ELEMENTY PSYCHOLOGII KRYMINALISTYCZNEJ

W.1.

Zakres i pojęcie psychologii kryminalistycznej

• Jest gałęzią psychologii stosowanej/ zakres obejmuje psychologiczne aspekty kryminalistyki (fakt przestępstwa, sposób wykonania, wykrycie sprawców, oraz zapobiegania)

Psychologia kryminalistyczna zapożycza z innych nauk:

• Psychologii ogólnej

• Psychologii rozwojowej

• Psychologii wychowawczej (różnic indywidualnych)

• Psychologii osobowości

• Psychologii klinicznej

*Na gruncie psycholog. kryminal. szczególną uwagę przykuwają zaburzenia osobowości .

Zaburzenia Osobowości:

1. OGÓLNE - osobowość kompulsywna, schizoidalna, paranoiczna itd.

2. SOCJOPATYCZNE- ogólny brak adekwatnych reakcji emocjonalnych; niewielkie poczucie winy bądź brak poczucia winy za popełnione wykroczenie; niezdolność do tworzenia trwałych więzi emocjonalnych z innymi osobami (traktowanie instrumentalne); osobowość antyspołeczna, socjopatyczna, psychopatyczna

3. DEWIACJE SEKSUALNE - nieakceptowane społecznie sposoby zaspokajania popędu seksualnego

*Procesy psychologiczne winny być rozpatrywane zarówno w kontekście sytuacyjnym jak i jego uwarunkowania (dane zachowanie wyrwane z kontekstu może znaczyć zupełnie co innego ; objawy mają charakter wieloznaczny w obrazie klinicznym)

Podstawowe METODY w psycholog. kryminal.:

- obserwacji

- wywiad, przesłuchanie

- eksperyment krym.-dowodowy (dokonanie doświadczenia lub odtwarzanie zdarzeń w ściśle określonych warunkach

Do czego służą :

• Sprawdzenie percepcji zmysłowej w określonych warunkach

• Sprawdzenie mechanizmu, przebiegu określonych zdarzeń

• Sprawdzenie możliwości dokonania czegoś w określonych warunkach i w określony sposób

• Sprawdzenie mechanizmu powstania i usytuowania śladów

Rola psychologa przy realizacji zadań eksperymentalnych:

• Ocena osobowości podejrzanego, sprawcy

• Ocena zachowania podejrzanego, sprawcy

• Psychologiczne aspekty śladów przestępstwa

• Analiza wyjaśnień zeznań

• Analiza procesów psychicznych u sprawcy czy świadka

• Analiza aspektów psychologicznych sytuacji ofiary

• Analiza stanu psychicznego osób

Przedmiot zainteresowania (środowisko rodzinne, szkolne, koledzy, sąsiedzi): wiarygodność, wyjaśnienia, mogą stać się przedmiotem ekspertyzy psychologicznej

1.gdy oskarżony zaprzecza dowodom winny mimo ich oczywistości

2 gdy przyznaje się do winy wbrew materiałowi dowodowemu, wbrew logice

Ekspertyza ma za zamiar ustalić w jakim stopniu wyjaśnienia są świadomie nieprawdziwe a w jakim brak zgodności z prawdą; są rezultatem specyficznych cech osobowości osoby, która składa takie wyjaśnienie; kwestia motywacji składania fałszywych wyjaśnień.

3 rodzaje zachowań grupowych:

1) działanie w grupie inne mechanizmy psychologiczne

2) działanie pod wpływem grupy

3) działanie wobec grupy

Podstawowe zagadnienie:

@profilowanie sprawców przestępstw - procedura ta polega na wnioskowaniu o przestępstwie na podstawie jego zachowania w trakcie dokonywania przestępstwa a także po jego popełnieniu

@typowanie - umożliwia określenie cech osobowych danego sprawcy, na podstawie analizy cech dokonanego przestępstwa

Zachowanie sprawcy na miejscu przestępstwa może być źródłem wiedzy o cechach jego osobowości, na tej podstawie tworzy się psychologiczny portret sprawcy, żeby był szczegółowy ważne są informacje o ofierze.

Metoda profilowania jest złożona:

1. gromadzenie informacji z różnych źródeł (zdjęcia, autopsja, raporty policyjne)

2. próba dokonania klasyfikacji przestępstwa na podstawie zebranych danych

3. rekonstrukcja przestępstwa i generowanie hipotez (zachowań ofiary-ofiat) na temat sekwencji zdarzeń, hipotez modusu operanti-sposobu postępowania sprawcy

4. konstruowanie profilu sprawcy ; uwzględnia takie cechy sprawcy jak wiek, płeć, wygląd zewn.,zachowanie, zaburzenia np. seksualne, prawidłowości, cechy osobowości

Klasyczne zagadnienia na gruncie krym.

*kwestia psychologicznych aspektów zeznań i wyjaśnień/ stosuje się w przypadku gdy pojawiają się trudności w ocenie zeznań świadków. W ocenie wartości dowodowej zeznań bierze się pod uwagę logiczną zgodność. Wszelkie niewyjaśnione sprzeczności odbierają zeznaniom walor pełnowartościowego dowodu. Ważne jest poznanie źródeł zniekształceń zeznań szczerych, przyczyn kłamliwych wypowiedzi.

Zadaniem psycholog. kryminolog. jest wypracowanie odpowiednich kryteriów ocen zeznań, wyjaśnień tak aby osiadały możliwie największa wartość dowodową (czerpie z krym. Zeznań świadków)

Podstawą wywiadu poznawczego są 4 ogólne zasady przypominania:

1. odtworzenie w myśli otoczenia i wszelkich osobistych doznań doświadczonych w czasie przestępstwa

2. zachęcenie zaznawanego do zrelacjonowania każdego szczegółu (niezależnie jak może być mało znaczące)

3. próba uporządkowania przebiegu wydarzeń, zgodnie z kilkoma różnymi kryteriami

4. próba relacjonowania wydarzenia z różnych punktów widzenia (świadka, ofiary, sprawcy)

1,2 zasada - specyficzność kodowania, 3,4 zasada odwołuje się do szlaków pamięciowych

**Bardzo ważne jest stworzenie więzi z taką osobą, zmniejszenie lęku

**Ważne jest ujawnianie sprawców przestępstw przez osoby pokrzywdzone oraz osoby które SA potencjalnymi ofiarami (ALTRUISTYCZNY STRACH)

Włg. Hołysza

Psychologia kryminalistyczna- to nauka o psychologicznych aspektach działań dotyczących ustalania faktów popełnienia przestępstwa i sposobu jego popełnienia, wykrywania sprawców przestępstw, zapobiegania przestępstwom i innym patologicznym zjawiskom

Psychologia sądowa - dział psychologii stosowanej do potrzeb wymiaru sprawiedliwości

***Nie ma przestępstwa bez ustawy***

Przesłanki odpowiedzialności karnej:

1. musi zaistnieć czyn przejaw aktywnej woli sprawcy, autodeterminacja (działanie, zaniechanie)

2. zakaz ustawy (czyn zabroniony)

Opis składa się z elementów, które nazywamy ustawowymi znamionami przestępstwa

3. bezprawność

Czyn nie jest przestępstwem jeżeli jest wykonany w ramach kontratypów:

• obrona konieczna

• samoobrona

4. wina (w sensie psychologicznym strona podmiotowa, w sensie prawnym, czyn musi być zawiniony)

WINA- zarzut czyniony sprawcy z powodu jego zachowania umyślnego bądź nie, przy zdolności tego sprawcy do sensownej autodeterminacji (brak nieletniego) i przy braku anormalnej sytuacji motywacyjnej.

5. społeczna szkodliwość: rodzaj, charakter naruszonego dobra, rozmiar wyrządzonej krzywdy; sposób i okoliczności popełnienia czynu, waga naruszonych obowiązków, motywacja sprawcy, zamiary

Zach. Naganne - nie jest karalne/ kwestie obyczajowe

6. karalność

**musi wystąpić 6 powyższych przesłanek żeby nastąpiło przestępstwo - czyn człowieka o znamionach ustawowych, bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy i karalny

W.2

Formy popełniania przestępstw:

STADIALNE- zamiar (jest niekaralny, ale próba już tak)

- przygotowanie (etapy planowania)

- usiłowanie (zawsze karalne; sprawca zmierza do dokonania czynu)

- dokonanie (realizacja wszystkich zamiarów przestępstwa)

ZJAWISKOWE - sprawstwo kierownicze (wykorzystywanie zależności od innej osoby)

- współsprawstwo

- podżeganie/ namawianie

- pomocnictwo-ułatwienie

- sprawstwo

Okoliczności jakie wyłączają winę ???

• NIEPOCZYTALNOŚĆ: brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, które zachodzi w czasie czynu i spowodowane jest upośledzeniem umysłowym, choroba psychiczną lub innymi zakłóceniami psychicznymi

1. Niemożność rozpoznania znaczenia swego czynu oznacza zarówno niemożność uświadomienia sobie możliwych skutków (konsekwencji) swojego działania oraz niemożność oceny społecznej, moralnej danego czynu

2. Zakłócenia w sferze woli

Następstwem niepoczytalności jest brak winy

Jakie mechanizmy rządzą działaniami przestępczymi? Dwie formy działań o charakterze przestępczym:

I GRUPOWE

Mamy do czynienia z pewnym kontekstem społecznym.

3 konteksty działań przestępczych:

1. Działania przestępcze dokonywane wobec grupy

• Grupa stanowi audytorium

• Potrzeba podwyższenia statusu socjometrycznego (wykorzystanie sytuacji jako droga do awansu, wyróżnienie z grupy)

• Mechanizm kompensacji/ postawy ekshibicjonistyczne (zwracanie na siebie uwagi)

Działania dokonane pod wpływem grupy

Niektóre jednostki są bardzo podatne na wpływ osób dowodzących (podatność na sugestię - konformizm)

3. Działania dokonane w grupie (psychologia tłumu)

Tendencja do ujednolicania zachowań:

III formy ujednolicania:

1. Uleganie: przyczyna ulegania jest lęk przed karą bądź nadzieja na nagrodę 2) identyfikacja/naśladownictwo: duża atrakcyjność obiektu naśladowanego 3) internalizacja (przyswojenie)

*Różne znaczenia KOMPENSACJI

- kompensowanie swoich osiągnięć w „sieci wsparcia”; pobudzenie samooceny przez kontakty z innymi

- kompensacja ( w ujęciu dokładnego np. pola widzenia

- kompensacja poczucia własnej niższości

Zachowanie- naśladownictwo- jest przyjmowanie pewnych poglądów, myślenia, norm ; SA zachowaniami względnie trwałymi, mało plastyczne

Form. naśladowni. - podążanie za moda (bezkrytycznie stosowane)

INTERNALIZACJA - pełne przejęcie motywów, zachowań, systemu wartości; uwewnętrznione przekonanie o słuszności, atrakcyjności i poprawności modelowego zachowania (trwałe, plastyczne - kierunek się nie zmienia ale modyfikuje)

DEINDUALIACJA- zatopienie w grupie, wzrasta anonimowość; znacznie redukuje hamulce wewn.; wzrost ofensywności, wzrost gotowości do pewnych działań, których w pojedynke nie dali by rady

Dyfuzje odpowiedzialności (rozproszenie) - kara rozłoży się na wszystkich członków grupy

Przesunięcie ryzyka - w grupie łatwiej podjąć działania ryzykowne / wzrasta poczucie siły

Facylitacja - ułatwienie społeczne; obecność innych osób łamiących normy ułatwia jednostce przyłączenie się do działań niepożądanych, łamiących normy

Przestępstwa grupowe - często przestępstwo ma charakter ekonomiczny, niepoczytalność jest rzadko brana pod uwagę

II INDYWIDUALNE/ JEDNOSTKOWE

1). Czynniki biologiczno- psychologiczne

2). Środowiskowe

Ad.2 Teorie socjologiczne wiodą prym

- prawidłowa selekcja osób ( akcentująca rola środowiska społe.)

Teoria strukturalna; zróżnicowania kulturowego; uczenia się; kontroli; koncepcja ekologiczna

Wspólne założenia powyższych teorii

1 Na zachowanie człowieka rozstrzygający wpływ wywierają czynniki społ.

2 Niekorzystne warunki społ. generują zachowania przestępcze

3 Można ustalić jakie czynniki społ. wywołują zachowania przestęp.

4 Usunięcie owych czynników lub złagodzenie siły ich oddziaływania pozwolą skutecznie zapobiegać przestępczości

Koncepcja strukturalna - ludzie na różnych poziomach drabiny społ.; każdy poziom ma własne możliwości działania im niżej tym słabsza możliwość działania; nacisk społeczny internalizwoany przez jednostkę za pomocą celów i środków

Teoria anomii (Marton)

• zachowanie dewiacyjne jest symptomem niezgodności między społecznymi, kulturowymi, określonymi celami, a wyznaczonymi przez strukturą społeczną możliwościami realizacji tych celów

• sytuacja anomii- sytuacja załamania się struktury kulturowej; silny rozdźwięk między celami, a możliwościami ich realizacji

Niepatologiczne i patologiczne sposoby realizacji celów (adaptacji)

Niepart. KOMFORMIZM- ma miejsce wówczas gdy jednostka zinternalizowana kulturowo określa cele, środki, ma dostęp do społ. akceptowanych sposobów osiągnięcia tych celów (ktoś osiąga cele wyznaczone przez kulturę, środkami aprobowanymi przez środowisko)

RYTUALIZM - osoba zinternalizowała środki w dążeniu do celów, jednak nie określiła dokładnie celów/redukcja poziomu aspiracji, środki akceptowane, ale odpuszcza cele, rezygnuje z ich osiągnięcia

Patolog. INNOWACJE- osiąga cele, ale środkami niezgodnymi ze środowiskiem kulturowym, obowiązującymi w danym społe.

Pat. Alkohol, narkotyki, próby samobójcze, działania poprzez wycofanie/ odrzuca środki i cele

Patolog. BUNT - przestępczość o charakterze terrorystycznym, odrzucają środki i cele zastępując je swoimi własnymi celami i środkami (pozytywne- protesty)

Teoria zróżnicowania kulturowego (KOEN)

*odrzuca się, że istnieje jedna, wspólna struktura kulturowa

*ludzie, którzy nie mogą rozwiązać problemów zgodnie z kult. Tworzą grupy, które maja własne cele (grupy podkulturowe)

W.3

Teoria technik neutralizacji (zaliczana do teorii uczenia się)

*Zastosowanie argumentacji, usprawiedliwiania zachowania przestępczego

*osoby, które popełniają przestępstwa mają poprawny system wartości, znajdują sposoby unikania odpowiedzialności poprzez neutralizacją

1. Zaprzeczanie odpowiedzialności

2.Kwestionowanie szkody, negacja, minimalizacja czynu nielegalnego (ale nie jest niemoralny) - nie wyrządzi krzywdy

3. Kwestionowanie ofiary - egzekutor sprawiedliwego prawa

4. Potępianie potępiających (sędziów) - sprawca uważa że są oni zamaskowanymi hipokrytami

5. Powoływanie się na wyższe racje - normy niższego rzędu należy poświęcić dla norm wyższego rzędu (p. kradnie żeby nakarmić rodzinę)

wykazywanie bezsensowności prawa

Wspólną cechą powyższych teorii jest dokonanie pojęciowej manipulacji. Mają na celu zapobieganie wystąpieniu wyrzutów sumienia przed popełnionym czynem, neutralizacji.

Racjonalizacja- technika mająca na celu zapobiegać wystąpieniu wyrzutów sumienia po popełnieniu czynu.

Koncepcja Trevis Hirschego; kontroli społecznej

*czyn przestępczy ma miejsce wtedy gdy jednostka zerwie więzi społeczne (syst. Komfort.)

*jednostka zmniejsza gotowość do przestrzegania norm społecznych

Komponenty:

• brak lub osłabienie więzi społecznych może doprowadzić do popełnienia przestępstwa

• przywiązanie (liczenie się z opinia rodziny, sąsiadów, bliskich) emocjonalne, związanie ze społe.; gdy więź słabnie prawdopodobieństwo przestępstwa wzrasta; następuje wyczulenie-osłabienie na opinię

• zaangażowanie - wynika z uczestnictwa w działalności uważanej za ważną; popełnienie przestępstwa wyklucza osobę z uczestnictwa; opłaca się zachowywać pozytywnie, akceptowalnie

• zaabsorbowanie działalnością zgodną z normami (prawem), nie ma czasu zajmować się łamaniem prawa, brak czasu

• przekonanie o konieczności przestrzegania norm, akceptacja; jeżeli jednostka popełnia przestępstwo oznacza, że ma słabą wiarę w normy albo nie wytworzyła sobie silnego przekonania

**To co jednostka „trzyma w ryzach” jest kontrola społ. w zależności od przywiązania.

Teoria zróżnicowanych powiązań SUTHERLOW

(należy do grupy teorii uczenia się) zachowanie przestępcze jest zach. wyuczonym, łatwiejszy i sprzyjają dostęp do łamania prawa, przestępstwa

1. Zachowanie przestępcze jest wyuczone, w nie wrodzone; stosowne wyszkolenie

2. Uczenie się zachowań przestępczych następuje w procesie komunikowania się z innymi osobami; w interakcjach

3. Zasadnicza część uczenia się zachowań przestępczych zachodzi w grupach powiązanych blisko, osobiście (media - nieznaczna rola) Teoria Glazera - potrzebna jest identyfikacja wzorami - media, film

4. Gdy zachowanie przestępcze jest wyuczone/ doszkalanie w technikach dokonywania przestępstw

5. Specyficzne ukierunkowanie motywów, dążeń jest wyuczone w powiązaniu z określeniem norm prawnych jako wiążących bądź nie

6. Jednostka staje się przestępczą w skutek nadwyżki definicji sprzyjających łamaniu prawa nad definicja niesprzyjającą (kryminalne wzorce zachowań) naruszaniu przepisów prawa

Definicje werbalne - dana sytuacja, słownictwo

Definicja niewerbalna - zachowanie bez słów, gesty, bez słów

7. Zróżnicowane powiązania mogą się różnić trwałością, intensywnością(prestiż źródła z którego pochodzą wzorce zach. o charakterze krymin.), częstotliwością (stabilność spotykania się z wzorcami przestęp.) , pierwotnością (siła, waga oddziaływania wzorców z okresów dzieciństwa wczesnego)

8. W procesie uczenia zachowań przestępczych poprzez powiązania z Krymie. wzorcami występują wszystkie mechanizmy związane z metodą uczenia się

9. Nie można wyjaśniać zachowań przestępczych odwołując się do potrzeb i wartości charakterystycznych dla różnych działań ludzi, ogólnych potrzeb i wartości

Proces uczenia ma charakter psychospołeczny; wadą jest, że teoria Saterlanda zakłada pasywny, bierny obraz człowieka; zostaje wepchnięty w określone przestępcze zachowanie

Koncepcja ekologiczna

(szkoła chicagowska Park, Show, Mec Cay przestrzenny rozkład przestępczości w miastach)

*Istnieją takie rejony, że mimo upływu czasu stale są wysokie wskaźniki przestępczości

2 czynniki:

I Podkreślenie architektury dzielnic, która sprzyja dokonaniom przestępcz. (np. rabunek, ciemne uliczki itp.)

II Warunki życia społecznego i kulturalnego grup, które mieszkają w tych dzielnicach (słabość kontroli społ.)

AD. 1). Czynniki biologiczno- psychologiczne

(CD. II INDYWIDUALNE/ JEDNOSTKOWE)

Teorie biolog- psycholog. kładą nacisk na cechy somatyczne, psycholog, w genezie zachowań przestępczych

Jedna i druga grupa posiada wspólne założenia początkowe:

1. Decydujący wpływ na zachowanie człowieka wywierają cechy, które pozwalają go traktować jako indywiduum, odrębna jednostkę

2. Niektóre z tych cech tworzą podłoże sprzyjające powstawaniu zachowań antyspołecznych (np. cechy dziedziczone, wrodzone, nabyte)

3. Można ustalić jakie cechy wywołują tendencje do zachowań antyspołecznych, tym samym wykrycie związku przyczynowego między określonym zespołem cech, a określonym zachowaniem

4. Ustalenie takiego związku jest równoznaczne z ustaleniem przyczyn przestępczości

Wśród tych teorii kładących nacisk na cechy somatyczne- teorie antropologiczne koncepcje genetyczne, koncepcje zaburzeń bio.-chem., koncepcje zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego- -wynik uszkodzenia bądź pewnej niedojrzałości, mniejszej sprawności dysfunkcje w okolicach ciała migdałowatego.

Teorie które kładą nacisk na cechy psychologiczne. Teorie konstytucjonalno-typologiczne (psychomat.) koncepcje nieprawidłowej osobowości; koncepcje pogranicza między chorobą a zdrowiem psychicznym.

Przykład teorii biologicznych- teoria przestępcy z urodzenia Lombroso - cechy biolog. Atawistyczne; cechy fizyczne; koncepcje genetyczne- mechanizmy dziedziczenia obejmują nie tylko cechy somatyczne ale tendencje do określonych zachowań( 3 kierunki badań)

1. Badania geneologiczne (wielo pokoleniowe)

2. Badania bliźniąt

3. Badania adopcyjne

Zaburzenia struktury chromosomów (aberacje chromosom dodatkowy Y)

Koncepcje zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego ukła. (charakteropata - nie może stać się nieagresywny bo mózg mu nie pozwala; nieprawidłowości związane z dysf. mózgu

W.4

Formy przemocy:

• fizycznej: popychanie, kopanie, duszenie, bicie, porzucanie

• psychicznej: wyśmiewanie poglądów, religijnych, pochodzenia, stała krytyka, wmawianie choroby psych., kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, a także wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie czy też stosowane gróźb

• seksualna: wymuszanie pożycia seksualnego, krytyka zachowa seksualnych, wymuszanie nieakceptowanych praktyk seks., sadystyczne formy współżycia seksu.

• Ekonomiczna: odbieranie zarobionych pieniędzy, nie umożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, podstawowych potrzeb fizjolog., brak opieki

Osoba eksplozywna- ma poczucie winy

Osoba psychopatyczna- nie ma poczucia winy

Osobowość PSYCHOPATYCZNA/ cechy, wskaźniki:

• Obecność wyolbrzymionej i aroganckiej oceny samego siebie

• Brak wyrzutów sumienia

• Brak empatii

• Skłonność do oszustwa, manipulowanie innymi

• Brak odpowiedzialności

• Impulsywność

• Słaba kontrola zachowania

• Wczesne już występowanie zaburzeń zachowań antyspołecznych

Osoby psychopat. potrafią czarować innych urokiem osobistym

Kryteria diagnostyczne osobowości antyspołecznej stosowane w psychologii i psychiatrii:

1. bezwzględnie nieliczenie się z uczuciami innych

2. silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności oraz lekceważenia norm, reguł zobow. społe.

3. niski próg tolerancji na flustrację

4. niezdolność przeżywania poczucia winy

5. wyraźna skłonnośc do obwiniania innych

DSM4 -amerykanie twierdza

• brak umiejętności dostosowywania się do norm społecznych (musi być potwierdzone zachowaniami łamiącym prawo i stanowiącymi podstawę do aresztowania)

• skłonność do oszustwa, przejawiająca się ciągłym okłamywaniem dla zysku lub przyjemności

• impulsywność i brak umiejętności planowania

• agresywność i drażliwość widoczna w powtarzających się bójkach i napadach

• lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych

• całkowita nieodpowiedzialność ( niezdolność do systematycznej pracy, przestrzegania zobowiązań finansowych

• brak wyrzutów sumienia (obojętność odczuwania okradanie)

Zaburzenia pojawiają się już przed 15 r.ż. po przez gwałcenie praw innych osób. DSM4 - badania u osób po 18 r.ż. - stawia się dopiero rozpoznanie. Po 15 r. ż. osoby wykazywały zaburzenia kontroli zachowań, po 18 r.ż. spełniają 3 kryteria diagnostyczne z pośród 7 wyżej wymienionych.

**Pionierem badań nad nieprawidłowościami osobowości był CLECKLEY

Kryteria nieprawidłowości osobowości psychopatycznej.

Osobowość psychopatyczną charakteryzuje:

1. trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi

2. bezosobowy stosunek do życia seksualnego

3. brak poczucia winy

4. brak poczucia odpowiedzialności

5. brak poczucia wstydu

6. nieumiejętność odraczania gratyfikacji (natychmiastowe zaspokajanie potrzeb i popędów - egocentryzm osobowy)

7. utrwalone i nieadekwatne zachowania ( antyspoł.)

8. autodestrukcyjny wzorzec życia (zniszczenie dotychczasowych osiągnięć) z niezrozumiałych przyczyn, nie dające się logicznie wytłumaczyć

9. nieumiejętność planowania odległych celów (skoncentrowana na teraźniejszości)

10. niezdolność wysuwania wniosków z przeszłych doświadczeń

11. sprawna inteligencja, podporządkowana potrzebom

12. kłamstwo patologiczne (nie rozróżniają prawdy od kłamstwa)

13. brak lęku (nie wszyscy)

14. niezwykłą , nietypową rekcją na alkohol; minimalna dawka powoduje agresję i zjawisko upojenia alkoholowego

15. tendencja do samouszkodzeń, szantaż samobójstwem

Jak zachowują się ofiary - wiktymologia - Hans von Hentig, B. Hołysz, B.Mendelson

Kierunki badań wiktymologicznych

1. Nad rolą ofiary

- niektóre zachowania przestępcze mogą mieć miejsce w odniesieniu do ludzi o określonych charakterystycznych cechach

**zachowanie ofiar; występują cechy decydujące o tym, że to ich właśnie sprawca zaatakuje

Koncepcja cech ofiar przyspieszających przestępstwo

- takie zabójstwa w których ofiara jest ich bezpośrednim pozytywnym katalizatorem np. pierwsza używa siły fizycznej, pierwsza wyciąga broń

(Roberta Silvermana)Pogląd w którym sytuację przyspieszenia przez ofiarę przestępstwa, określa jako taka w której działania przestępcy zostaje zainicjowane bądź określonym zachowaniem ofiary bądź ofiara umożliwia lub ułatwia przeprowadzenie już podjętego działania przez przestępcę - czynnik ułatwiający przestępstwo

**Istota koncepcji ofiary, która przyspiesza przestępstwo

-- ofiara wywołuje niejako zachowania przestępcze przekształcając sprawcę potencjalnego na faktycznego.

Dużo osób nie zgadza się z powyższym stwierdzeniem, że:

1.Do popełnienia przestępstwa wystarczy jedynie wymienione zachowanie ofiary

2.Przestępca traktowany jest w sposób pasywny

3.Zachowanie ofiary jest koniecznym i wystarczającym warunkiem przestępstw

Odnośnie zgwałceń / przestępca-ofiary

Zgwałcenie przyspieszone przez ofiarę występuje gdy:

1. ofiara faktycznie w mniemaniu sprawcy zgodziła się na stosunek, później się wycofała w ostatniej chwili

2. ofiara odmownie, dosadnie, silnie nie zareagowała na taka propozycję

3. ofiara zachowywała się w taki sposób jakby zapraszała do stosunku seksu.

--atak z pozycji feministycznej / stygmatyzowanie ofiary/ próby przypisania odpowiedzialności ofierze

**W latach 70 rozpoczęto badania wiktymologiczne TEORIA ATRYBUCJI

-zakłada się, że spostrzeganie potencjalnej ofiary przez sprawcę odbywa się na zasadzie doszukiwania się w jej zachowaniu atrybutów cech, które mogłyby ułatwić dokonanie przestępstwa (np. stukot obcasów w ciemnej uliczce)

Kategoria ludzi narażona na przestępstwo:

-młodzi albo zdecydowanie starsi

-kobiety

-osoby z zaburzeniami psychicznymi

-osoby z widocznym deficytem intelektualnym

-imigranci, mniejszości narodowe i wyznaniowe

Psychologia zeznań

-SZCZERE- zgodne z posiadana wiedzą (co nieznaczny że prawdziwe)

-NIESZCZERE- niezgodne z posiadaną wiedzą (nieprawdziwe)

Taktyka przesłuchań (miedzy innymi kolejność przesłuchiwanych) - pojęcie szersze niż metody (które wiążą się już z uzyskiwaniem informacji od świadka.

Metody:

- metoda kognitywna (poznawcza)

-metoda spontanicznej relacji

-metoda pytań ukierunkowanych

-metoda pyt. krzyżowych

-metoda przesł. Symultaniczna, szachowa

10

---