KIERUNKI NA MORZU.
W celu wyznaczenia kierunku na morzu służą dwa urządzenia:
Żyrokompas
Kompas magnetyczny
Mapy nawigacyjne, pozwalają na bezpośrednie naniesienie lub odczytanie tylko kierunków rzeczywistych, gdyż jedynie południki rzeczywiste ,a nie inne są naniesione na mapy.
Rozpatrując kierunki na morzu możemy wyróżnić:
Kurs
Namiar
Kąt kursowy
Kierunek wiatru
RODZAJE KURSÓW.
Kurs rzeczywisty ( KR ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka rzeczywistego (NR ) a dziobową częścią linii symetrii statku.
Kurs kompasowy ( KK ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka kompasowego (NK ) a dziobową częścią linii symetrii statku
Kurs magnetyczny ( KM ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka magnetycznego (NK )a dziobową częścią linii symetrii statku.
Kurs żyrokompasowy (KŻ ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka żyrokompasowego (NŻ ) a dziobową częścią linii symetrii statku.
NR
NM NŻ NK
Rys.1. Rodzaje kursów.
ZAMIANA KURSÓW.
Często zachodzi konieczność przeliczenia wartości poszczególnych kursów znając zależności między nimi.
NM
NR
NK KK NŻ +δ ......... KM
+ d
...........
KR
KŻ
+pż
....... d+ δ= cp
KR
KR
- d
KK ........
+cp KM
........ - δ
KR ....... KK
Poprawki: deklinacja d, dewiacja δ, cp , pż- uwzględniamy ich znaki algebraiczne
cp - całkowita poprawka kompasu magnetycznego jest sumą algebraiczną deklinacji i dewiacji. Jest kątem zawartym pomiędzy północną częścią południka rzeczywistego a północną częścią południka kompasowego
d+ δ= cp
( + ) ( - )
Zamiana kursu rzeczywistego (KR ) na kurs żyrokompasowy ( KŻ ) i odwrotnie.
Aby dokonać zamiany między kursem rzeczywistym i kursem żyrokompasowym koniecznym jest znajomość wartości poprawki żyrokompasu ( pż ).
Poprawka żyrokompasu (pż) jest kątem zawartym pomiędzy północną częścią południka rzeczywistego i północną częścią południka żyrokompasowgo
Znak poprawki żyrokompasu:
Jeżeli północna część południka żyrokompasowego odchylona jest w prawo od północnej części południka rzeczywistego , poprawka żyrokompasu przyjmuje znak plus (+).
Natomiast, jeżeli północna część południka żyrokompasowego odchylona jest w lewo od północnej części południka rzeczywistego poprawka żyrokompasu ma znak (-).
NR
NŻ NŻ
(-pż) (+pż)
Rys.2. Znak poprawki żyrokompasu.
Wartość poprawki żyrokompasu.
Poprawka żyrokompasu składa się z dwóch elementów:
błędu stałego żyrokompasu A;
dewiacji prędkościowej żyrokompasu δż
Znając wartość błędu stałego i wartość dewiacji prędkościowej żyrokompasu określa się pż jako ich sumę algebraiczną :
pż = A + δż
A- błąd stały żyrokompasu;
δż - dewiacja prędkościowa żyrokompasu
Błąd stały żyrokompasu najczęściej nie istnieje lub przyjmuje wartości małe rzędu plus , minus 1 stopień
Dewiacja prędkościowa żyrokompasu jest funkcją szerokości geograficznej, prędkości statku i kursu rzeczywitego:
wraz ze wzrostem prędkości statku i szerokości geograficznej dewiacja prędkościowa rośnie.
Kurs statku wpływa na znak dewiacji prędkościowej
Kursy od 000 do 090 i od 270 do 360 - znak δż dodatni (+)
Kursy od 090 do 180 i od 180 do 270 - znak δż ujemny (-)
Na kursach 090 i 270 δż osiąga wartość 0°
Na kursach 000 i 180 δż osiąga największe wartości.
Żyrokompasy nowszej generacji wyposażone są w korektor eliminujący wartość dewiacji prędkościowej żyrokompasu. Przy starszy kompasach ,aby określić wartość dewiacji prędkościowej należy skorzystać z tabeli ( ),gdzie argumentami wejściowymi są:
Szerokość geograficzna ( Lat.)
Kurs rzeczywisty
Prędkość statku
KR - pż = KŻ
gdzie: pż - poprawka żyrokompasu
Kurs żyrokompasowy obliczamy jako różnicę algebraiczną między kursem rzeczywistym i poprawką żyrokompasu.
Kurs rzeczywisty równa się sumie wartości kursu żyrokompasowego i poprawki żyrokompasu z uwzględnieniem jej znaku (+) lub (-).
KŻ + pż = KR
NR
NŻ
(+pż)
ZAMIANA NAMIARÓW
NM
NR
NK NK NŻ +δ ......... NM
+ d
...........
NR
NŻ
+pż
....... d+ δ= cp
NR
NR
- d
NK ........
+cp NM
........ - δ
NR ....... NK
Poprawki: deklinacja d, dewiacja δ, cp , pż- uwzględniamy ich znaki algebraiczne
RODZAJE NAMIARÓW.
Namiar rzeczywisty ( NR ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka rzeczywistego (NR ) a linią namiaru.
Namiar kompasowy ( NK ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka kompasowego (NK ) a linią namiaru.
Namiar magnetyczny ( NM ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka magnetycznego (NK )a linią namiaru.
Namiar żyrokompasowy (NŻ ) - jest to kąt zawarty między północną częścią południka żyrokompasowego (NŻ ) a linią namiaru.
Linia namiaru jest linią łączącą obserwatora z obiektem namierzanym
SYSTEMY LICZENIA KURSÓW I NAMIARÓW
OKRĘŻNY
POŁÓWKOWY
ĆWIARTKOWY
1 W systemie okrężnym wartość wyrażona jest od północnej części ( odpowiedniego) południka , liczona w prawo do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) osiągając wartość od 000 do 360 stopni
np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni
2 W systemie połówkowym wartość wyrażona jest od północnej i południowej części ( odpowiedniego) południka do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) osiągając wartość od 000 do 180 stopni. Wartość kąta posiada miana:
NE lub NW
SE lub SW
np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni
SR SR
3. W systemie ćwiartkowym kurs lub namiar przyjmuje wartość maksymalną 90 stopni i odpowiada mniejszej wartości kąta wyrażonego w systemie połówkowym. Liczony jest od północnej lub południowej części ( odpowiedniego) południka do linii symetrii statku ( kursy ) lub do linii namiaru ( namiary ) w bliższą stronę. Wartość kąta posiada miana:
NE lub NW
SE lub SW
np. KR = 300 stopni np. NR= 220 stopni
SR SR
KAT KURSOWY
Kąt kursowy jest to kąt zawarty pomiędzy dziobową częścią linii symetrii statku a linią namiaru
System okrężny -liczony jest zgodnie z ruchem wskazówek zegara od dziobowej części linii symetrii statku do linii namiaru od 000 stopni do 360 stopni , np. >K = 150˚
System połówkowy -liczony jest od dziobowej części linii symetrii statku w bliższą stronę do linii namiaru i może być prawy lub lewy osiągając maksymalną wartość 180 stopni, np. P >K = 150˚
LEWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest > od 180˚ - wartość będzie dopełnieniem do 360 stopni
PRAWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest < od 180˚, wartość = się kątowi w systemie okrężnym
System ćwiartkowy - liczony jest od rufowej części linii symetrii statku w bliższą stronę do linii namiaru i może być prawy lub lewy osiągając maksymalną wartość 90 stopni , np. . P >K = 30˚ R
LEWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest > od 180˚ - wartość będzie dopełnieniem do 180˚ kąta kursowego w systemie połówkowym
PRAWY - jeżeli kąt kursowy w systemie okrężnym jest < od 180˚, wartość będzie dopełnieniem do 180˚ kąta kursowego w systemie połówkowym
PRZYKŁAD 1 : >K = 210˚ w systemie okrężnym zamienić na kąt kursowy w systemie połówkowym i ćwiartkowym
POŁÓWKOWY : 360˚ - 210˚ = L >K =150˚
ĆWIARTKOWY : 180˚ - 150˚ = L >K = 30˚ Rufa
PRZYKŁAD 2 : >K = 110˚ w systemie okrężnym zamienić na kąt kursowy w systemie połówkowym i ćwiartkowym
POŁÓWKOWY : równy kątowi w systemie okrężnym P >K =110˚
ĆWIARTKOWY : 180˚ - 110˚ = P >K = 70˚ Rufa
ZALEŻNOŚCI MIĘDZY KURSAMI, NAMIARAMI I KĄTAMI KURSOWYMI
KR + > K = NR ↔ NR - KR = >K
Np. KR = 080˚, > K = 200˚
NR = 080˚+200˚ = 280˚
KR - L >K = NR ↔ NR + L>K = KR
Np. KR = 300˚, L> K = 060˚
NR = 300˚- 060˚ = 240˚
9
KK
KŻ
KM
KR
KŻ
KR
KK
KM
KR
KŻ
pż
d
δ
cp
KR
KM
KK
d
δ
cp
pż
δ
d
NK
NM
NR
NŻ
KR
NR
NR
NR
NR
NR
NR
N060 W
S120W
S040W
N140 W
NR
>K = 210˚
N60 W
L >K = 30˚ Rufa 330210˚
S40W
L >K =150˚
P >K = 70˚ Rufa 330210˚
P >K = 110˚ Rufa 330210˚
>K = 110˚ 330210˚
>K = 200˚
NR = 280˚ 330210˚
KR = 080˚ 200˚
KR = 300˚ 200˚
L>K = 060˚ Rufa 330210˚
NR = 240˚ 330210˚