PRAWO.

Prawo - system regulujących stosunki społeczne, obowiązujących norm ustanowionych przez państwo bądź uznanych przez państwo i zabezpieczonych przymusem państwa.

W prawie prywatnym wszystkie podmioty są sobie prawnie równe.

Prawo zwyczajowe - samoistne źródło prawa. Do wykształcenia się normy prawnej zwyczajowej konieczne są 2 elementy: element obiektywny - utrwalona praktyka postępowania, element subiektywny - przekonanie podmiotów tej praktyki, że postępują w ramach prawa.

Element czasu sam w sobie nie jest konieczny, nie decyduje o wykształceniu się normy prawa zwyczajowego.

Prawo występuje w postaci norm. Na prawo składają się normy postępowania dot. ludzi.

Norma to pewien wzorzec pozwalający podzielić zachowania na takie, które są z nią zgodne, takie, które są z nią niezgodne oraz na takie, do których dana norma się nie odnosi.

Norma postępowania to będąca wytworem ludzi wypowiedź bezpośrednio wyrażajaca wobec danego podmiotu lub podmiotów polecenie pewnego zachowania się we wskazanych okolicznościach. Sposób zachowania się może polegać na działaniu albo zaniechaniu. W zależności od sposobu określenia w normie adresata i okoliczności można wyróżnić normy indywidualne i normy generalne.

Normy indywidualne- norma, której indywidualnie wskazany jest adresat.

Normy generalne- normy, których adresat wskazany jest generalnie.

Prawo występuje wyłącznie w formie norm generalnych.

Prawo to całokształt generalnych i abstrakcyjnych norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, których przestrzeganie jest zagwarantowane przez państwo, czyli poparte przymusem państwowym.

Od norm prawnych należy odróżnić wyraźnie przepisy prawne.

Przepisy prawne - każda jednostka zdaniowa w sensie gramatyczny, aktu normatywnego, jest to zatem zwrot językowy zawarty w akcie normatywnym stanowiący część redakcyjną, techniczną tego aktu, wyodrębnioną przez prawodawcę w postaci artykułu, paragrafu, punktu lub innej postaci zdaniowej.

Przepisy prawne dzielimy na:

• Nakazujące- cechą charakterystyczną przepisów nakazujących jest to, że spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań wskazują one tylko na jedno jako na zgodne z tym przepisem.

• Zakazujące- spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań zabraniają jednego z nich określonego w przepisie.

• Uprawniające- przewidują możliwość wyboru przez adresata przep. Sposobu zachowania się w danej sytuacji.

Bezwzględnie obowiązujący (imperatywny) charakter przepisów polega na tym, ze w każdym przypadku przewidzianym przez dany przepis jego postanowienia mają znaleźć zastosowanie, nie dopuszcza on bowiem żadnych możliwości odmiennego zachowania się podmiotów od tego, jakie sam wskazuje.

Względnie obowiązujące (dyspozytywne) pozostawiają podmiotom stosunku prawnego swobodę kształtowania własnego zachowania i wzajemnych relacji. Przepisy te są stosowane dopiero wówczas, gdy podmioty te pewnych elementów łączącego je stosunku prawnego nie ustaliły. Pierwszeństwo ma tu wola stron.

Norma prawna - reguła postępowania stworzona na podstawie przepisów prawnych, która zawiera warunki powinnego zachowania się, regułę tegoż zachowania i konsekwencje nie stosowania się do wymogów reguły.

W strukturze normy prawnej należy wyróżnić 3 niezbędne i ściśle ze sobą związane elementy:

• Hipoteza - człon normy prawnej określający warunki, których zaistnienie powoduje możliwość przypisywania komuś obowiązku lub uprawnienia. Warunki te mogą dotyczyć elementów podmiotowych gdy norma prawna wskazuje adresata normy oraz jego cechy ( zawód, wiek, stan zdrowia) a także elementów przedmiotowych gdy norma odnosi się do zewnętrznych w stosunku do adresata zjawisk lub wydarzeń (podczas aukcji, licytacji) albo określa miejsce działania (np. miejsce pracy).

• Dyspozycja - człon normy prawnej wyznaczający sposób zachowania się adresata gdy spełnione zostały warunki przewidziane w hipotezie. Sposób zachowania może się sprowadzać do zachowań będących obowiązkami adresata, albo do zachowań, które stanowią jego uprawnienia.

Przykład: artykuł 415

Hipoteza: „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę”

Dyspozycja: „obowiązany jest do jej naprawienia”

• Sankcja- człon normy prawnej określający konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem sformułowanym w dyspozycji. Wyróżniamy sankcję karną, egzekucyjną i nieważności.

Sankcja:

• Karna (represyjna)- sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych przez normy prawa karnego materialnego. Polega na pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr (wolności, wartości majątkowych, praw obywatelskich)

• Egzekucyjna- występuje najczęściej w normach prawa administracyjnego ,podatkowego, cywilnego. Polega bądź na przymuszeniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku, bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata zyskane wbrew zakazowi.

• Nieważności (bezskuteczności)- czynności prawnej, ma zastosowanie przede wszystkim do czynności prawnych znanych prawu cywilnemu (np. przeniesienie własności nieruchomości), chociaż może ona także zaistnieć wobec czynności władczych organów administracji publicznej związanych ze stosowaniem prawa (np. decyzja administracyjna). Jeżeli wskazane czynności prawne podjęte zostały z naruszeniem nakazów, zakazów, lub upoważnień to wówczas sankcją jest odebranie im skuteczności prawnej w postaci nieważności tych czynności.

Norma prawna to stworzona na podstawie przepisów prawnych generalna i abstrakcyjna reguła postępowania, składająca się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.

SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA RP

Zgodnie z postanowieniami konstytucji RP z dnia 2.04.1997 r. źródła prawa w Polsce zostały podzielone na 2 grupy:

• Źródła powszechnie obowiązującego prawa- to takie, których adresatem mogą być wszelkie podmioty na terytorium RP (organy państw., osoby fizyczne, osoby prawne, inne jednostki organ.) i które na te podmioty prawa mogą nakładać ciężary i obowiązki. Do tych źródeł konstytucja RP zalicza: konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (oraz na obszarze działania organów, które je ustanowiły), akty prawa miejscowego. Konstytucja RP przyjęła koncepcję tzw. Zamkniętego katalogu źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Oznacza to, że nie jest takim źródłem prawa, a zatem nie ustanawia powszechnie obowiązujących norm prawnych taki akt, który w owym katalogu nie został wymieniony (zasada numerus clausus)

• Źródła prawa o charakterze wewnętrznym- mogą obowiązywać tylko jednostki organizacyjne podległe organom władzy publicznej, który wydał dany akt. Są to więc akty normatywne obowiązujące jedynie wewnątrz systemu organów władzy publicznej. Konstytucja zalicza wprost do źródeł prawa o charakterze wewnętrznym uchwały rady ministrów oraz zarządzenia prezesa rady ministrów, ministrów i organów im równorzędnych oraz prezydenta RP.

Konstytucja- w PL jest tylko jeden akt o tej randze i nazwie.

Konstytucję charakteryzuje:

• Zawiera postanowienia dotyczące podstawowych zasad ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwa

• Określa podstawowe wolności i prawa jednostki

• Reguluje organizację, kompetencje i tryb działania organu władzy publicznej. Żaden inny akt normatywny nie zawiera norm o takim zakresie przedmiotowym (materia konstytucyjna) i w taki sposób ujętych.

Konstytucja jest aktem o najwyższej mocy prawnej - zajmuje najwyższą pozycję w systemie źródeł prawa. Zgodne z nią muszą być wszystkie inne akty normatywne.

Uchwalenie nowej, zmiany i uchylenie dotychczasowej konstytucji odbywa się w szczególnym trybie podlegającym na stawianiu większych wymogów formalnych, co uniemożliwia zmianę konstytucji w sposób pochopny.

Ustawa- jest to akt normatywny pochodzący od parlamentu charakteryzujący się:

W formie ustawy może być uregulowana każda sprawa nie będąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej. Niektóre kwestie wskazane w konstytucji RP muszą być (materia ustawowa) uregulowane ustawą np.: budżet państwa, wolności, prawa i obowiązki jednostki.

ZASADY I TRYB OGŁASZANIA AKTÓW NORMATYWNYCH:

• Uchwalenie, zmiany lub uchylenie ustawy odbywa się w specjalnym trybie zwanym trybem ustawodawczym. Tryb ten jest uregulowany w konstytucji RP oraz regulaminie sejmu i regulaminie senatu.

• Ustawa musi być zgodna z konstytucją oraz umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie

• Z ustawą muszą być zgodne wszystkie niższe od niej akty normatywne (akty podstawowe)

Umowy międzynarodowe- stanowią one źródło prawa nie tylko w stosunkach międzynarodowych ale często również w stosunkach wewnętrznych państwa. Dotyczy to tych umów, które ustanawiają prawa i obowiązki podmiotu (osób fizycznych, osób prawnych, innych jednostek organ.) działających na terenie państwa zawierającego umowę.

Zawierane przez PL umowy międzynarodowe muszą być zgodne z konstytucją. Jako źródła obowiązującego prawa traktuje się jedynie ratyfikowane umowy międzynarodowe i ogłoszone w dzienniku ustaw RP są częścią krajowego porządku prawnego. Konstytucja wśród ratyfikowanych umów międzynarodowych wyróżnia 2 grupy:

• Ratyfikowane (i wypowiadane) za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

• Takie których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie. Jeśeli takie umowy zostaną ogłoszone w dzienniku ustaw wówczas stanowią także część krajowego porządku prawnego. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma moc prawną niższą od konstytucji ale postanowienia takiej umowy mają pierwszeństwo przed postanowieniami ustawy jeżeli ustwy tej nie da się pogodzić z umową międzynarodową. W przypadku przystąpienia PL w drodze ratyf. umowy do organizacji międzynarodowej w ramach której obowiązuje prawo stanowione przez tę organizację, prawo to jest stosowane bezpośrednio i ma pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. Umowy międzynarodowe których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie „stoją poniżej ustawy”.

Rozporządzenie- akt normatywny stanowiony przez organy władzy wykonawczej określone wyczerpująco w konstytucji RP tj. radę ministrów, prezesa rady ministrów, ministrów i organy im równorzędne, prezydenta RP, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Ze swej istoty rozporządzenie jest aktem normatywnym o charakterze wykonawczym, co znajduje wyraz w 3 jego cechach:

• Wydawany przez konstytucyjnie uprawniony organ państwowy

• Wydawany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie

• Wydawane w celu wykonania ustawy

Zakres obowiązywania prawa

Mamy do czynienia z przestrzennym(terytorialnym), osobowym (personalnym) i czasowym (temporalnym) zakresem obowiązywania prawa.

• Obowiązywanie prawa w przestrzeni - w prawoznawstwie stosowana jest zasada generalna, ze normy prawne należące do prawa wewnątrzkrajowego ustanowione lub usankcjonowane przez właściwe organy państwa obowiązują na całym lub na części (np. prawo miejscowe) terytorium tego państwa. Terytorium państwa jest przestrzenią geograficzną, która stanowi zarówno przedmiot władzy państwowej jak i granicę sprawowania tej władzy w sposób wyłączny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń. Granicę terytorium określają normy prawa wewnętrznego i umów międzynarodowych. Przez pojęcie granica państwa rozumie się płaszczyznę pionową przechodzącą przez linię graniczną, która oddziela terytorium państwa od terytoriów innych państw i od morza pełnego. W skład terytorium państwa wchodzi: obszar lądowy, morskie wody przybrzeżne (morze terytorialne) i morskie wody wewnętrzne, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskimi wodami przybrzeżnymi.

Zakres obowiązywania prawa we wnętrzu ziemi jest w zasadzie ograniczony możliwościami technicznymi natomiast przestrzeń powietrzna dzieli się na atmosferyczną należącą do terytorium państwa i kosmiczną, która jest przestrzenią wolną. Przyjmuje się zasadę, że normy prawne ustanowione lub usankcjonowane przez centralne organy państwa obowiązują na całym jego terytorium, chyba że zawarte są w nich inne postanowienia (od tej zasady są wyjątki: 1) wyjątek rozszerzający - dot. uznania za terytorium państwa statków morskich, powietrznych i kosmicznych, które podnoszą banderę lub oznaczone są znakami tego państwa. Stanowią one wówczas tzw. Terytorium pływające, powietrzne lub kosmiczne, 2) ograniczenie terytorialnego zakresu obowiązywania prawa- odnosi się do tej części terytorium państwa, która zajmowana jest przez siedziby placówek dyplomatycznych państw obcych (zasada eksterytorialności))

• Prawo temporalne - ( moment początkowy - norma prawna nabiera mocy obowiązującej, moment końcowy - norma traci moc)

Momentem początkowym obowiązywania normy prawnej jest moment wyznaczony przez prawodawcę, ale nie wcześniej niż od dnia opublikowania. Ta publikacja powinna wystąpić w oficjalnym programie promulgacyjnym np. dzienniku ustaw i tylko takie opublikowanie jest wiążące, co oznacza że nie może być zastąpione przez ogłoszenie w prasie lub TV. W PL obowiązuje zasada, ze akty normatywne powszechnie obowiązujące (zawierające normy prawne) wchodzą w życie po upływie 14 dni od daty opublikowania w organie promulgacyjnym chyba, że przepisy wprowadzające określają inny termin wejścia w życie. Przepisy wprowadzające mogą być zawarte w tym akcie ale mogą również znajdować się w innym akcie prawnym często wydanym tylko w tym celu. Czas dzielący datę opublikowania i datę wejścia w życie danego aktu normatywnego może wynosić 14 dni, kilka tygodni, miesięcy a nawet lat i określany jest mianem VACATIO LEGIS (spoczynek prawa).

Powszechnie stosowana jest zasada (zasada generalna), że prawo wstecz nie działa tzn. normy prawne nie powinny działać wstecz a więc w stosunku do zachowań, które miały miejsce przed momentem obowiązywania. Od tej zasady zdarzają się wyjątki - zasada zakazu stosowania surowszego prawa wstecz.

Moment końcowy obowiązywania prawa to jego określenie wiąże się z zasadą bezterminowego obowiązywania prawa. Rzadko zdarza się bowiem aby akt prawny zawierał określenie momentu końcowego obowiązywania. Przyjmowana jest zasada, że akt normatywny i zawarte w nim normy prawne obowiązują dopóty, dopóki nie zostaną uchylone mocą późniejszych aktów normatywnych. Późniejsze akty normatywne zawierają tzw. klauzule derogacyjne, które uchylają przepisy dotychczasowe. Mogą one mieć różne postacie.

• Osobowe obowiązywanie prawa- chodzi tu o podmiotowe ustalenie zakresu obowiązywania prawa. W tym przedmiocie obowiązują pewne zasady generalne, ale także zasady odrębne wykształcone w normach poszczególny6ch gałęzi prawa. Podstawowa zasada personalnego obowiązywania prawa wskazuje, ze zgodnie z zasadą terytorialności każdy, kto znajdzie się na obszarze danego państwa niezależnie od przynależności państwowej podlega normom tego państwa. Od tej zasady są wyjątki, które zawężają lub rozszerzają.

Umowy międzynarodowe i zwyczaje międzynarodowego prawa publicznego wyłączają spod jurysdykcji państwa a więc wyłączają możliwość stosowania sankcji zawartych w normach prawnych wewnątrz krajowego przedstawicieli państw obcych akredytowanych w danym państwie, którzy korzystają z immunitetów dyplomatycznych.

Rozszerzenie zasady osobowego obowiązywania prawa polega na tym, że normy prawa polskiego obowiązują obywateli polskich zawsze, niezależnie od miejsca pobytu. Niektóre normy prawne w szczególności prawa karnego obowiązują także obywateli państw obcych, którzy nie znajdują się na terytorium danego państwa, o ile ich zachowanie godzi w podstawowe interesy tego państwa.

Bardziej skomplikowane jest obowiązywanie norm prawa cywilnego, norm prawa pracy w stosunku do obywateli polskich przebywających na terenie innych państw. Stosuje się tu zasady, że w zakresie praw osobowych (np. zdolności prawnej czy zdolności do czynności prawnych) stosuje się prawo polskie. W zakresie praw rzeczowych prawo państwa, na którego terenie znajduje się rzecz. W zakresie prawa zobowiązań prawo państwa na terenie którego czynność została dokonana,

KOLIZJE OBOWIĄZYWANIA NORM PRAWNYCH.

W procesie stosowania prawa zdarzają się przypadki, że pewna sytuacja jest unormowana przez więcej niż jeden przepis prawny, które w dodatku wyznaczają odmienne sposoby zachowania się. Mamy wówczas do czynienia ze zjawiskiem kolizji norm prawnych. Dla rozwiązania takich problemów judykatura (orzecznictwo sądowe) i dogmatyka prawa wypracowały pewne reguły postępowania zwane regułami kolizyjnymi.

1. Późniejszy akt prawny uchyla moc obowiązującą aktu prawnego wcześniejszego tej samej rangi np. ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą. O tym, który akt normatywny jest wcześniejszy a który późniejszy decyduje nie data wydania, a data ogłoszenia.

2. Akt normatywny wyższy rangą uchyla moc obowiązującą aktu niższego rzędu. Wynika to z hierarchiczności budowy systemu prawa i wiążących się z tym zależności a zwłaszcza tej, że akty prawne rzędu niższego są wydawane na podstawie delegacji zawartych w aktach prawnych rzędu wyższego a więc podstawę ich obowiązywania stanowią akty prawne zajmujące wyższą pozycję w hierarchii źródeł prawa.

3. Akty normatywne szczególne jako wyjątki od unormowań zawartych w przepisach generalnych (ogólnych) uchylają akty o charakterze ogólniejszym w takim zakresie, w którym wprowadzają reguły odmienne.

Stosunki prawne - stosunki społeczne regulowane normami prawnymi. Może być nim istniejący uprzednio stosunek społeczny faktyczny a następnie uregulowany normą prawną, jak i ten, który dopiero normą prawną został ustanowiony. W doktrynie wyróżnia się różne rodzaje stosunków prawnych:

1. Cywilnoprawne

2. Prawno-karne

3. Finansowo-karne

4. Administracyjno-prawne

5. Prawa pracy

6. Prawa rodzinnego i opiekuńczego

Cechy charakterystyczne wybranych stosunków prawnych:

1. Stosunki cywilnoprawne - charakteryzuje je równoprawność (formalna równorzędność) stron, w zasadzie pełna dobrowolność nawiązania tych stosunków poza nielicznymi wyjątkami, swoboda kształtowania przedmiotu stosunku prawnego, uprawnień i obowiązków oraz rodzaj sankcji (nieważność czynności prawnej lub sankcja egzekucyjna).

2. Stosunki oparte na metodzie administracyjno-prawnej: nierównoprawność (nierównorzędność) stron, z których jedna ze stron to organ władzy publicznej zajmujący pozycję władczą w stosunku do drugiej strony, dobrowolność nawiązania jest najczęściej wyłączona z mocy prawa, lub jednostronnej decyzji organu władzy publicznej, przedmiot uprawnienia i obowiązki określane są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, obowiązki egzekwowane sankcjami egzekucyjnymi i posiłkowo sankcjami karnymi.

3. Stosunki prawno-karne: podstawę ich nawiązania stanowi popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną, poza tym strony są tu nierównoprawne (z jednej strony występuje państwo działające za pośrednictwem kompetentnych organów, a z drugiej sprawca czynu), ich pozycję prawną wyznaczają przepisy bezwzględnie obowiązujące, podstawową sankcją jest sankcja karna i posiłkowo egzekucyjna.

Podział ze względu na indywidualizację stron:

1. Jednostronnie zindywidualizowane - tylko jedna strona jest wskazana co do tożsamości, a inne strony występują anonimowo Np.: stosunek własności (znany jest tylko właściciel), przyrzeczenia publicznego (znany jest tylko przyrzekający)

2. Dwustronnie zindywidualizowane - pozwalające wskazać co do tożsamości wszystkie strony stosunku prawnego np.: przy umowie sprzedaży.

3. Abstrakcyjne (niezindywidualizowane) - żadna strona nie jest znana co do tożsamości np.: konstytucyjny obowiązek przestrzegania prawa.

Stosunki prawne dzielone z uwagi na podstawę prawną ich powstania:

• Stosunki prawne - materialne(właściwe): podstawę nawiązania tych stosunków stanowią normy prawa materialnego np.: kodeksu cywilnego, karnego. Jest to podstawowy rodzaj stosunków prawnych. Taki charakter ma większość stosunków prawnych.

• Stosunki prawne- procesowe: powstają na tle stosunku materialnego gdy toczy się postępowanie przed uprawnionym organem w ramach którego stronom przysługują określone uprawnienia i obowiązki.

• Stosunki prawne sporno-proceduralne: ich podstawę stanowią przepisy dopuszczające możliwość zaskarżenia rozstrzygnięć ostatecznych do niezależnego organu (np. decyzji administracyjnej do sądu administracyjnego). Cechą charakterystyczną tego stosunku jest przejściowy charakter oraz zrównanie uprawnień nierównych przedtem podmiotów.

Fakty prawne i ich rodzaje:

O powstaniu, elementach składowych, zmianie lub zniesieniu stosunków prawnych decydują normy prawne. Powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych zależy od zaistnienia pewnych wydarzeń, które nazywamy faktami prawnymi. Przepisy prawa rozstrzygają o tym, które okoliczności są faktami prawnymi. Według kryterium zależności od woli ludzi fakty prawne należy podzielić na zdarzenia i zachowania.

Zdarzeniami nazywane są okoliczności niezależne od woli podmiotów prawa np.: śmierć, burza.

Zachowaniami określa się fakty prawne zależne od woli podmiotów prawa. Dzielą się na czyny i działania prawne.

Czyny - zachowania rodzące skutki prawne chociaż podmiot prawa swoim zachowaniem do ich wywołania nie zmierzał.

Czyny mogą się przejawiać zarówno w działaniu, jak i zaniechaniu. Czyny można podzielić na dozwolone i niedozwolone.

Dozwolone - zgodne z obowiązującymi normami prawnymi np.: prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia. Niedozwolone - niezgodne z normami prawnymi np.: wyrządzenie szkody.

Działania prawne - świadome i zgodne z prawem zachowanie podmiotów zmierzające do wywoływania skutków prawnych czyli powstania zmiany lub zniesienia stosunków prawnych.

Wśród działań prawnych można wyróżnić:

• Czynności prawne - działania poszczególnych podmiotów prawa świadomie zmierzających do wywołania określonych skutków prawnych w drodze oświadczenia woli. Mogą być to działania jednostronne np.: sporządzenie testamentu, wypowiedzenie umowy; lub też dwustronne np.: zawarcie umowy sprzedaży.

• Akty stanowienia prawa przez organy władzy publicznej.

• Akty stosow. prawa (wyroki sądowe, decyzje administracyjne). Chodzi o akty o charakterze konstytutywnym, bo tylko one powodują powstanie, zmianę lub zniesienie stosunków prawnych.

• Akty deklaratoryjne: nie zmieniają istniejącego stanu prawnego, a więc nie rodzą nowych skutków prawnych.

Elementy stosunku prawnego:

Wyróżniamy cztery typowe dla stosunku prawnego elementy:

• Strony stosunku prawnego - podmioty: stosunki prawne zachodzą w zasadzie między dwiema stronami, mają zatem charakter dwustronny, chociaż zdarzają się stosunki wielostronne np. w prawie zobowiązań czy prawie handlowym. Pojęcie podmiot prawa nie ma jednolitego znaczenia. W każdej gałęzi prawa można wskazać różne typy podmiotów prawa np. w prawie konstytucyjnym podmiotem prawa może być państwo, jego organy, organy samorządu terytorialnego, posłowie, radni. W prawie karnym podmiotami prawa są głównie organy wymiaru sprawiedliwości oraz sprawcy przestępstw, pokrzywdzony.

• Przedmiot stosunku prawnego

• 
  Uprawnienie

• Obowiązek treść stosunku prawnego

Przedniot stosunku prawnego - wszystko to, z powodu czego podmioty prawa stają się stronami tego stosunku i co stanowi obiekt inaczej(inaczej przedmiot) uprawnień i obowiązków. Tym przedmiotem wzajemnych uprawnień i obowiązków mogą być dobra materialne np. rzeczy ruchome, czy nieruchomości, dobra niematerialne np. prawa osobiste lub określone zachowania (np. wykonanie usługi na postawie umowy do umowy zlecenia podobnej. Dobra materialne (czyt. rzeczy) i dobra niematerialne należy traktować w znaczeniu ustalonym w prawie cywilnym, natomiast zachowania (ich rodzaj, charakter) należy przedstawić zgodnie z przepisami prawa odnoszącymi się do poszczególnych rodzajów stosunków prawnych (np. stosunków pracy, podatkowych, prawnokarnych)

Uprawnienia i obowiązki

Uprawnienie - ustalona w przepisach prawa lub postanowieniach umownych możliwość wyboru określonego zachowania się, która pociąga za sobą obowiązek drugiej strony do zachowania się odpowiedniego do tego wyboru

Uprawnienie obowiązek

Chodzi o taką sytuację, w której jedna ze stron wpływa na zachowanie drugiej strony i może się od niej domagać tego zachowania ze wszystkimi konsekwencjami prawnymi.

Uprawnienie skonkretyzowane do oznaczonej strony z żądaniem spełnienia określonego obowiązku nazywamy roszczeniem. Jako szczególny rodzaj uprawnień należy wymienić przywileje polegające na tym, że strona uprawniona jest do podejmowania działań w sposób wyłączny albo szczególnie korzystny w porównnaiu z innymi podmiotami. Zespoły uprawnień określane są w prawoznawstwie mianem prawa podmiotowego i to podlega silniejszej ochronie prawnej ( np. prawo własności, nietykalności osobistej, wyborcze)

Obowiązek - nakazany lub zakazany przez przepisy prawa lub postanowienia umownesposób zachowania się stron. Stosunku prawnego , z którym w razie odmiennego zachowania wiąże się możliwość przymusowego wyegzekwowania zachowania wymaganego (np. wyezgzekwowanie świadczenia należnego drugiej stronie). Istotę obowiązku stanowi zatem to, że adresat czyli strona stosunku prawnego nie ma możliwości wyboru.

System prawa

Elementami składowymi systemu prawa są normy prawne (generalne i abstrakcyjne). Na system prawa danego państwa składają się obowiązujące w nim normy prawne postrzegane w wzajemnym powiązaniu z punktu widzenia cech wspólnych i cech je różniących.

Struktura systemu prawa porządkowana jest wg dwóch czynników:

1. Hierarchicznego układu norm prawnych tworzących pionową strukturę systemu prawa:

Normy prawne są w systemie prawa uporządkowane wg hierarchii adekwatnej do hierarchii aktów prawnych, w których się zawierają. Najwazniejszą konsekwencją hierarchicznej struktury systemu prawa jest to, że normy prawne zawarte w aktach prawnych niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z normami zawartymi w aktach rzędu wyższego.

2. Podziału norm prawa na gałęzie tworzące poziomą strukturę systemu prawa:

Pod pojęciem gałęzi prawa rozumie się najczęściej ukształtowany historycznie kompleks norm prawnych regulujących określoną dziedzinę życia społ. ( grupę stosunków społ.) wyodrębniony wg jednolitej metody regulacji prawnej (np. cywilna,karna). W ramach gałęzi prawa mieszczą się instytucje prawne.

Instytucja - wyodrębniony i stanowiący funkcjonalną całość zespół norm prawnych regulujących pewien typowy dla danej gałęzi prawa stosunek spoleczny ( np. instytucja sprzedaży, kodeks rodzinny i opiekuńczy, inst, małżeńska, podatku, umowy o pracę).

W systemie prawa polskiego wyróżnia się zazwyczaj następujące gałęzie prawa:

- prawo konstytucyjne

- pr. administarcyjne

- prawo finansowe

- prawo cywilne (materialne i procesowe)

- rodzinne i opiekuńcze

- prawo pracy

- prawo karne (materialne i procesowe)

Oprócz gałęzi podstawowych wyróżnia się czasami także tzw gałęzie kompleksowe, wyróżniając je na podstawie jednego kryterium czyli przedmiotu regulacji prawnej (np. prawo handlowe, transportowe). Normy zaliczone do gałęzi kompleksowych prawa mogą należeć do różnych gałezi podstawowych.

Prawo rodzinne i opiekuńcze obejmuje normy regulujące m.in. stan cywilny, zawarcie i unieważnienie małżeństwa, wzajemne prawa i obowiązki małżonkówmałżeński ustrój majątkowy, rozwód, władzę rodzicielską, przysposobienie, opiekę i kuratelę.

Prawo karne materialne obejmuje normy zakazujące pod groźbą kary czynów społecznie niebezpiecznych (czynami takimi są przestępstwa lub wykroczenia). Cechę wyróżniającą prawo karne od innych gałęzi prawa stanowi to, że jest ono zespołem norm powinnościowych czyli zakazów i nakazów, których przekroczenie zagrożone jest sankcją karną. Z uwagi na stosowane środki represyjne wkraczające głęboko w interesy jednostki źródłami prawa karnego mogą być wyłącznie ustawy.

Prawo karne procesowe obejmuje zespół norm regulujących postępowanie przed organami orzekajacymi (aktualnie wyłącznie przed sądami) w sprawach o przestępstwa i wykroczenia zmierzając do realizacji prawa karnego materialnego.

Prawo cywilne

Działami prawa cywilnego są:

1) a) część ogólna prawa cywilnego w której regulowane są m.in. tak ważne zagadnienia jak status podmiotów prawa cywil.

b) czynności prawne

c) oświadczenia woli w zakresie prawa cywilnego

d) przedawnienie roszczeń

e) przedstawicielstwo

f) i inne

2) Prawo rzeczowe, w którym uregulowane zostały m. in. Takie instytucje jak prawo własności, użytkowanie wieczyste i ograniczone prawa rzeczowe (prawa na rzeczy cudzej). Prawa rzeczowe są prawami podmiotowymi bezwzględnymi, czyli skutecznymi wobec wszystkich ( ERGA OMNES)

3) Prawo zobowiązań, które składa się z części ogólnej i części szczegółowej, w której uregulowane są określone umowy cywilno-prawne (np. sprzedaży, przewozu, ubezpieczenia). W zakresie zobowiązań mamy do czynienia z prawami podmiotowymi wzhlędnymi, czyli w zasadzie wierzycielem a dłużnikiem.

4) Prawo spadkowe

Podmioty prawa cywilnego

W myśl art. 1 k.c. podmiotami stosunków cywilno-prawnych mogą być osoby fizyczne i osoby prawne. Na tle artykułu 33 ¹ k.c. ustawodawca wyróżnia jeszcze jedną kategorię podmiotów tzw. niepełne osoby prawne ( ułomne osoby prawne)

Osoby fizyczne - zgodnie z art. 8 § 1 k.c. każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem prawa cywilnego tj. praw i obowiązków w sferze tego prawa. W razie urodzenia dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.

Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do tego, aby przez włąsne działanie nabywać prawa i obiwązki w sferze prawa cywil. Zgodnie a zrt. 11 k.c. pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzuskania pełnoletności.

Zgodnie z art. 10 § 1 pełnoletnim jest ten, kto ukończył 18 lat. Przez zawarcie małżeństwa małoletni zyskuje pełnoletność i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Nie mają zdolności do czynności prawnej osoby, które nie ukończyły lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Osoba, która ukończyła lat 13 może być ubezwłasnowolniona całkowicie jeżeli w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Dla osoby ubezwłasnowlnionej całkowicie ustanawia się opiekę chyba, że pozostaje pod władzą rodzicielską. Opiekun jest przedstawicielem ustawowym tej osoby.

Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych jest nieważna. Jednakże, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę - kurator jest przedstawicielem ustawowym tej osoby.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie dla doważności czynności prawnych, przez którą osoba ograniczona co do zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego - rodziców lub kuratora.

Wyjątki to m.in. :

1) osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem chyba, że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej.

2) osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zaierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.

Osoby prawne - sztuczne twory upodmiotowione przez ustawodawcę w sferze stosunków prawa prywarnego tj. prawa cywilnego, prawa handlowego (np. osobą prawną jest spółka akcyjna, czy spółka z o.o.).

O tym, czy dany podmiot (grupa podmiotów) są osobami prawnymi w polskim ustawodawstwie decyduje kryterium formalne tj. wola ustawodawny nie zaś kryterium funkcjonalne.

Kryterium formalne zostało wyrażone w artykule 33 k.c. i zgodnie z tym przepisem osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Osoby prawne mają zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową, zdolność wekslową, czekową. Osoby prawne władają własnym wyodrębnionym majątkiem.

Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych. Organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut.

Jednostka organizaycjna uzyskuje osobowść prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Np. spółka z o.o np. ABC z siedzibą w Sopocie uzyska osbowość prawną nie z momentem jej założenia tj. zawarcia stosownej umowy spółki bądź sporządzenia aktu założycielskiego, lecz z momentem wpisu do rejestru przedsiębiorców - Krajowego Rejestru Sądowego (KRS)

Osoba prawna działa przez własne organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Przy czym działanie organu osoby prawnej nie jest działaniem członków tego organu , a jest działaniem samej osoby prawnej.

Niepełne osoby prawne - stosownie do art. 33 ¹ k.c. do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Przykładem niepełnych osób prawnych są osobowe spółki handlowe, czyli spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna. Spółki te mają zdolność prawną, sądową, władają własnym wyodrębnionym od osobistegomajątku wspólników, majątkiem spółki. Nie posiadają osobowści prawnej ponieważ ustawodawca w ustawie z 15.09.2000 kodeks spółek handl. Nie przyznaje wymienionym spółkom osobowści prawnej.

Od osób prawnych niepełne osoby prawne np. spółka jawna różnią się m.in. zasadami odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli, o ile w spółce z o.o tj. osobie prawnej wspólnicy spółki nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, to w przypadku niepełnych osób prawnych ( np. spółki jawnej) jej wspólnicy ponoszą osobistą odpowiedzialność całym własnym majatkiem teraźniejszym i przyszłym za zobowiązania spółki na zasadach określonych w kodeksie półek handl. (odpowiedzialność solidarna i subsydiarna).

Prawo podmiotowe - możność postępowania w oznaczony sposób, przyznana i zabezpieczona przez odpowiednie przepisy prawa.

Cechy:

- chodzi tu o prawną możliwość postępowania, a nie możliwość faktyczną

- możność postępowania obejmuje wszelkie postacie postępowania w najszerszym tego słowa znaczeniu (chodzi nie tylko o zachowanie czynne np. uprawianie gruntu, ale i zachowanie bierne np. zaniechanie korzystania z gruntu), a także zakazywania innym pewnego działania np. zakaz wstępu na ten grunt.

- może to być jednak tylko postępowanie oznaczone przepisami prawa i mieszczące się w granicach przez te przepisy oznaczonych.

- prawo podmiotowe jest przyznane i zabezpieczone przez odpowiedni przepis prawa, co oznacza, że prawu podmiotowemu osoby uprawnionej odpowiada obowiązek innej osoby lub osób.

- o prawie podmiotowym mówimy wówczas gdy pewna możność postępowania wynika z oznaczonego stosunku prawnego np. stosunek własności, zobowiązaniowy.

Systematyka prawa podmiotowego:

Do praw majątkowych zaliczamy prawa rzeczowe, prawa na dobrach niematerialnych, prawo zobowiązaniowe, prawo do spadku, prawo majątkowe rodzinne

Do praw niemajątkowych: prawa osobiste (np. do nazwiska, do wolności, do nietykalności cielesnej, nietykalności mieszkania, tajemnicy korespondencji), niemajątkowe prawo rodzinne czyli prawa z małżeństwa, pokrewieństwa i przysposobienia o ile są pozbawione elementu majątkowego.

Prawami bezwzględnymi są wszelkie prawa rzeczowe np. prawo własności

Względnymi - wszelkie wierzytelności.

Prawa na dobrach niematerialnych są prawami bezwzględnymi. Prawa rodzinne mogą być bezwzględne i względne, natomiast prawa osobiste są prawami bezwzględnymi.

Prawo zbywalne może być przeniesione w drodze „zbycia” na inne osoby np. prawo własności.

Prawami niezbywalnymi są z reguły prawa niemajątkowe ale także niektóre prawa majątkowe.

Czynności prawne - taka czynność na którą składa się co najmniej jedno oświadczenie woli.

Klasyfikacja czynności prawnych:

- Jednostronne np. wypowiedzenie umowy

- Dwu lub wielostronne np. stosunek spółki

- między żyjącymi (inter vivos)

- na wypadek śmierci (mortis causa). Skuteczność takich czynności na wypadek śmierci jest zależna od śmierci osoby, która czynności tej dokonała (testament). Warunkiem skuteczności tej czynności aby osoba, która ma odnieść korzyść żyła.

- konsensualne - osoba lub osoby dochodzą do skutku gdy strona lub strony złożą oświadczenie woli (umowa sprzedaży)

- realne - te czynności poza oświadczeniem woli wymagają dodatkowo również określonego zachowania tj. wydania rzeczy np. umowa użyczenia.

- rozporządzające - to taka czynność prawna, której celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego np. przeniesienie własności rzeczy

- zobowiązujące - to czynność, która powiększa pasywa osoby dokonującej czynności i polega na tym, że osoba ta zobowiązuje się względem innej osoby do określonego świadczenia.

- przysparzające - jest to czynność, której skutkiem i to zamierzonym przez dokonującego czynności jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie. Może to polegać na zwiększeniu aktywów tej osoby ale również na zmniejszeniu jej pasywów.

- odpłatne - czynność prawna jest odpłatna jeśli strona, która dokonała przysporzenia otrzymuje lub ma otrzymać w zamian ekwiwalent tego przysporzenia np. sprzedaż

- nieodpłatne - czynność prawna jest nieodpłatna jeżeli takiego ekwiwalentu brak np. umowa użyczenia lub darowizna.

Przykładem czynności odpłatnej lub nieodpłatnej jest umowa pożyczki.

Forma czynności prawnych:

Podstawowa zasada prawa cywilnego wynikająca z art. 60 k.c. stanowi, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Od tej zasady istnieją wyjątki polegające na zachowaniu formy szczególnej.

III typy formy szczególnej:

1) pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) - przez tę formę rozumie się taką formę szczególną, której niezachowanie pociąga za sobą nieważność czynności prawnej. Obowiązek zachowania tej formy może wynikać z przepisu ustawy (woli ustawodawcy) lub z woli stron czynności prawnej. W k.c. ustawodawca przewiduje różne rodzaje formy pod rygorem nieważności:

- forma notarialna

- formy z notarialnie poświadczonymi podpisami

- pismo z datą pewną

- forma pisemna zastrzeżona pod rygorem nieważności

2) dla celów dowodowych (ad probationem) - przez tę formę rozumie się formę pisemną jeżeli jej niezachowanie nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej lecz ogranicza możność w razie sporu skorzystania z niektórych środków dowodowych. Zgodnie z art. 94 § 1 k.c. w razie niezachowania tej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Zgodnie z art. 2 jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych dowód ze świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą, albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Forma ta może wynikać zarówno z przepisu ustawy, jak i z woli stron czynności prawnych.

Zgodnie a art. 860 § 2 k.c. umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.

3) dla wywołania oznaczonych skutków ad eventum) - polega na tym, że ustawa uzależnia wywołanie przez czynność prawną niektórych skutków od zachowania formy szczególnej, co w konsekwencji oznacza, że mimo niezachow. tej formy czynność prawna będzie ważna i wywoła skutki prawne, ale nie wszystkie.

Zgodnie z art. 660 k.c. umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie w razie niezachow. tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawicielstwo - działanie w cudzym imieniu. Polega na tym, że jedna osoba tj przedstawiciel z mocy odpowiednich kompetencji dokonuje czynności prawnych, która bezpośrednio pociąga za sobą konsekwencje prawne dla innej osoby a mianowicie podmiotu reprezentowanego.

Różnice:

- od posłańca różni się tym, że nie przenosi cudzego oświadczenia woli, lecz sam dokonuje czynności prawnych decydując w ramach umocowania o tym, czy złożyć oświadczenie woli i jakiej treści.

- od zastępcy pośredniego (np. komisanta), który dokonuje czynności prawnych we własnym imieniu, lecz na rachunek innej osoby. W odróżnieniu od przedstawiciela zastępca pośredni sam nabywa prawa lub zaciąga obowiązki w rezultacie dokonaje przez siebie czynności prawnej, jednakże obowiązany jest przeniesć je na tego w czyim interesie działa.

Prawo polskie rozróżnia dwa źródła umocowania dzieląc wg tego kryterium przedstawicielstwo na:

1) pełnomocnictwo

2) przedstawicielstwo ustawowe

W stosunku pełnomocnictwa źródłem umocowania jest jednostronne oświadczenie woli reprezentowanego, zwanego mocodawcą. Natomiast przedstawiciela określa się mianem pełnomocnika.

W stosunku przedstawicielstwa ustawowego źródłem umocowania jes inne zdarzenie prawne niż czynność prawna reprezentowanego np. rodzice dla dziecka, opiekun czy kurator.

Pełnomocnik musi mieć zdolność do czynności prawnych ale wystarczy by miał ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Wynika to z art. 100 k.c. Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie z wyjątkiem 2 sytuacji:

1. jeżeli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnych dla której pod sankcją nieważności przewidziana jest forma szczególna wówczas i pełnomocnictwo powinno być sporządzone w tej samej formie (tzw forma pochodna)

2. jeżeli dla określonego rodzaju pełnomocnictwa przepis szczególny wymaga zachowania określonej formy.

Ustanawianie dalszych pełnomocników tzw substytutów jest dopuszczalne ale tylko wówczas gdy umocowanie takie wynika z następujących okoliczności:

- z treści pełnomocnictwa

- z ustawy (np. pełnomocnictwo procesowe)

- ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa

Substytuci zawsze działają bezpośrednio w imieniu mocodawcy (dot to także dalszych substytutów). Ich pozycja prawna nie różni się od pozycji pelnomocnika bezpośrednio ustanowionego przez mocodawcę. Mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do dokonania tylko takich czynności prawnych, jakie sam mógłby dokonać w imieniu własnym.

Rodzaje pełnomocnictwa:

- ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

-rodzajowe (gatunkowe) - wskazuje ono określoną kategorię czynności prawnych do których umocowany jest pełnomocnik. Nie jest dopuszczalne w zakresie tych czynności prawnych co do których ustawa wymaga udzielenia pełnomocnictwa szczególnego

- szczególne - dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej np. sprzedaż samocgodu

- prokura - jest uregulowana w k.c. w art. od 109 ¹ do 109 ⁹. Prokura jest pełnomocnictwem o ustawowo określonych granicach umocowania. zgodnie z art. 109 ¹ prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przesiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i poza sądowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Do zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnych na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nierychomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (pełnomocnictwo szczególne). Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zgodnie z art. 109 ⁵ k.c. prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru od działu przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa). Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Rodzaje prokury:

Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub odzielnie (prokura samoistna)

Łączna - w tym przypadku dla ważności czynności prawnych wymagane jest współdziałanie osób objętych tą prokurą. Dotyczy to tzw reprezentacji czynnej, czyli składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu przedsiębiorstwa a nie tzw reprezentacji biernej.

Samoistna - każdy działa tu oddzielnie „tyle prokur ilu prokurentów”

Prokury nie można przenieść, co oznacza, że prokurent nie może udzielić dalszej prokury. Może natomiast ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności (pełnomocnictwo szczególne) lub pewnego rodzaju czynności (pełnomocnictwo rodzajowe).

Odwołanie i wygaśnięcie prokury

Prokura jako szczególny dowód zaufania przedsiębiorcy do prokurenta może być w każdym czasie odwołana.

Prokura wygasa:

- w skutek wykreślenia przesiębiorcy z rejestru przedsiębiorstw

- w razie ogłoszenia upadłości przesiębiorcy

- otwarcia, likwidacji przedsiębiorcy

W obu tych przypadkach nowa prokura nie może być ustanowiona

- przekształcenia przedsiębiorcy

- ze śmiercią prokurenta (śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury)

Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca obowiązany jest zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

Przedawnienie roszczeń

Polega na tym, że normy prawne łączą niekorzystne dla uprawnionego skutki prawne z niewykonywaniem przez niego w określonym czasie przysługujących mu praw lub roszczeń.

Skutki:

- przedawnieniu ulegają roszczenia we wszystkich stosunkach prawnych. Przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia i to majątkowe. Istnieją pewne wyjątki.

- skutek przedawnienia polega na tym, że uprawniony nie może dochodzić przysługującego mu roszczenia majatkowego przed sądem lub innym organem powołanym do rozstrzygania sporu. Samo roszczenie nie wygasa lecz przekształca się w roszczenie niezaskrżalne (tzw zobowiązanie naturalne).

Kodeks cywilny ustanawia 2 ogólne a zarazem maksymalne terminy przedawnienia. Zgodnie z art.118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej termin przedawnienia wynosi 10 lat a dla roszczeń o oświadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gosp. 3 lata.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynności prawne (przepis bezwzględnie obowiązujący).

PRAWO RZECZOWE

Możemy rozpatrywać w 2 znaczeniach. Mianowicie w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym. W znaczeniu przedmiotowym to zespół przepisów cywilno-prawnych regulujących te społeczne formy korzystania z rzeczy w znaczeniu prawnym, które zostały ukształtowane jako prawa podmiotowe bezwzględne (ergo omnes)

Prawo rzeczowe reguluje nie tylko korzystanie z rzeczy (w ścisłym tego słowa znaczeniu) ale także treść np. nabycie, zmianę oraz utratę praw podmiotowych bezwzględnych dotyczących rzeczy. Tak rozumiane prawo rzeczowe reguluje nie tylko te prawa podmiotowe bezwzględne, które mają za podmiot rzecz ale także i prawa podmiotowe bezwzględne na prawach jak np. hipoteka na wierzytelności hipotecznej.

Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym reguluje także prawa i roszczenia osobiste np. najem, dzierżawa, czy roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości ujawnione w księdze wieczystej. Prawo rzeczowe reguluje nie tylko prawa podmiotowe bezwzględne ale także pewne stany, które prawami przedmiotowymi nie są np. posiadanie.

W znaczeniu podmiotowym prawo rzeczowe to takie majątkowe prawo podmiotowe, którego przedmiotem jest w zasadzie rzecz w znaczeniu prawnym i które jest ukształtowane jako prawo bezwzględne.

Cechy prawa rzeczowego:

Przedmiotem niektórych praw rzeczowych mogą być zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchome (ruchomości). Przedmiotem innych praw rzeczowych mogą być tylko nieruchomości, przedmiotem jeszcze innych tylko rzeczy ruchome.

Prawa rzeczowe, których przedmiotem mogą być zarówno nieruchomości jak i ruchomości to prawo własności czy użytkowania.

Prawo rzeczowe którego przedmiotem będzie tylko nieruchomość to np. użytkowanie wieczyste, słuzebność czy hipoteka.

Prawo rzeczowe którego przedmiotem może być tylko ruchomość to zastaw.

W zakresie praw podmiotowych polskie prawo przyjmuje 2 zasady szczególne:

1) Prawami rzeczowymi są tylko te prawa, którym taki charakter nadaje ustawodawca (nie tylko w przepisach k.c.). O rzeczowym charakterze danego prawa nie mogą decydować strony czynności prawnej.

2) Zasada jawności - oznacza, że prawa rzeczowe jako prawa bezwzględne powinny być widoczne dla tych, względem których są one skuteczne np. w wypadku nieruchomości dane o tej nieruchomości ujawniane są w księdze wieczystej.

Instytucje prawa rzeczowego

Centralną instytucją jest własność. Jest to najważniejsza instytucja prawa cywilnego. Z reguły u podstaw wszystkich innych instytucji prawa cywilnego leży prawo własności. Własność zawsze wiąże się z rzeczą. Pozostałe prawa rzeczowe to prawa na rzeczy cudzej np. użytkowanie wieczyste rozmiarami uprawnień w okresie trwania tego prawa przypomina prawo własnośći. Jest to instytucja pośrednia między prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi.

Prawa rzeczowe ograniczone są prawami na rzeczy cudzej, płynące z nich uprawnienia są różne, ale zawsze węższe niż wynikające z prawa własności czy użytkowania wieczystego.

Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i hipoteka.

Zobowiązania:

Zostały uregulowane w ksiedze 3 k.c. od art. 353

Zobowiązanie- art.353 § 1 k.c. - polega na tym, ze wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia. Dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu.

3 elementy zobowiązania:

1) podmioty między którymi stosunek zobowiązaniowy istnieje - mamy do czynienia z podmiotem uprawnionym - wierzyciel. Po jego stronie mamy pojęcie wierzytelności. Drugim podmiotem jest podmiot zobowiązany - dłużnik. Po jego stronie mamy do czynienia z pojęciem długu.

2) przedmiot zobowiązania - przedmiotem zobowiązania jest świadczenie czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel. Regułą jest zachowanie czynne dłużnika. Od przedmiotu zobowiązania należy odróżnić przedmiot świadczenia np. określone dobro materialne lub niematerialne.

3) treść stosunku prawnego - to uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Może być tak, że każda ze stron może być wierzycielem i jednocześnie dłużnikiem np. w umowie sprzedaży.

Stosunek zobowiązaniowy ma charakter względny tj więź prawna jest skuteczna jedynie między stronami stosunku zobowiązaniowego.

SYSTEM PRAWA

PRAWO PUBLICZNE

PRAWO PRYWATNE

PRAWO ADMINISTRACYJNE

PRAWO KARNE

PRAWO FINANSOWE

PRAWO CYWILNE

PRAWO PRACY

SYSTEM PRAWA

PRAWO STANOWIONE (PISANE)

PRAWO UZNANE (NIEPISANE, ZWYCZAJOWE)

PRZEPISY PRAWNE

BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (JUS COGENS)

WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (JUS DISPOSITIVUM)

PRZEPISY PRAWNE

PRZEPISY OGÓLNE - REGUŁA POWSZECHNA

PRZEPISY SZCZEGÓLNE-ZAWIERA POSTANOWIENIA STANOWIĄCE WYJĄTKI OD REGUŁY POWSZECH.

Zachowania

Czyny

Działania prawne

Prawo podmiotowe

Majątkowe

Niemajątkowe

Prawo podmiotowe

Bezwzględne(skuteczne wobec wszystkich)

Względne (tylko wobec określonych osób)

Prawo podmiotowe

zbywalne

niezbywalne

---