MIĘŚNIE SZYI

Topograficznie mięśnie szyi (musculi colli) dzielimy na trzy grupy po-wierzchowną, środkową i głęboką.

W skład grupy powierzchowńej wchodzą mięśnie: m.szeroki szyi i m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy.

W skład grupy środkowej wchodzą mięśnie podgnykowe: mm. mostkowo-gnykowy, mostkowo-tarczowy, tarczowo-gnykowy i łopatkowo-gnykowy oraz mięśnie nadgnykowe: mm. dwubrzuścowy, rylcowo-gnykowy i bródko-wo-gnykowy.

W skład grupy głębokiej wchodzą mięśnie: mm. pochyły przedni, pochyły środkowy i pochyły tylny oraz mięśnie przedkręgowe.

Powierzchowne mięśnie szyi

Mięsień szeroki szyi (m. platysma) leży ponad powięzią powierz-chowną szyi i sięga u dołu poza granicę szyi, schodząc na przednią ścianę klatki piersiowej do wysokości II żebra, gdzie przyczepia się do tkanki podskórnej.

Przyczep końcowy. Włókna mięśnia biegną ku górze i przymocowują się do zewnętrznej powierzchni trzonu żuchwy, okolicy kąta ust oraz bocznie do powięzi przyuszniczej i żwaczowej.

Czynność. Mięsień ten unosi skórę szyi, przez co zmniejsza ucisk na żyłę szyjną zewnętrzną, a z uwagi na swe przyczepy w skórze należy do mięśni wyrazowych: pociąga kąty ust w dół i do boku nadając twarzy wyraz strachu.

Unerwienie. Pochodzi od gałęzi n. twarzowego (n. facialis)

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideius) jest charakterystycznym mięśniem szyi. Dzieli on szyję właściwą na dwie okolice: przyśrodkową i boczną.

Przyczep początkowy. Głowa przyśrodkowa rozpoczyna się na rękojeści mostka. Głowa boczna rozpoczyna się na końcu mostkowym obojczyka.

Przyczep końcowy. Obie części mięśnia kierują się ku górze i do tyłu, łączą się ze sobą w połowie wysokości szyi i przyczepiają się do wyrostka sutkowego kości skroniowej i kresy karkowej górnej kości potylicznej.

Czynność. Skurcz jednostronny mięśnia przy ustalonej klatce piersiowej powoduje pochylenie głowy w tę samą stronę z jednoczesnym obrotem gło-wy w przeciwną stronę i uniesieniem twarzy ku górze. Jednoczesny skurcz obu mięśni zwraca twarz ku górze i pogłębia lordozę szyjną. W pozycji leżącej mięsień unosi głowę. Przy ustalonej głowie mięsień unosi mostek, działa więc jako pomocniczy mięsień wdechowy.

Unerwienie. Nerw dodatkowy (n. accessoriiis) i gałązki splotu szyjnego.

Mięśnie środkowe szyi

Mięśnie środkowe z uwagi na swe położenie w stosunku do kości gnyko-wej dzielą się na mięśnie podgnykowe i nadgnykowe.

Mięśnie podgnykowe

Mięsieńmostkowo - gnykowy (m. .sternohyoideus) rozpięty jest między górną częścią mostka i kością gnykową.

Mięsień mostkowo - tarczowy (m. .sternothyroideus) rozciąga się od mostka do chrząstki tarczowatej.

Migsień tarczowo-gnykowy (m. thyrohyoideus) biegnie w przed-łużeniu poprzedniego mięśnia i dochodzi do kości gnykowej.

Mięsień łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideius) przyczepia się na górnym brzegu łopatki i dochodzi do kości gnykowej. Mięsień ten ma w środkowej części ścięgno pośrednie, które dzieli go na brzusiec dolny i górny.

Czynność mięśni polega na pociąganiu kości gnykowej ku dołowi, działają zatem główniew czasie żucia i przełykania. Mięśnie te ustalają kość gnykową umożliwiając pracę innych mięśni, przyczepiających się do kości gnykowej. Ścięgno pośrednie m. łopatkowo-gnykowego zrasta się z błoną zewnętrzną żyły szyjnej wewnętrznej i w czasie skurczu rozszerza światło tej żyły. Unerwienie. Pochodzi w przeważającej mierze ze splotu szyjnego, drogą gałązek pętli szyjnej.

Mięśnie nadgnykowe

Mięśnie nadgnykowe rozpięte są między kością gnykową, żuchwą i pod- stawą czaszki. Działają one zarówno na kość gnykową, pociągając ją ku górze, jak i na żuchwę - opuszczając ją w dół w zależności od tego, która ţ kość jest ustalona w swym położeniu.

Mięsień dwubrzuścowy (m. digastricus) składa się z dwóch brzuś-ców, przedniego i tylnego (venter anterior et posterior), połączonych ścięgnem pośrednim (tendo intermedius). Brzusiec tylny rozpoczyna się we wcięciu sutkowym kośei skroniowej, biegnie ukośnie ku dołowi i przyśrodkowo, przytwierdzając się ścięgnem pośrednim do kości gnykowej, skąd bierze początek brzusiec przedni, który kończy się w dole dwubrzuścowym żuchwy. Czynność. Przy ustalonej żuchwie mięsień ten unosi kość gnykową, a przy ustalonej kości gnykowej obniża żuchwę.

Unerwienie. Tylny brzusiec przez gałąź n. twarzowego (n. facialis), brzu-siec przedni - gałąź n. trójdzielnego (ri. trigemirlus).

Mięsień rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus) przebiega od wyrostka rylcowatego kości skroniowej do kości gnykowej.

Czynność. Mięsień ten pociąga kość gnykową ku górze i do tyłu. Unerwienie. Pochodzi od n. twarzowego (n.facialis).

Mięsień żuchwowo-gnykowy (m. mylohyoideus) wytwarzadnojamy ustnej i stąd nosi nazwę przeponyjamy ustnej. Rozpoczyna się na wewnętrz-nej stronie trzonu żuchwy, biegnie w dół przyśrodkowo i kończy się na trzonie kości gnykowej oraz na szwie ścięgnistym. Szew ten łączy pośrodku mięśnie obu stron i ciągnie się od kolca bródkowego do trzonu kości gnykowej. Czynność. Przy ustalonej żuchwie unosi kość gnykową, napina dno jamy ustnej i unosi język. Przy ustalonej kości gnykowej obniża żuchwę. Unerwienie. Pochodzi od n. trójdzielnego (n. trigemiraus). Mięsień bródkowo - gnykowy (m. geniohyoideus) biegnie od kol-ca bródkowego żuchwy do kości gnykowej.

Czynność. Mięsień ten pociąga kość gnykową ku górze i do przodu, zaś przy ustalonej kości gnykowej obniża żuchwę.

Unerwienie. Włókna splotu szyjnego dochodzą( do mięśnia poprzez n. podjęzykowy (n. hypoglossus).

Mięśnie głgbokie szyi

Mięśnie głębokie szyi można podzielić na mięśnie boczne, do których za-liczane są mięśnie pochyłe oraz mięśnie leżące przyśrodkowo, bezpośrednio przed kręgosłupem szyjnym, czyli tzw. mięśnie przedkręgowe.

Mięśnie pochyłe

Mięsień pochyły przedni (m. scalenus anterior) rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych kręgów szyjnych od III do VI, biegnie w dół i nieco do przodu, kończąc się na guzku mięśnia pochyłego przedniego I żebra.

Mięsień pochyły środkowy (m. scalenus medius) jest największym z trzech mięśni pochyłych, rozpoczyna się na wyrostkach poprzecznych wszyst-kich kręgów szyjnych, a kończy się na górnej powierzchni I żebra, do boku od bruzdy tętnicy podobojczykowej.

Mięsień pochyły tyIny (m. scalenus posterior) odchodzi od wyrost-ków poprzecznych dwóh, trzech ostatnich kręgów szyjnych, a kończy się na brzegu góroym drugiego żebra.

Czynność. Skurcz jednostronny wszystkich trzech mięśni pochyłych zgina kręgosłup szyjny w bok. Oba mięśnie pochyłe przednie przy obustronnym skurczu biorą udział w zginaniu szyi ku przodowi. Przy ustalonym krggo-słupie szyjnym skurcz mm. pochyłych powoduje unoszenie górnych żeber, stąd są zaliczane do pomocniczych mięśni wdechowych.

Unerwienie. Mięśni pochyłych pochodzi od gałązek ze splotu szyjnego i ramiennego.

Między mięśniem pochyłym przednim a środkowym znajduje się szcze-lina, przez którą przechodzi splot ramienny i t. podobojczykowa.

Mięśnie przedkręgowe

Mięśnie przedkręgowe położone są na przedniej powierzchni kręgosłupa szyjnego. Mięśnie te biegną wzdłuż trzonów kręgowych, bądź też od trzo-nów do wyrostków poprzecznych i podstawy czaszki.

Do grupy tej należą:

ţ mięsień długi szyi (m. longus colli),

ţ mięsień długi głowy (m. lofrxu.s capitis),

ţ mięsień prosty głowy przedni (m. reclris capitis ariterior), ţ mięsień prosty głowy boczny (m. rectus capitis lateralis).

Powyższe mięśnie podczas skurczujednostronnego zginająkręgosłup szyjny w bok. Skurcz obustronny mięśni powoduje zgięcie kręgosłupa oraz głowy do przodu.

Unerwienie. Gałązki splotu szyjnego i ramiennego.

Powigź szyi

Powięź szyi (fascia cervicalis) jest złożona z blaszek, które oddzielają mięśnie, duże naczynia i nerwy. Poza tym między blaszkami powięziowymi poruszają się kość: gnykowa i krtań podczas mowy, połykania i kaszlu. Powięź szyi ma trzy blaszki:

ţ blaszka powierzchowna rozciąga się od żuchwy do mostka i obojczyka i dochodzi do okolicy barku, a ku tyłowi przechodzi w powięź karku, ţ blaszka przedtchawicza jest mocna, rozciąga się od kości gnykowej do obojczyka i mostka, i obejmuje mięśnie podgnykowe,

ţ blaszka przedkręgowa pokrywa mięśnie głębokie szyi i ciągnie się od podstawy czaszki do górnych kręgów piersiowych.

Trójkąty szyi

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy dzieli szyję na okolicę przednią i parzystą okolicę boczną szyi, którą od tyłu, czyli karku, oddziela brzeg mięśnia czworobocznego. W okolicy przedniej szyi, w trójkącie przednim szyi wyróżniamy:

ţ Trójkąt podżuchwowy (trigonrinr submandibulare) położony w czę- ścl górnej między brzuścami m. dwubrzuścowego i żuchwą. Trójkąt ten za- wiera śliniankę podżuchwową, węzły chłonne, naczynia i nerwy. ţ Trójkąt tętnicy szyjnej (trigonum caroticum) jest ograniczony brze- giem przednim m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego, brzuścem górnym m. łopatkowo-gnykowego i brzuścem tylnym m. dwubrzuścowego. Trój- kąt zawiera tętnicę szyjną wspólną, (która dzieli się na tętnicę szyjną wew- nętrzną i zewnętrzną oraz żyłę szyjną wewnętrznţ i nerwy. Trójkąt boczny szyi zawiera dwa dalsze trójkąty:

ţTrójkąt łopatkowo-obojczykowy (trigonum omoclaviculare)

jest dnem dołu nadobojczykowego większego. Jest on ograniczony przez obojczyk, dolny brzusiec m.łopatkowo-gnykowego oraz tylny brzeg m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego. W trójkącie tym znajdują się naczynia podobojczykowe i splot ramienny.

ţ Trójkąt łopatkowo-czworoboczny (trigonumomotrapezoideum) wyznaczają: m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, m. czworoboczny i ło- patkowo-gnykowy. Trójkąt zawiera część nerwów splotu szyjnego i gałąź zewnętrzną n. dodatkowego.

MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ

Mięśnie kIatki piersiowej (musculi thoracis) stanowią pochodną mięśniówki brzusznej tułowia i są unerwione przez gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych (rami ventrales nn. spinalium). Dzielą się na trzy grupy:

ţ mięśnie powierzchowne kończące się w obrębie kośćca kończyny górnej, ţ mięśnie głębokie będące właściwą mięśniówką ścian klatki piersiowej, ţ przeponę, która jest nieparzystym mięśniem oddzielającym jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej.

Powierzchowne mięśnie klatki piersiowej

W skład powierzchownych mięśni klatki piersiowej wchodzą:

ţ mięsień piersiowy większy,

ţ mięsień piersiowy mniejszy,

ţ mięsień podobojczykowy,

ţ mięsień zębaty przedni.

Mięsień piersiowy większy (m. pectoralis major) kształtem zbliżony do trójkąta jest najbardziej powierzchownym mięśniem klatki piersiowej. Podstawajegojest zwrócona do mostka, wierzchołek do dołu pachowego. Przyczep początkowy tego mięśnia dzieli się na trzy części: obojczykową, mostkowo-żebrową i brzuszną.

Część obojczykowa (pars clavicrilaris) przymocowuje się do końca most-kowego obojczyka, część mostkowo-żebrowa (pars sternocostalis) - na po-wierzchni przedniej mostka i chrząstek żeber prawdziwych, część brzuszna (pars abdominalis) odchodzi od przedniej blaszki pochewki mięśnia pros-tego brzucha.

Przyczep końcowy całego mięśnia znajduje się na grzebieniu guzka więk-szego kości ramiennej. Włókna części obojczykowej przebiegają w bok i ku dołowi, i kończą się w dolnym odcinku grzebienia guzka większego. Część mostkowo-żebrowa przebiega najbardziej zbieżnie w kierunku kości ra-miennej i swym przyczepem końcowym rozkłada się wzdłuż grzebienia guzka większego w ten sposób, że pęczki włókien rozpoczynające się najwyżej kończą się u dołu i przeciwnie, włókna mięśniowe odchodzące od dolnej części mostka i chrząstek żebrowych zachodzą najwyżej w swym przyczepie końcowym. Ścięgno końcowe mięśnia piersiowego większego skła-da się zatem z dwóch warstw: grubszej - przedniej, utworzonej przez włókna całej części obojczykowej i górnych pęczków części mostkowo-żebrowej oraz cieńszej części tylnej, którą stanowią włókna odchodzące od dolnego odcinka części mostkowo-żebrowej i całej ezęści brzusznej. W następstwie takiego rozmieszczenia pęczków mięśniowych wytwarza się w obrębie ścięgna koń-cowego rodzaj "kieszonki" otwartej ku górze, którą wypełnia tkanka łączna i tłuszczowa.

Czynność. Równoczesny skurcz wszystkich trzech części mięśnia przy-ciąga ramię przyśrodkowo do przodu, czyli przywodzi (addriclio) do przed-niej ściany klatki piersiowej, a także nawraca ramię (piţoriatio). Uniesione ramię opuszcza i w tej czynności jest on najsilniejszy. Gdy zaś ramię jest ustalone, dźwiga całe ciało ku górze, np. podczas wspinania się na linie. Przy ustalonej kończynie jest także pomocniczym mięśniem wdechowym. Samo-dzielny skurcz części obojczykowej wysuwa ranlię w przód (aţrleiţtţi-.sio), czyli przodozgina. Mięsień piersiowy większy, współdziałając z m. najszer-szym grzbietu, przywodzi ramię w płaszczyźnie czołowej.

Unerwienie. Pochodzi od splotu ramiennego - nn. piersiowe(nn. pectorales).

Mięsień piersiowy mniejszy (m. pectoralis mirtor) leży na przed-niej ścianie klatki piersiowej pod mięśniem piersiowym większym.

Przyczep początkowy tego mięśnia znajduje się na zewnętrznej po-wierzchni przednich końców żeber kostnych od III do V.

Przyczep końcowy. Mięsień kończy się krótkim, płaskim ścięgnem na wy-rostku kruczym łopatki.

Czynność. Mięsień obniża obręcz kończyny górnej oraz pociąga ją przy-środkowo i do przodu. Współpracując z m. równoległobocznym i m. dźwi-gaczem łopatki obraca łopatkę dookoła osi strzałkowej, obniżając boczny kąt łopatki. Przy ustalonej kończynie górnej działa jako pomocniezy mięsień wdechowy.

Unerwienie. Nerwy piersiowe (nn. pectorales) splotu ramiennego. Mięsień podobojczykowy (m. subclavius) jest to mały mięsień, rozpięty poprzecznie do długiej osi ciała między chrząstką pierwszego żebra a dolną powierzchnią końca barkowego obojczyka.

Czynność. Mięsień ten pociąga obojczyk ku dołowi i do przodu.

Unerwienie. Nerw podobojczykowy (n. subclawius) ze splotu ramiennego.

Mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior) jest mięśniem płas-kim o dużych rozmiarach, położonym na bocznej ścianie klatki piersiowej.

Przyczep początkowy mięśnia zębatego przedniego znajduje się na zew-nętrznej powierzchni dziewięciu górnych żeber.

Przyczep końcovvy. Cały mięsień kieruje się w swym przebiegu ku tyłowi, przylegając do bocznej ściany klatki piersiowej. Część górna mięśnia kończy się na kącie górnym łopatki, część środkowa - na jej brzegu przyśrodkowym, zaś część dolna na kącie dolnym łopatki od strony żebrowej.

Czynność. Cały m. zębaty przedni przyciska łopatkę do ściany klatki pier-siowej, przeciwdziałając odstawaniu brzegu przyśrodkowego od tułowia i przesuwa łopatkę bocznie i do przodu. Przy ustalonej kończynie górnej unosi żebra, jest więc pomocniczym mięśniem wdechowym. Samodzielny skurcz części górnej pociąga bark do przodu, a części dolnej ku - dołowi. Część dolna spełnia bardzo ważną funkeję w czasie unoszenia ramienia po-wyżej poziomu. Pociąga bowiem dolny kąt łopatki do przodu, a kąt boczny zawierający wydrążenie stawowe przesuwa ku górze. Dzięki temu ramię może być odwiedzione ponad poziom. W razie spadku napięcia mięśnia łopatka przyjmuje ustawienie na kształt skrzydła. Jej brzeg przyśrodkowy oddala się od ściany klatki piersiowej, szczególnie w okolicy kąta dolnego; utrudnionejest także unoszenie ramienia powyżej poziomu.

Głębokie mięśnie klatki piersiowej

W skład głębokich mięśni klatki piersiowej wchodzą:

ţ mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne,

ţ mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne,

ţ mięśnie podżebrowe,

ţ mięsień poprzeczny klatki piersiowej.

Mięśnie tej warstwy tworzą właściwą mięśniówkę klatki piersiowej, a rola ich polega na ruchach żeber, dzięki czemu stanowią one zasadnicze mięśnie oddechowe. Mięśnie tej grupy są unerwione przez nn. międzyżebrowe (nn. intercostales), pochodzące od gałęzi brzusznych nerwów piersiowych. Migśnie migdzyżebrowe zewngtrzne (mm. intercostalesexterni) stanowią płaskie, cienkie i krótkie mięśnie, wypełniające przestrzenie międzyże-browe.

Przyczep początkowy znajduje się na dolnej krawędzi żebra wyżej położo-nego.

Przyczep końcowy. Włókna tych mięśni biegną równolegle do siebie, kierują się przyśrodkowo w dół i kończą na górnym brzegu żebra niżej poło-żonego. Występują one tylko w międzykostnych przestrzeniach międzyże-browych. Pomiędzy chrząstkami żebrowymi w przedłużeniu mięśni biegną błony międzyżebrowe zewnętrzne (menrbranae intercostales externae). Czynność. Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne unoszą żebra, są więc głównymi mięśniami wdechowymi.

Mięśnie migdzyżebrowe wewngtrzne (mm.intercostales interni) są położone także w przestrzeniach międzyżebrowych (spatia intercostalia), począwszy od kątów żeber aż do mostka. Brak ich zatem w tyl-nych odcinkach przestrzeni międzyżebrowych, ţdzie występują błony międzyżebrowe wewnętrzne (membranae intercostales externae). Przyczep początkowy znajduje się na wewnętrznej powierzchni żebra ni-żej położonego. Włókna biegną równolegle do siebie ku górze i kończą się na dolnym brzegu żebra położonego wyżej.

Czynność. Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne należą do mięśni wyde-chowych, gdyż obniżają żebra, zmniejszając tym samym objętość jamy klatki piersiowej.

Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne dzięki swemu napięciu i skrzyżowanemu ułożeniu włókien obu mięśni przeciwstawiają się zarówno zewnętrznemu, jak i wewnętrznemu ciśnieniu w różnych fazach oddychania. Nie dopuszczają do wpuklania lub uwypuklania się ścian klatki piersiowej w stosunku do powierzchni żeber.

Mięśnie podżebrowe (mm. subcostales) są to małe trójkątnego kształtu mięśnie, występujące tylko w dolnej i tylnej części klatki piersiowej. Posiadająten sam kierunek przebiegu, co mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne, ale mijają jedno lub dwa żebra. Są mięśniami szczątkowymi, których czyn-ność wspomaga mm. międzyżebrowe wewnętrzne.

Migsień poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis) jest cienkim, płaskim mięśniem położonym do tyłu od mostka i ma cha-rakter zanikowy. Przyczep początkowy znajduje się na tylnej powierzchni wyrostka mieczykowatego i dolnej części trzonu mostka. Mięsień ten kończy się na granicy kostno-chrzęstnej II-VI żebra. Jest on pomocniczym mięśniem wydechowym.

Przepona

Przepona (diaphragma) stanowi mięśniową przegrodę, oddzielającąjamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Ponieważ przepona jest wpuklona w głąb klatki piersiowej, może się przesuwać ku dołowi i ku górze, powięk-szając na przemian jednąjamę kosztem drugiej. Dzięki temu przepona wy-wołuje ruchy oddechowe, zwiększając podłużny wymiar jamy klatki piersio-wej, atym samym zmniejsza panujące w niej ciśnienie. Pod względem pochodzenia przepona należy do mięśniówki szyi i dlatego unerwiona jest przez nerw przeponowy ze splotu szyjnego. Przepona jest mięśniem, który podobnie m. sercowy pracuj‚ przez całe życie, z tą jednak różnicą, że serce pracuje niezależnie od naszej woli, podczas gdy ruchy przepony mogą być w pewnym stopniu dowolnie regulowane. Porażenie nerwu przeponowego uniemożliwia wykonanie głębokich wdechów w torze brzusznym. Funkcje oddechowe przejmują wówczas mm. międzyżebrowe zewnętrzne oraz inne pomocnicze mięśnie wdechowe.

Przepona jest mięśniem kształtu nerkowatego, cienkim i płaskim. Składa się z obwodowej części mięśniowej oraz ze środka ścięgnistego (cenbţunZ tendineum), położonego pośrodku. Wszystkie jej włókna mięśniowe zaczy-nają się na obwodzie, kierują się w dalszym przebiegu koncentrycznie i spo-tykają się w środku ścięgnistym przepony, nieznacznie wgłębionym, na któ-rym spoczywa serce. Najsilniej przepona uwypukla się ku górze w swych częściach bocznych, po prawej i lewej stronie środka ścięgnistego. W zależności od przyczepów początkowych dzielimy przeponę na trzy części: lędźwiową, żebrową i mostkową.

Przyczep początkowy

ţ Część lędźwiowa (pars lumbalis) stanowi najgrubszą i najsilniejszą część przepony. Rozpoczyna się ona odnogą prawą i lewą, które po każdej stronie dzieląsię na część przyśrodkową i boczną.

Odnoga prawa (crus dextrum) w swej przyśrţdkowej części jest dłuższa isilniejsza od lewej, przymocowuje się do przednich powierzchni trzonów trzech do czterech pierwszych kręgów lędźwiowych.

Część przyśrodkowa odnogi lewej (crus sinistrum) przymocowuje się do dwóch lub trzech pierwszych kręgów lędźwiowych, również na przedniej powierzchni ich trzonów.

Na wysokości XII kręgu piersiowego obie odnogi łączą się i wraz z trzo- nem tego kręgu ograniczają otwór zwany rozworern aortowym (hiattţs aorticcis), przez który przechodzi aorta i przewód piersiowy. Do przodu, nieco w lewo od rozworu aortowego, w części mięśniowej przepony położony jest rozwór przełykowy (hiatus esophageus) dla przejścia przełyku i obu nerwów błędnych.

Boczne części obu odnóg przebiegają symetrycznie i każda z nich składa się z dwóch łuków ścięgnistych. Łuk ścięgnisty przyśrodkowy, zwany więzadłem łukowatyrn przyśrodkowym (lig. arcuatum mediale), rozpięty jest zniędzy trzonem a wyrostkiem żebrowym pierwszego kręgu lędźwio- wego nad m. lędźwiowym większym.

Łuk ścięgnisty boczny, czyli więzadło łukowate boczne (lig. arcuatum laterale), biegnie od wyrostka żebrowego pierwszego kręgu lędźwiowego do XII żebra nad m. czworobocznym lędźwi.

ţ Część żebrowa (pars costalis) rozpoczyna się sześcioma wiązkami. od wewnętrznej powierzchni chrząstek sześeiu dolnych żeber.

ţ Część mostkowa (pars sternalis) jest najmniejsza i rozpoczyna się na wewnętrznej powierzchni wyrostka mieczykowatego mostka.

Przyczep końcowy. Wszystkie części zbiegają się mniej więcej pośrodku mięśnia, gdzie włókna mięśniowe przechodzą we włókienka ścięgniste, które łączą się ze sobą i wytwarzają tzw. środek ścięgnisty (centrum tendineum); jest on wspólnym ścięgnem końcowym wszystkich trzech części przepony. Środek ścięgnisty ma kształt trójlistnej koniczyny, można w nim wyróżnić płatek przedni, na którym spoczywa serce w worku osierdziowym i dwa płatki boczne, do których od góry przylega część przyśrodkowa powierzchni podstawnych płuc. Na granicy prawego i przedniego płatka znajduje się w środku ścięgnistym otwór żyły głównej (foramen venae cavae).

Czynność. Przepona jest głównym mięśniem wdechowym. Podczas skur-czu przepony następuje obniżenie się mięśnia, dzięki czemu wzrasta pojem-ność jamy klatki piersiowej, maleje ciśnienie, a powietrze atmosferyczne na-pływa przez drogi oddechowe do płuc. Przy spokojnym wdechu obie kopuły przepony obniżają się o około 2 cm. Podczas bardzo głębokiego wdechu ru-chy przepony są zdecydowanie większe. Przepona jest także mięśniem tło-czni brzusznej (prelum abdominale), bowiem wespół z mięśniami brzucha uciskając na trzewa zwiększa ciśnienie panujące w jamie brzucha.

Unerwienie. Nerw przeponowy (n. phrenicus) odchodzący ze splotu szyjnego.

Ponieważ przyczep początkowy przepony składa się z trzech części, wys-tępują w niej miejsca stwarzające dogodne warunki do wytworzenia się przepuklin. Do okolic zmniejszonego oporu przepony należą: trójkąt mostko-wo-żebrowy, trójkąt lędźwiowo-żebrowy oraz rozwór przełykowy. W obu trójkątach na niewielkiej przestrzeni opłucna ścienna zazwyczaj przylega bezpośrednio do otrzewnej. Może więc dojść w tych okolicach do wpuklenia się trzew w głąb klatki piersiowej i wystąpienia tzw. przepukliny przepono-wej (hermia diaphragmatica). Większość przepuklin występuje po stronie lewej, ponieważ po stronie prawej wątroba stanowi dla nich zaporę.

Ruchomość klatki piersiowej

Oddychanie składa się z dwóch zasadniczych faz: wdechu, który jest wy-wołany powiększeniem się objętości klatki piersiowej i wydechu będącego następstwem jej zmniejszenia się. Najbardziej efektywną kombinację ruchów wdechowych stanowią: skurcz przepony przy rozluźnionych mięśniach powłok brzucha, czynne uniesienie żeber oraz wyprostowanie kręgosłupa piersiowego. Podniesienie się żeber powoduje poszerzenie i pogłębienie jamy klatki piersiowej, skurcz przepony i wyprost kręgosłupa zwiększa jej wymiar długościowy. Najskuteczniejszy wydech jest następstwem czynnego napięcia mięśni brzucha z równoczesnym rozluźnieniem się przepony oraz czynnego opuszczania żeber i zgięcia kręgosłupa. Jednak w czasie wzmożonego wde-chu i vţţydechu mogą brać udział oprócz przepony i mm. międzyżebrowych liczne mięśnie pomocnicze, których przyczepy początkowe lub końcowe znajdują się na żebrach, mostku i kręgosłupie.

U człowieka występują dwa typy oddechowe-żebrowy i brzuszny. Wtypie żebrowym charakterystyczna jest większa ruchomość żebrowo-stkowa, w typie brzusznym większa jest ruchomość przepony. Typ żebrowy przeważa u kobiet i ludzi młodych, typ brzuszny częściej pojawia się u mężczyzn. Intensywne oddychanie jest oddychaniem mieszanym.

Powięzie klatki piersiowej

ţ Powięź piersiowa (fascia pectoralis) pokrywa przednią i tylną po- wierzchnię m. piersiowego większego, przyczepiając się do obojczyka. ţPowięź obojczykowo-piersiowa (fascia clavipectoralis) pokrywa m. piersiowy mniejszy, przymocowuje się do obojczyka, a ku bokowi przechodzi w powięź pachową.

ţ Powięź wewnątrzpiersiowa (fascia endothoracica) położona jest na wewnętrznej powierzchni żeber i mm. międzyżebrowych, przylega do opłucnej.

MIĘSNIE BRZUCHA

Mięśnie brzucha (musculi abdominis) wypełniają przestrzeń między klatką piersiową i górnym brzegiem miednicy. Biorą one zatem udział w wy-tworzeniu ściany jamy brzusznej. Mięśnie brzucha dzielą się na: boczne, przednie i tylne. Przyśrodkowe części mięśni grupy boeznej brzucha prze-chodzą w rozcięgna, których włókna krzyżują się z analogicznymi rozcię-gnami mięśni strony przeciwnej i tworzą kresę białą (linea alba). Kresa biała biegnie od wyrostka mieczykowatego mostka do spojenia łonowego.

Mięśnie boczne brzucha

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha (m.obliquus externus abdominis) jest mięśniem płaskim, szerokim, kształtu czworokątnego i położony jest w bocznej i przedniej okolicy powłok brzucha.

Przyczep początkowy. Rozpoczyna się on na zewnętrznej powierzchni od V do XII żebra, zachodząc w swej części górnej między zęby przyczepu początkowego m. zębatego przedniego, zaś w części dolnej - między wiązki m. najszerszego grzbietu.

Przyczep końcowy. Włókna mięśnia przebiegają skośnie ku dołowi i przy-środkowo, tak jak włókna mm. międzyżebrowych zewnętrznych. Większa część górna mięśnia przechodzi w płaskie, szerokie rozcięgno, które prze-biega przed m. prostym brzucha i w linii pośrodkowej włókna ścięgniste krzyżują się z włóknami strony przeciwnej, kończąc się w kresie białej. Dolne pęczki mięśnia przechodzą w więzadło pachwinowe (lig. inguinale), zaś włókna mięśnia rozpoczynające się najbardziej z tyłu, kończą się na wardze zewnętrznej grzebienia biodrowego.

Czynność. Obustronny skurcz mięśnia powoduje zgięcie kręgosłupa lędź-wiowego wraz z klatką pierśiową do przodu, a przy ustalonym kręgosłupie unosi miednicę. Pociągając dolne żebra ku dołowi działa jako mięsień wyde-chowy. Jednostronny skurcz zgina kręgosłup i klatkę piersiową w stronę bo-czną oraz skręca tułów w stronę przeciwną.

Unerwienie. Przeważającej części mięśnia pochodzi od nn. międzyżebro-wych (nn. intercoslales), jedynie dolna część otrzymuje gałązki od n. biodro-wo-podbrzusznego (n. iliohypogastricus) i biodrowo-pachwinowego (n. ilioinguinalis); oba pochodzą ze splotu lędźwiowego.

Migsień skośny wewngtrzny brzucha (m. obliqus internus abdominis), podobnie jak poprzedni, jest mięśniem płaskim, czworokątnym oraz znacznie dłuższym z przodu niż z tyłu.

Przyczep początkowy. Mięsień rozpoczyna się na powięzi piersiowo-lę-dźwiowej, za pośrednictwem której dochodzi do kręgów lędźwiowych, na kresie pośredniej grzebienia biodrowego i na więzadle pachwinowym. Przyczep końcowy. Tylne włókna mięśnia, rozpoczynające się na powięzi piersiowo-lędźwiowej, biegną ku górze i przyśrodkowo, zachowując ten sam kierunek przebiegu co włókna mm. międzyżebrowych wewnętrznych i koń-czą się na trzech ostatnich żebrach. Główna część mięśnia przechodzi w pła-skie, szerokie rozcięgno, kończące się w kresie białej (liriea alba). Rozcię-gno biegnąc do kresy białej dzieli się na dwie blaszki położone przed i za m. prostym brzucha. Obie blaszki biorą udział w wytwarzaniu pochewki m. prostego brzucha.

Od dolnej części m. skośnego wewnętrznego brzucha odchodzą włókna mięśniowe, które z włóknami m. poprzecznego brzucha (m. tranversus abdominis) tworzą u mężczyzn m. dźwigaczjądra (m. cremaster).

Czynność. Równoczesny skurcz obu mm. skośnych wewnętrznych brzu-cha zgina kręgosłup do przodu oraz pociąga klatkę piersiową w dół powo-dując wydech. Skurcz jednostronny skręca tułów w tę samą stronę, a współ-pracując z m. skośnym zewnętrznym brzucha tej samej strony powoduje boczne zgięcie tułowia.

Unerwienie. Jak m. skośny zewnętrzny brzucha.

Mięsień poprzeczny brzucha (m. transersus abdominis) charakteryzuje się poprzecznym przebiegiem w ókien mięśniowych, które ciągną się od kręgosłupa do kresy białej. Mięsień ten jak szeroki pas obejmuje trzewa jamy brzusznej i obok przeponyjest głównym mięśniem tłoczni brzusznej.

Przyczep początkowy. Mięsień ten rozpoczyna się na: wewnętrznej po-wierzchni sześciu dolnych żeber, poprzez powięź piersiowo-lędźwiową na wyrostkach żebrowych kręgów lędźwiowych, na wardze wewnętrznej grże- bienia biodrowego i na więzadle pachwinowym.

Przyczep końcowy. Wszystkie włókna mięśniowe biegną równolegle w kierunku przednim i przechodzą przyśrodkowo w płaskie rozcięgno prze- biegające do tyłu od m. prostego brzucha (m. ectus abdominis). Rozcięgno bierze udział w wytworzeniu pochewki m. prostego brzucha i kresy białej. Czynność. Mięsień zwęża dolną część jamy klatki piersiowej przyczynia- jąc się do wydechu. Główna jego czynność polega na zwiększaniu ciśnienia wjamie brzucha, czyli na wytwarzaniu tłoczni brzusznej (prelum abdominale). Unerwienie. Wspólne z mięśniami skośnymi brzucha.

Migśnie przednie brzucha

W skład mięśni przednich brzucha wchodzą:

ţ mięsień prosty brzucha,

ţ mięsień piramidowy.

Mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis) jest położony sy- metrycznie po obu stronach kresy białej.

Przyczep początkowy. Mięsień rozpoczyna się na przedniej powierzchni od V do VII chrząstki żebrowej i wyrostku mieczykowatym mostka. Przyczep końcowy. Włókna mięśniowe biegną równolegle w dół i są w swym przebiegu poprzedzielane przez 3-4 smugi ścięgniste (intersectiones tendineae) na poszczególne odcinki czyli segmenty. U dołu mięsień zw ża się, przechodzi w płaskie ścięgno, które przyczepia się do gałęzi górnej k ści łonowej oraz do przedniej powierzchni spojenia łonowego.

Cały mięsień prosty brzucha otoczony jest dwuścienną pochewką (vagina m.recti abdominis) utworzoną przez rozcięgna mięśni bocznych brzucha. Czynność. Mięsień prosty brzucha działając obustronnie zgina tułów do przodu lub - gdy tułów jest ustalony - unosi miednicę. Ponadto opuszcza dolne żebra, działając jako mięsień wydechowy. Mięsień prosty brzucha jest najsilniejszym antagonistą m. prostownika grzbietu (m. erector spirrae) oraz bierze udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej (prelrrnr abdominale). Unerwienie. Nerwy międzyżebrowe VI-XII (nn. intercostales).

Mięsień piramidowy (m. pyramidalis) jest to mały mięsień poło-żony w przedniej i dolnej części ściany brzucha.

Rozpoczyna się na gałęzi górnej kości łonowej, jego włókna mięśniowe biegną zbieżnie ku górze i przyśrodkowo, kończąc się w kresie białej (linea alba). Mięsień ten napina kresę białą.

Unerwienie. Nerw międzyżebrowy XII zwany nerwem podżebrowym ( subcostalis).

Migśnie tylne brzucha

W skład tylnych mięśni brzucha wchodzi mięsień czworoboczny lędźwi. Mięsień czworoboczny lędźwi (nr. quadratus lumborum) jest mięśniem kształtu czworobocznego, położonym po obu stronach kręgosłupa lędźwiowego i składa się z dwóch warstw.

Przyczep początkowy. Warstwa przednia mięśnia rozpoczyna się na wy-rostkach żebrowych kręgów lędźwiowych, a kończy na XII żebrze. Warstwa tylna biegnie od wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego do wyrostków żebrowych kręgów lędźwiowych i XII żebra.

Czynność. Skurcz jednostronny mięśnia zgina kręgosłup lędźwiowy w bok, skurcz obustronny obniża XII parę żeber. Mięsień czworoboczny lędźwi w swym napięciu spoczynkowym ustala część lędźwiową kręgosłupa.

Unerwienie. Nerw podżebrowy XII (n. subcostalis) i krótkie gałązki ze splotu lędźwiowego.

Powigzie brzucha

Powięź piersiowa (fascia pectoralis) przedłuża się ku dołowi w powięź powierzchowną brzucha (fascia superficialis abdominis), która przyśrodkowo zrasta się z kresą białą (linea alba), a u dołu z więzadłem pachwinowym (lig. inguinale). Nad przyśrodkowym odcinkiem więzadła pa-chwinowego powięź powierzchowna brzucha uwypukla się lejkowato i zstę-puje u mężczyzn do worka mosznowego, tworząc powięź dźwigacza jądra (fascia crenrasterica).

Powięź podskórna (fascia subcutanea) pokrywa powięź powierz-chowną i od wewnątrz - podskórną tkankę tłuszczową brzucha. Między obu powięziami biegną naczynia krwionośne i nerwy skórne.

Powięź poprzeczna (fascia transversalis) położona jest na wewnętrz-nej powierzchni mięśnia poprzecznego brzucha. Powięź ta przedłuża się ku tyłowi w powięź pokrywającą mięsień czworoboczny lędźwi oraz w powięź lędźwiową i biodrową. Powyżej więzadła pachwinowego powięź poprzeczna wzmocnionajest przez sierp pachwinowy i więzadło międzydołkowe.

Kanał pachwinowy

Powyżej przyśrodkowego odcinka więzadła pachwinowego ściana brzu-chajest skośnie przebita kanałem pachwinowym (canalis inguirtalis), który stanowi drogę w procesie zstępowania jądra z jamy brzusznej do worka mosznowego. W wędrówce tej jądro wraz ze swym przewodem wyprowa-dzającym - nasieniowodem pociąga za sobą wszystkie warstwy ściany brzu-cha położone pod skórą, tj. powięź powierzchowną, włókna m. skośnego wewnętrznego brzucha i m. poprzecznego brzucha oraz powięź poprzeczną (fascia transversalis), która pokrywa mięsień poprzeczny brzucha od strony wewnętrznej, oddzielając go od otrzewnej ściennej, będącej ostatnią warstwą powłok brzucha. Wszystkie te osłonki, otaczając nasieniowód wraz z naczy-niami i nerwami, wytwarzają powrózek nasienny (funiculus spermacticus), który stanowi zawartość kanału pachwinowego. U kobiet przez kanał pach-winowy przechodzi więzadło obłe macicy.

Kanał pachwinowy ma dwa pierścienie - powierzchowny i głęboki oraz ściany kanału. Pierścień pachwinowy powierzchowny (anulus inguinalis superficialis) położony jest w rozcięgnie m. skośnego zewnętrznego brzucha, którego włókna wytwarzają dwie odnogi - przyśrodkową i boczną. Pierścień ten jest wyczuwalny przez skórę.

Pierścień pachwinowy głgboki (anulus inguinalis profundus) leży w połowie długości więzadła pachwinowego i nieco powyżej, w po-więzi poprzecznej brzucha. Skośnie biegnący kanał pachwinowy ma przed-nią ścianę utworzoną przez rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha, ścianę tylną tworzy powięź poprzeczna brzucha, dolną - więzadło pachwino-we i górną -włókna mm. skośnego wewnętrznego i poprzecznego brzucha.

Miejsca zmniejszonego oporu

Występujące w powłokach brzucha miejsca zmniejszonego oporu zasługują na szczególną uwagę, gdyż pod wpływem wzmożonego wysiłku fizycznego (np. podnoszenie ciężarów) i związanego z nim podwyższenia ciśnienia w jamie brzusznej mogą wytworzyć się tzw. przepukliny. Do tych miejsc należą: ţ Trójkąt lędźwiowy (trigofnum Iumbale) - ograniczony jest przez grze- bień biodrowy, dolno-boczny brzeg mięśnia najszerszego grzbietu i brzeg tylny mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha. W tym rejonie może wytworzyć się przepuklina lędźwiowa dolna (hermia Iumbalis inferior).

ţ Trójkątne lub czworokątne pole położone nieco wyżej, zwane ścięgni- stą przestrzenią lędźwiową (spatium tendineum Iunrbale), stanowi oko- licę, w której może powstać przepuklina lędźwiowa górna (hernia Iumbalis superior). Ścianę tej okolicy tworzy m. najszerszy grzbietu i rozcięgno mięśnia poprzecznego brzucha. Górną granicę wytycza dwunaste żebro, przyśrodkową - m. prostownik grzbietu, a boczną- mm. skośne brzucha zewnętrzny i wewnętrzny.

ţ Pierścień pępkowy (anulus umbilicalis), wytwarzający w pośrodkowej okolicy powłok brzucha dołek pępkowy (fovea umbilicalis), stanowi do- godne miejsce do wytworzenia się przepukliny pępkowej (hernia umbilicalis).

ţ Doły pachwinowe przyśrodkowy i boczny, położone nad więzadłem pachwinowym w miejscach obu ujść kanału pachwinowego są wywo- łane pierśeieniem pachwinowym powierzchownym i głębokim. Na skutek przebiegu kanału pachwinowego w miejscach tych doszło do znacznej redukcji warstw mięśniowych. W obrębie dołu pachwinowe- go przyśrodkowego może wytworzyć się przepuklina przyśrodkowa lub prosta (hernia medialis s, recta).

Przepuklina boczna lub skośna (hernia lateralis s. obliqua), odpowia-dająca dołowi pachwinowemu bocznemu, jest znacznie rzadsza od przy-środkowej; zazwyczaj występuje jako wada wrodzona u dzieci.

---