Robaki płaskie

Typ: Robaki płaskie - Plathemninthes

Gromada: Wirki (Tubellaria)

Gromada: Przywry (Trematoda)

Gromada: Tasiemce (Cestoda)

Adaptacje do pasożytniczego trybu życia:

• zmiany morfologiczne

• atrofia

• hipertrofia

• dystrofia

• kształt ciała

• miejsce bytowania

• spłaszczenie grzbieto-brzuszne, boczne

• owalne, wydłużone

• rozgałęzienia, rozrost lub zanik niektórych części ciała, liczby
  członów lub odnóży

• aparat czepny

• przyssawki

• haki i kolce

• powierzchnie gruczołowe

• nici i wici

• ogromna rozrodczość

• cykl rozwojowy złożony

• odporność na działanie enzymów trawiennych żywiciela

• zdolność oddychania beztlenowego

• maskowanie antygenu

Morfologia i anatomia:

• ciało spłaszczone

• dwubocznie symetryczne

• wór powłokowo-mieśniowy

• ciało członowane lub nie

• parenchyma

• ukł. nerwowy - postać sieci, rozwój w kierunku tworzenia zwojów
  głowowych, pierwotna cefalizacja

• brak ukł. krwionośnego i oddechowego

• ukł. wydalniczy - protonefrydialny

• ukł. pokarmowy obecny (drożny - wirki, przywry) lub ślepo
  zakończony - przywry lub brak)

• hermafrodytyzm

Gromada: WIRKI (Tubellaria)

Charakterystyka ogólna:

• Słodko i słonowodne

• Głównie wolno żyjące - drapieżne

• Wskaźniki czystości wód - strefa oligosaprobowa

• Symbionty (układ pokarmowy i pseudohemalny jeżowców),

• Endokomensale (skrzela skorupiaków)

• Pasożyty

• U małży i głowonogów w układzie pokarmowym

• U wieloszczetów i skorupików w jamie ciała

• Zewnętrzne koralowców

Budowa zewnętrzna:

• Odcinek przedni, głowowy, słabo wyodrębniony

• Kształt ciała - owalny płatowaty, taśmowaty

• Formy morskie - brzegi ciała pofałdowane

• Formy wolno żyjące - brzuszna strona ciała orzęsiona

• Otwór gębowy po spodniej stronie

• POKRYCIE CIAŁA:

• wór powłokowo-mięśniowy

• jednowarstwowy naskórek - cylindryczny lub syncytialny

• kutikula u komensali i pasożytów

• błona podstawna, mięśnie okrężne i podłużne, czasami skośne

• komórki gruczołowe

• rabdity - ochrona, zdobywanie pokarmu

• pierwotne kom. zmysłowe - mechanoreceptory, reoreceprory i chemoreceptory

• PARENCHYMA:

• Tkanka podporowa mezenchymatyczna

• Magazyn substancji zapasowych i wody

• Trawienie, wydalanie subst.

• Wydalanie

• Regulacja jonowa

• Produkcja rabditów u wirków

• UKŁAD POKARMOWY:

• wirki bezjelitowe - otwór gębowy prowadzi do paranchymy

• wirki trójelitowe (Wypławki) otwór gębowy Ⴎ mięsista gardziel (wyrzucana na zewnątrz, prosta lub pofałdowana) Ⴎ proste lub rozgałęzione jelito

• układ ślepo zakończony - bez otworu odbytowego

• UKŁAD ODDECHOWY:

• wymiana gazowa bezpośrednio przez powierzchnię ciała

• nie posiadają układu oddechowego

• u pasożytów wewnętrznych - oddychanie beztlenowe

• UKŁAD KRĄŻENIA:

• jego funkcje spełnia parenchyma

• UKŁAD NERWOWY:

• postać sieci - 2 zwojów głowowych połączonych pasmem nerwów - komisurą, ponadto pnie nerwowe podłużne połączone poprzecznymi spoidłami

• oczka - ocelle

• statocysta ze statolitem

• UKŁAD ROZRODCZY:

• rozmnażanie płciowe i bezpłciowe (podziały poprzeczne)

• hermafrodytyzm

• wirki bezjelitowe - brak gonad

• komórki rozrodcze u wirków bezjelitowych powstają z amebocytów w parenchymie - usuwanie zygot na zewnątrz przez otwór gębowy lub rozrodczy albo rozrywanie ciała

• u innych gonady z przewodami wyprowadzającymi

• prącie silnie umięśnione wysuwane na zewnątrz-cirrus- zapłodnienie hipodermalne

• wirki składają około 200 jaj w ciągu swojego życia

• rozwój bez larwy lub larwa Müllera

• duże zdolności regeneracyjne

• UKŁAD WYDALNICZY:

• układu protonefrydialny (wydalanie i osmoregulacja)

• komórki płomykowe z kanalikami uchodzącymi do kanałów zbiorczych (resorbcja wody) biegnących wzdłuż ciała zakończonych 1 lub 2 nerfydioporami

• brak układu wydalniczego u niektórych wirków morskich

Gromada: PRZYWRY (Trematoda)

Przywry zewnętrzniaki, monogenetyczne (Monogenea)

• pasożyty zewnętrzne

• narządy czepne - prohaptor (przyssawka około gębowa lub 2 po bokach otworu gębowego) i opisthaptor (główny narząd czepny, bardzo rozbudowany)

• przewód pokarmowy - otwór gębowy, gardziel, przełyk, ślepo zakończone jelita

• układ wydalniczy protonefrydialny - 1 lub 2 ujścia

• cykl rozwojowy prosty

• hermafrodytyzm

• zapłodnienie krzyżowe

• jaja lepkie i szorstkie

• larwa onkomiracidium

Diplozoon paradoxum

• połączenie dwóch osobników w trwałe pary

• diporpa - larwa

Gyrodactylus sp.

• żyworodność

• do 4 pokoleń w jednym osobniku - jajo w macicy („matrioszka”)

• Pasożytuje na skórze ryb

Dactylogyrus sp.

• jajorodne

• larwa onkomiracidium aktywnie poszukuje żywiciela

• Pasożytuje na skrzelach ryb

Przywry wnętrzniaki, digenetyczne (Digenea)

• oskórek (wielowarstwowy tegument)+ syncytium, mięśnie okrężne i podłużne)

• hermafrodytyzm

• jedno lub dwa jądra, dwa przewody wyprowadzające, nieparzysty nasieniowód, pęcherzyk nasienny i kanał wytryskowy

• jajnik - jajowód - macica - ootyp (gruczoły żółtnikowe i gruczoły Mehlisa (produkują śluz ułatwiający przesuwanie się jaj), kanał Laurera (drożny, lub ślepy: funkcja pochwy, bądź usuwa nadmiar plemników oraz produkty gruczołów Mehlisa) kanał kopulacyjny , pochwa

• zapłodnienie krzyżowe, samozaplemnienie

• rozdzielnopłciowość rzadka (Schistosomatidae)

• liczne larwy w cyklu rozwojowym - partenogeneza

• dzienna produkcja jaj u motylicy 6 tyś dziennie

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica)

• żywiciel pośredni - błotniarka moczarowa (Galba truncatula)

• żywieciel ostateczny - głównie bydło, a także inne ssaki (przewody żółciowe)

• choroba - fascioloza

• objawy:

• zaburzenia trawienia

• wychudzenie

• wodobrzusze

• obniżenie produkcyjności

• Żółtaczka

• Upadki

Motyliczka (Dicrocoelium dendriticum)

• suche pastwiska

• 2 żywicieli pośrednich - ślimak lądowy i mrówki z rodzaju Formica

• w rozwoju pominięcie stadium redii

• dotyczy głównie owiec, rzadziej bydła

Przywra kocia (Opisthorchis felineus)

• żywiciel - ślimak słodkowodny i ryba

• żywiciel ostateczny - ssaki mięsożerne

• przewody żółciowe, rzadziej przewody trzustki

Schistosoma sp.

• faza skórna- w miejscu wniknięcia cerkarii - świąd, miejscowy odczyn zapalny, okresowa wysypka

• faza toksyczno-alergiczna- po kilku tygodniach, gorączka, dreszcze, skurcze oskrzeli, stawów, brzucha, biegunka, powiększenie węzłów chłonnych

• faza traumatyczna- narządowa - w okresie wydalania jaj - bóle w podbrzuszu, S. haematobium- krwiomocz, S. mansoni, S. japonicum- krwawa biegunka

Schistosomatidae

• S. mansoni -jelito

• S. japonicum - jelito

• S. haematobium - pęcherz

• S. intercalatum

• S. mekongi

Gromada: TASIEMCE (Cestoda)

Charakterystyka ogólna:

• pasożyty wewnętrzne

• Strobilizacja - ciało członowane

• skoleks:

• bruzda przylgowa (botria)

• bruzda przyssawkowa (botridia)

• przyssawka właściwa (acetabula)

• wieniec haczyków (rostellum)

• szyjka

• strobila

• proglotydy

• człony niedojrzałe

• człony rozrodcze

• człony maciczne

• brak układu pokarmowego - chłoną całą powierzchnią ciała - endoosmoza

• układ wydalniczy - protonefrydialny (wydalanie i osmoregulacja)

• komórki płomykowe z kanalikami uchodzącymi do kanałów zbiorczych nerfydioporami w każdym członie występują ponadto kanały poprzeczne łączące kanały boczne

• układ rozrodczy

• zwielokrotniony

• Ok. 1000 jąder z przewodami wyprowadzającymi, nieparzysty nasieniowód otwiera się z boku członu narządem kopulacyjnym

• dwupłatowy jajnik - jajowód - macica - ootyp (gruczoły żółtnikowe i gruczoły Mehlisa), kanał kopulacyjny , pochwa

• zapłodnienie krzyżowe, samozaplemnienie

• uwalnianie członów macicznych lub jaj

• jajo z larwą onkosfera Ⴎ wągier (cysticerkus)

Rząd: Bruzdogłowce - Pseudophyllidea

• 2 bruzdy czepne

• 2 żywicieli pośrednich

• Tasiemce jajorodne - jajo z macicy przez otwór na zewnątrz

• Bruzdogłowiec szeroki - Diphyllobothrium latum

• do 15 metrów (główka 1 mm średnicy)

• jajo - larwa wolnopływająca - koracidium - oczlik Cyclops sp. - procerkoid w jamie ciała - ryba drapieżna - plerocerkoid w wątrobie - człowiek lub inny ssak - dojrzały tasiemiec

• Ligula, rzemieniec - Ligula intestinalis

• żywiciel ostateczny - jelito cienkie ptaków rybożernych

• żywiciel pośredni - widłonogi i ryby

• Liguloza - wzdęciem powłok brzusznych

• chore ryby pływają tuż pod powierzchnią wody

• do 1 metra

Rząd: Tasiemce żyworodne - Cyclophyllidea

• skolex - haczyki i 4 przyssawki

• 1 żywiciel pośredni

• macica bez otworów

• onkosfera rozwija się w macicy po rozpadzie członu

• protandria - 1. męski, 2. żeński

• apoliza - odrywanie się końcowych członów strobilii

• gruczoły żółciowe- żółtniki

• jajo Ⴎ I larwa - onkosferaႮ II larwa wągier (cysticekus)Ⴎ postać dorosła

• Taenia solium - tasiemiec uzbrojony (soliter)

• Taenia saginata - tasiemiec nieuzbrojony

• żywiciel pośredni - świnia

• żywiciel ostateczny - jelito cienkie człowieka

• człony ze zdolnością kurczenia

• objawy

• Moniezia expansa Ⴎ owca

• Moniezia benedenti Ⴎ krowa

• nieuzbrojone

• żywiciel pośredni - roztocze glebowe - mechowce

• objawy

• Anoplocephala sp.

• Paranoplocephala sp.

• tasiemce koniowatych

• żywiciel pośredni - mechowce

• nieżytowe zapalenie jelit, wychudzenie, morzyska, kolki

• lokalizują się najczęściej w końcowym odcinku jelita cienkiego, w okolicy ujścia biodrowo-ślepego i w jelicie ślepym

• objawy

• Echinococcus granulosus - tasiemiec bąblowcowy

• 3-5 członów

• kilka milimetrów

• żywiciel pośredni - bydło, świnie, czasem człowiek

• żywiciel ostateczny - jelito cienki psowatych

• człony- jałowy, hermafrodytyczny, maciczny

• echinokokoza (żywiciel ostateczny) lub hydatidoza (żywiciel ośredni)

• onkosfera - z prądem krwi do narządów i przekształca się w bąblowca echinococcus) -pęcherz pierwotny + pęcherze wtórne pierwszego i dalszych rzędów - rozmnażanie bezpłciowe

• Objawy

• Echinococcus multilocularis - tasiemiec wielojamowy

• żywiciel ostateczny - zwierzęta mięsożerne

• żywiciel pośredni - drobne gryzonie (nornik polny, piżmak, nornica
  ruda, mysz, nutria oraz człowiek)

• BĄBLOWICA WIELOJAMOWA (ALWEOKOKOZA)

---