arządzanie zmianami w projektach rozwojowych, Trenerski - pobrane, Zarządzanie zmianą, Zarządzanie zmianą


arządzanie zmianami w projektach rozwojowych


Mało kto jest w stanie przewidzieć, co zmieni się w firmie i jej otoczeniu w najbliższych kilku, kilkunastu, a już szczególnie kilkudziesięciu miesiącach. Jeśli zatem produkt, usługa czy inne rozwiązanie innowacyjno-wdrożeniowe, będące przedmiotem projektu, ma wejść w życie w tak odległej przyszłości, trzeba być przygotowanym na niespodzianki. Dlatego tak ważna jest umiejętność radzenia sobie ze zmianami.

Niniejszy artykuł jest krótkim przeglądem metod zarządzania projektami i miejsca, jakie zajmuje w nich proces sterowania zmianą. Zawiera też ogólną charakterystykę podstawowych przyczyn zmian i ich skutków na projekt.

Podstawowe przyczyny zmian


Przyczyny zmian mają tak różnorodny charakter, że większości z nich nie da się przewidzieć w fazie planowania. Każdy projekt jest bowiem przedsięwzięciem unikalnym, a jego otoczenie z natury rzeczy dynamiczne. Trudno więc jednoznacznie zakwalifikować wszystkie przyczyny występowania zmian, ale na pewno można je, przynajmniej zgrubnie, pogrupować. Podrozdział ten jest próbą takiego uogólnienia.


Otoczenie zewnętrzne


Istnieje wiele przyczyn, dla których sponsorzy czy właściciele projektu (klienci, promotorzy, instytucje finansujące, udziałowcy, zarząd itp.) mogą domagać się zmian w zakresie, harmonogramie czy nawet celach projektu. Gros z nich ma swe uzasadnienie poza organizacja realizującą projekt, mówimy wtedy, że sugerowane zmiany spowodowane są czynnikami zewnętrznymi.

Najbardziej typowe przyczyny zewnętrzne to:

Powyższe zdarzenia nie wyczerpują - rzecz jasna - przyczyn pojawiania się ewentualnych zmian w projektach, otoczenie podmiotowe firmy jest bowiem jeszcze bogatsze , ale stanowią najczęstsze składniki zewnętrznych uwarunkowań projektów.

Przyczyny wewnętrzne



Zmiany w projektach często mają swe źródła wewnątrz firmy, zespołu realizującego, jak też organizacji prowadzonego przedsięwzięcia. Można wówczas sklasyfikować takie przyczyny jako wewnętrzne.

Mają one rozmaity kontekst. Zwykle jednak da się je pogrupować w pewne kategorie:

Wymienione przyczyny zmian to tylko niektóre z aspektów wewnętrznego środowiska projektu, ale chyba najczęściej wymieniane w rozmaitych pozycjach literaturowych czy szkoleniowych, dotyczących zarządzania projektami.

Czynniki mieszane



Istnieją pewne przyczyny zmian, których nie da się jednoznacznie przypisać do którejś z dwóch poprzednich kategorii, choć czasami z pozoru tak wyglądają. Mają zwykle bardziej złożony charakter, dlatego należy je raczej rozpatrywać jako czynniki mieszane.
Najbardziej klasyczne przyczyny zmian o „dwoistej” strukturze to:

Jak widać z powyższych przykładów, ocena przynależności przyczyny zmian w projektach do poszczególnej grupy zjawisk nie zawsze jest oczywista.

Różne modele zarządzania zmianą


Do zarządzania projektami można podchodzić na różne sposoby. Część z nich ma wypracowane zasady zarządzania zmianami jako jeden z elementów metodyki, którego celem jest zachowanie kontroli nad projektem w każdym momencie jego trwania, a także utrzymywanie jego spójności i integralności oraz jakości .

Zadaniem niniejszego podrozdziału jest przybliżenie niektórych z tych metod.

Tradycyjne zarządzanie projektami wg PMI


Metodyka zarządzania projektami rozwijała się jako uporządkowany system sztuki inżynierskiej już od przełomu XIX i XX stulecia. W formie zbioru pewnych zasad postępowania w sytuacji, gdy jasno określone są cele i znane sposoby działania, pojawiła się w latach 60-tych ubiegłego wieku. Jednymi z pierwszych, którzy opublikowali te reguły, byli Joseph W. Weiss i wspomniany już  Robert K. Wysocki. Sformułowali oni pięcioetapowy model cyklu realizacji projektu (definiowanie, planowanie, rozpoczynanie wykonania planu, monitorowanie i kontrola postępu prac, zamykanie projektu), który doskonale oddaje istotę tzw. tradycyjnego zarządzania projektami, nazywanego w skrócie TPM (ang. Traditional Project Management) .

Model znalazł swoje odbicie w standardzie postępowania powstałego w 1969 r. amerykańskiego stowarzyszenia menedżerów projektu, tzw. Instytutu Zarządzania Projektami, w skrócie PMI (ang. Project Managemeny Institute). Od 1987 r. publikuje on swą metodykę w postaci PMBOK®Guide, wydanego również po polsku , czyli A Guide to the Project Management Body of Knowledge (ostatnie wydanie - 2004).

Zarządzanie zmianą jest w tej metodzie procesem związanym z monitorowaniem i kontrolą postępów prac nad projektem. Może mieć różny przebieg, zawsze jest jednak sformalizowaną drogą od zgłoszenia wniosku o wprowadzenie zmiany (patrz załącznik nr 3) do podjęcia decyzji w wyniku analizy opisu wpływu zmiany na projekt. To dwa główne dokumenty tego procesu, który w najprostszym układzie daje się zobrazować poniższym rysunkiem :

 0x01 graphic


Rys. 1. Typowy proces kontrolowanego wprowadzania zmian

W nieco bardziej złożonej formie występuje jako system kontroli zmian, będący wewnętrzną procedurą służącą zapobieganiu wprowadzania zmian do projektu, nie mających właściwego uzasadnienia. Przykładowo może składać się z następujących elementów :

  1. Zintegrowana kontrola zmian (komunikacja z uczestnikami projektu)

  2. Sformalizowana procedura rejestracji wniosków (dopuszczalna pewna samodzielność decyzji kierownika projektu)

  3. Zaszeregowanie wniosku do jednej z 3-ch kategorii (zewnętrzne, wewnętrzne, inne)

  4. Opiniowanie wniosku (kierownik projektu, Komisja Kontroli Zmian, eksperci)

  5. Ocenianie potencjalnych skutków zmian (ryzyko, koszty, harmonogram, inne konsekwencje)

  6. Ocena możliwych rozwiązań (przyczyn, efektów i warunków modyfikacji, np. diagram Ishikawy)

  7. Analiza wpływu zmian na projekt (terminowość, koszty, zakres, jakość)

  8. Predefiniowanie parametrów projektu (np. kryteria odchyłki budżetu)

  9. Przedstawienie wyników analizy Komisji Kontroli Zmian (zaaprobowanie lub odrzucenie wniosku)

  10. Realizacja i dokumentacja wyników (przyjęcie modyfikacji do realizacji lub rejestracja odrzucenia)


Ogólnie rzecz ujmując dokumentacja stanowi integralną część procesu kontroli zmian, a jego podstawową cechą w metodzie PMI jest założenie, ze każda zmiana jest istotna, dopóki nie zostanie stwierdzone, iż jest inaczej .

etodyka PRINCE 2



Metodyka PRINCE 2 (ang. PRojects IN Controlled Environments) jest standardem brytyjskiej administracji publicznej dla zarządzania projektami, opublikowanym po raz pierwszy w 1989 r. i będącym własnością Królestwa Wielkiej Brytanii. Stanowi logiczny system oparty na doświadczeniach i jednocześnie uniwersalne podejście do zarządzania projektami wszelkiego rodzaju, szczególnie użyteczne w sektorze publicznym i prywatnym.

W metodyce PRINCE 2 cały projekt ma określoną strukturę, jest bowiem dzielony na pewną ilość etapów zarządczych, z których każdy jest kierowany za pomocą procesów, ma zdefiniowany zestaw produktów i działań, ograniczony czas trwania, elementy sterowania i strukturę organizacyjną .

Główne składowe metodyki PRINCE 2 to :


Z punktu widzenia niniejszej pracy najbardziej interesujące są zagadnienia dotyczące zmian, a więc ostatni z wymienionych komponentów i ostatnia technika.
Jako element jest to zarządzanie propozycjami wprowadzenia zmian i stanowi istotny aspekt zarządzania projektem, jak też procesu sterowania etapem, w którym propozycje są wychwytywane, oszacowywane i podejmuje się odpowiednie decyzje prowadzące do działania.

Z kolei podejście do sterowania zmianami jako technika to możliwość wprowadzania zmian przez klienta lub wszystkich innych zainteresowanych wynikami projektu, przy czym sugerowane zmiany, stwierdzone błędy i odchylenia muszą być traktowane jako zagadnienia projektowe. Są one rejestrowane, analizowane pod kątem wpływu technicznego, wpływu na użytkownika i oddziaływania na biznes, a następnie jest podejmowana decyzja o tym, czy zaakceptować, czy odrzucić podnoszone kwestie.

Nadzór nad każdym projektem sprawuje Komitet Sterujący, który jest łącznikiem między sponsorem (klientem) a Szefem Projektu, będącym najwyższą władzą operacyjną w projekcie i mającym pod sobą wykonawców (zespoły techniczne). Jeśli zachodzi konieczność rozważania zmian, szef nie podejmuje sam decyzji, lecz zwraca się do Komitetu Sterującego.

PRINCE 2 przewiduje w takich sytuacjach istnienie Komitetu Kontroli Zmian, który :

Generalnie rzecz ujmując w projektach prowadzonych zgodnie z metodyką PRINCE 2 zgłaszane propozycje modyfikacji dzieli się na trzy rodzaje:

Powyższy podział odzwierciedla w pewnym sensie „gradację ważności”, ale sposób postępowania z każdym zgłoszeniem jest zwykle podobny i może być zobrazowany poniższym schematem :


 0x01 graphic


Rys. 2. Proponowana procedura sterowania zmianami wg zasad PRINCE 2

W przeprowadzeniu zmiany wyróżnia się następujące kroki :

Metodyka PRINCE 2 nie zawiera żadnych wzorców formularzy do zarządzania zmianami, tym niemniej dokument wprowadzania zmiany zawsze powinien zawierać propozycję modyfikacji wraz z uzasadnieniem, decyzję z ewentualnym komentarzem i podsumowanie działań (przykładowy blankiet - patrz załącznik nr 4).

W podsumowaniu należy stwierdzić, że jeśli zmiana została wprowadzona, to  musi być naniesiona w jednym ustalonym miejscu, aby nie dochodziło do sytuacji, w której wykonawcy pracują na różnych wersjach dokumentów!

Inne podejścia



Wykorzystywane w projektach techniki zarządzania można ogólnie podzielić na metody kompleksowe (np. PMI, PRINCE 2, IPMA, APM) oraz cząstkowe (techniki sieciowe, techniki drzewa zależności itp.) . Pojawiają się też nowe systemy, proponujące bardziej elastyczne zasady zarządzania, zwłaszcza w odniesieniu do dużych i skomplikowanych przedsięwzięć. Warto przytoczyć parę uwag o niektórych z nich.

Działająca w Europie IPMA (ang. International Project Management Association) jest ponadnarodową organizacją zrzeszającą stowarzyszenia krajowe z 33 państw. Promuje ona efektywne zarządzanie projektami poprzez standaryzację certyfikacji i nagrody dla najlepszych projektów. Opracowała m.in. wytyczne kompetencji menedżera projektu. Nie jest to jednak oryginalnie wypracowany zbiór zasad postępowania w odniesieniu do kierowania projektem, lecz kompilacja różnych podejść, trudno więc mówić o zarządzaniu zmianą według tego źródła. Metodyka IPMA zwraca jedynie uwagę na kryterium celu, wymogi projektu i wskazówki do dobrego definiowania wymagań (w tym m.in. nadzorowanie zmian w wymogach oraz uświadamianie konsekwencji wprowadzania zmian), a także zasady tworzenia systemu informacyjnego (kto, po co, kiedy, co i jak).

Metody sieciowe, jak np. CPM, PERT, MPM, GERT, są pewnymi aplikacjami zaadoptowanymi z różnych dziedzin i bazującymi na technikach informatycznych. W dziedzinie zarządzania projektem służą jako narzędzia wspomagające do rozwiązywania i optymalizacji niektórych zagadnień, w zakresie  sterowania zmianą mają raczej niewielkie zastosowanie.

W ostatnich latach coraz większe znaczenie zyskują natomiast nowe podejścia do zarządzania projektem, w których możliwość szybkiego wprowadzania zmian w trakcie realizacji i radzenie sobie ze złożonymi sytuacjami są podstawowymi kryteriami decydującymi o sukcesie. Takimi metodami są adaptacyjna struktura projektu i ekstremalne zarządzanie projektami.

Tradycyjne zarządzanie projektami (TPM), opisane w rozdziale 2.2.1.,  jest znane i skuteczne w sytuacjach, gdy cele są jasno określone, a metody postępowania znane. Współczesne wyzwania cywilizacyjne stawiają jednak przed projektantami zadania, w których sytuacja nie jest tak komfortowa. Co zrobić bowiem z przedsięwzięciami, kiedy nie wiadomo dokładnie, co będzie efektem końcowym, ani jak do tego dojść - dla takich dylematów stworzono podstawy ekstremalnego zarządzania projektami, tzw. xPM (ang. Extreme Project Management). Czasami jednak cel końcowy jest precyzyjnie zdefiniowany, ale nie wiadomo, jakimi metodami do niego dojść - wówczas dobrym podejściem może być adaptacyjna struktura projektu, tzw. APF (ang. Adaptative Project Framework), która wypełnia lukę między TPM a xPM.

Najprostszym odzwierciedleniem w/w metod jest poniższy rysunek :


 0x01 graphic


Rys. 3. Proces osiągania celów projektu w różnych metodach zarządzania

Adaptacyjna struktura projektu zakłada, że plan projektu tworzony jest w częściach, po zakończeniu każdego z etapów w cyklu realizacji. Pod koniec każdego etapu zespół projektowy wraz z klientem dokonują przeglądu tego, co zostało zrobione i razem nakreślają dalszy harmonogram. W ten sposób jakiekolwiek zmiany i modyfikacje są wprowadzane sukcesywnie i na bieżąco.

Projekty w xPM nie są realizowane według żadnego konkretnego planu, opracowuje się jedynie przypuszczenia odnośnie przyszłych celów i/lub rozwiązań, a cykl realizacji projektu opiera się na założeniu racjonalności tych hipotez. Tu również po zakończeniu każdego etapu wyciągane są wnioski i definiowane cele kolejnych faz, coraz bardziej precyzyjne. Zarządzanie zmianami jest więc wpisane w istotę tej metody.

Oba te podejścia stosowane są w sytuacjach, gdy zawodzą tradycyjne metody zarządzania projektem. Ponieważ nie dotyczy to tytułowego przedsięwzięcia, rozwijanie tego wątku wykracza poza ramy niniejszej pracy.

Konsekwencje wprowadzania zmian



O przyczynach powstawania i sposobach kontrolowania zmian w projektach była mowa w poprzednich dwóch podrozdziałach. Niniejszy fragment pracy zawiera pewne uwagi i spostrzeżenia na temat istoty zmian i ich wpływu na przebieg  i zakres projektu.

Charakter i rodzaj zmian



Zmiany w projektach mogą mieć rozmaity charakter . Niezależnie od dziedziny i rodzaju projektu trzeba sobie zdawać sprawę, że:

Dlatego też zarządzanie zmianą powinno być właściwie przygotowane: przyjęte procedury postępowania, ustalone kompetencje osób i tryb decyzyjny, opracowane szablony dokumentów (była o tym mowa wcześniej).

Biorąc pod uwagę genezę i przesłanki wniosku o zmianę, intencję zgłaszającego czy rodzaj uzasadnienia, modyfikacje mogą dotyczyć wielu obszarów:

W zależności od rodzaju zmiany różne będą też scenariusze ich wprowadzania i konsekwencje dla projektu.

Wpływ zmian na projekt

Podjęcie decyzji o wprowadzeniu modyfikacji może mieć różny wpływ na przebieg i zakres projektu. Wielokrotnie przywoływany Robert K. Wysocki podaje sześć scenariuszy wyniku wprowadzenia zmiany , podobny rozwój wydarzeń opisuje J. Phillips , również wcześniej cytowany w tej pracy:

Podobny skutek do ostatniego scenariusza może mieć też odrzucenie wniosku o zmianę: aktualny projekt będzie prowadzony dalej bez zmian, natomiast propozycje modyfikacji zostaną zgłoszone jako osnowa całkiem nowego przedsięwzięcia.

Na koniec tych rozważań, jako podsumowanie, należy stwierdzić, że nie ma idealnych sposobów radzenia sobie z kontrolą zmian w projektach. Istnieje wiele modeli zarządzania zmianą, ale wszystkie można sprowadzić do dwóch zasadniczych metod, szczególnie jeśli chodzi o zmiany zakresu prac związanych z projektem :

  1. Pozwolenie na ciągłe zmiany, ale pod kontrolą i kierunkiem odpowiednich procesów i procedur regulujących wprowadzanie zmian.

  2. Zbieranie wszystkich drobnych zmian razem, by je wprowadzić później jednorazowo jako jedną dużą modyfikację projektu.

Każda z nich ma jakieś zalety, niesie też zagrożenia, dlatego decyzja zawsze zawiera w sobie dylemat „coś za coś”.



Wyszukiwarka