BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU NERWOWEGO, Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok, Neurologia i pielęgniarstwo neurologiczne


BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU NERWOWEGO.

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Każda czynność czy zadanie wykonywane przez określony narząd lub układ narządów, pozostaje pod ścisłym nadzorem centralnego układu nerwowego.

  1. mózgowie

2. rdzeń kręgowy

Mózgowie wypełnia jamę czaszki i jest otoczone trzema oponami mózgowymi (twardą, pajęczą oraz miękką), oddzielającymi je od wewnętrznych ścian kości czaszki.

Pomiędzy oponą pajęczą (pajęczynówką) i oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa tworząca zbiorniki wypełnione płynem rdzeniowo-mózgowym.

Płyn ten wytwarzany jest w splotach naczyniowych komór bocznych.

Mózg jest narządem parzystym; ma dwie półkule, lewą i prawą. Pomiędzy nimi znajduje się głęboka podłużna szczelina, na dnie której znajduje się przebiegające ku podstawie tzw. spoidło wielkie, Powierzchnia mózgu jest wyraźnie pofałdowana. Zakręty tworzą płaty mózgu.

Płat skroniowy:

Powierzchnię zakrętów i wnętrza bruzd prawej i lewej półkuli pokrywa kora mózgu., kora składa się z dwóch warstw:

W głębi półkul znajdują się otoczone istotą białą osobne skupiska istoty szarej, nie mające bezpośredniej łączności z korą - zwane jądrami podkorowymi albo jądrami podstawnymi.

Najważniejsze elementy:

Układ ten, kieruje naszymi zachowaniami, emocjami i jest miejscem powstawania popędów. ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych.

Półkule dość zasadniczo się między sobą różnią. Zawsze jedna z półkul dominuje nad drugą, z reguły jest to półkula lewa (u osób praworęcznych). W niej na przykład zlokalizowane są ośrodki mowy związane z zapamiętywaniem i jej rozumieniem oraz jej odtwarzaniem, także w formie pisanej.

znajdują się ośrodki nerwowe głodu/sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego.

Móżdżek dzieli się na dwie półkule oddzielone tzw. robakiem. Półkule móżdżku mają liczne równolegle biegnące, wąskie zakręty, oddzielone szczelinami. Są podzielone na płaty i płaciki. Móżdżek, posiada także istotę szarą oraz znajdującą się pod nią - istotę białą, tworzącą tzw. ciało rdzenne. W istocie białej znajdują się osobne skupiska istoty szarej. Są to tzw. jądra móżdżku.

Trzy główne struktury to:

W rdzeniu przedłużonym pnia mózgu.
Kontroluje stan pobudzenia umysłu, czuwania i przytomności.
Zawiera liczne jądra neuronów kontrolujące oddechy, liczne odruchy (kichanie, wymioty).
Dzieli się na układ wstępujący, wysyłający sygnały do wzgórza, podwzgórza i kory, oraz układ zstępujący, otrzymujący sygnały od nerwów czuciowych i móżdżku, przesyłane przez rdzeń kręgowy do mięśni.

Znajduje się on poza czaszką w kanale kręgowym kręgosłupa. Zaczyna się na wysokości otworu owalnego czaszki, kończy się stożkowato - tzw. stożkiem rdzeniowym na wysokości drugiego kręgu lędźwiowego.

Jest, tak jak mózg, otoczony trzema oponami. Także i tutaj pomiędzy oponą twardą i podpajeczą znajduje się przestrzeń wypełniona płynem rdzeniowo-mózgowym.

Rdzeń kręgowy ma budowę segmentową. Wyróżnia się w nim 31 par odcinków, tzw. neuromerów:

Charakterystyczny jest wygląd istoty szarej: kształt litery „H”. Ramiona tej litery to tzw. rogi rdzenia: z przodu - dwa rogi brzuszne, z tyłu - dwa rogi grzbietowe.

Odpowiadają za odbiór różnorodnych wrażeń zmysłowych, pracę kilku ważnych grup mięśni oraz funkcje wydzielnicze gruczołów (ślinowych, łzowych, błon śluzowych, itp.). Tradycyjnie oznacza się je za pomocą cyfr rzymskich od I do XII, pomimo istnienia innych włókien, również odpowiadających definicji nerwu czaszkowego.

Widok mózgowia od podstawy.

Przewodzi bodźce węchowe. U człowieka składa się on z około 20 nici węchowych, które odchodzą od komórek węchowych, mieszczących się w polu węchowym jamy nosa. Nici węchowe wchodzą do jamy czaszki przez blaszkę sitową kości sitowej i kończą się w opuszce węchowej.

Nerw węchowy

Odpowiada za przekaz (i przetwarzanie) wrażeń wzrokowych. Można wyróżnić w nim cztery części:

- odcinek wewnątrzgałkowy (od siatkówki do zewnętrznych granic gałki ocznej),

- odcinek wewnątrzoczodołowy (od gałki ocznej do kanału wzrokowego),

- odcinek przechodzący przez kanał wzrokowy,

- odcinek wewnątrzczaszkowy (od kanału wzrokowego do skrzyżowania wzrokowego).

Nerw wzrokowy (przecięty). Widok od tylnej części gałki ocznej

Jest on otoczony oponami mózgowo-rdzeniowymi (twardą, pajęczynówką, miękką). Nerw wzrokowy nie ma swoistych cech nerwu obwodowego - zasadniczo jest pęczkiem istoty białej mózgowia.

Nerw okoruchowy - III nerw czaszkowy. Ma charakter mieszany - zawiera włókna ruchowe, autonomiczne oraz czuciowe. Jest nerwem ruchowym gałki ocznej. Unerwia mięsień dźwigacz powieki górnej oraz wszystkie mięśnie zewnętrzne oka, z wyjątkiem mięśni prostego bocznego i skośnego górnego. W skład nerwu okoruchowego wchodzą także , unerwiające zwieracze źrenicy. Posiada też włókna czuciowe przebiegające od unerwianych przez niego mięśni.

Nerwy oczodołu widziane

z góry

Nerw bloczkowy - IV nerw czaszkowy. Ma charakter ruchowy, unerwia mięsień skośny górny w oczodole. Porażenie tego nerwu powoduje zez zbieżny z odchyleniem gałki ocznej ku górze.

Nerw trójdzielny - V nerw czaszkowy, największy wśród nich. Jest nerwem I łuku skrzelowego. Ma charakter mieszany (czuciowo-ruchowy).

Gałęzie nerwu trójdzielnego: oczna , szczękowa i rzuchwową.

Unerwienie skóry głowy i szyi

Nerw odwodzący - VI nerw czaszkowy. Ma charakter ruchowy. Unerwia mięsień prosty boczny gałki ocznej. Jego porażenie powoduje zeza zbieżnego.

Nerwy oczodołu prawego. Widoczny odcinek końcowy Nerwu odwodzącego zaznaczony jako 6th N. z końcowymi gałązkami nerwowymi rozpadającymi się w mięśniu prostym bocznym (RECT. LAT.). Na rysunku mięsień odcięty od gałki ocznej

Nerw odwodzący w zatoce jamistej otrzymuje włókna współczulne ze splotu jamistego. W oczodole może otrzymywać także włókna czuciowe od nerwu ocznego (od n. trójdzielnego). Niekiedy n. odwodzący może nie występować a jego funkcje przejmują wtedy gałązki n. okoruchowego.

Źródła włókien

VIII nerw czaszkowy unerwiający ucho wewnętrzne łączy je z mózgowiem. Nerw ten przekazuje informacje słuchowe ze ślimaka i informacje dotyczące przyspieszeń liniowych i kątowych z kanałów półkolistych i łagiewki. Dawniej używana nazwa: nerw statyczno-słuchowy.

IX nerw czaszkowy jest nerwem mieszanym:

Nerw X jest najdłuższy z nerwów czaszkowych i jest nerwem mieszanym, prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne. Należy do autonomicznego układu nerwowego o charakterze przywspółczulnym podobnie jak okoruchowy i twarzowy.

  1. ruchowo

  1. czuciowo

  1. parasympatycznie -

  1. Głowowa

  2. Szyjna

  3. Piersiowa

  4. brzuszna

W części głowowej:

W części szyjnej:

Nerw dodatkowy ma charakter ruchowy, a jego włókna mają początek w dwóch jądrach ruchowych:

  1. jądrze czaszkowym nerwu dodatkowego

  2. jądrze rdzeniowym nerwu dodatkowego

Z jąder tych wychodzą odpowiednio: korzeń czaszkowy i rdzeniowy, które łączą się w tylnym dole czaszki, tworząc wspólnie pień nerwu dodatkowego.

Nerw dodatkowy prowadzi włókna ruchowe dla mięśni szyi: mostkowo- obojczykowo- sutkowego oraz czworobocznego.

Komórki korzeniowe nerwu XII tworzą jądro początkowe nerwu podjęzykowego w rdzeniu przedłużonym.

Nerw XII prowadzi włókna ruchowe do wszystkich mięśni języka. Włókna czuciowe zawarte w gałęzi oponowej unerwiające opony twardej tylnego dołu czaszki pożycza od nerwu językowego.

Wyróżniamy nastepujące gałęzie :


Niepozorna jest gałąź oponowa, która z powrotem wraca do kanału kręgowego, unerwiając m.in. opony rdzenia.

Nerwy rdzeniowe

U człowieka nerwy rdzeniowe dzielimy na: szyjne - 8 par, piersiowe - 12 par, lędźwiowe - 5 par, krzyżowe - 5 par i guziczne (ogonowe) - 1 para

Powyżej przedstawiono budowę nerwu rdzeniowego - widok z góry

Jest 31 par tychże nerwów i dzielą się one na:

W odcinku szyjnym jest 8 par nerwów rdzeniowych - z ich gałęzi przednich powstają dwa sploty: splot szyjny, utworzony z gałęzi przednich od pierwszego do czwartego nerwu szyjnego, i splot ramienny, w skład którego wchodzą gałęzie przednie od piątego do ósmego szyjnego i pierwszego nerwu piersiowego. Splot szyjny unerwia szyję i częściowo głowę. Najdłuższą jego gałęzią jest nerw przeponowy.

Od splotu ramiennego zaś odchodzą nerwy do kończyny górnej:


Splot ten znajduje się w dole nadobojczykowym i części podobojczykowej. Gałęzie od części nadobojczykowej unerwiają skórę i mięśnie klatki piersiowej i obręczy kończyny górnej. Gałęzie od części podobojczykowej unerwiają stawy, mięśnie i skórę kończyny dolnej.

W odcinku piersiowym gałęzie przednie nie tworzą splotów, natomiast oddają 12 par nerwów międzyżebrowych, które unerwiają mięśnie i skórę klatki piersiowej i brzucha, a ruchowo przeponę.

W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych, których gałęzie przednie tworzą splot lędźwiowy, od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i niektóre mięśnie uda.
Największym nerwem tego splotu jest nerw udowy, a najdłuższym nerw udowo - goleniowy, trzeba zaznaczyć, że jest on także i najdłuższym nerwem ciała człowieka.

Odcinek krzyżowy liczy pięć nerwów, których gałęzie tworzące splot krzyżowy. Gałęzie te zaopatrują ścianę miednicy i większą część kończyny dolnej.

Największym nerwem tego splotu jest nerw kulszowy, który w okolicy dołu podkolanowego dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.
Nerw kulszowy unerwia mięśnie grupy tylniej uda, mięśnie i skórę goleni i stopy.

Gałęzie z pnia współczulnego tworzą sploty trzewne.

Najczęsćiej są one położone w jamach ciała i zaopatrują we włókna układ współczulny. Nerwy wewnętrzne zlokalizowane są najczęściej w okolicach dużych naczyń krwionośnych, którymi docierają do narządów przez nie unaczynionych.

Rola neurotransmitera

Neurony przedzwojowe układu współczulnego na zakończeniach wydzielają acetylocholinę.

Neurony zazwojowe adrenalinę.

W części czaszkowej:

Neurony przedzwojowe-znajdują się w jadrach przywspółczulnych neuronów:

Neurony przywspółczulne obu części układu przywspółczulnego wydzielają w swych zakończeniach acetylocholinę.

Zadaniem tego układu jest gromadzenie energii.

Skutki jego pracy to:

  1. Podstawy neuropatologii, pod red. Mirosława Mosakowskiego, Jerzego Dymemeckiego, Mieczysława Wenderga, PZWL, Warszawa 1981.

  2. Mózg a zachowanie, Red. Teresa Górska, Anna Grabowska, Jolanta Zagradzka, PWN, Warszawa 2005.

  3. Neurologia Kompendium, Prof. dr hab. med. Antoni Prusiński, PZWL, Warszawa.

  4. Neurologia, red. Wojciech Kazubski, Paweł Liberski, PZWL, Warszawa.

  5. Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, prof. dr hab. med. Olgierd Markiewicz, prof. dr hab. med. Janusz Morys, PZWL, Warszawa.

  6. Pielęgniarstwo neurologiczne, Jaracz Krystyna, PZWL, Warszawa 2008



Wyszukiwarka