Rynek, studia, ekonomia


Rynek - to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług

Rynek - w sensie ekonomicznym jest instytucją, dzięki której kupujący i sprzedający zawierają transakcje kupna - sprzedaży. W dzisiejszych czasach rynek nie musi oznaczać konkretnego miejsca.

Rynek - rozumiemy ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany. Tymi podmiotami są sprzedawcy i nabywcy, którzy reprezentują podaż i popyt, a także wzajemne relacje między nimi.

Popyt - zapotrzebowanie na dany towar przy danej cenie, w określonym czasie i na określonym obszarze. Zmiana cen towarów i usług powoduje ruch wzdłuż krzywej popytu i i określamy to mianem zmiany wielkości popytu. (Zalega T., „Mikroekonomia”…)

Podaż - ilość dóbr zaoferowanych do sprzedaży po określonej cenie, w określonym miejscu i w określonym czasie. Głównym determinantem (czynnikiem) podaży jest cena, której zmiana wywołuje ruch wzdłuż krzywej podaży i określamy to mianem zmiany wielkości podaży.

Cena równowagi rynkowej - poziom cen, przy którym następuje zrównanie wielkości popytu zgłaszanego przez konsumentów oraz wielkości podaży oferowanej przez producentów. Następuje przy tej cenie zjawisko „oczyszczania rynku” z danego dobra , ponieważ ilość dostarczane przez producentów zostają w całości nabyte przez konsumentów.

Wyróżniamy 3 rodzaje elastyczności popytu:

Elastyczność cenowa popytu - stosunek procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny.

|Epd|<-1 popyt doskonale elastyczny, reagujący w stopniu więcej niż popyt (dobra luksusowe)

|Epd|=-1 popyt proporcjonalny. Popyt reaguje w takim samym stopniu jak zmiana ceny (art. markowe - papierosy, herbata używki).

-1<|Epd|<0 popyt mało elastyczny (art. 1 potrzeby - żywność).

|Epd|= 0 popyt sztywny (doskonale nieelastyczny) - art. Podstawowe potrzebne do życia - chleb, woda.

|Epd|>1 popyt odwrotnie proporcjonalny- mimo wzrostu ceny popyt też rośnie (jachty, dzieła sztuki).

Elastyczność dochodowa popytu - stosunek procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany dochodu.

|Eyd|>1 popyt doskonale elastyczny (dobra luksusowe)

|Eyd|=1 popyt proporcjonalny (dobra półluksusowe).

0<|Eyd|<1 popyt małoelastyczny (dotyczy głównie żywności i art. 1. potrzeby)

|Eyd|=0 popyt sztywny (dobra podstawowe)

|Eyd|<0 popyt odwrotnie elastyczny (art. Substytucyjne)

Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu - stosunek procentowej zmiany wielkości popytu na dobro A do procentowej zmiany ceny dobra B.

|Emd|>0 wzrost ceny dobra B powoduje wzrost popytu na dobro A (dobra substytucyjne)

|Emd|<0 wzrost ceny dobra B powoduje spadek popytu na dobro A (dobra komplementarne)

|Emd|=0 zmiana ceny dobra B nie wpływa na popyt dobra A (dobra niezależne)

Cena - pieniężne wyrażenie wartości i oznacza kwotę pieniężną jakiej żąda producent za wytworzony produkt lub usługę, którą musi zapłacić odbiorca (kupujący).

Cena minimalna - cena poniżej której dany towar nie może być sprzedawany na rynku. Cena ta jest zawsze wyższa od ceny równowagi. Jest ona ustalana przez rząd wówczas, gdy na rynku występuje nadwyżka wielkości podaży nad wielkością popytu (mamy wtedy nadwyżkę rynkową).

Cena maksymalna - cena powyżej której dany towar nie może być sprzedany na rynku. Cena ta jest zawsze niższa od ceny równowagi. Jest ona ustalana przez rząd wówczas, gdy na ryku występuje nadwyżka wielkości popytu nad wielkością podaży (czyli wtedy, gdy mamy do czynienia z niedoborem rynkowym).

Nadwyżka rynkowa - ilość dobra, o którą wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danej cenie.

Niedobór rynkowy - ilość dobra o którą wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie.

Funkcja kosztów produkcji - prezentuje relację między całkowitymi kosztami produkcji (TC) a wielkością produkcji (Q)

TC = f(Q)

Koszty produkcji - ogół nakładów czynników produkcji, jakie zostały poniesione przez przedsiębiorstwo w celu wytworzenia określonej wielkości produkcji.

Możemy wyróżnić następujące koszty:

a) koszty stałe (FC);

b) koszty zmienne (VC)

2. Koszty marginalne;

3. Koszty przeciętne

a) koszty przeciętne stałe (AFC)

b) koszty przeciętne zmienne (AVC)

c) koszt przeciętny całkowity (ATC)

Koszty stałe (FC) - koszty, które (w całości) nie ulegają zmianie wraz ze zmianą produkcji. Są to koszty zakupu ziemi, koszty wyposażenia kapitałowego (amortyzacja), składki ubezpieczeniowe, opłaty za dzierżawę majątku, odsetki od kredytów, płace pracowników administracji i obsługi, itp. Należy pamiętać, że koszty te występują tylko w krótkim okresie czasu.

Koszty zmienne (VC) - koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą poziomu produkcji. Do kosztów tych zalicza się wynagrodzenie pracowników bezpośrednio produkcyjnych, zakup materiałów, energii, paliwa, zaopatrzenia biurowego, itp.

Koszty całkowite (TC) - stanowią sumę wszystkich kosztów stałych i zmiennych przy każdym poziomie produkcji (w sensie ekonomicznym).

Koszty marginalne (krańcowe) MC- przyrost kosztów całkowitych spowodowany wzrostem produkcji o jednostkę. Koszty marginalne dzielą się na malejące, stałe, lub wzrastające

Przeciętne koszty stałe (AFC) jest to koszt stały podzielony przez wielkość produkcji (Q)

Przeciętne koszty zmienne (AVC) - koszt zmienny (VC) podzielony przez wielkość produkcji

Przeciętne koszty całkowite (ATC) - koszt całkowity (TC) przypadający na jednostkę produkcji (Q)

Okres długi - czas potrzebny ma pełne dostosowanie przedsiębiorstwa do zmiennych warunków otoczenia.

Okres krótki - czas, w którym przynajmniej jeden składnik kosztów nie ulega zmianie.

0x01 graphic

Izokoszta (linia jednakowego kosztu) - krzywa obrazująca różne kombinacje zasobów (czynników wytwórczych), które mogą być zaangażowane przy danym poziomie nakładów i danych cenach zasobów. Każdemu poziomowi produkcji odpowiada inna izokoszta. Im wyższa produkcja, tym wyżej położona izokoszta. Przebieg izokoszty zależy od budżetu jakim dysponuje producent oraz od cen zatrudnionych czynników produkcji.

Równanie izokoszty można przedstawić za pomocą wzoru: N = PK K + PL L,

Izokoszta może ulec przesunięciu w prawo lub lewo. Zmiany wielkości budżetu jakim dysponuje producent przy nie zmienionych cenach nabywanych czynników produkcji lub proporcjonalne zmiany obu cen przy nie zmienionym budżecie wpływają na przesuwanie się izokoszty.

Produkcja - polega na łączeniu określonych czynników produkcji (surowców, maszyn, siły roboczej, kapitału finansowego) w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzonych produktów lub usług.

Izokwanta - krzywa obrazująca różne kombinacje zasobów (czynników wytwórczych), które mogą być użyte do osiągnięcia tego samego poziomu produkcji. Ich zbiór stanowi mapę izokwant producenta, odpowiadająca poszczególnym wielkościom produkcji. Im wyższy poziom produkcji, tym wyższe (w stosunku do początku układu współrzędnych) położenie izokwanty. Przemieszczając się wzdłuż linii izokwanty zmianie ulegają wielkości nakładu czynników oraz proporcje między czynnikami, natomiast nie zmienia się poziom produkcji. Przemieszczanie się między izokwantami oznacza, że proporcje wielkości nakładu czynników są stałe, mimo, że każda ze stałych proporcji odpowiada wyższemu poziomowi produkcji (większa produkcja wymaga większych nakładów czynników).

Izokwanta przedstawia różne kombinacje minimalnych nakładów czynników produkcji niezbędnych do wytworzenia określonej jej wielkości. Poszczególne punkty na izokwancie odzwierciedlają różne metody wytwarzania takiej samej ilości produktu.

Dowolna izokwanta, np.. I, odzwierciedla określoną wielkość produkcji. Leżąca wyżej izokwanta I'' oznacza większe rozmiary produkcji. Linie proste , np. L0K0 , to linie jednakowego kosztu, pokazujące różne kombinacje nakładów składające się na taki sam koszt całkowity. Wyżej przebiegająca linia (L1K1) oznacza wyższy koszt całkowity.

Aby wytworzyć określoną wielkość produkcji, np. odpowiadającą izokwancie I', przedsiębiorstwo wybiera na tej izokwancie punkt styczny do możliwie najniżej położonej linii jednakowego kosztu. Punkt A wyznacza zatem najtańszy (minimalizujący koszt) sposób wytworzenia produkcji odpowiadającej izokwancie I', punkt B zaś najtańszą metodę wytworzenia produkcji odpowiadającej izokwancie I''

Przedsiębiorstwo jest w stanie równowagi, gdy koszty krańcowe są równe przychodom krańcowym, co oznacza, że przedsiębiorstwo osiąga maksymalny zysk.

Koszt krańcowy - wartość o jaką wzrosną koszty całkowite, gdy produkcja wzrośnie o jednostkę.

Przychód krańcowy - wartość o jaką wzrosną przychody całkowite, gdy produkcja wzrośnie o jednostkę.

Pieniądz jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone towary lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc jest to środek wymiany.

Równanie obiegu pieniądza możemy przedstawić za pomocą wzoru: MV = PY

Popyt na pieniądz jest to popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym (w skrócie: realny zasób pieniądza)

Wyróżniamy następujące rodzaje popytu:

Popyt transakcyjny to dążenie ludności i przedsiębiorstw do posiadania pieniądza w celu realizacji przewidzianych zakupów towarów.

W pełnym niepewności świecie występuje motyw przezornościowy utrzymywania pieniądza. Polega on na tym, że z góry decydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy jeszcze w stanie przewidzieć.

Popyt spekulacyjny związany jest ze skłonnością pewnej części podmiotów gospodarczych do gry na rynku papierów wartościowych. Najważniejszą rolę wśród nich odgrywają obligacje skarbowe, gdyż charakteryzują się one najwyższym stopniem gwarancji zwrotu wyłożonych pieniędzy czyli najmniejszym ryzykiem.

Przyczyną istnienia motywu portfelowego utrzymywania pieniądza jest niechęć ludzi do ryzyka. Ludzie są skłonni poświecić wyższą przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie, niższą ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zysku.

Stopa procentowa to wyrażony w procentach iloraz sumy odsetek uzyskanych z zainwestowanej kwoty pieniędzy (lub innych środków finansowych) i wielkości tej zainwestowanej kwoty w danym okresie.

Nominalna stopa procentowa to stopa procentowa nie uwzględniająca wzrostu cen, czyli inflacji.

Realna stopa procentowa to nominalna stopa procentowa pomniejszona o stopę inflacji.

To całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza.

Podaż pieniądza - w gospodarce są to wszystkie zasoby pieniężne społeczeństwa kraju, a wiec gotówka, depozyty bankowe, a'vista oraz depozyty terminowe.

Mechanizm kształtowania pieniądza bezgotówkowego zależy od wielkości depozytów złożonych w bankach komercyjnych oraz wielkości rezerwy obowiązkowej.

Wielkość depozytów bankowych wpływa na wielkość udzielanych kredytów bankowych, oraz stopę procentową.

Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie.

Czysta inflacja - to wzrost cen wszystkich towarów w tym samym tempie.

Przyczyny inflacji:

Stopa inflacyjna - wzrost nominalnej podaży pieniądza - wzrost realnego popytu na pieniądz.

Koszty inflacji:

Nominalne i realne wskaźniki ekonomiczne

Realna podaż pieniądza M/P jest to iloraz nominalnej podaży pieniądza M i poziomu cen P.

Zmiany nominalnej podaży pieniądza powodują identyczne zmiany poziomu cen (a także płac), lecz nie wpływają na produkcję i zatrudnienie.

Popyt na realne zasoby pieniężne jest stały.

W 1958 roku w Anglii prof. A.W. Philips wykazał, że w Wielkiej Brytanii istnieje zależność między poziomem inflacji a bezrobociem. Podobne związki zostały wykazane również w innych krajach. Wkrótce później zależność ta stała się znana jako krzywa Philipsa.

Zasoby siły roboczej obejmują wszystkich tych, którzy jako pracownicy najemni wykonują jakiś zawód lub są zarejestrowani jak chcący i będący w stanie podjąć pracę.

Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować.

Wyróżniamy następujące rodzaje bezrobocia:

1. Frykcyjne - poszukiwanie lepszych warunków pracy,

2. Strukturalne - różnice w umiejętnościach oferowanych i poszukiwanych,

3. Koniunkturalne - zbyt mały popyt na dany towar,

4. Klasyczne - sztywne płace.

5. Dobrowolne - gotowość do pracy, ale za stawkę wyższą niż obowiązującą na rynku,

6. Przymusowe - nie można znaleźć zatrudnienia pomimo akceptacji obowiązującej stawki płac,

7. Naturalna stopa bezrobocia - liczba osób należących do zasobu siły roboczej, lecz nie chcących podjąć pracy za płacę równowagi rynkowej.

8. Bezrobocie ukryte - występuje, gdy zwiększanie

liczby pracowników nie powoduje zwiększenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.

Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie. Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym.

Stopa aktywności zawodowej jest to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która podjęła decyzję o wejściu w skład zasobu siły roboczej.

Wiek produkcyjny dla kobiet jest do 60. roku życia, a dla mężczyzn do 65.

Równowaga na rynku pracy powstaje, kiedy zapotrzebowanie na pracę zrównuje się z jej ofertą, rozumianą jako liczba osób przyjmujący propozycję pracy za daną płacę realną.

Prawo Okuna mówi, że wraz ze wzrostem bezrobocia przymusowego spada PKB.

Teoria kosztów absolutnych - Autorem jest Adam Smith. Zauważył, iż wydajność pracy robotników związana jest z ich specjalizacją i podziałem pracy. Na tej podstawie wysnuł wniosek, że specjalizacja w ramach gospodarki pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr. Podobnie w gospodarce międzynarodowej może dojść do międzynarodowego podziału pracy co pozwoli na powiększenie dóbr dostępnych dla każdego społeczeństwa, biorącego udział w wymianie międzynarodowej. Międzynarodowy podział pracy pozwala lepiej spożytkować przez kraje uczestniczące w wymianie posiadane przez nie zasoby, i eksportują te dobra. Przy wyborze specjalizacji powinny być absolutne różnice w kosztach wytworzenia. Wynika to z technologii, doświadczenia w produkcji danego dobra czy zasoby naturalne.

Sformułowana przez D. Ricardo. Teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany handlowej w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany. Zgodnie z tą teorią decydujące znaczenie dla korzyści czerpanych przez obydwu partnerów handlowych z wymiany ma względny stosunek kosztów produkcji dóbr, będących przedmiotem wymiany w krajach partnerów, a nie bezwzględny poziom nakładów jakie w poszczególnych krajach należy ponieść na wytworzenie tych dóbr. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.

Terms of trade - relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych (w danym państwie), określane warunkami wymiany międzynarodowej. Term of trade może być cenowe (nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów.

Na kształtowanie się wskaźnika terms of trade decydujący wpływ mają ceny na rynkach światowych.

W opracowaniach statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego wykorzystuje się poniższy wzór:

TT = Ie/Ii, gdzie:

TT = wskaźnik „terms of trade”

Ie = wskaźnik cen eksportu

Ii = wskaźnik cen importu

Wyróżniamy następujące terms of trade:

Jest to innymi słowy stosunek cen dewizowych w eksporcie do zmiany cen dewizowych w imporcie, który może być określany zarówno przy stałej jak i zmiennej strukturze rzeczowej handlu międzynarodowego.

Jeżeli któryś z powyższych wskaźników jest większy od 1 - oznacza to, że zmiany cen dewizowych w handlu międzynarodowym działają pozytywnie na bilans towarów i usług. Tym samym oddziałują również pozytywnie na dochód narodowy. Cenowe Terms of trade - przynosi odwrotne rezultaty.

Terms of trade nie może być używany jako np. wskaźnik dobrobytu danego państwa. Wskaźniki Terms of trade mówią nam jedynie o relatywnych zmianach w eksporcie i imporcie w danych krajach. W rzeczywistości, w której istnieje tysiące produktów oraz wiele innych czynników - obliczenie terms of trade może stać się bardzo skomplikowane, dlatego też wskaźnik ten może być obarczony znacznym błędem.

Obroty towarowe (inaczej - widzialne) obejmują eksport i import dóbr (samochody, żywność i stal). Obroty usługowe lub - inaczej- niewidzialne to eksport i import usług (usługi bankowe, frachtowe, turystyka). Te dwa rodzaje obrotów łącznie składają się na bilans handlowy albo - inaczej - eksport netto dóbr i usług.

Bilans handlowy nie jest identyczny z rachunkiem obrotów bieżących w bilansie płatniczym. Trzeba bowiem uwzględnić także płatności transferowe pomiędzy krajami (takie jak np. pomoc zagraniczna czy wpłaty do budżetu Unii Europejskiej) i przepływy dochodów majątkowych netto (odsetki, zyski, dywidendy), które powstają wówczas, gdy mieszkańcy jednego kraju są właścicielami przynoszących dochód aktywów w innych krajach.

Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawieranych pomiędzy mieszkańcami danego kraju z zagranicą.

Bilans płatniczy przedstawia napływ netto środków pieniężnych do danego kraju wynikający z transakcji zawieranych przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i państwo, dokonywanych w istniejącej sytuacji rynkowe.

Dla eksportera:

Z punktu widzenia bilansu płatniczego: na skutek wypływu kapitału następuje pogorszenie bilansu obrotów kapitałowych, a jednocześnie następuje poprawa bilansu obrotów bieżących (poprawa bilansu handlowego).

Importer:

Zadłużenie narodowe są to zobowiązania finansowe (kredyty, pożyczki) wobec państw z którymi prowadzi handel międzynarodowy dany kraj wraz z odsetkami.

Rynek walutowy jest to taki rynek międzynarodowy, na którym jedna waluta krajowa może być wymieniona na inną. Cena po której wymieniane są te dwie waluty, to inaczej kurs walutowy (wymienny).

System kursu walutowego jest to określenie warunków i zasad ustalania przez rząd danego kraju kursu walutowego.

Wyróżniamy następujące kursy walutowe:

1


Wyszukiwarka