SZTUKA ROMAŃSKA
Sztuka romańska opanowała całą Europę w XI- XII wieku, w niektórych rejonach przetrwała nawet do końca XIII wieku. Była to w ogromnej mierze sztuka sakralna skupiona wokół katedr i klasztorów, a głównymi twórcami dzieł sztuki byli sami zakonnicy, poddający się symbolicznemu, mistycznemu, sakralnemu nastrojowi tamtych czasów. Program ikonograficzny architektury, rzeźby i malarstwa, który miał pełnić rolę moralizatorską i dydaktyczną, opracowywali z reguły duchowni. Wspólną cechą tej epoki był teocentryzm, a więc uzależnienie wszystkich działań człowieka i problemów świata od Boga, światopogląd ten stanowił punkt wyjścia dla wszystkich ówczesnych rozważań intelektualnych i artystycznych. Rezultatem takiej postawy były liczne cechy wspólne, choćby symboliczny sposób wyrażania uczuć czy syntetyczny wizerunek świata, ale trzeba pamiętać także o indywidualnych postawach różnych krajów i różnych regionów.
Architektura
Kościół Notre-Dame-La-Grande w Poitiers
Architektura romańska prezentowana jest przez nieliczne już zamki obronne i przede wszystkim budowle sakralne. Są to głównie kościoły zakonne z klasztorami, kościoły pielgrzymkowe i parafialne, katedry i kolegiaty. Niewielkie świątynie niejednokrotnie budowano na planie koła (tzw. rotundy), większe zaś najczęściej były bazylikami sklepionymi kolebkowo lub krzyżowo, opartymi na planie krzyża łacińskiego, w których nawa główna była dwa razy szersza i wyższa od naw bocznych, a okna umieszczano w górnej części nawy głównej, nad nawami bocznymi, nawa poprzeczna zaś została nazwana transeptem. Krzyż łaciński stanowił symbol ukrzyżowanego Chrystusa, masywne, potężne mury budowli, ich proste plany, geometryczne, horyzontalne formy i matematyczne proporcje, stawiane wg symboliki starotestamentowej oznaczały opokę kościoła. W zależności od regionu, mury świątyni, zwłaszcza portal fasady mógł być bogato udekorowany reliefem, a jej wnętrze wypełniały freski, aczkolwiek były także kościoły ascetyczne i surowe.
Rzeźba
Personifikacja "Sierpnia" z katedry san Zeno w Weronie
Rzeźbę romańską, przeważnie kamienną, płaskorzeźbioną, podporządkowano architekturze, integralnie związano z murem budowli, pozbawiono samodzielnego bytu. Często dekorowała głowicę kolumny, oplatała jej trzon, umieszczana była na arkadach i ich brzegach, zwanych archiwoltami. Motywy figuralne, zoomorficzne, roślinne czy abstrakcyjne ulegały prawom ram architektonicznych, czyli ich formy dostosowywały się do kształtów poszczególnych elementów budowli, nawet kosztem silnej deformacji. Tematyka rzeźby romańskiej, zwanej rzeźbą architektoniczną, ukazuje surowy majestat Boga, stanowi przestrogę dla grzesznych, daje nadzieję pokornym, opiera się na biblii i na życiorysach świętych (hagiografia), którzy mieli być wzorem dla wiernych. Relief romański, pełen pouczającej symboliki, świadomie odchodzi od realizmu, by móc ukazać za pomocą znaków umownych świat mistyki i Boga.
Malarstwo
Ukrzyżowanie, sakramentarz z Lorsch
Malarstwo romańskie prezentowane jest przez fresk, iluminacje książkowe i witraż. Choć dzieła te zachowały się w niewielkim zakresie, wiemy jak ważną rolę odgrywały w kulturze średniowiecznej. Obrazy pełniły funkcje takie same, jak i rzeźba, miały być drogowskazem dla wiernych, a mogły swobodnie odtwarzać historie biblijne czy hagiograficzne, ponieważ w kościołach romańskich było wiele miejsca na ścianach, sklepieniach, a nawet na kolumnach. I mimo, że w świątyni romańskiej panował półmrok, malarze nie szczędzili sił, fantazji i wyobraźni, by w ekspresyjny, często dramatyczny sposób, odkryć przed widzem wizerunek Boga, Madonny czy męczenników. Środki formalne fresków, witraży i iluminacji, eksponowały linię, kontur i bogactwo barw, często o wymowie symbolicznej. Iluzja przestrzeni, światłocień, realizm, tło nie miało żadnego znaczenia, bowiem ideą twórcy było oddanie tego, co niewidzialne - istoty boskiej.
Wyszukiwarka