GENEZA: KONSTYTUCJA I USTRÓJ TERYTORIALNY

Hiszpańską monarchię konstytucyjną trudno jest zaklasyfikować w ramach typologii dwóch podstawowych ustrojów terytorialnych współczesnego państwa, a więc w ramach ustroju federacyjnego (np. Niemcy, Belgia), bądź unitarnego (np. Polska, Szwecja). Kraj ten reprezentuje raczej formę pośrednią, którą jest państwo wspólnot (el Estado de las Autonomías) - ustrój pod wieloma względami zbliżony do cech znanych z federacji.

Konkretnie - i zgodnie obowiązującą konstytucją (art. 137) - Hiszpania jest krajem podzielonym na gminy, prowincje i wspólnoty autonomiczne. Największe jednostki terytorialne to 17 wspólnot autonomicznych (las Comunidades Autónomas), które cieszą się dużą samodzielnością .(wspólnoty wybierają samorządne organy przedstawicielskie i własny rząd).

W porównaniu do typowo federacyjnych części państwa (landów, krajów, stanów itp.), wspólnoty autonomiczne nie posiadają uprawnień konstytucyjnych, jak również nie cieszą się suwerennością, która - zgodnie z konstytucją - pozostaje wyłącznie w gestii państwa: "Konstytucja opiera się na nierozerwalnej jedności Narodu Hiszpańskiego, wspólnocie i niepodzielności kraju wszystkich Hiszpanów, uznaje prawo do autonomii narodów i regionów, z których się składa i solidarności między nimi wszystkimi".

W efekcie każda ze wspólnot posiada swój statut, który określa zakres ustawodawczej i wykonawczej autonomii danego regionu, stanowiąc przy tym o podziale kompetencji między administracją centralną a władzą terenową. Państwo nie może wprawdzie ingerować w treść 17 statutów, jednak następujące w nich z inicjatywy władz danego regionu zmiany wymagają zgody Kortezów.

Chociaż niektórzy autorzy wciąż klasyfikują Hiszpanię jako państwo unitarne nie wydaje się to być poglądem uprawnionym, zaś rozwój etnicznego nacjonalizmu i regionalizmu oparty o społeczno-historyczny kontekst, a na początku XXI w. wspomagany dodatkowo wyraźnymi sukcesami wyborczymi regionalnych ugrupowań politycznych z pewnością może mieć wpływ na dalszą ewolucję ustroju terytorialnego państwa w kierunku federacji.

SYSTEM POLITYCZNY

Głowa państwa

Szefem państwa jest w Hiszpanii monarcha (Monarchia Konstytucyjna) - obecnie król Juan Carlos I z dynastii Burbonów; na tron trafił 22 listopada 1975 r., a więc 2 dni po śmierci generała F.Franco.

W praktyce monarcha jest:

• najwyższym reprezentantem kraju (reprezentuje Królestwo Hiszpanii na zewnątrz),

• sprawuje arbitraż oraz moderuje normalne funkcjonowanie hiszpańskich instytucji (jego ingerencja w funkcjonowanie układu nie jest jednak duża).

• naczelnym dowódcą sił zbrojnych,

• nietykalny, tzn. nie ponoszący przed nikim odpowiedzialności.

• Wydawane przez niego akty urzędowe wymagają kontrasygnaty premiera, a w niektórych przypadkach przewodniczącego Kongresu Deputowanych (jednej z dwóch izb parlamentu)

• składa premierowi wniosek o sformowanie gabinetu

• mianuje przewodniczącego miejscowego sądu najwyższego i zatwierdza ministrów (na wniosek premiera)

• Nadaje odznaczenia

• Nie dysponuje prawem weta (ale teoretycznie może odmówić podpisania ustawy bo konstytucja mu tego nie zabrania)

• Dysponuje prawem łaski

• Za zgodą parlamentu proklamuje stan wojny

• Monarcha zwołuje i zamyka sesje parlamentu oraz zatwierdza i ogłasza ustawy.

• Promulguje ustawy

Parlament

Hiszpański parlament to dwuizbowe, wyłaniane raz na 4 lata, Kortezy Generalne (Las Cortes Generales), w skład których wchodzą:

• Kongres Deputowanych (Congreso de los Diputados)

• Senat (Senado).

Obie izby pochodzą z wyborów powszechnych i bezpośrednich.

Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do obu izb Kortezów Generalnych przysługuje osobom, które ukończyły 18 rok życia (i posiadają pełnie praw politycznych)

Istnieje zasada decentralizacji:

• Kongres jako reprezentacja całego społeczeństwa

• Senat jako reprezentacja terytorialna

Izby zbierają się na dwóch sesjach zwyczajnych w roku, zaś na sesjach nadzwyczajnych - na wniosek rządu, absolutnej większości członków jednej z izb lub Stałej Deputacji (potrzebna większość absolutna)

Kongres Deputowanych liczy 300-400 członków (2004 r. było to 350 osób) .

Wybierany jest według systemu proporcjonalnego d'Hondta - wyjątkiem są dwa okręgi jednomandatowe w enklawach Ceuta i Melilla (położone na północnym wybrzeżu Afryki).

Obowiązują zasady powszechności, równości, bezpośredniości, tajnści

W podziale mandatów uczestniczą te ugrupowania, którym udało się przekroczyć próg zaporowy ustalony na poziomie 3 proc. głosów, przy czym okręgiem wyborczym jest prowincja - nie stoi więc przy tym nic na przeszkodzie żeby do Kongresu dostały się także te ugrupowania regionalne, których poparcie w skali kraju jest niższe niż 3 proc.

Senat liczy 251 członków.

208 parlamentarzystów wybiera się według systemu większościowego (większość względna) przy zachowaniu zasady równej reprezentacji wszystkich prowincji: każda prowincja wybiera 4 senatorów (wyjątkiem są Baleary i dwie prowincje kanaryjskie - odpowiednio 5 i 11 senatorów), zaś brakująca w tym wyliczeniu część senatorów (51) jest desygnowana przez zgromadzenia ustawodawcze poszczególnych wspólnot autonomicznych: każda z nich - niezależnie od swojej wielkości, czy liczebności - desygnuje jednego deputowanego, jednak te z nich, które są bardziej liczne mają prawo powołać po jednym senatorze na każdy milion swoich mieszkańców.

Stała Deputacja - organ ten powołany jest w każdej izbie, a składa się z co najmniej 21 członków każdej z nich i stoi na straży interesów i praw tych izb między sesjami, gdy izby zostały rozwiązane lub upłynęły ich pełnomocnictwa - zatwierdza on dekrety z mocą ustawy między kadencjami izby niższej.

Komisje parlamentarne -zarówno kongres jak i senat mogą obradować na posiedzeniach plenarnych lub w komisjach.

Istnieje możliwość powołania komisji mieszanych - w celu rozwiązania problemów związanych z ważnymi interesami publicznymi

W parlamencie istnieje 11 komisji stałych

Komisje mogą wydawać akty prawne (za zgodą Parlamentu) z wyłączeniem aktów dotyczących:

• Ustawodawstwa organicznego

• Ustawodawstwa ramowego

• Spraw zagranicznych

• Zmian konstytucyjnych

Mandat członka Kortezów Generalnych może być łączony ze stanowiskiem w rządzie, nie można natomiast łączyć mandatu członka zgromadzenia wspólnoty autonomicznej z mandatem deputowanego do Kongresu.

Partie mogą tworzyć Frakcje Parlamentarne

Hiszpański parlament zajmuje się:

• ustawodawstwem,

• uchwalaniem budżetu państwa,

• kontrolą działalności rządu

• wyraża zgodę na ratyfikację niektórych umów międzynarodowych.

• Powołuje Obrońcę Ludu

• wyłania radców Trybunału Obrachunkowego: kadencja trwa tu 9 lat, a wybiera się po 6 radców z każdej izby

Ze względu na ustrój terytorialny państwa, wymienione na początku kompetencje ustawodawcze nie leżą wyłącznie w gestii parlamentu ogólnokrajowego - część z nich jest delegowana do zgromadzeń ustawodawczych w regionach autonomicznych.

Uwzględniając kryterium charakteru regulowanych prawem zagadnień, w Hiszpanii wyróżnia się trzy rodzaje ustaw:

• organiczne, tj. dotyczące praw i wolności publicznych, systemu wyborczego i statutów autonomicznych;

• podstawowe

• zwykłe.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

• rządowi,

• Kongresowi Deputowanych (konkretnie: grupie parlamentarnej lub 15 deputowanym),

• Senatowi (konkretnie: grupie parlamentarnej lub 25 senatorom),

• zgromadzeniom wspólnot autonomicznych (za pośrednictwem rządu lub prezydium kongresu)

• obywatelom - w przypadku inicjatywy ludowej wymaganych jest co najmniej 500 tys. podpisów. (obowiązuje jednak z wyłączeniem spraw należących do właściwości ustaw organicznych, w sprawach podatkowych, prawa łaski i dotyczących stosunków międzynarodowych.)

Warto zauważyć, iż obie izby mogą przekazać uchwalanie ustaw lub wniosków ustawodawczych stałym komisjom ustawodawczym, jednak istnieje możliwość, w której plenum danej izby wyraźnie zastrzeże podjęcie decyzji w określonej sprawie tylko dla siebie. (chuj wi kiedy dlaczego )

Zmiana konstytucji - parlament może ją zmienić częściowo, całkowicie, bądź wreszcie zrewidować te jej części, które uznano za szczególnie ważne dla zachowania ustroju państwa.

Inicjatywę ustawodawczą w sprawie zmiany konstytucji posiadają:

• rząd,

• Kongres Deputowanych - dwie grupy parlamentarne lub 70 Deputowanych,

• Senat - 50 senatorów.

PROCES USTAWODAWCZY:

1. Ustawę rozpatruje się najpierw Kongresie Deputowanych, który uchwala ją zwykłą większością lub większością absolutną (w przypadku ustaw organicznych).

2. Projekt jest następnie przekazywany do Senatu, który może go w ciągu 2 miesięcy od otrzymania przyjąć bez zastrzeżeń, zaproponować poprawki lub postawić wobec niego weto (bezwzględną większością ogólnej liczby senatorów).

3. Kongres Deputowanych może odrzucić takie weto większością bezwzględnej ogólnej liczby deputowanych lub - w przypadku nieosiągnięcia podobnej większości - zwykłą większością głosów, lecz dopiero po upływie 2 miesięcy; w innym przypadku projekt upada.

4. Kongres Deputowanych przyjmuje poprawki Senatu zwykłą większością głosów,

5. po tej procedurze w terminie 15 dni od uchwalenia danego aktu prawnego król sankcjonuje (zatwierdza), a następnie promulguje (oficjalnie ogłasza) ową ustawę.

6. Przeciwko ustawom prawnie w ten sposób ogłoszonym przysługuje - w terminie 3 miesięcy od publikacji - skarga na ich niekonstytucyjność. Skarżyć do miejscowego Trybunału Konstytucyjnego mogą: premier, Obrońca Ludu (Defensor del Pueblo), 50 deputowanych do Kongresu lub 50 senatorów, jak również organy ustawodawcze bądź wykonawcze wspólnot autonomicznych.

Przy zatwierdzaniu umów międzynarodowych (jako ustaw organicznych) potrzebna jest większość absolutna w obu izbach. Jeżeli jej nie ma to komisja mieszana (większość absolutna), jeżeli nadal brak większości większość absolutna tylko w kongresie.

Warto zauważyć, że decyzje polityczne o szczególnym znaczeniu mogą być poddawane pod referendum konsultacyjne, które zarządzane jest przez króla na wniosek premiera, który to wniosek musi być wcześniej zaaprobowany przez Kongres Deputowanych.

Specyficzną cechą hiszpańskiego parlamentaryzmu jest fakt, że rozwiązaniu mogą ulec nie tylko całe Kortezy Generalne, ale także jedna z dwóch jego izb - decyzja w tej sprawie należy do króla, jednak monarcha podejmuje ją na wyłączny wniosek premiera.

Cała procedura nie może dojść do skutku przed upływem roku od poprzedniego rozwiązania parlamentu.

Wniosek o rozwiązanie nie może być także zgłoszony, jeśli w toku jest procedura zmierzająca do wyrażenia wotum nieufności wobec rządu.

Rząd

Hiszpańskiemu rządowi (głównemu organowi władzy wykonawczej) przewodzi premier, który jest powoływany przez króla.

Kandydat na to stanowisko musi cieszyć się zaufaniem Kongresu Deputowanych, przed którym ponosi odpowiedzialność polityczną. Monarcha powołuje także - i na wniosek premiera - pozostałych członków rządu: wicepremierów i ministrów.

Proces powoływania rządu obejmuje kilka etapów:

1. Najpierw król proponuje Kongresowi kandydata na szefa rządu, który następnie prosi o zaufanie tej izby.

2. W dalszej kolejności król powołuje - na wniosek premiera - członków rządu. Następnie, jeśli Kongres wyrazi absolutną większością głosów ogólnej liczby deputowanych zaufanie kandydatowi, monarcha mianuje go szefem rządu.

3. W przypadku problemów z uzyskaniem zaufania w przeciągu 48 godzin odbywa się kolejne głosowanie nad tą samą kandydaturą, z tą jednak różnicą, że tym razem wystarcza zwykła większość głosów.

4. W sytuacji, gdy obydwa wskazane wyżej głosowania nie zakończą się wyrażeniem zaufania, król przedstawia nowe kandydatury działając w wyżej wymienionym trybie.

5. Jeżeli w ciągu 2 miesięcy od pierwszego głosowania żaden z kandydatów nie uzyska zaufania, król rozwiązuje obie izby i zarządza nowe wybory.(wymagana kontrasygnata Przewodniczącego Kongresu)

Do zadań rządu należy:

• kierowanie polityką wewnętrzną,

• zagraniczną

• obronną

• administracją cywilną i wojskową.

Do zadań premiera należy:

• nadawanie kierunków pracy rządu

• koordynacja funkcji pozostałych członków gabinetu

Rząd ma prawo do:

• Inicjatywy ustawodawczej

• Samodzielnych aktów prawnych

• Aktów delegowanych

• Przygotowania budżety

Hiszpański rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Kongresem Deputowanych .

Kongres Deputowanych ta może doprowadzić do ustąpienia rządu, wybierając nowego premiera. Odpowiedni wniosek o wotum nieufności dla rządu może złożyć 1/10 deputowanych do Kongresu, a do sam mechanizm udaje się wykorzystać, gdy w głosowaniu wniosek poprze absolutna większość. Co warte ponownego podkreślenia, podobny wniosek musi zawierać nazwisko kandydata na nowego premiera (konstruktywne wotum nieufności).

Premier i jego ministrowie ponoszą odpowiedzialność karną przed Izbą Karną Trybunału Najwyższego - w przypadku, gdy oskarżenie dotyczy zdrady lub innego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa i zarazem popełnionego w związku z wykonywaniem funkcji w stan oskarżenia można postawić na wniosek ¼ składu kongresu i musi on zostać zatwierdzony przez cała izbę większością absolutną (w tym wypadku nie obowiązuje królewskie prawo łaski).

Władza sądownicza

W rozbudowanym systemie hiszpańskiego sądownictwa na uwagę zasługuje Trybunał Konstytucyjny.

W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 12 członków powoływanych przez króla (z grona prawników) .Spośród nich :

• 4 na wniosek Kongresu Deputowanych,

• 4 na wniosek Senatu,

• 2 na wniosek rządu

• 2 na wniosekRady Głównej Władzy Sądowej (organ zapewniający niezawisłość sądów)

Członkowie Trybunału powoływani są na 9 lat, a co 3 lata ulega wymianie 1/3 składu ciała.

Zadania Trybunału

• Czuwa on nad zgodnością prawa z konstytucją,

• rozpoznaje skargi dotyczące zgodności z konstytucją ustaw oraz aktów normatywnych o mocy ustawy,

• skargi o ochronę praw w związku z pogwałceniem praw i wolności,

• spory kompetencyjne między państwem a wspólnotami autonomicznymi oraz pomiędzy samymi wspólnotami.

Każdy obywatel ma prawo do wniesienia skargi do Trybunału, natomiast rząd hiszpański może zakwestionować przed Trybunałem akty i postanowienia podjęte przez organy wspólnot autonomicznych.

Wniosek o stwierdzenie konstytucyjności mogą złożyć:

• premier

• obrońca ludu

• 50 Deputowanych

• 50 senatorów

• Organy wspólnot autonomicznych

• Sądy (mogą tylko kierować zapytania)

Obrońca Ludu (Defensor Del Pueblo)

Jest zaliczany do grona organów konstytucyjnych.

Powołuje go parlament (na wiosek komisji specjalnych komisji działających w obu izbach - wybór kandydata większością zwykła) na 5-letnią kadencje z grona pełnoletnich obywateli dysponujących pełnią praw cywilnych i politycznych.

Aby zostać wybranym trzeba uzyskać 3/5 głosów w Kongresie (co najmniej 210) a po 20 dniach 3/5 głosów w senacie.

Przy próbie odwołania OL - procedura identyczna jak przy wyborze.

Zadania OL:

• Chroni praw zawartych w pierwszym rozdziale konstytucji

• Może kontrolować działalność administracyjną na szczeblu centralnym

• Wnosi do Trybunału konstytucyjnego skargi konstytucyjne

• Może wnioskować o sprawdzenie zgodności z konstytucją

Obrońca Ludu ma obowiązek składać raporty przed parlamentem.

Może powołać swoich zastępców i scedować na nich część obowiązków.

Działa tylko na szczeblu centralnym - w konstytucji nie ma wzmianki o jego regionalnych odpowiednikach.

Obejmuje go zasada incompatibilitas (ma 10 dni d objęcia stanowiska na rezygnację z wszystkich pozostałych). Dysponuje immunitetem i może zostać postawiony w stan oskarżenia tylko przez izbę karną Sądu Najwyższego.

Dostęp do Ombudsmana jest nieograniczony dla obywateli, cudzoziemców, nieletnich itd.

Można do niego występować tylko w swoim interesie. W interesie osób trzecich mogą występować tylko senatorowie, deputowani i komisje parlamentarne.

Ombudsman nie dysponuje żadnymi sankcjami.

Skarga musi mieć formę pisemną i zostać złożona przed upływem roku od zdarzenia. Ombudsman odpowiada na nią w ciągu 15 dni.

1. GŁOWA PAŃSTWA (obecnym królem Hiszpanii jest, od 22 listopada 1975 roku, król Juan Carlos I z dynastii Burbonów)

• Hiszpania jest monarchią konstytucyjna

• Głową państwa jest król

• Osoba monarchy jest nienaruszalna i nieodpowiedzialna. Monarcha jest zobowiązany do wykonywania w dobrej wierze swych funkcji, przestrzegania konstytucji i ustaw oraz respektowania praw obywateli i wspólnot autonomicznych.

• Funkcje monarchy:
  - sankcjonowanie i promulgowanie ustaw
  - zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu (gdy kongres nie jest w stanie podjąć decyzji o udzieleniu poparcia przyszłemu premierowi)
  - ogłaszanie terminu wyborów i terminu referendum
  - proponowanie, mianowanie i odwoływanie premiera
  - mianowanie i odwoływanie na wniosek premiera członków rządu
  - wydawanie dekretów uzgodnionych przez rząd
  - nadawanie zgodnie z prawem stanowisk i odznaczeń cywilnych i wojskowych
  - przewodniczenie z własnej woli lub na wniosek premiera posiedzeniom rządu
  - dostęp do informacji o sprawach państwa
  - prawo łaski
  - jest głównodowodzącym sił zbrojnych
  - po uprzednim zaaprobowaniu przez parlament ma prawo proklamowania stanu wojny bądź pokoju
  - mianuje przedstawicieli dyplomatycznych oraz przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli państw obcych
  

Kompetencje monarchy nie mają jednak charakteru samodzielnych decyzji (wyjątkiem są mianowania na dworze królewskim).

• Konsekwencją przyjęcia zasady nieodpowiedzialności króla jest wprowa­dzenie wymogu kontrasygnowania aktów monarszych przez premiera, ministrów bądź przewodniczącego Kongresu Deputowanych, a brak stosownej kontrasygnaty powoduje ich nieważność. (odpowiedzialność została przeniesiona na osoby kontrasygnujące )

• Poza przyznaniem typowych kompetencji zostały mu przyznane pewne atrybuty władzy wykonawczej. Chodzi w szczególności o jego kompetencje jako moderatora, z prawem przewodniczenia posiedzeniom rządu oraz wydawania dekretów uzgodnionych przez rząd

• królowi nie przysługuje prawo weta, ale konstytucja nie rozstrzyga czy może skorzystać z prawa do odmowy podpisania przedłożonego aktu, tym bardziej, że jest związany treścią przysięgi

2. KORTEZY (PARLAMENT)

KONGRES DEPUTOWANYCH

• reprezentacja całego społeczeństwa

• może liczyć od 300 do 400 deputowanych

• kadencja 4 letnia

• wybierany według systemu większościowego metodą d'hondta - wyjątkiem są dwa okręgi jednomandatowe w enklawach Ceuta i Melilla

SENAT

• jest reprezentacją terytorialna

• kadencja 4 lata

• liczy ok. 251 członków

kortezy zwoływane są na dwie sesje zwyczajne w ciągu roku. Mogą być także zwoływane sesje nadzwyczajne z wnioskiem o zwołanie takich sesji może wystąpić rząd lub stała komisja jednej z izb, albo tez każda z izb po podjęciu uchwały większością absolutną

Zarówno Kongres jak i Senat obradują na posiedzeniach plenarnych lub w stałych komisjach

Każda izba dokonuje wyboru swojego przewodniczącego, pozostałych członków prezydium

i stałą deputację (która w określonych warunkach działa w ich imieniu). Obie izby uchwalają także swój regulamin i budżet Parlamentu.

Kortezy nie mogą zostać rozwiązane w 3 przypadkach:

* po zgłoszeniu wniosku o wotum nieufności dla rządu

* przed upływem roku od rozwiązania parlamentu w wyniku podobnej decyzji
* po proklamowaniu stanu nadzwyczajnego w jakiejkolwiek postaci

Funkcje Parlamentu:

- ustawodawstwo,
- uchwalanie budżetu państwa,
- kontrola działalności rządu (interpelacje i zapytania do rządu)
- wyrażanie zgody na ratyfikację niektórych umów międzynarodowych (dotyczących zobowiązań o charakterze politycznym, wojskowym, finansowym, integralności terytorialnej, praw i obowiązków obywateli oraz takich które wymagają zmiany lub uchylenia obowiązujących ustaw). Do ratyfikacji potrzebna jest większość absolutna w obu izbach. W razie różnicy zdań między izbami powoływana jest komisja mieszana.
- powołuje obrońcę ludu i radców Trybunału Obrachunkowgo

Proces Ustawodawczy

• Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: rządowi, Kongresowi (grupie parlamentarnej lub 15 deputowanym), Senatowi (grupie parlamentarnej lub 25 senatorom), zgromadzeniom wspólnot autonomicznych i obywatelom, którzy mogą przedstawić inicjatywę ludową złożoną przez co najmniej 500 tysięcy obywateli (z wyłączeniem spraw należących do właściwości ustaw organicznych, w sprawach podatkowych, prawa łaski i dotyczących stosunków międzynarodowych).
  Izby mogą przekazać stałym komisjom ustawodawczym uchwalanie ustaw lub wniosków ustawodawczych, chyba, że plenum izby wyraźnie zastrzeże podjęcie decyzji w danej sprawie dla siebie.

• Ustawa najpierw jest rozpatrywana w kongresie, który uchwala ją zwykłą większością lub większością absolutną (co do ustaw organicznych).
  Następnie projekt przekazywany jest do Senatu, który w ciągu 2 miesięcy od otrzymania projektu może przyjąć go bez zastrzeżeń, zaproponować poprawki lub postawić wobec niego swoje veto (uchwalane przez plenum większością bezwzględną ogólnej liczby senatorów).
  Kongres odrzuca veto większością bezwzględnej ogólnej liczby deputowanych lub w razie nieosiągnięcia tej większości - po upływie 2 miesięcy - zwykłą większością głosów,
  Następnie w terminie 15 dni od uchwalenia ustawy król sankcjonuje, promulguje i poleca ogłoszenie ustawy.
  Przeciwko ustawom prawnie ogłoszonym przysługuje w terminie 3 miesięcy od publikacji skarga na ich niekonstytucyjność. Ze skargą taką mogą wystąpić do Trybunału konstytucyjnego: premier, Obrońca Ludu, 50 deputowanych lub 50 senatorów, a także organy ustawodawcze lub wykonawcze wspólnot autonomicznych. Decyzje polityczne o szczególnym znaczeniu mogą być poddawane pod referendum konsultacyjne, które zarządza król na wniosek premiera, zaaprobowany wcześniej przez Kongres Deputowanych.

Ogólnie ustawodawstwo w Hiszpanii można podzielić na następujące kategorie:
• ustawodawstwo konkurencyjne - zagadnienia, które mogą być regulowane zarówno przez państwo, jak i region - np. kultura i badania naukowe
• ustawodawstwo podzielne - regulowane w podstawowym zakresie przez państwo, konkretyzowane przez region - np. prawo cywilne, prawo pracy, bezpieczeństwo, zdrowie,
• ustawodawstwo socjalne, ochrona środowiska
• ustawodawstwo autonomiczne - podlegające wyłącznej regulacji władz autonomicznych - m.in. zagospodarowanie przestrzenne, budownictwo komunalne i mieszkaniowe, transport, turystyka, infrastruktura techniczna.

Podziału ustaw można także dokonać ze względu na charakter regulowanych zagadnień na:
• organiczne - dotyczące praw i wolności publicznych, systemu wyborczego i statutów autonomicznych
• podstawowe
• zwykłe.

3. RZĄD

• Premier kieruje rządem oraz koordy­nuje działalność podległych mu ministrów i innych członków rządu

• Po wyborach, król w porozumieniu z przewodniczącymi frakcji i prze­wodniczącym Kongresu proponuje Kongresowi osobę kandydata na pre­miera, który następnie przedstawia izbie program polityczny przyszłego rządu i wnioskuje o udzielenie mu wotum zaufania (głosowanie większością absolutną). Jeśli kandydat uzyska aprobatę Kongresu, król dokonuje aktu mianowania
  Gdyby jednak kandydat nie uzyskał absolutnej większości głosów, po upływie 48 godzin przepro­wadza się ponowne głosowanie, ale już nie jest wymagana absolutna więk­szość do uzyskania wotum zaufania (wystarcza większość względna). W razie jednak, gdyby w ponownym głosowaniu kandydat nie uzyskał wy­maganej większości, król przedstawia Kongresowi inne kandydatury, nad którymi głosowanie odbywa się w podobnym trybie. Jeśli natomiast Kon­gres w okresie dwóch miesięcy nie jest w stanie udzielić poparcia żad­nemu z prezentowanych kandydatów, król rozwiązuje parlament i roz­pisuje nowe wybory. Decyzja głowy państwa musi być kontrasygnowana przez przewodniczącego Kongresu

• Kongres ma prawo do wyrażenia wotum nieufności rządowi. Prawo do złożenia wniosku przy­sługuje conajmniej 1/10 deputowanych, a w samym wniosku musi być j wskazana osoba kandydata na nowego premiera. Od złożenia wniosku do czasu głosowania musi upłynąć pięć dni, a do jego skuteczności wymagana jest absolutna większość głosów w Kongresie. W razie spełnienia tego warunku, rząd podaje się do dymisji, a premierem zostaje osoba wymieniona we wniosku. W razie gdy izba nie wyrazi wotum nieufności, ponowne złożenie wniosku przez te same osoby jest możliwe dopiero na następnej sesji parlamentu
  Sprawa udzielenia wotum zaufania, jak i wyrażenia wotum nieufno­ści, należy do wyłącznej kompetencji Kongresu Deputowanych; Senat nie ma jakichkolwiek uprawnień w tej materii

• poparcie Kongresu dla kandydata na premiera zależy od układu sił, politycznych w tej izbie. Inaczej mówiąc, premie­rem może zostać tylko lider partii większości lub bloku partii

• śmierć premiera jak i jego dymisja powodują dymisję całego rządu. Natomiast wymuszenie dymisji rządu przez parlament na­stępuje po nie wyrażeniu przez Kongres wotum zaufania albo po wyra­żeniu wotum nieufności. W obu przypadkach cały rząd podaje się do dymisji przed głową państwa

• król mianuje członków rządu na wniosek premiera

• Członkowie rządu nie mogą równocześnie pełnić żadnych fun­kcji o charakterze publicznym i uprawiać jakiejkolwiek innej działalności zawodowej (wyjątkiem jest możliwość piastowania mandatu w Kortezach)

• rząd jest politycznie odpowiedzialny przed parlamen­tem (konkretnie przed Kongresem Deputowanych). Odpowiedzialność ta ma charakter odpowiedzialności solidarnej rządu, co oznacza, że sprowadza się ona do jednoosobowej odpowiedzialności premiera

• premier i członkowie rządu są odpowiedzialni prawnie przed Sądem Najwyższym. Wniosek z oskarżeniem o zdradę stanu lub o inne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu państwa może być zgłoszony wyłącznie przez ¼ składu kongresu i wymaga zaakceptowania przez cala izbę większością absolutną (nie obowiązuje tu prawo łaski)

• kompetencje
  - odpowiedzialny za kierowanie polityką wewnętrzną i za­graniczną państwa, administracją cywilną i wojskową oraz za obronę państwa
  - prawo inicjatywy ustawodawczej
  - prawo wydawania samodzielnych aktów prawnych, aktów delegowanych lub w celu wyko­nania ustaw (w sytuacjach nadzwyczajnych i pilnych )
  - ma też określone uprawnienia na wypadek stanu nadzwy­czajnego lub zaistnienia sytuacji pilnej i nie cierpiącej zwłoki
  - tylko rządowi przysługuje prawo do przygotowania projektu budżetu państwa

4. SYSTEM WYBORCZY

Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do obu izb przysługuje osobom które ukończyły 18 rok życia, korzystających z pełni praw politycznych

Prawo wysuwania kandydatów miały partie polityczne legalnie działające oraz ich koalicje, a także grupy obywateli (co najmniej 500 osób)

Zakaz łączenia mandatu deputowanego i senatora w kortezach. Mandatu w obu izbach nie można łączyć także z funkcją członka Sądu Najwyższego, stanowiskami w wyższej administracji państwowej, z Urzędem Obrońcy Ludu, stanowiskiem sędziowskim i prokuratorskim, z funkcją członka wybieralnych komisji, wojskowi, pracownicy służb paramilitarnych, sił bezpieczeństwa i policji

• Kongres - wybierany według systemu większościowego metodą d'hondta - wyjątkiem są dwa okręgi jednomandatowe w enklawach Ceuta i Melilla . W podziale mandatów uczestniczą te ugrupowania, które przekroczyły próg zaporowy ustalony na poziomie 3% głosów, przy czym okręgiem wyborczym jest prowincja

• Senat - w liczącym 251 członków 208 wybiera się systemem większościowym przy zachowaniu równej reprezentacji wszystkich prowincji - każda prowincja wybiera 4 senatorów (wyjątkiem są Baleary i 2 prowincje kanadyjskie - odpowiednio 5 i 11 senatorów), zaś brakująca w tym wyliczeniu część senatorów (51) desygnowana jest przez zgromadzenia ustawodawcze poszczególnych wspólnot autonomicznych: każda z nich niezależnie od swojej wielkości , czyli liczebności - desygnuje jednego deputowanego, jednak te z nich, które są bardziej liczne, maja prawo powołać po jednym senatorze na każdy milion swoich mieszkańców

* W jednostce podstawowej - gminie- wybiera się radę

* W prowincji - zgromadzenie przedstawicieli

* Wspólnoty autonomiczne - prawo do wybierania samorządowych organów przedstawicielskich (lokalne parlamenty) oraz rządów wspólnoty

5. OBROŃCA LUDU

• Sprawuje funkcję ochrony przestrzegania praw i wolności obywatelskich

• Jest powoływany przez obie izby większością 3/5 głosów na okres 5 lat

• Na jego wniosek Kortezy powołują pełnomocników

• Przysługuje mu prawo kontroli nad administracją państwową o raz organami wspólnot, a prawo zwrócenia się do obrońcy przysługuje każdej osobie fizycznej lub prawnej

• O wynikach dochodzeń lub inspekcji może on informować prokuraturę, sądy, organy administracji centralnej oraz udzielać wskazówek i rekomendacji pracownikom administracji

• Może kierować wnioski do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z konstytucją aktu prawnego lub do organów ustawodawczych i administracyjnych o zmianę lub uchylenie przepisu prawnego

• Zalecenia, decyzje, opinie obrońcy nie maja charakteru rozstrzygającego, są bowiem pozbawione sankcji

6. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

• Utworzony 15 lipca 1980

• Składa się z 12 członków powoływanych spośród prawników (sędziów, prokuratorów, adwokatów, profesorów)

• Kadencja trwa 9 lat z tymże co 3 lata odnawia się 1/3 jego składu. Aktu mianowania dokonuje król na wniosek obu izb , rządu i Rady Generalnej sądownictwa

• Do zadań trybunału należy :
  rozpatrywanie wniosków w sprawach : niezgodności z konstytucją ustaw, dekretów i rozporządzeń, naruszenia praw i wolności obywatelskich przez jakiekolwiek organy publiczne państwa oraz funkcjonariuszy
  rozpatrywanie sporów między organami państwowymi a wspólno­tami autonomicznymi, albo między wspólnotami lub między organami państwowymi
  w określonych przypadkach, przeprowadzanie kontroli wstępnej projektów ustaw.

Z wnioskiem o stwierdzenie niekonstytucyjności aktu prawnego może wystąpić premier, Obrońca Ludu, 50 deputowanych lub senatorów oraz organy wspólnot autonomicznych. Ponadto ograniczone uprawnienia w tym zakresie przysługują także sądom, a mianowicie, mogą kierować za­pytania do Trybunału, jeśli uznają, że zastosowanie normy prawnej w odniesieniu do konkretnej sprawy może stanowić naruszenie Konstytu­cji

Królestwo Hiszpanii

1 | Strona

---