1. Roślina polikarpiczna - zakwita i wydaje nasiona (lub zarodniki) wielokrotnie w ciągu swego cyklu rozwojowego (byliny, krzewy, drzewa); zdolności pędów do przeżywania tylko 1 okresu wege. oraz tworzenia się każdego roku na nowo u nasady pędów kwiatowych lub na trwałych organach podziemnych, r. te zawdzięczają swą długowieczność. Każdego roku po okresie kwitnienia i owocowania, pęd ulega obumarciu, by w kolejnym roku zostać zastąpionym przez inny, ponownie kwitnący i owocujący.
2. Roślina monokarpiczna - zakwita 1 w ciągu swego cyklu rozwojowego i po rozsianiu diaspor zamiera / występuje 1cykl rozwojowy (r. jednoroczne, 2-letnie, hapaksanty).
3. Klasyfikacja form roślin ozdobnych zależnie od pochodzenia
Rośliny tropikalne - Lasy strefy okołorównikowej są to lasy wiecznie zielone (dżungla, selva). Panuje tam przez cały rok wysoka temperatura i padają obfite deszcze. Roślinność jest bardzo bujna i rośnie b. szybko. Na 1 ha lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew. Występuje piętrowy ukł. roślinności. Zwarta pow. koron drzew sięga do wys. ok. 50 m, tworząc zielony rozległy baldachim; najwyższe pojedyncze drzewa wznoszą się ponad 80 m. Pod nimi rosną krzewy i pnącza, a na zacienionym dnie lasu są tylko drobne glony i grzyby. Mogą tam przeżyć tylko r. ciemnolubne (r. pną się ku słońcu, gdyż panuje mrok). Drzewa tych lasów są oplątane lianami, występuje duża liczba epifitów- r. samożywne nie zakorzenione w glebie (storczykowate, ananasowate, kaktusowate, niektóre figowce).
- Epifit (porośle, aerofit) - roślina rosnąca na innej roślinie, ale nie prowadząca pasożytniczego trybu życia. Korzysta z innego gatunku jako podpory, a odżywia się samodzielnie. Wyrasta w miejscach, gdzie gromadzi się martwa materia organiczna (np. w kącie gałęzi/pędu) lub osiedla się na pędach innych roślin, a składniki odżywcze i wodę pobiera z powietrza lub opadów.
Epifity nie pozostają zupełnie obojętne dla roślin służących im za podłoże. Zatykają bowiem ich przetchlinki utrudniając wymianę gazów. Przyczyniają się także do butwienia kory, poprzez akumulację cząstek mineralnych i organicznych w swych darniach. Tworzą też tym samym warunki do rozwoju pasożytów: grzybów i owadów.
W naszych warunkach klimatycznych epifitami są głównie rośliny zarodnikowe: mszaki, porosty, glony. Rzadziej (jako semiepifity) na innych roślinach wyrastają gatunki zielne, lub nawet krzewy i drzewa. Ma to miejsce w sytuacjach szczególnie sprzyjających kolonizacji np. w przypadku starych, próchniejących wierzb, zwłaszcza głowiastych. Między ich konarami gromadzi się gruba warstwa próchnicy umożliwiająca rozwój np. bzu czarnego lub jarzębinie.
Epifity znacznie ważniejszą rolę odgrywają w lasach obszarów tropikalnych oraz w lasach górskich, gdzie stanowią istotną część flory. Na około 18 tysięcy gatunków z rodziny storczykowatych, aż 10 tysięcy rośnie w tropikach i znaczna ich część to właśnie epifity. Szczególnie często epifity występują także wśród przedstawicieli rodzin: bromeliowatych Bromeliaceae, begoniowatych Begoniaceae, pokrzywowatych Urticaceae, pieprzowatych Piperaceae, obrazkowatych Araceae.
Przykłady epifitów jako r. ozdobnych:
-storczykowate (Orchidaceae) np. katleja (Cattleya),
-obrazkowate (Araceae) np. anturium (Anthurium),
-ananasowate (Bromeliaceae) np. bilbergia (Billbergia),
-paprocie, np. płaskia (Platycerium)
Klimat sawanny - Jest to obszar o dużym zróżnicowaniu zbiorowisk roślinnych na skutek zmieniającej się ilości opadów (wysokość traw i bujność roślinności maleje w miarę skracania się pory deszczowej). Występują tu głównie trawy, wśród których rosną rozrzucone gr. drzew i palm lub kserotycznych krzewów o b. rozmaitym pokroju.
Przykłady r. ozdobnych:
- Szklarniowe
palmy kokosowe (Cocos)
kaktusy (Cereus, Echinocereus, Melocactus, Peireskia)
- R.jednoroczne - gatunki z rodzaju: nachyłek (Coreopsis), kosmos (Cosmos), aksamitka (Tagetes), cynia (Zinnia)
- Pnącza 1-roczne: wilec (Ipomea), powój (Convolvulus)
- Byliny: dalia (Dahlia), heliotrop peruwiański (Heliotropum peruvianum), irezyny (Iresine)
- R. doniczkowe: wilczomlecz piękny (Euphorbia pulcherrima), cantedeskia etiopska (Zanthedeschia aethiopica), sansewieria gwinejska i s.walcowata (Sansevieria trifasciata i S.cylindrica), gatunki z rodzaju kliwia (Cliwia): agapant (Agapanthus), krasnokwiat (Haemanthus), amarylis (Amaryllis), szparag (Asparagus).
Pustynie i półpustynie
Sukulenty, gruboszowate, gr. r. kserofitycznych (kserofity) rosnących na obszarach o regularnych, lecz niewielkich opadach atmosferycznych.
Mają szereg przystosowań morfologiczno-fizjologicznych: rozwiniętą tk. wodną, silnie zredukowaną pow. asymilacyjną (np. u kaktusów liście przekształcone są w ciernie), małą liczbę zagłębionych szparek, silnie zgrubiałe i pokryte grubą kutykulą ściany zew. komórek skórki, płaski i rozległy system korzeniowy, wolny wzrost.
Sukulenty magazynują wodę w tk. liści (sukulenty liściowe, np. agawy Agave, aloesy Aloe, rojniki Sempervivum, rozchodniki Sedum, grubosze Crassula), łodyg (sukulenty łodygowe, np. bezlistne kaktusy Cactaceae, wilczomlecze Euphorbia, stapelie Stapelia, Cereus, opuncja Opuntia), rzadko korzeni (sukulenty korzeniowe, np. niektóre gatunki pelargonii Pelargonium).
Sklerofity (suchorośla)- rodzaj kserofitów przystosowanych do życia w warunkach b. gorących dzięki możliwości ograniczania transpiracji, np. poprzez zmniejszenie pow. liści, pokrycie ich warstwą wosku lub kutnerem. W przeciwieństwie do sukulentów nie są przystosowane do gromadzenia wody, w okresach kiedy jest jej pod dostatkiem. Są one dobrze ukorzenione. Cechuje je wysokie ciśnienie osmotyczne (25-60, a nawet 100 atmosfer), które pozwala im pobierać wodę z roztworu glebowego o dużej koncentracji. Suchorośla mają rozwiniętą sklerenchymę, sztywne liście z grubą kutykulą i głęboko umieszczonymi aparatami szparkowymi. Przykładem może być żarnowiec miotlasty, kolecja krzyżowa.
Lasy liściaste
- pnącza: bluszcz pospolity (Hedera helix), powojnik pnący (Clematis vitalba), wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum), chmiel zwyczajny (Humulus lupulus)
- byliny: fiołki (Viola), zawilce (Anemone), konwalie (Convallaria), sasanki (Pulsatilla), kaczeńce (Caltha)
- cebulowe: lilie (Lilium), zimowity (Colchicum), śnieżyczki (Galanthus)
- drzewa: magnolie (Magnolia), tulipanowiec (Lirodendron), surmie (Catalpa), dęby (Quiercus), klony (Acer), robinie (Robinia)
Lasy iglaste
- wrzosowate (Ericaceae): wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris), borówka czarna (Vaccinium myrtillus)
- iglaki
Stepy
- liliowate (Liliaceae) i kosaćcowate (Iridaceae): czosnek (Allium), szachownica (Fritillaria), tulipan (Tulipa), kosaciec (Iris)
- liczne gatunki z rodzaju miłek (Adonis), kokorycz (Corydalis), zawilec (Anemone)
- krzyżowe (Crucuferae), goździkowate (Caryophyllaceae), motylkowate (Papilionaceae), trawy: trawa bizonów (Buchloe dactyloides), aster nowobelgijski (Aster novi-belgii), aster nowoangielski (Aster naovae-angliae), słoneczniki (Helianthus), nawłoć (Solidago), rudbekia (Rudbeckia), dzielżan (Helenium)
- byliny obszaru górskiego: urdzik (Soldanella), goryczka (Gentiana), pierwiosnek (Primula), zawilec (Anemone), lilia bulwkowata (Lilium bulbiferum), cyklamen perski (Cyclamen persicum), różanecznik (Rhododendron), wrzos (Calluna), wrzośce (Erica)
Lasy twardolistne - zarośla wiecznie zielonych krzewów (np. śródziemnomorska makia).
Wszystkie r. tego obszaru mają wybitnie kseromorficzną budowę. Liście są wyraźnie zredukowane (nieraz całkowicie, a ich funkcję przejmują zielone łodygi), twarde, matowe, pokryte często włoskami i ustawione zawsze skośnie do promieni słonecznych, co chroni je od nadmiernego nagrzewania. /kwiaty przeważnie żółte, olejki eteryczne-eukaliptus).
Przykłady: dąb korkowy (Quercus suber), oliwka europejska (Olea europaea), rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis ), eukaliptusy (Eucalyptus), chamerops niski (Chamaerops humilis), kocanki (Helichrysum)
Lasy laurokształtne - wśród roślinności tego obszaru przeważają niskie wiecznie zielone krzewy i drzewa o liściach skórzastych, zawsze ustawionych prostopadle do promieni słonecznych.
Przykłady:
- krzewy: laur kanaryjski (Laurus canariensis), laur szlachetny (Laurus nobilis), ostrokrzew kanaryjski (Ilex canariensis), mirt pospolity (Myrtus communis), laurowiśnia (Prunus), berberysy (Berberis), zaślaz (Abutilon), różaneczniki (Rhododendron), magnolia (Magnolia ), aukuba (Aucuba), gardenia (Gardenia), hortensja bukietowa (Hydrangea paniculata), hortensja ogrodowa (Hydrangea macrophylla)
- pnącza zielne i liany: powój (Convolvulus), hortensja pnąca (Hydrangea petiolaris), słodlin chiński (Wisteria sinensis)
- drzewa iglaste: araukaria
- palmy: howea (Howea), areka (Areca), kordylina (Cordyline)
6. Rodzaje doniczek.
- ceramiczne - ich zaletą jest porowatość ścianek, a przenikające przez nie powietrze wpływa korzystnie na wzrost korzeni i całej r. Doniczki wyrabiane ręcznie mają niekiedy wewnątrz wręby, co utrudnia wyjmowanie r. przy przesadzaniu. Trwałość doniczek zależy od jakości gliny, jej wyrobienia oraz właściwego wypalenia.
- plastikowe - wyrabiane z różnych mat. zastępczych są lekkie i trwałe, lecz ich ścianki nie są porowate. Dostęp powietrza do korzeni z zew. jest możliwy wówczas, gdy ziemia jest sucha, po podlaniu powietrze z bryły korzeniowej jest wyparte, co utrudnia rozwój korzeni.
- tekturowe
- ziemne
- zespolone
- kubły
- naczynia do storczyków
7. Podłoża do uprawy roślin ozdobnych
Rodzaje:
TRADYCYJNE ZIEMIE OGRODNICZE: Ziemia kompostowa , Wermikompost, syn. humus biologiczny, kompost koprolitowy, Ziemia gnojowa , Ziemia liściowa , Ziemia darniowa , Ziemia inspektowa , Ziemia polowa , Ziemia wrzosowa.
PODŁOŻA ORGANICZNE: Torf wysoki , Torf niski , Włókno kokosowe, Kora, Trociny, Zrębki i wióry drzewne, Słoma, Węgiel brunatn , Włókno drzewne.
PODŁOŻA MINERALNE: Wełna mineralna, Wełna szklana, Perlit, Keramzyt, Pumeks, Zeolity, Wermikulit, Piaski, żwiry i grysy, Pianka poliuretanowa, Pianka polifenolowa, Pianka aminowa, Styropian.
Podłoża uniwersalne:
- ziemia uniwersalna - mieszanki różnych materiałów wzbogacone zestawem nawozów mineralnych. (torf niski, torf wysoki, glina, piasek, ziemia darniowa)
Podłożą inertne:
Cechą charakt. podłoży jałowych, takich jak wełna min. lub szklana, gąbka poliuretanowa, kermazyt lub perlit jest bierność chemiczna. Nie wchodzą one w reakcje z podłoża te nie sorbują skł. pokarmowych, czyli nie występuje w nich efekt zasolenia, powszechny w podłożach. Uprawa w podłożach inertnych jest prostsza, gdyż przy stosowaniu odżywki o optymalnym składzie nie można przenawozić r. Natomiast w podłożach tradycyjnych, na skutek toksycznego nagromadzenia się niektórych składników, zdarzają się przypadki zniszczenia całej uprawy. Istotną cechą jest również trwałość utrzymania w środowisku korzeniowym optymalnych właściwości fizycznych, głównie powietrznych i wodnych. Podłoża te nie tracą swojej struktury tak szybko, jak tradycyjne co umożliwia prowadzenie upraw całorocznych oraz wieloletnich, np. gerbery, róży, anturium. Podłoża inertne mogą być wykorzystywane wielokrotnie; dwukrotne użycie wełny mineralnej; poliuretanowej, która może być wykorzystana co najmniej przez pięć lat. Jeszcze trwalszymi podłożami są perlit i keramzyt. Nowe podłoża inertne są wolne od szkodników i chorób. Mogą tę właściwość utrzymywać przez cały okres uprawy - jeżeli choroby lub szkodniki nie zostaną wniesione z materiałem nasadzeniowym (nasionami, rozsadą czy sadzonkami) i będzie prowadzona właściwa profilaktyka. Podłoża jałowe pozwalają również na wprowadzenie technologii energooszczędnych. Na tę oszczędność składają się: zmniejszenie zużycia podłoża, wody, nawozów, energii do ogrzewania szklarni oraz kosztów związanych z wymianą podłoża i założeniem nowej uprawy. Z pkt.widzenia konsumentów najważniejszą zaletą uprawy w podłożach jałowych jest wysoka jakość uzyskiwanego plonu. Dzięki możliwości precyzyjnego żywienia r. nie następuje przekroczenie dopuszczalnych poziomów azotanów, azotynów i metali ciężkich. Z pkt. widzenia producentów, oprócz jakości, ważna jest także wysokość plonu - w technologiach opartych na podłożach inertnych jest ona znacznie wyższa niż w tradycyjnych. Bardzo duże znaczenie ma też fakt, że produkcja r. nawożonych w zamkniętych układach jest przyjazna środowisku.
Podział podłoży jałowych.
a) podłoża jałowe mineralne: wełna mineralna, wełna szklana, keramzyt, perlit, zeolity, seramis, tuf wulkaniczny, wermikulit, piasek, pumeks
b) podłoża jałowe syntetyczne - sztuczne: pianka poliuretanowa, oasis, hydrożele, hydrokristall, pianki aminowe "Fytocell".
9. Ogród skalny - do ogródków skalnych mają zastosowanie przede wszystkim r. wysokogórskie.
Rodzaje ogrodów skalnych:
- na zboczu pagórka
- przy murze oporowym
Byliny do ogrodu skalnego (powinny być posadzone zgodnie z wymaganiami):
STRONA POŁUDNIOWA (SŁONECZNA): krwawnik, smagliczka, gęsiówka, zawciąg, aster, bergenia, dzwonek brzoskwinio listny, dzwonek karpacki, dziewięćsił, chaber, rogownica, nachyłek, złocień, ostróżka, goździk, omieg, głodek, jeżogłówka, przymiotno, wilczomlecz, bodziszek, łyszczec, floks szydlasty, Żurawka, ubiorek, liatra, szarotka, zatrwian, tojeść rozesłana, kocimiętka, rozwar wielkokwiatowy, sasanka, santolina, skalnica (10 odm.), driakiew, rozchodnik (20 odm.), rojnik (10 odm.), miecznica, ożanka, macierzanka (5 odm.), trzykrotka, przetacznik, fiołek, trawy ozdobne.
STRONA PÓŁNOCNA (ZACIENIONA): dąbrówka, zawilec, orlik, acena, kopytnik, tawułka, serduszka, goryczka bezłodygowa, przylaszczka, funkia, jasnota plamista, miodunka, fiołek wonny, barwinek, paprocie.
10. Zastosowanie substancji wzrostowych w produkcji kwiaciarskiej i w ogrodach.
Syntetyczne regulatory wzrostu:
Gibereliny - fitohormony roślinne, odpowiedzialne za stymulacje podziału komórek, zwiększanie wzrostu łodygi, indukcję i stymulację wytwarzania kwiatów, przerywanie spoczynku zimowego pączków u r. wieloletnich a także indukcję kiełkowania nasion i hamowanie wzrostu pędów bocznych.
- zakwitanie niejarowizowanych r. np. lewkonia (Matthiola), niezapominajka alpejska (Myosotis alpestris), stokrotka trwała (Bellis perennis), naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea);
- kwitnienie iglaków np. cyprys (Cupressus), cyprysik (Chamaecyparis), jałowiec (Juniperus), żywotnik (Thuja )
- hamuje kwitnienie u fuksji ogrodowej (Fuchsia magellanica), lilaka zwyczajnego (Syringa vulgaris), i wielu drzew owocowych.
Retardanty - syntetyczne subst. chem., które hamują wzrost elongacyjny r. poprzez blokowanie biosyntezy giberelin (regulowanie dł. łodyg kwiatów; hamowanie lub stymulowanie zakwitania)
CCC (chlorek chlorochyliny):
-przyspiesza zakwitanie i zwiększa l. kwiatów u różanecznika i mieczyka,
-skracanie łodygi i ogonków liściowych złocienia ogrodowego, poinsecji, petunii, koleusa Blumego, tulipanów (co pozwala na uzyskanie bardziej zwartych r. o dużych kwiatach),
-opryskiwanie r. zwiększa ich wytrzymałość na niskie temp. i suszę,
-opóźnia starzenie się r. i przedłuża żywotność kwiatów ciętych.
Syntetyczne auksyny - subs. wzrostowe r., przyspieszają ukorzenianie się r.; po wprowadzeniu do tk. r. rozkładają się wolniej od naturalnych auksyn.
Defolianty - środki służące do usuwania liści r. (defoliacja). Często drzewa i krzewy w szkółkach tracą liście zbyt późno, co utrudnia ich wykopywanie i sprzedaż (róże, tawuły, ligustry).
Morfaktyny - pochodne fluorenu, syntetyczne regulatory wzrostu r. wpływające gł. na ich ukształtowanie i pokrój; hamują wzrost elongacyjny pędów powodując karłowatość r., hamują kiełkowanie nasion, powst. owoców partenokarpicznych; stosowane często w celu zahamowania wzrostu traw.
Fitohormony - regulatory wzrostu i rozwoju r, hormony roślinne. Są to zw.organiczne, które w b. małych ilościach (wykluczających działanie odżywcze) pobudzają, hamują lub w inny sposób modyfikują procesy fizjologiczne r. (auksyny, gibereliny, cytokininy, brasinosteroidy, poliaminy, inhibitory wzrostu: endogenne-kw. abscysynowy, kw. jasmonowy, inhibitory fenolowe; egzogenne: retardanty, morfaktyny, herbicydy; etylen)
11. Charakterystyka produkcji roślin ozdobnych w Polsce i na świecie.
Produkcja r. ozdobnych jest uzależniona od rozwoju społ-gosp, który determinuje wielkość kapitału inwestycyjnego, dostępność środków produkcji pozwalających na wdrażanie postępu i poprawę organizacji, a także wpływa na poziom i strukturę potrzeb społeczeństwa.
Postęp techniczny i technologiczny
Wysokie koszty robocizny i zmiany w przepisach dotyczących ochrony środowiska zmuszają szkółkarzy zachodnioeuropejskich do wprowadzania coraz bardziej zmechanizowanych i zautomatyzowanych technologii produkcji. W Polsce, jak wynika z przeprowadzonych badań, tylko niektóre szkółki inwestują w zakup specjalistycznych maszyn (maszyny są zbyt drogie i bardziej opłaca się im zatrudniać ludzi.; duże rozdrobnienie gospodarstw). Szansą dla naszych szkółkarzy mogą być gr. producenckie i wspólne zakupy maszyn oraz środków produkcji.
W Europie Zachodniej coraz więcej szkółek przechodzi na systemy uprawy r. w zamkniętym obiegu wody, z automatyzacją większości prac. Dużą pomocą w osiąganiu tak wysokiego poziomu technologicznego służą producentom na Zachodzie stacje doświadczalne, prowadzące badania z tej dziedziny, często koordynowane lub zlecane przez organizacje związkowe producentów i w dużej mierze finansowane przez ogrodników. W Polsce niskie koszty siły roboczej powodują, iż szkółkarze nie przywiązują większej wagi do organizacji pracy. Poziom inwestycji w szkółkach zależy ściśle od wielkości gospodarstw. Im większa jest skala produkcji, tym niezbędniejsze staje się inwestowanie w maszyny i oszczędne systemy uprawy.
Organizacja branży szkółkarskiej
- w Polsce: Polski Związek Wytwórców Drzew i Krzewów (1942 r.), Związek Szkółkarzy Polskich (1991), Agencji Promocji Zieleni (1999), Stowarzyszenia Centrów Ogrodniczych.
- za granicą: Związek Szkółkarzy Niemieckich; Związek Szkółkarzy Holenderskich/ Królewski Związek Handlu Hurtowego Cebul i Produktów Szkółkarskich/ Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze z Boskoop/ Plant Publicity Holland (PPH).
12. Czynniki siedliska roślin ozdobnych.
SWIATŁO - Dla r. zielonych światło jest czynnikiem bezwzględnie koniecznym. Energia świetlna konieczna jest do przeprowadzenia procesu fotosyntezy. Wpływa ona również na szereg innych procesów fizjologicznych, jak kiełkowanie, wzrost, ruchy, kwitnienie i inne. Promieniowanie słoneczne - w tym światło wpływa na rozwój, morfologię, budowę anatomiczną i transpirację r., oddziałuje na rozkład ściółki oraz powoduje zmiany temp. i wilgotności powietrza i gleby. W ten sposób ze zmianą oświetlenia zmienia się całe środowisko ekologiczne r.
Wymagania roślin w stosunku do czynnika świetlnego są różne. W zależności od tego zapotrzebowania na światło można wyróżnić 3 podstawowe grupy ekologiczne roślin:
- światłolubne - występujące wyłącznie na siedliskach w pełni oświetlonych, mające duże zapotrzebowanie na światło (r. pustyń i półpustyń, stepów, tundry i wysokich gór; u nas -niektóre gatunki chwastów i gatunki ruderalne, często występujące na przydrożach; są to gł. gatunki roczne i dwuletnie)
- obojętne - rozwijające się zarówno na pełnym świetle, jak i w pewnym, określonym zacienieniu (starzec zwyczajny, rumianek bezpromieniowy, kupkówka pospolita).
- cieniolubne - w warunkach naturalnych nigdy nie występują w pełnym oświetleniu (kokorycz pusta, zawilec gajowy, bodziszek cuchnący, przenęt purpurowy).
Zapotrzebowanie na światło zależne jest również od stadium rozwojowego r.; np. bluszcz zakwita przy 25% pełnego oświetlenia, a płonny może żyć w cieniu wynoszącym 2% pełnego oświetlenia. Minimum oświetlenia wyznacza równocześnie zasięg występowania danego gatunku; poniżej tego min. panują już warunki głodowe. Ku biegunom zaznacza się coraz większe zapotrzebowanie na światło tych samych gatunków r., które w mniejszej szer. geogr. mają znacznie mniejsze wymagania świetlne.
Fotoperiodyzm - reakcja r. na długość działania światła i przerw w jego oddziaływaniu objawiająca się zakwitaniem.
W zależności od rodzaju reakcji wyróżnia się rośliny:
- długiego dnia - nie kwitnące podczas krótkich dni i długich nocy, czyli w lecie, a należą tu r. klimatu umiarkowanego i zimnego (np. trawy, hortensja),
- krótkiego dnia - kwitnące w naszych warunkach wczesną wiosną lub późnym latem i jesienią, gdy dzień jest krótki a noc długa i należą tu r. klimatu między- i podzwrotnikowego (np. astry, chryzantemy),
- obojętne - kwitnące niezależnie od długości dnia i nocy.
TEMPERATURA - reguluje tempo procesów życiowych u r. i reakcji chem. w ich otoczeniu, odznacza się wyjątkowo dużą zmiennością w czasie i przestrzeni; warunkuje wszystkie procesy życiowe r.: fotosyntezę, oddychanie, transpirację i wzrost. Znaczny niedobór lub nadmiar tego czynnika powoduje śmierć r. Przystosowania r. do określonych warunków termicznych znajdują również wyraz w ich rytmice sezonowej: kiełkowaniu, (istnieniu, kwitnieniu, owocowaniu, opadaniu liści, zapadaniu na spoczynek zimowy, związanych z ciepłymi lub chłodnymi porami roku. Stwierdzono, że dla poszczególnych faz rozwojowych (o ile nie są one regulowane fotoperiodycznie) potrzebne są w poprzedzającym okresie odpowiednie „sumy ciepła” (sumy temperatur efektywnych) albo ustalone liczby dni o odpowiedniej temp.
WODA - stanowi uniwersalny rozpuszczalnik dla soli min. i innych subst. wchodzących w reakcje biochemiczne w organizmie r.; jest również surowcem w procesie fotosyntezy. Powoduje turgor komórek. Spadek jej zawartości w plazmie poniżej 10% jest dla większości r. śmiertelny. Ze względu na duże ciepło właściwe łagodzi drastyczność zmian temp., a duże ciepło parowania pozwala na obniżenie temp. organizmu w czasie transpiracji.
Ze względu na różne zapotrzebowanie na wodę r. dzieli się na 3 grupy ekologiczne:
-higrofity żyją w warunkach stałego nadmiaru wilgoci i są najmniej wytrzymałe na suszę.
-kserofity to rośliny żyjące w środowisku suchym, zdolne są do znoszenia długotrwałej suszy powietrza i gleby.
-mezofity rośliny żyjące w środowisku umiarkowanie wilgotnym.
POWIETRZE - Tlen i dwutlenek węgla są niezbędne dla wszystkich procesów życiowych. Wszelkie organizmy żywe pobierają przy oddychaniu tlen i wydzielają dwutlenek węgla. Rośliny zielone w procesie fotosyntezy przyswajają dwutlenek węgla z powietrza przy współudziale światła, wykorzystując węgiel do produkcji subst. organicznych.
Dwutlenek węgla jest niezbędny dla wzrostu masy organicznej r. w procesie fotosyntezy. W około 50% sucha masa roślinna składa się z węgla, którego źródłem jest dwutlenek węgla znajdujący się w atmosferze.
13. Najważniejsze ozdobne byliny cebulowe kwitnące wiosną lub latem i jesienią.
Kwitnące wiosną: Narcyz (Narcissus), Hiacynt (Hyacinthus)/ Krokus, szafran (Crocus)/ Czosnek (Alliu), Zawilec (Anemon), Rannik (Eranthis), Psiząb (Erythronium), Szachownica (Fritillaria), Śnieżyczka (Galanthus), Snieżyca (Leucojum), Szafirek (Muscari), Cebulica (Scilla), Kosaciec (Iris), Tulipany (Tulipa).
Kwitnące latem: Dalie (Dahlia), Mieczyki (Gladiolus), Lilie (Lilium), Begonia bulwiasta (Begonia x tuberhybrida), Pustynnik olbrzymi (Eremurus robustus).
Kwitnące jesienią: Zimowit jesienny (Colchicum autumnale), zimowit bizantyjski (C. byzantinum), powabny (C. speciosum) i pstry (C. variegatum); krokus okazały (Crocus speciosus), krokus uprawny (C. sativus), krokus turecki (C. kotschyanus) i kurdyjski (C. carduchorum).
14. Rodzaje kwietników.
Formalny:
-Geometr. ukł., symetryczne nasadzenia krzewów, bylin
-Jednoczesny czas kwitnienia wszystkich r., to samo wymagane nasłonecznienie
-Wyraźne granice pomiędzy poszczególnymi r.
-Nieformalny
-Przeciwieństwo formalnego
-Brak geometrycznych linii i kształtów
-Różne pory kwitnienia r.
-Gr. roślin mogą zachodzić na siebie
-Nasadzenia wielobarwne
Kwietnik wzniesiony:
-Wyniesienie r. ponad poziom gleby
-Stanowi integralną część ogrodu
-Musi mieć pojemnik
-Przestrzeń jest ograniczona
Dywanowy
- niskie r. o barwnych liściach
- Kompozycja przypomina wschodnie dywany
Jednoodmianowe
- Przeciwieństwo dywanowych, najczęściej koliste
Kompozycje wertykalne - trójwymiarowe rozwinięcie kwietnika dywanowego, rozpina się stelaż z siatką
Kwietnik obrazkowy - rozwinięcie dywanowego tyle, że do r. o barwnych liściach dodajemy kwitnące, podział na pory kwitnienia.
15. Dobór roślin w aspekcie barwy kwiatów i liści.
Koło barw - 3 barwy podstawowe: żółty czerwony, niebieski
4 sposoby kompozycji kolorystycznych:
-Zestawienie barw kontrastowych
-Nasadzenia monochromatyczne (1 kolor w różnych odcieniach)
-Nasadzenia analogiczne (barwy leżą obok siebie na kole barw)
-Zestawienia wielobarwne (tęczowe)
Barwa biała w ogrodzie - kontrastuje z ciemnym tłem, zieleń pogłębia barwę białą.
16. Modyfikacje terminu kwitnienia. Spoczynek roślin, jego rodzaje i sposoby przerywania. Rośliny cebulowe (tulipan, lilia), rośliny drzewiaste.
Spoczynek roślin - odwracalne zahamowanie aktywności metabolicznej i procesów wzrostowych w całej r. lub jej organach; spowodowany niekorzystnymi warunkami otoczenia lub czynnikami endogennymi; np. w nasionach, pąkach, bulwach, kłączach.
Spoczynek bezwzględny w odniesieniu do nasion oznacza stan, w którym osiągnęły one dojrzałość morfologiczną lecz nie uzyskały gotowości fizjologicznej do kiełkowania. Nawet optymalne warunki środowiska zew. nie przerywają ich spoczynku. Występuje np. u nasion r. motylkowych z twardą, nieprzepuszczalną dla wody łupiną nasienną. Wnikanie wody może rozpocząć się dopiero po częściowym rozłożeniu łupiny przez bakterie i grzyby glebowe.
Spoczynek względny w odniesieniu do nasion oznacza stan w którym osiągnęły one dojrzałość morfologiczną i fizjologiczną, ale kiełkowanie powstrzymują niekorzystne warunki zew.
Metody przerywania spoczynku:
- za pomocą eteru i cyjanowodoru,
- metodą ciepłych kąpieli i pary wodnej,
- przez zamrażanie lub schładzanie r.,
- przez zastosowanie hormonów roślinnych (gibereliny, kwasy IBA, IAA, NAA, BA, kinetyka)
17. Ogród roślin pachnących - charakterystyka, przykłady.
Komponując zapach ogrodu, warto także sięgać po rośliny o kontrowersyjnej i niejednoznacznej woni. Na intensywność zapachu mogą mieć wpływ warunki, w jakich rosną rośliny (ważne są przede wszystkim nasłonecznienie i gleba). Rośliny, które pachną mocniej w słońcu np. zioła takie lawenda, szałwia czy bazylia; najintensywniejszy zapach wieczorem (np. maciejka, czy tytoń), intensywnie pachnące w trakcie zasuszania (np.estragon czy marzanka wonna). Rośliny pachną w określonym celu - zapach przywabia odpowiednie owady. Innym sposobem na zachętę są piękne kwiaty.
Pachnące byliny i rośliny cebulowe: Hiacynty, Narcyzy, Fiołki, Tulipany, Smagliczka, Marzanka wonna, Konwalie, Dyptam jesionolistny, Goździki sine, Floksy, Lilie.
Pachnące kwiaty jednoroczne i dwuletnie: Groszek pachnący, Maciejka, Tytoń, Lewkonia, Lak wonny, Heliotrop, Goździk brodaty.
Rośliny pachnące na balony i tarasy: pelargonia (graveolens, veriegatum, fragrans i tomentosum), goździki brodate, lawenda, szałwia, bazylia i plekantrus.
Rośliny niezbyt pięknie pachnące: Cesarska korona, Szczodrzeniec, Aksamitki, Czarny bez, Rośliny owadożerne.
18. Anturium - Kwiaty (obupłciowe) zebrane w kolbę, u podstawy której wyrasta pochwa (spaha), często o jaskrawym zabarwieniu.
19. Przedłużanie trwałości kwiatów ciętych.
- ukośne przycinanie pędów ostrym narzędziem, tak by ich końce nie były "poszarpane";
częstą zmianę wody, co ogranicza liczbę zawartych w niej bakterii i innych drobnoustrojów;
- usuwanie części zbędnego ulistnienia, zmniejszające straty wody na skutek transpiracji, oraz usuwanie liści na fragmencie pędu zanurzonego w wodzie, zapobiegające ich gniciu w wodzie;
- umieszczenie kwiatów w chłodnym miejscu;
ochroną roślin przed etylenem poprzez kondycjonowanie;
- stosowanie pożywek
- opóźnienie przekwitania poprzez usunięcie pylników
- zanurzanie końców łodyg złocieni i lilaków we wrzącej wodzie (odświeżanie więdnących kwiatów).
20. Wymagania termiczne poinsecji (wilczomlecz piękny).
Temperatura - Ważna jest jej wysokość oraz ukł. w ciągu doby. Korzenie rozrastają się najlepiej w 20-22°C. Na wzrost wydłużeniowy pędów oraz blaszki liściowej wpływ mają różnice temp. dnia i nocy. Tworzenie liści i ich rozwój zależne są od śr. dobowej (im chłodniej w dzień, tym cieplej w nocy). W okresie długiego dnia powinna ona wynosić od 20° do 22°C. Tworzenie się przykwiatków regulowane jest przez stosunek temp.dziennej do nocnej (różnica nie powinna przekraczać 4°C w dni pochmurne). Na zawartość cukrów w tkankach, od której zależy trwałość r., wpływ ma śr. temp. dnia oraz różnice pomiędzy dniem i nocą. Dla odmian ciemnolistnych śr. temp. dobowa w okresie dnia krótkiego, trwającego poniżej 12 godzin, powinna wynosić 16-18°C, a dla jasnolistnych 18-20°C.
Obniżenie tempe. pod koniec uprawy sprzyja lepszemu wybarwieniu przykwiatków oraz zwiększeniu trwałości r. Minimalna temp. nie powinna jednak spadać poniżej 16°C. Tworzenie się pędów bocznych, czyli rozkrzewianie się r., zależy tylko nieznacznie od temp., a gł. od intensywności światła. W ciemnych lub zacienionych szklarniach oraz po połowie sierpnia (od 33. tygodnia roku) mogą wystąpić problemy z dobrym rozkrzewianiem się r. po uszczykiwaniu.
21. Chryzantema - roślina dnia krótkiego.
22. Cyklamen doniczkowy - rozmnażany z nasion.
23. Paprocie.
- do wnętrz: Nefrolepis wysoki, Ciemnotka okrągłolistna, Adiantum, Dawalia mariesa, Asplenium gniazdowe, Łosie rogi.
- do ogrodu: długosz królewski (Osmunda regalis), paprotnik Brauna (Polystichum braunii), orlica pospolita (Pteridum aquilinum), pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris), narecznica szerokolistna (Dryopteris dilatata) i wietlica alpejska (Athyrium distentifolium).
24. Ogród wodny - byliny:
Funkia (Hosta), Języczka pomarańczowa (Ligularia dendata), Kosaciec syberyjski (Iris sibirica), Bergenia sercolistna (Bergenia cordifolia), Przywrotnik ostroklapowy (Alchemilla mollis), Niezapominajka błotna (Myosotis palustris), Pełnik europejski (Trollius europaeus), Tawułka Arendsa (Astilbe x arendsii), Trzykrotka Andersa (Tradescantia virginiana), Pierwiosnek główkowaty (Primula denticulata)
25. Modyfikacje systemu szklarniowego: światło, temperatura, woda.
Ze wzg. na konstrukcję: jednospadowe i dwuspadowe (ustawione w kierunku wschód-zachód zapewniają większą intensywność światła w miejscach zimowych).
Szklarnie: wolnostojące (lepsze warunki oświetlenia i wietrzenia) i blokowe.
Ze wzg. na utrzymywaną temp.: zimne (o temp. 0-5°C), chłodne (5-10°C), umiarkowane (10-18°C), ciepłe (18-30°C).
Ogrzewanie (centralne): wodne, parowo-wodne, parowe.
System nawadniania: deszczownie, kroplowniki, kapilary, linie kroplujące, zamgławiacze.