany jest w stronę serca, umocowany przy ścianie pnia płucnego. Brzeg wolny zwrócony jest w kierunku płuc, odstaje nieco od ściany pnia. Jest on wzmocniony pasem tkanki łącznej, tworzącym obłączek zastawki. Na środku brzegu wolnego występują guzki utworzone z tkanki łącznej, noszą one nazwę grudek płatków półksiężycowatych. W przypadku zamknięcia się zastawki pnia płucnego zamykają one trójkątną przestrzeń między płatkami, nosząc zastawkę. Zależnie od położenia płatki zastawki pnia płucnego otrzymały nazwy: płatka półksiężycowatego przedniego, prawego i lewego. Początkowy odcinek pnia płucnego rozpoczyna się 3 wypukleniami jego ściany, które noszą nazwę zatok pnia płucnego. Każda z tych zatok leży nad odpowiednim płatkiem półksiężycowatym.

Zastawka aorty

Zastawka aorty zbudowana jest w sposób podobny jak zastawka pnia płucnego. I tu występują 3 płatki półksiężycowate: płatek półksiężycowaty prawy, lewy i tylny. Zasada działania zastawki jest podobna do zastawki pnia płucnego. Aorta rozpoczyna się 3 wypukleniami jej ściany, leżącymi tuż nad odpowiednimi płatkami półksiężycowatymi, które noszą nazwę zatok aorty. Zatoki powodują w tym miejscu poszerzanie jej światła i wszystkie razem wytwarzają opuszkę aorty. Z prawej i lewej zatoki aorty odchodzą odpowiednio: prawa i lewa tętnice wieńcowe. Prawy i lewy płatek półksiężycowaty nazywany jest wieńcowymi w odróżnieniu od tylnego- niewieńcowego.

Szkielet serca

Nazwa obejmuje twory ścięgniste leżące dokoła ujść serca do których przyczepiają się włókna mięśnia sercowego. U człowieka są zbudowane z mocnej tkanki łącznej włóknistej, w której włókna przebiegają w różnych kierunkach i są ściśle splecione ze sobą. Twory te to: pierścienie włókniste i trójkąty włókniste oraz część błoniasta przegrody międzykomorowej. Pierścienie włókniste składają się z szeregu łuków ścięgnistych o różnym promieniu krzywizny, przebiegających w różnych płaszczyznach i otaczają ujścia przedsionkowo-komorowe oraz ujścia aorty i pnia płucnego. Trójkąty włókniste, prawy i lewy leżą między pierścieniami włóknistymi aorty i ujść przedsionkowo-komorowych. Do pierścieni włóknistych przyczepiają się płatki zastawek serca i wielkich pni tętniczych. Przytwierdzają się do nich również włókna mięśniowe.

Układ przewodzący serca

Składa się z węzła zatokowo-przedsionkowego, węzła przedsionkowo-komorowego i pęczka przedsionkowo-komorowego. Mogą w nim powstawać bodźce, wywołujące skurcz mięśnia sercowego. Bodźce te powstają w węźle zatokowo-przedsionkowym, leżącym w ścianie prawego przedsionka. Węzeł przedsionkowo-komorowy leży po stronie prawej przegrody przedsionkowo-komorowej, ten wydłużony węzeł przedłuża się do przodu tworząc pęczek przedsionkowo-komorowy. Jego część początkowa- pień biegnie ku przodowi nad trójkątem włóknistym prawym i wnika do części błoniastej przegrody międzykomorowej. Na granicy części błoniastej a mięśniowej przegrody, dzieli się na 2 odnogi: prawą i lewą. Odnogi te schodzą po obu stronach przegrody międzykomorowej leżąc bezpośrednio pod wsierdziem. Węzeł zatokowo-przedsionkowy wysyła impuls ok 70/min, węzeł przedsionkowo-komorowy ok. 50/min, zaś pęczek przedsionkowo-komorowy pracuje w rytmie 30 impulsów na minutę.

Tętnice wieńcowe

Odchodzą nad płatkami półksiężycowatymi prawym i lewym, od rozszerzonego początku aorty, zwanego opuszką. Opuszka składa się z 3 zatok aorty. Tętnica wieńcowa prawa biegnie w bruździe wieńcowej w prawo i ku tyłowi, leżąc pod uszkiem prawym. Po dojściu do bruzdy międzykomorowej tylnej wchodzi do niej i biegnie do koniuszka serca jako gałąź międzykomorowa tylna. W miejscy zgięcia może oddawać gałązki. Oddaje gałązki do komory prawej oraz do prawego przedsionka. Tętnica wieńcowa lewa biegnie między uszkiem lewym a pniem płucnym. Krótki jej pień przebiega w tkance tłuszczowej i dzieli się na 2 gałęzie. Gałąź międzykomorowa przednia biegnie w jednoimiennej do koniuszka serca.

Gałąź okalająca biegnie w bruździe wieńcowej na powierzchnię przeponową serca i nie odchodząc do bruzdy międzykomórkowej tylnej, zawraca w kierunku koniuszka serca. Tętnica wieńcowa prawa zaopatruje głównie prawą część serca wraz z mięśniami brodawkowatymi komory prawej, tylną 3 część przegrody międzykomorowej, częściowo mięsień brodawkowaty tylny komory lewej, część ściany komory lewej w pobliżu bruzdy międzykomorowej tylnej na przeponowej powierzchni serca oraz główne części układu przewodzącego. Tętnica wieńcowa lewa zaopatruje większą część lewej połowy serca wraz z mięśniami brodawkowatymi komory lewej, przednie 2/3 przegrody międzykomorowej oraz część mięśnia brodawkowatego przedniego komory prawej i odcinek przedniej ściany komory prawej w sąsiedztwie bruzdy międzykomorowej przedniej. Wypełnienie tętnic wieńcowych następuje w fazie rozkurczu komór. Tętnice podczas skurczu stają się długie i muszą układać się wężykowato.

Żyły serca

Uchodzą do zatoki wieńcowej. Jest to szeroki pień żylny, około 3 cm długości, leżący w tylnej części bruzdy wieńcowej serca. Zatokę pokrywają włókna mięśniowe, biegnące z ściany przedsionka lewego. Żyły uchodzące do zatoki wieńcowej mają zastawki ujściowe. Żyła wielka serca towarzyszy tętnicy wieńcowej lewej. Dalszy jej ciąg stanowi zatoka wieńcowa. Żyła mała serca biegnie w bruździe wieńcowej między przedsionkiem a komora prawą i uchodzi do prawego końca zatoki wieńcowej. Zbiera krew ze strony tylnej prawego serca. Żyła średnia serca wpada samodzielnie do zatoki wieńcowej. Żyła tyna komory lewej przebiega na powierzchni przeponowej komory lewej i kończy się w zatoce wieńcowej albo w żyle wielkiej serca. Żyła skośna przedsionka lewego jest drobnym naczyniem strony lewej przedsionka, ważna rozwojowo, uchodzi do zatoki wieńcowej. Żyły przednie serca, 3-4 zbierają krew ze ściany przedniej komory prawej i uchodzą do przedsionka prawego. Drobne żyły serca uchodzą do przedsionka prawego i pozostałych jam serca. W ujściach mają zastawki, noszą nazwę żył najmniejszych serca.

Osierdzie

Powierzchnia serca szczelnie okryta jest blaszką trzewną osierdzia, która nosi nazwę nasierdzia. Jama osierdzia zachowała się między wypukloną blaszką trzewną a blaszką ścienną osierdzia. Blaszka ścienna jest wzmocniona warstwą tkanki łącznej włóknistej tworząc osierdzie włókniste. Worek osierdziowy stanowi silną osłonę serca, który nie pozwala na jego nadmierne rozciąganie się. Jama osierdzia zawiera niewielką ilość płynu osierdziowego- około 10 ml. W przypadku zapalenia osierdzia ilość płynu może się znacznie zwiększyć. Blaszka trzewna osierdzia przechodzi w ścianę na początku wielkich naczyń serca. Ściany komór są całkowicie pokryte nasierdziem. Nasierdzie pokrywa początkową, wstępującą część aorty i pień płucny do podziału na tętnice płucne. Początek aorty i pień płucny otoczone są wspólną blaszką osierdzia, która od tyłu przechodzi na zwrócona ku górze powierzchnię przedsionków, między ta powierzchnią i wymienionymi naczyniami powstaje przejście zwane zatoką poprzeczną osierdzia. Jedno z dwóch wejść do zatoki poprzecznej osierdzia znajduje się między żyłą główną górną i uszkiem prawym a aortą, drugie zaś po stronie lewej- między uszkiem lewym a pniem płucnym. W jamie osierdzia znajduje się szereg zachyłków między wpuklającymi się naczyniami. Jednym z większych jest zatoka skośna osierdzia, leżąca na tylnej powierzchni serca. Jest ona ograniczona od strony prawej żyłą główną dolną i prawymi żyłami płucnymi, od strony lewej zaś żyłami płucnymi.

Budowa wewnętrzna serca

Na przekroju ściany serca możemy wyróżnić trzy warstwy (idąc od wewnątrz):

Krążenie płodowe:

O krążeniu płodowym mówimy podczas rozwoju płodu w łonie matki, gdy nie jest ono zdolne do wymiany gazowej poprzez swoje płuca, a produkty metabolizmu muszą być dostarczane bezpośrednio z organizmu matki. Krew żylna tętnicami pępkowymi dochodzi do łożyska. Dochodzi do jej natlenowania i uzupełnienia w produkty metabolizmu.

Następnie żyłami pępkowymi przechodzi przez pierścień pępkowy i dąży ku wątrobie gdzie łączy się z lewą odnogą żyły wrotnej wątroby. Rozchodzi się na dwa strumienie:

Oba schodzą się w żyłę główną dolną, która biegnie do prawego przedsionka serca. Do prawego przedsionka wpada również krew z żyły głównej górnej (krew z kończyn górnych, szyi, głowy) i zatoki wieńcowej (unaczynienie serca). Wymieszana krew prawego przedsionka obiera dwie następujące drogi:

Krew pochodząca z prawej komory jest słabiej natlenowana, co w konsekwencji kierowania jej pniem płucnym, następnie przewodem tętniczym do aorty sprawia, iż części ciała, które zaopatrywane są przez odnogi aorty odchodzące od niej poniżej ujścia przewodu tętniczego są słabiej ukrwione i mniej rozwinięte. Tułów i kończyny dolne są słabiej rozwinięte od kończyn górnych i głowy. Krew z krążenia wielkiego wraca poprzez tętnice biodrowe wspólne, tętnicami biodrowymi wewnętrznymi, tętnicami pępkowymi do łożyska.

Duży krwiobieg:

Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.

Mały krwiobieg:

Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę tętnicy płucnej do tętnicy o tej samej nazwie, która rozgałęzia się w płucach na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca.

Budowa żył

Ściana naczyń żylnych nie różni się w zasadzie od budowy ściany naczyń tętniczych.

Żyły mają większe światło, ściany cieńsze i bardziej wiotkie. W błonie środkowej jest mniej włókien mięśniowych, w błonie zewnętrznej więcej składników sprężystych. Krew w żyłach płynie pod niskim ciśnieniem. W wielu naczyniach żylnych krew płynie w kierunku od dołu do góry, zmierzając do serca. Opadaniu krwi ku dołowi przeciwdziałają zastawki żylne. Są to fałdy błony wewnętrznej w postaci kieszonek półksiężycowatych. Znajdują się one w żyłach kończyn i tułowia. Ściany naczyń krwionośnych są unerwione. Do włókien naczyń gładkich dochodzą włókna nerwowe współczulne. Są to włókna naczynio-ruchowe. Ściany naczyń krwionośnych są ukrwione zależnie od grubości. Warstwa wewnętrzna jest ukrwiona przez przepływający strumień krwi, do warstwy środkowej dochodzą rozgałęzienia własnych naczyń, zwane inaczej naczyniami naczyń, które znajdują się w warstwie zewnętrznej.

Budowa tętnic

Ściany zbudowane są z elementów mięśniowych i sprężystych. Dzieli się je na tętnice sprężyste i mięśniowe.

Do sprężystych należą tętnice duże, leżące blisko serca, o wysokim ciśnieniu. Są to aorta i jej główne rozgałęzienia zmierzające w kierunku głowy, kończyn górnych i dolnych oraz pień płucny i tętnice płucne. Do typu mięśniowego należą tętnice średniego kalibru i mniejsze. Cechą charakterystyczną tętnicy sprężystej jest obecność dużej liczby włókien sprężystych w błonie środkowej, które układają się w blaszki. Ściana taka jest elastyczna i wytrzymała na ciśnienie. Tętnice typu mięśniowego mają obfitszą warstwę włókien mięśniowych w błonie środkowej.

Naczynia krwionośne

Naczynia krwionośne zbudowane są według schematu: ściana składa się z 3 warstw. Idąc od wewnątrz jest błona wewnętrzna, błona środkowa i błona zewnętrzna.

Naczynia włosowate

Mają ścianę najcieńszą, zbudowaną z śródbłonka, błony podnabłonkowej i perycytów. Długość naczynia wynosi przeciętnie ok. 0,5 mm, szerokość wynosi 5-15mm w zależności od wypełnienia krwią. Ściana naczyń włosowatych jest przepuszczalna dla elementów komórkowych krwi, wydostają się z nich białe krwinki, ponadto przez ich ścianę odbywa się dyfuzja, filtracja i resorpcja. W niektórych narządach naczynia włosowate są rozszerzone. Są to naczynia zatokowate. Znajdują się one w narządach o specjalnej czynności, jak wątroba i nerka. W naczyniach włosowatych zwalnia się tempo przepływu krwi i spada ciśnienie, co umożliwia wymianę płynów i komórek. Naczynia te przez całe życie zachowują zdolność do tworzenia nowych naczyń.

Naczynia chłonne

Zbudowane są z warstwy śródbłonka bez błony podstawnej. Przechodzą przez nie płyny tkankowe do światła naczyń. W ścianie większych naczyń chłonnych występuje niewielka ilość włókien mięśniowych gładkich. Naczynia chłonne mają liczne, gęsto ułożone zastawki które regulują przepływ chłonki.

Chłonka przesuwa się w naczyniach od odcinka do odcinka dzięki skurczom ściany naczynia między zastawkami.

Naczynia tętnicze

Aorta wychodzi z lewej komory serca, kieruje się w stronę prawą i do góry, tworząc część wstępującą, przechodzi w łuk. Łuk biegnie w lewo i w dół, dochodzi do kręgosłupa i jako aorta zstępująca lub aorta piersiowa przechodzi przez klatkę piersiową a następnie do jamy brzusznej. Tu zmienia nazwę na aortę brzuszną i biegnie wzdłuż kręgosłupa do 4 kręgu lędźwiowego i dzieli się na 2 tętnice biodrowe wspólne. Aorta wstępująca naczynia serce przez 2 tętnice wieńcowe- prawą i lewą. Do łuku aorty odchodzą 3 naczynia: pień ramienno-głowowy, dzielący się na tętnicę szyjną wspólną prawą i tętnicę podobojczykową prawą, następnie tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa. Tętnica wspólna dzieli się obustronnie na tętnicę szyjną zewnętrzną i wewnętrzną. Aorta piersiowa oddaje gałęzie ścienne takie jak: międzyżebrowe i przeponowe górne. Aorta brzuszna oddaje gałęzie ścienne i trzewne. Gałęzie ścienne to tętnice lędźwiowe. Gałęzie trzewne są parzyste i nieparzyste. Do parzystych należą: tętnice nadnerczowe środkowe, nerkowe i zależnie od płci tętnice jądrowe lub jajnikowe. Gałęzie nieparzyste to: piń trzewny, tętnica krezkowa górna i dolna. Tętnica krezkowa górna dociera do całego jelita cienkiego, zaś tętnica krezkowa dolna naczynia jelito grube po górny odcinek odbytnicy.

Tętnica wspólna biodrowa dzieli się na tętnicę biodrową wewnętrzną i zewnętrzną odpowiednio prawą i lewą. Tętnica biodrowa wewnętrzna oddaje gałęzie do miednicy, tętnica biodrowa zewnętrzna obejmuje zakres wolnej kończyny dolnej.

Naczynia żylne

Dzieli się na głębokie i powierzchowne, czyli skórne. Żyły głębokie towarzyszą tętnicom. Żyły powierzchniowe biegną niezależnie od tętnic, zaczynają się gęstymi splotami żylnymi, uchodzą do żył głębokich. Na kończynie górnej są 2 żyły powierzchowne- odpromieniowa, która uchodzi do żyły pachowej lub podobojczykowej i żyła odłokciowa, wpadająca do jednej z żył ramiennych. Na kończynie dolnej są również 2 żyły powierzchowne- odpiszczelowa, wpadająca do żyły udowej i odstrzałowa, uchodząca do żyły podkolanowej. Żyły głębokie odpowiadają układowi tętnic. Z zakresu głowy i szyi odprowadza krew żylną żyła szyjna wewnętrzna która łączy się z żyłą podobojczykową prowadzącą krew do kończyny górnej. Z połączenia tych żył powstaje żyła ramienno-głowowa, z połączenia żył ramienno-głowowych prawej i lewej tworzy się żyła główna górna wpadająca do prawego przedsionka serca. Z kończyny dolnej biegnie żyła udowa, przechodzi bezpośrednio w żyłę biodrową zewnętrzną. Ta łączy się z żyłą biodrową wewnętrzną zbierając krew ze ścian oraz narządów miednicy i powstaje żyła biodrowa wspólna. Zlew tych żył daje żyłę główną dolną. Z nieparzystych narządów jamy brzusznej płynie krew żyła wrotną do wątroby i po przejściu przez nią żyłami wątrobowymi dopływa do żyły głównej dolnej.

Żyła ta uchodzi również do prawego przedsionka.

Krew

Zawiera ona składniki: płynne osocze i komórki. W skład osocza wchodzi surowica i rozpuszczony włóknik- fibrynogen. Osocze składa się z wody i białek (albumin, globuli). Składniki upostaciowane krwi: krwinki czerwone, krwinki białe oraz płytki krwi. Liczba wymienionych komórek jest zmienna, zachowane są stałe proporcje między poszczególnymi ich rodzajami.

Mogą przechodzić przez ściany naczyń włosowatych. Zależnie od rodzaju rozwijają się w szpiku kostnym i w układzie chłonnym.

Funkcje krwi

Układ chłonny

Do układu chłonnego zalicza się naczynia, przewody chłonne, tkankę limfatyczną w postaci grudek, migdałki, węzły chłonne i grasicę. Naczynia i przewody chłonne zbudowane są jak naczynia krwionośne żylne. Mają liczniejsze i gęściej ułożone zastawki regulujące przepływ chłonki. Chłonka spływa: z kończyn dolnych i miednicy, płynie do pni lędźwiowych, które uchodzą do zbiornika mleczu. Z zbiornika wychodzi przewód piersiowy, który zbiera chłonkę z lewej połowy klatki piersiowej, szyi, głowy i lewej kończyny górnej, drogą lewego pnia podobojczykowego, lewego pnia szyjnego i lewego pnia oskrzelowo - śródpiersiowego. Przewód piersiowy odprowadza chłonkę do naczyń żylnych uchodząc do lewego kąta żylnego. Z prawej części ciała i prawej kończyny górnej chłonka spływa pniami limfatycznymi, podobnie jak po stronie lewej, do pnia chłonnego prawego, który uchodzi do prawego kąta żylnego.

Tkanka chłonna zbudowana jest tkanki siateczkowatej wypełnionej limfocytami. Migdałki są zgrupowane wokół przejścia jamy ustnej i nosowej w gardło. Węzły chłonne mają specyficzną budowę i są otoczone torebką łącznotkankową. Są rozmieszczone w sąsiedztwie narządów jako węzły okoliczne. Chłonka, przepływając przez węzły, zbiera z nich powstałe w ośrodkach rozmnożenia młode limfocyty.

Grasica, leży w klatce piersiowej, rozwija się w okresie dziecięcym, utrzymuje się do okresu pokwitania potem stopniowo zanika. Ma ona wpływ na procesy immunologiczne, powstają limfocyty T odpowiedzialne za komórkowe odczyny odpornościowe. Limfocyty B powstają w szpiku kostnym i są odpowiedzialne za humoralne odczyny odpornościowe.

1


Wyszukiwarka