prawoznastwo wszystko, Studia - Gospodarka Przestrzenna, Licencjat, Prawoznawstwo


Prawoznawstwo

WYKŁAD I

Prawo-zespół norm wydanych i usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym

Norma prawna -elementarna cześć prawa; wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo i zagwarantowana przymusem państwowym.

Norma prawna charakteryzuje się:
-ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek; każdy kto znajdzie się w postaci określonej przez normę ma zachowywać się tak jak norma nakazuje
-ma charakter dwustronny-z każdej normy wynika, dla jednej osoby obowiązek, dla drugiej osoby prawo(np. jeśli dłużnik ma zwrócić dług w terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty; jedno i drugie wynika z tej samej normy prawnej)
-jest zagwarantowana przymusem państwowym tzn. że stosowanie się do normy prawnej nie zależy tylko od woli zainteresowanych osób

Budowa normy prawnej:
-hipoteza
-dyspozycja
-sankcja

Hipoteza oznacza, że każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w jednej sytuacji

Dyspozycja-wskazuje obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania. Wskazuje na to co należy zrobić, albo co jest zabronione

Sankcja-mówi jakie ujemne skutki pociągnie za sobą, nie dostosowanie się do dyspozycji .Nie należy utożsamiać jej z karą(jest równoznaczna z karą w prawie karnym)

Przepis prawny-każdy akt normatywny składa się z przepisów prawa. Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest artykuł, paragraf, punkt czy też ustęp. Nie musi pokrywać się z normą prawa.
Powody techniczno- prawne uzasadniają często zamieszczenie pewnych elementów normy w różnych artykułach.

Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy publiczne przepisami prawnymi tak jak instrumentami, które służą podejmowaniu decyzji. Stosowaniem prawa zajmują się tylko organy państwowe
Przykładem formy stosowania prawa może być wyrok sądu, wydanie pozwolenia na budowę itp.

Wykładnia prawa pojawia się w procesie stosowania prawa przez organy wymiaru sprawiedliwości, albo organy administracyjne. Wykładnią czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści rad prawnych zawartych w przepisach

Przyczyny stosowania wykładni prawa:
-może wynikać z popełnionych przy tworzeniu prawa błędów językowych
-rozbieżności między gramatycznym sformułowaniem normy a celem na realizację ,do którego została stworzona norma

Rodzaje wykładni ze względu na podmiot:
a)autentyczna
b)legalna
c)praktyczna
d)doktrynalna

a)autentyczna-przez ten sam organ, który został interpretowany przepis(np. Minister Finansów tłumaczy wątpliwości, które powstały przy stosowaniu przepisów jego zarządzenia)
b)legalna-przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone; najczęściej w przypisach Konstytucji. Takim organem może być SN, NSA
c)praktyczna-dokonywana przez organ państwowy, w toku stosowania prawa, przy rozstrzygnięciu konkretnej sprawy np. Trybunał bada zgodność aktu prawnego z Konstytucją
d)doktrynalna(naukowa)-zawarta w naukowej lekturze prawniczej; monografie; komentarze do przypisów prawnych

Rodzaje wykładni ze względu na stosowaną metodę:
a)słowna
b)celowościowa
c)systematyczna
d)historyczna

a)słowna(gramatyczna lub językowa)-polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych, przez analizę strukturalna prawa; bada się znaczenie poszczególnych wyrazów, zwrotów, lub interpunkcji; skupia się wyłącznie na stronie językowej danego przepisu
b)celowościowa(funkcjonalna)-polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane
c)systematyczna-polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma znajduje w ramach danego aktu prawnego
d)historyczna-polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych, za pomocą materiałów historycznych; tej wykładni poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, bada się uzasadnienie projektu ,stenogramy sejmowe

Rodzaje wykładni ze względu na wynik:
a)rozszerzająca
b)ścieśniająca
c)stwierdzająca

a)rozszerzająca- mamy do czynienia, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną nazwę rozumieć i stosować szerzej niż, by to wynikało z wykładni słownej
b) ścieśniająca(zawężająca)-jest odwrotnością a) i występuje tylko wtedy, gdy dana wykładnia każe normę rozumieć wężej niż w słownej
c)stwierdzająca(adekwatna)-nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo jak wykładnie słowną

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej, który zawiera przepisy prawne. Prawem jest tylko taka wola państwa, która przejawia się w wymaganej formie i odpowiednim trybie (np. jeśli minister wyda rozporządzenie, opublikowane w Dz. U, to tworzy on w ten sposób prawo, jeśli natomiast przekaże treść rozporządzenia podczas konferencji prasowej, to nie będzie prawo)

Rodzaje źródeł prawa:
-Konstytucja
-ustawy
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-rozporządzenia
-akty prawa miejscowego

Te źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Tzn. że prawo niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi.

WYKŁAD II

USTAWA JAKO ŻRÓDŁO PRAWA

W polskim systemie prawnym do wydawania ustaw jest sejm z istotnym udziałem senatu. Sejm jest jedynym organem mającym prawo do wydawania ustaw na mocy konstytucji, nie może tego prawa przekazać innemu organowi. Konstytucja nie rozstrzyga w jakich przypadkach sejm może wydawać ustawy. Stwierdzamy, że sejm wydaje ustawy w sprawach politycznych i gospodarczych państwa.

3 sytuacje wydawania ustaw przez sejm:

  1. Wydanie ustawy jest konieczne w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli np.: przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisów dotyczących granic wolności obywateli, przepisów dotyczących obowiązków rodzinnych.

  2. Forma ustawy jest niezbędna w przypadkach regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno- ustrojowych, organów ustawodawczych i administracji państwowej sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej.

  3. Sejm powinien wydawać ustawy we wszystkich sprawach, które poprzednio były regulowane na drodze ustawowej. Uchwalając prace budowlane sejm powinien przyjąć je w formie ustawy, bo poprzednio też tak było(w formie ustawy).

TRYB UCHWALANIA USTAW- DROGA USTAWODAWCZA

Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucjonalnymi, przepisami regulaminów sejmu i senatu oraz praktyką konstytucyjną. Jest on skąp likowany i składa się z kilku etapów. Rozpoczyna się od skorzystania przez jeden z uprawnionych organów z prawa inicjatywy ustawodawczej.

Inicjatywa ustawodawcza- przez nią należy rozumieć prawo przedstawienia sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem, że sejm musi się zająć tym projektem tzn. że może go później odrzucić, ale musi go rozpatrzeć. Wynika z tego, że nie każdy może zgłosić projekt ustawy. Są uprawnione podmioty, które mogą to zrobić.

Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

Projekt zgłoszony przez te podmioty staje się przedmiotem procedury ustawodawczej. Do uchwalenia ustawy potrzebny jest system 3 czytań.

Czytaniem jest etap pracy sejmu nad projektem ustawy. Obejmuje zrelacjonowanie projektu pracy nad projektem, dyskusje nad jego treścią. Każdy etap kończy się podjęciem uchwały. W systemie 3 czytań każdy projekt jest kilkakrotnie rozważany.

Czytanie pierwsze odbywa się na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej(tam odbywa się praca nad treścią ustawy). Tylko projekty dotyczące spraw fundamentalnych tj. zmiana konstytucji, prawa i wolności obywatelskie, budżet, podatki. Takie projekty pierwsze czytanie mają na posiedzeniu plenarnym sejmu. Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawców, pytania posłów i odpowiedzi, wnioski oraz dyskusje nad zasadami projektu. Pierwsze czytanie na posiedzeniu sejmu kończy się odesłaniem projektu do właściwej komisji lub odrzuceniu w całości. W pierwszym czytaniu, które odbywa się w komisji mogą brać udział posłowie, którzy nie są jej członkami. Praca w komisji kończy się przedstawieniem sejmowi sprawozdania z wnioskiem o przyjęcie projektu bez poprawek następnie przyjęcie z wnioskiem o przyjęcie z poprawkami albo wnioskiem o odrzucenie projektu. Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa ze względu na przedmiot projektu albo dwóch albo kilka komisji.(zależy to od projektu- czego dotyczy).

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie sejmowi sprawozdania komisji o danym projekcie ustawy, później debatę i zgłoszenie poprawek oraz wniosków. Gdy w drugim czytaniu nie zostaną zgłoszone poprawki przez sejm może od razu przejść do trzeciego czytania.

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowania, które odbywa się w porządku wyznaczonym w regulaminie sejmowym.

  1. Głosowanie o odrzucenie projektu w całości, gdy wniosek taki został zgłoszony,

  2. Głosowanie nad poszczególnymi poprawkami,

  3. Głosowanie nad całym projektem.

Aby uchwalić ustawę potrzebne jest obecność posłów tzw. qworum. Qworum wymagane do uchwalenie ustawy to połowa posłów.

Pilne projekty ustaw:

W uzasadnionych przypadkach projekt ustawy wnoszony do sejmu przez radę ministrów może być oznaczony jako pilny. Powoduje to przyspieszenie prac nad projektem tzn. skróceniu ulegają terminy ustalone przez regulamin sejmu dla poszczególnych czynności. Rozpatrywanie pilnych projektów ustaw odbywa się w drugim czytaniu. Po uchwaleniu ustawy marszałek sejmu przekazuje ją senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca od debaty może przyjąć ustawę, odrzucić albo poprawki wprowadzić. Jeśli w ciągu miesiąca senat nie zajmie stanowiska ustawa jest przyjęta.

WYKŁAD III

Co się dzieje z ustawą po jej uchwaleniu?

Wejście ustawy w życie.

Na etapie wejścia ustawy w życie istotną rolę w procesie ustawodawczym pełni prezydent potwierdza to treść art. 122 Konstytucji- według niego ustawa do swego wejścia w życie wymaga podpisu prezydenta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej od przez marszałka sejmu. Przed jej podpisanie m prezydent może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o jej zgodność z Konstytucją. Prezydent może odmówić podpisania ustawy, zgłosić veto. Zgłaszając veto z umotywowanym wnioskiem przekazuje ustawę sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

Ponowne uchwalenie ustawy(odrzucenie veta) wymaga kwalifikowanej większości 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie ponownego uchwalenia takiej ustawy prezydent ma zamkniętą drogę do skierowania jej do Trybunału Konstytucyjnego.

Zgłoszenie veta i skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego dają prezydentowi możliwość wpływania na treść ustawy. Po podpisaniu ustawy prezydent zarządza ogłoszenie ustawy Dzienniku Ustaw. Ogłoszenie ustawy jest warunkiem wejścia w życie. Ustawy są ogłaszane w Dzienniku Ustaw, opublikowanie ustawy w Dzienniku ustaw jest jedyną formą urzędowego jej ogłoszenia.

Vacatio legis- co do zasady ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, chyba że sama ustawa stanowi inaczej tzn. ustawa ustala odmienną datę jej wejścia w życie o tym możemy się dowiedzieć w ostatnim przepisie ustawy. W licznych przypadkach zachodzi potrzeba wydłużenia okresu między ogłoszeniem ustawy, a jej wejściem w życie. Dotyczy to aktów wprowadzające nowe obowiązki podatkowe, aktów prawnych o szczególnym znaczeniu jak kodeksy.

UMOWA MIĘDZYNARODOWA

Obok ustawy źródłem obowiązującego powszechnie prawa polskiego są również ratyfikowane umowy przez Polskie umowy międzynarodowe. Po ogłoszeniu umowy w Dzienniku Ustaw zawarte w niej normy stają się częścią krajowego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane tak jak przepisy. Umowy międzynarodowe ratyfikowane wydawane są przez organy państwowe- prezydent. Przy czym ratyfikacja niektórych umów wymaga wcześniejszej zgody sejmu( zgody, która jest wyrażana w ustawie- umowy dotyczącej pokoju, sojuszu, układów politycznych i wojskowych. Są to umowy dotyczące wolności, praw lub obowiązków obywateli. Określane w Konstytucji umowy dotyczące członkowstwa Polski w organizacji międzynarodowej i na umowy dotyczące znacznego finansowego obciążenia państwa, umowy wymagają regulacji podstawowych.

ROZPORZĄDZENIA

Są wydawane przez Naczelne Organy Administracji Państwowej. Należą do nich: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Rozporządzenie może być wydane na podstawie szczegółowego, wyraźnego upoważnienia. Powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Takie upoważnienie znajduję się najczęściej w pierwszym z końcowych przepisów ustawy np.: upoważnia się ministra następującego.

Organ, który wydaje rozporządzenie musi powołać się w nim na udzielenie upoważnienia. Celem rozporządzenia jest wykonanie ustawy. Rozporządzeni dotyczy z reguły jednego z zagadnień, które w sposób ogólny zostały unormowane w ustawie. Rozporządzenie ma za zadanie stworzyć szczegółowe przepisy, które umożliwiłyby wejście w życie ustawy. Rozporządzenie może regulować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach tego upoważnienia. Nie może zawierać przepisów sprzecznych z jakąkolwiek ustawą. Za pomocą rozporządzenia nie można zmieniać przepisów ustawy. Niezbędnym warunkiem uzyskania przez rozporządzenia mocy prawnej jest ogłoszenie tego rozporządzenia w Dzienniku Ustaw.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Akty prawa miejscowego to prawo powszechnie obowiązujące na obszarze działania organów, które to prawo ustanowiły np.: na obszarze województwa czy gminy. Stanowienie prawa miejscowego należy do organów samorządowego terytorium i na podstawie przepisów o samorządności gminy. Ograny gminy mogą wydawać przepisy gminne dotyczące wewnętrznego ustroju gminy, organizacji urzędów i instytucji gminnych, przepisy dotyczące zasad zarządu i gminnych oraz przepisy dotyczące zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej. Ponadto rada gminy może wydawać przepisy porządkowe; prawo miejscowe to również przepisy wydawane przez wojewoda na podstawie upoważnień, które są zawarte w ustawach; przepisy te obowiązują na terenie województwa.

KODEKS

To obszerny akt normatywny oparty na jednolitych zasadach zazwyczaj mających formę ustawy i regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków. Aktualnie w Polsce obowiązuje szereg kodeksów np.: prawny, karny, cywilny, rodzinny i opiekuńczy, postępowania karnego, postępowania administracyjnego.

W każdym państwie możemy spotkać 3 rodzaje działalności, które mają na celu doskonalenie prawa:

  1. Unifikacja prawa

  2. Inkorporacja prawa

  3. Kodyfikacja prawa

Ad.1) oznacza ujednolicenie prawa na terenie państwa; prace unifikacyjne są potrzebne, w których określone przyczyny historyczne spowodowały powstanie więcej niż jednego systemu prawa np.: Polska w chwili odzyskania niepodległości ; w Polsce obowiązywało 5 różnych praw dziedziczonych po zaborach:

Unifikacja prawa do 1939r. w Polsce.

Ad.2) Inaczej zebranie wcześniej rozproszonych przepisów w jeden zabiór, w ramach którego to przepisy zostają uszeregowane według określonych zasad. Istota prac inkorporacyjnych jest scalenie i systematyzowane obowiązującego prawa.

Ad.3) najwyższa forma procesu udoskonalenia prawa. Jest zbliżona do inkorporacji. Polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden nowy akt prawny, czyli kodeksu. Przeprowadza się w ramach prawa cywilnego, prawnego, administracyjnego.

KOLIZJA PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kolizja przepisów prawny jest wówczas, gdy dany stosunek prawny wydawany jest więcej niż jednym przepisem, które to przepisy wzajemnie się wykluczają.

Dwie płaszczyzny kolizji prawnych:

  1. W czasie

  2. W przestrzeni

Ad.1) dochodzi wtedy, gdy sprawa uregulowana jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie.Instrumentem, który służy do rozstrzygania kolizji w czasie są przepisy przejściowe lub wprowadzające. Przepisy przejściowe zamieszczone są z reguły na końcu aktu normatywnego. Te przepisy ustalają jak należy rozstrzygać kolizje powstające wskutek wejścia w życie danego akty. Kolizja między starymi i nowymi przepisami rozstrzygana jest w oparciu o zasadę: późniejsza uchyla wcześniejszą. Rozstrzyganie kolizji w czasie opiera się też n na zasadzie ustawa nie działa wstecz, oznacza ona, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego wejściu w życie. Zasada ta daje zaufanie do prawa i daje poczucie pewności obowiązywania prawa.

Ad.2) inaczej taka kolizja, któa zachodzi między przepisami obowiązującymi w różnych miejscach. Najczęściej dochodzi do niej między przepisami różnych państwa.

Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne, które wskazują czy do danego stosunku prawnego stosować prawo rodzinne czy prawo obce.

W zakresie prawo a osobowego ocena zdolności do czynności prawnych stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba

W zakresie prawa rzeczowego, czyli są to sprawy związane z własnością rzeczy, posiadaniem, hipoteką zastawy. W takich przypadkach stosuje się przepisy na tego państwa, na którego rzecz się znajduje.

W zakresie oceny umów stosuje się przepisy państwa, na którego terytorium miało miejsce zawarcie umowy.

WYKŁAD IV- 15.11.2010r.

SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH

Według konstytucji z 1997r.(aktualnej) ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej. Władze ustawodawczą sprawuje sejm i senat, władzę wykonawczą prezydent i rada ministrów, sądowniczą sądy i trybunały.

Jeżeli chodzi o organy wykonawcze obok prezydenta i rady ministrów należą przede wszystkim organy administracyjne, czyli Prezes Rady Ministrów, ministrowie i wojewodowie.

Niektóre organy wykonawcze posiadają również pewne kompetencje w dziedzinie tworzenia prawa przykładem może być prezydent, który dysponuje w procesie stanowienia ustaw prawo veta. Ponadto niektórzy ministrowie mogą tworzyć prawo wydając przepisy wykonawcze.

Organy sądownicze(sądowe) są to niezawisłe sądy wspomagane przez inne organy wymiaru sprawiedliwości np.: prokurator.

Organy państwowe dzielą się na:

  1. Centralne

  2. Terenowe

O przynależności do jednej lub drugiej grupy decyduje zasięg jego działania. Organy centralne obejmują swoim działaniem całe terytorium kraju. Natomiast organy terenowe swoim zakresem obejmują obszar województwa, gminy, miasta.

Do organów centralnych należą: sejm, senat, prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz poszczególni ministrowie.

Do organów terenowych należą wojewodowie.

SEJM

Organ ustawodawczy obok senatu; wybierany na 4-letnią kadencję, wybory do sejmu zarządza prezydent łącznie z wyborami do senatu. O ważności wyboru do sejmu i senatu decyduje Sąd Najwyższy. (rozpatruje też protesty w sprawie wyborów poszczególnych kandydatów)

Sejm obraduje na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie zwołuje prezydent w ciągu miesiąca od dnia wyboru. Następnie sejm wybiera ze swojego grona marszałka( kieruje pracą sejmu, sprawuje inne funkcje publiczne).

Obrady sejmu są jawne, jeżeli przemawia za ty dobro państwa. Wówczas sejm bezwzględną większością uchwala tajność obrad.

Funkcje

Jednym z ważniejszych zadań sejmu obok tworzeni prawa jest uchwalanie budżetu państwa. Inicjatywa ustawodawcza w tyk zakresie należy wyłącznie do rady ministrów. Każdy poseł ma szczególne prawne przywileje są one ściśle ze sobą związane: nietykalność i immunitet.

Nietykalność polega na tym , że poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody sejmu z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, gdy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Immunitet oznacza, że przeciwko posłowie bez zgody sejmu nie można wszcząć i prowadzić postępowania karnego, to jednak nie oznacza, że popełnione prze posła przestępstwo pozostaje bezkarne. Polega to na tym, że postępowanie karne w stosunku do tego posła ulega jedynie odwleczeniu do czasu wygaśnięcia mandatu poselskiego.

Immunitet nie uchyla karalności za dany czyn stanowi czasową przeszkodę w prowadzeniu postępowania karnego.

Sposoby organizowania się posłów.

Zgodnie z regulaminem sejmu, posła przysługuje prawo tworzenia na terenie sejmu własnych organizacji są to kluby parlamentarne- nie są to organy wewnętrzne sejmu, ale są formą jedynie samoorganizacji posłów na terenie sejmu.

Wewnętrzne organy sejmu

Organizacja wewnętrzną sejmu ustalają przepisy konstytucyjne oraz regulamin sejmowy:

  1. Marszałek sejmu

  2. Prezydium sejmu

  3. Konwent seniorów

  4. Komisje sejmowe

Ad.1) kieruje pracami sejmu, stoi na straży praw i godności sejmu, reprezentuje sejm, zwołuje posiedzenia sejmu, przewodniczy jego obradą czuwa nad tokiem praw sejmu i jego organów. Ponadto wykonuje inne zadania wynikające z konstytucji, ustaw i regulaminu sejmu.

Ad.2) składa się z marszałka i wicemarszałków, którzy są wybierani przez sejm spośród posłów. Prezydium sejmu m.in. ustala plan pracy sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez marszałka, organizuje współpracę komisji sejmowych i koordynuje ich działania.

Ad.3) składa się z marszałka i wicemarszałków oraz przewodniczących lub wiceprzewodniczących klubów poselskich.

Ad.4) organy specjalistyczne sejmu są powoływane przez sejm na początku kadencji; w skład komisji wchodzą posłowie, dzielą się na stałe i nadzwyczajne.

Komisje stałe są wewnętrznymi organami pomocniczymi sejmu powoływanymi dla określonego rodzaju spraw w celu ich przygotowania i wyrażenia opinii. Liczebności poszczególnych komisji i ich skład osobowy ustala sejm. Każda komisja wybiera ze swego grona Prezydium, które kieruje ich pracami. Komisje stałe powołuje się dla poszczególnych dziedzin zarządu państwowego. Z reguły komisja obejmuje zakres działania jednego lub kilku resortów np.: komisja obrady narodowej, sprawiedliwości, spraw zagranicznymi, ochrony środowiska, zasobów rolnych i leśnictwa.

Komisje są to organy merytoryczne, fachowe. Mogą korzystać z usług powoływanych ekspertów z danej dziedziny wiedzy. Do zadań komisji sejmowych należy m.in. rozpatrywanie projektów ustaw, wysłuchiwanie rozporządzeń i informacji przeprowadzanie analizy działalności poszczególnych administracji państwowej.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Organ państwowy, który jest powoływany do ochrony konstytucyjności prawa tzn. do badania zgodności ustaw i innych aktów tworzących system prawa w zgodności z Konstytucją.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny orzeka w szczególności:

  1. W sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją

  2. W sprawie zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody sejmu wyrażonej w ustawach

  3. W sprawie zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznej.

Wszczęcie postępowania Trybunału Konstytucyjnego następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej.

Z wnioskiem do trybunału mogą wystąpić prezydent, marszałek sejmu i senatu, premier, Rzecznik Praw Obywatelskich. Pytanie prawne może przedstawić Trybunałowi każdy sąd jeżeli od odpowiedzi na to pytanie zależy rozstrzygnięcie danej sprawy.

Skutki wniesienia

Jednym ze skutków może być wydanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego( mają postać wyroków lub postanowień) Wyroki wydaje w sprawie zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją. Orzeczenia Trybunału są ostateczne mają moc powszechnie obowiązującą.

Wyroki są ogłaszane w Dzienniku. Ustaw.

WYKŁAD V- 22.10.2010r.

SYSTEM PRAWA

To całokształt obowiązujących w państwie przepisów z uwzględnieniem och podział na gałęzie oraz zespół najważniejszych zasad ogólnych, na których opiera się ustrój i prawo w danym państwie.

Prawo dzieli się na szereg działów nazywanych gałęziami. Podstawa podziału prawa na gałęzie prawa na gałęzie stanowi rodzaj regulowanych stosunków społecznych. O przynależności przepisu do gałęzi prawa decyduje głównie charakter stosunku społecznego, do którego dany przepis się odnosi.

W czasach cesarstwa rzymskiego istniały 3 rodzaje prawa:

Drugi podział:

Podział ten przetrwał do dziś.

Podział na prawo

Normy prawa międzynarodowego wypływające ze źródeł:

Prawo międzynarodowe różni się szeregiem cech od prawa wewnętrznego.

Prawo wewnętrzne obowiązuje na terytorium danego państwa.

NAJWAŻNIEJSZE GAŁEZIE PRAWA

  1. Prawo konstytucyjne- to zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa. W prawie konstytucyjnym unormowane są w szczególności główne zasady ustrojowe, następnie struktura i kompetencje organów państwa. Reguluje podstawy prawa wolności i obowiązków obywateli oraz reguluje zasady wyboru do organów przedstawicielskich.

  2. Prawo administracyjne- zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów.

  3. Prawo finansowe- zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowane, a także norm określających strukturę i tryb działania organów i instytucji finansowych. Prawo finansowe jest ściśle związane z prawem administracyjnym.

  4. Prawo cywilne- zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi w danej sprawie podmiotami prawa. Prawo cywilne ma charakter majątkowy, ponieważ większość regulowanych prze prawo stosunków ma charakter majątkowy. Prawo cywilne reguluje stosunki między wszelkimi podmiotami prawa(osobami fizycznymi, prawnymi oraz między osobami fizycznymi a osobami prawnymi).

  5. Prawo rodzinne- zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki kuratoryjnej.

  6. Prawo pracy- zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy. Reguluje nawiązane stosunki pracy w drodze umowy, mianowania oraz wyboru. Reguluje również tryb rozwiązania stosunku pracy, sprawy dotyczącej urlopów pracowników, rozwiązań sporów zbiorowych między pracodawcą i pracownikiem.

  7. Prawo karne- zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwem oraz ustala kary za te przestępstwa i norm określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.

  8. Prawo procesowe- nie należy do jednolitego zespołu norm. Wyróżnia się w nim prawo cywilne procesowe, prawo karne procesowe i prawo administracyjne procesowe. Wspólna cecha tych praw to, że przepisy tych rodzajów praw procesowych nie ustanawiają obowiązków i praw, ale regulują sposób postępowania organów(wymiaru sprawiedliwości, osób występujących przed tymi organami).

PRAWO UNIJNE

To prawo europejskie lub o prawie Unii Europejskiej. Wcześniej używano określenia prawo wspólnotowe.

Prawo unijne dzieli się na:

Między prawem pierwotnym i pochodnym zachodzi stosunek nadrzędności i podporządkowania. Każdy akt prawny wydany przez UE musi mieć podstawę w postaci upoważnienia zawartego w prawie pierwotnym.

ORGANY UNII EUROPEJSKIEJ

  1. Parlament Europejski

  2. Rada Unii Europejskiej

  3. Komisja Europejska

  4. Trybunał Sprawiedliwości

  5. Trybunał Obrachunkowy

Najważniejsze z tych organów- Parlament Europejski- nie posiada mocy stanowiącej, ale główne kompetencje opiniodawcze i kontrolne.

Drugi najważniejszy- Komisja Europejska- można obrazowo nazwać rządem UE. Inicjator polityki UE, reprezentuje unie w stosunkach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

ŹRÓDŁA PRAWA UNIJNEGO- EUROPEJSKIEGO

Do prawa pochodnego zalicza się:

  1. Rozporządzenia- akt prawny zawierający normy prawne generalne i abstrakcyjne, które nie odnoszą się do konkretnego przypadku. Rozporządzenia w prawie UE można porównać do krajowych ustaw sejmowych. Rozporządzenie może wydawać Rada z udziałem Parlamentu Europejskiego.

Rozporządzenia mają bezpośrednio moc obowiązującą w państwach członkowskich, nie wymagają dostosowania do swojej treści. Takie rozporządzenia obowiązuje same państwa członkowskie oraz ich obywateli, następnie osoby prawne oraz instytucje. Rozporządzenia są publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.

  1. Dyrektywy- źródło prawa nie mającym odpowiednika w polskim prawie wewnętrznym; są skierowane do państwa członkowskich. Państwo członkowskie na mocy dyrektyw są zobowiązane do wydania przepisów wewnętrznych. Nie obowiązują bezpośrednio w przeciwieństwie do rozporządzenia. Dyrektywa wiąże państwo tylko co do celu jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru drogi do osiągnięcia tego cel. Dane państwo realizuje cel wskazany w dyrektywach wydając i zmieniając lub uchylając przepisy.

  2. Decyzje- najwięcej podobieństwa z prawem polskim; dotyczy indywidualnych przypadków, nie zawiera norm prawnych odnoszących się do wszystkich. Może być skierowany do osoby fizycznej lub prawnej jaki i do państwa członkowskiego.

  3. Zalecenia i opinie- zgodnie ze swoimi nazwami nie mają mocy wiążącej.

KONSTYTUCJA

W każdym państwie określa podstawowe zasady ustroju politycznego państwa. W szczególności w Konstytucjo unormowana jest struktura organów państwowych, sposobów ich powoływania, kompetencje tych organów i ich wzajemne związki, regulacje podstawowe prawa i obowiązki obywateli.

Najwyższy akt prawny w państwie, nazywana ustawą zasadniczą.

O tym, że jest aktem o najwyższej randze mówią 2 zasady:

  1. Może być zmieniona tylko w szczególnym trybie nie stosowanym pry uchwalaniu innych ustaw,

  2. Z konstytucją muszą być zgodne wszystkie akty prawne.

Aktualnie obowiązuje w Polsce konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe tzn. połączone izby sejmu i senatu w dni. 2 kwietnia 1997r., a następnie została przyjęta w ogólnokrajowym referendum.

SYTETM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH WG KONSTYTUCJI

Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawcze i sądowniczej. Władze ustawodawcze sprawuje sejm i senat. Władze wykonawczą sprawuje prezydent i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy trybunały.

Następstwem podziału władzy jest podział organów państwa na 3 kategorie:

  1. Organ ustawodawczy- do organu ustawodawczego należą organy państwowe tworzące prawo na drodze ustawy i należą do nich sejm i senat.

  2. Organ wykonawczy- są to obok prezydenta i Rady Ministrów przed wszystkim organy administracyjne tj. Prezes Rady Ministrów, ministrowie i wojewodowie.

  3. Organ sądowniczy- są niezawisłe sądy, które są wspomagane przez inne organy wymiaru sprawiedliwości np.: przez prokuraturę.

Organy państwowe można podzielić na dwie grupy:

  1. Centralne- obejmują swoim działaniem całe terytoriom kraju

  2. Terenowe- swoim działaniem obejmują obszar województwa, gminy i miasta.

Przynależność do grupy decyduje terytorialny zasięg jego działania.

WYKŁAD VI - 13.12.2010r.

Trybunał Stanu

Został powołany do określenia tzw. odpowiedzialności konstytucyjnej( odpowiedzialność polityczna, standardy wynikające z Konstytucji).

Odpowiedzialność konstytucyjna osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.

Trybunał Stanu jest ściśle związany z Sejmem tzn. przez niego powoływany i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie.

Odpowiedzialność konstytucyjna pociąga za sobą czyn, w którym sprawca np. minister w zakresie swojego urzędowania lub w związku z pełnionym urzędem w sposób zawiniony naruszył Konstytucję lub inną ustawę.

Do odpowiedzialności konstytucyjnej przez Trybunał Stanu mogą być pociągnięci:

Do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu nie mogą być pociągnięci liderzy partii polityczne o ile nie zajmują stanowisk państwowych.

Wstępny wniosek o pociągniecie do odpowiedzialności konstytucyjnej może być złożony przez:

Wstępne wnioski rozpatruje sejmowa komisja odpowiedzialności konstytucyjnej jej stanowisko stanowi podstawę do podjęcia przez sejm stosownej decyzji; w razie pociągnięcia do odpowiedzialności danej osoby uchwała komisji stanowi akt oskarżenia i jednocześnie sejm powołuje dwóch oskarżycieli.

Stwierdzenie winy oskarżonego przez Trybunał Stanu

Trybunał Stanu wymierza następujące kary:

  1. Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego

  2. Utrata wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskania

  3. Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych.

Kary orzeka się na okres od 2 do 10 lat, a niekiedy na zawsze.

Trybunał ze względu na szczególne okoliczności sprawy może poprzestać jedynie na stwierdzeniu winy oskarżonego i odstąpić wymierzenia kary.

Jeżeli czyny objęte odpowiedzialnością konstytucyjną są równolegle przestępstwami to osoby, które stoją przed Trybunałem Stanu ponoszą odpowiedzialność karną w oparciu o przepisy prawa karnego. W takich przypadkach Trybunał wymierza kary przewidziane przez ustawy prawa karnego.

Trybunał stanu wybrany jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji. W skład Trybunału Stanu wchodzi:

  1. Przewodniczący i 2 zastępców

  2. 16 członków

Co najmniej połowa osób wchodzących w skład Trybunału musi mieć uprawnienia sędziowskie. Postępowanie przed Trybunałem Stanu jest dwuinstancyjne.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Zajmuje szczególne miejsce, powoływany przez sejm za zgodą senatu na okres 5 lat; w swojej działalności dysponuje niezawisłością podobną do niezawisłości sędziowskiej tzn. jest niezależny od innych organów państwowych; nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, nie może być aresztowany lub zatrzymany.

Ze swojej działalności Rzecznik zdaje sprawę sejmowi- składa coroczne sprawozdania, które są podawane do wiadomości publicznej.

Rzecznik ponosi odpowiedzialność tylko przed sejmem. Odpowiedzialność rzecznika wyraża się jedynie w możliwości odwołania go ze stanowiska w razie sprzeniewierzenia się … złożonego przed sejmem.

Sposoby działania Rzecznika

Rzecznik podejmuje działanie jeżeli uzyska informacje wskazujące na naruszenie praw i wolności obywateli. Może podjąć działanie na wniosek jak i z własnej inicjatywy. Zależnie od charakteru sprawy może wybrać jeden z następujących trybów postępowania:

  1. Może samodzielnie prowadzić działalność wyjaśniającą

  2. Może zwrócić się o zbadanie sprawy do organów nadzorczym, prokuratury lub do organu kontroli.

  3. Może zwrócić się do sejmu o zlecenie NIK-owi przeprowadzenia kontroli określonej prawem.

Prowadząc własne postępowanie rzecznik ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu, może żądać wyjaśnień i zbadania sprawy, która jest prowadzona przez organ administracyjny. Może żądać od sądu, prokuratury, policji o stanie sprawy, może zlecać sporządzenie ekspertyzy czy opinii.

Po zbadaniu sprawy o ile stwierdzi naruszenie praw i wolności obywatela wykorzystuje środki prawne może m.in.:

  1. Skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji

  2. Może zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, która narusza prawo o zastosowanie odpowiednich środków

  3. Może żądać wszczęcia postępowania cywilnego wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu

Jak widać z tego wyliczeni RPO nie ma władzy w zakresie podejmowania decyzji, jego rola polega na zwracaniu uwagi na przypadki naruszenia praw i wolności obywateli. Jego rola- wszczynanie przewidzianych przez prawo trybów postępowania w celu usunięcia naruszeń tych praw.

Może podejmować inicjatywy, może np.: wystąpić o podjęcie odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej w zakresie tworzenia prawa.

SENAT

Druga obok sejmu izba parlamentu. Odgrywa istotną rolę w procesie legislacyjnym(tworzenia prawa)

Uprawnienia senatu zapewniają wpływ na treść uchwalanych ustaw. Senat obraduje na posiedzeniach. Pracami senatu kieruje marszałek senatu, a w jego zastępstwie wicemarszałek.

Senat- pochodzi z bezpośrednich powszechnych wyborów, odbywających się łącznie z wyborami do Sejmu. Kadencja kończy się z kadencją sejmu.

PREZYDENT

Głowa państwa wg Konstytucji- najwyższy przedstawiciel RP i jest gwarantem władzy państwowej.

Ogólne kompetencje:

  1. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji,

  2. Stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

  3. jest wybierany na 5 lat; wybory powszechne, równe, bezpośrednie w głosowaniu tajnym.

  4. Kandydat na urząd prezydenta musi mieć skończone 35 lat i musi korzystać z pełni praw wyborczych, ponownie kandydować można tylko raz.

  5. Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych(ratyfikuje u wypowiada umowy międzynarodowe) zawiadamiając o tym obie izby parlamentu.

  6. Prezydent mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych w innych państwach i organizacjach międzynarodowych.

  7. Prezydent przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli obcych państw i organizacji międzynarodowych- w tym zakresie współdziała z premierem.

  8. W stosunkach wewnętrznych jest największym zwierzchnikiem sił zbrojnych. W czasie pokoju funkcje tą sprawuje za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

Inne kompetencje:

  1. stosowanie prawa łaski

  2. Nadawanie obywatelstwa polskiego

  3. Zarządzanie wyborów do sejmu i senatu

  4. Skracanie kadencji sejmu i senatu

  5. Podpisywanie lub odmowa podpisy ustaw

Przed upływem kadencji zwolnienie urzędu prezydenta mogą powodować:

  1. Śmierć

  2. Zrzeczenie się urzędu

  3. Uchwała Zgromadzenia Narodowego podjęta większością 2/3 głosów w obecności ogólnej liczby posłów i senatorów uznająca trwała niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowie

  4. Złożenie z urzędu na wskutek orzeczenia Trybunału Stanu

  5. Stwierdzenie nieważności wyboru

W razie opróżnienia miejsca urzędu prezydenta, gdy prezydent nie może sprawować urzędu zastępuje go marszałek sejmu, a w dalszej kolejności marszałek senatu.

Za naruszenie Konstytucji lub innych ustaw prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności prze Trybunałem Stanu.

UPRAWNIENIA NIK-u

Jest naczelnym organem kontroli państwowej i podlega sejmowi. Podstawowym zadaniem NIK-u jest kontrolowanie działalności rządu i ministrów; kontrolowaniem działalności NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych.

Może kontrolować w węższym stopniu działalność organizacyjną samorządów terytorialnych.

Podejmuje kontrole na zlecenie sejmu lub jego organów, na wniosek prezydenta, Rady Ministrów bądź z własnej inicjatywy.

Jednostki państwowe są kontrolowane pod względem:

W odniesieniu do ty jednostek NIK sprawa nie tylko czy prowadzą działalność zgodnie z przepisami, ale sprawdza czy działalność jest prowadzona dobrze i celowo, czy osiągają dobre wyniki kosztem małego nakładu sił i środków.


Wyszukiwarka