KOLEGIUM NAUCZYCIELSKIE

W GLIWICACH

PEDAGOGIKA SPECJALNA Z INFORMATYKĄ

W KSZTAŁCENIU SPECJALNYM

WYDZIAŁ ZAOCZNY

POCZĄTKOWA NAUKA CZYTANIA

KORNAS ANNA

GRUPA O/3

GLIWICE 2005

POCZĄTKOWA NAUKA CZYTANIA

Czytanie jest działalnością wieloczynnościową. Składa się z szeregu komponentów: wrażeń wzrokowych, które przekazywane są do mózgu, percepcji- zrozumienia poszczególnych wyrazów i zdań, funkcji mięśni oka, natychmiastowego zapamiętywania przeczytanego tekstu, pamięci rzeczy i faktów z przeszłości, intensywnej działalności socjalnej i przetwarzającej, opartej na doświadczeniach czytającego, uczuciowego zaangażowania i zainteresowania treścią tego, co się czyta, oraz organizacji materiału w taki sposób, aby do czegoś mógł być użyty.

W rozwoju umiejętności czytania ogromne znaczenie ma okoliczność, by początki nauczania prowadzone były w spokojnym tempie z jednoczesnym powolnym stopniowaniem trudności. Nie wolno dopuścić do forsowania tempa nauki, zwłaszcza w studium elementarnym. Tempo to powinno być dostosowane do stopnia rozwoju poszczególnego dziecka oraz jego tempa uczenia się. Istotne jest by każdy szczegół przerobiony był gruntownie, ćwiczenia powinny być powtarzane wielokrotnie, po to by dzieci mogły w pełni je opanować zanim otrzymają nowy materiał.

Wprowadzenie w technikę czytania

Nauczenie się jakiejś litery, określonej głoski odbywa się zazwyczaj drogą zaznajamiania dzieci za specjalnie dobranymi obrazkami, dającymi temat do mówienia. Słowa, które przy tym wypowiedzą staną się punktem wyjścia do analizy na głoski, z których składa się dane słowo. Dzieci ćwiczą tę głoskę, powtarzając ją zarówno indywidualnie jak i zbiorowo. Nauczyciel pokazuje jednocześnie odpowiednią do głoski drukowaną literę. Dzieci rysują tą literę w powietrzu, ćwiczą jej pisanie, wycinają te litery z gazet. Szukają wyrazów, w których znajduje się dana litera (wyrazy te wyszukują z pamięci). W proces nauczania kolejnej głoski wplecione są zabawi i śpiew oraz cały szereg ćwiczeń utrwalających. Jedną z najtrudniejszą częścią uczenia się jest u większości dzieci skojarzenie kształtu litery z głoską, którą mają właśnie wymówić na widok danej litery.

Umiejętność rozpoznawania liter i kojarzenie ich z konkretnymi głoskami jest czymś bardzo abstrakcyjnym i dlatego też dla wielu dzieci czymś trudnym do opanowania, zwłaszcza, jeżeli nauczanie przebiega w zbyt szybkim tempie. --> [Author:T]

Rodzaje ćwiczeń w czytaniu

Dzieci w szkole uczą się czytania głośnego i cichego. Czytanie głośne jest wyraźne, płynne poprawne. Ćwiczenia w głośnym czytaniu są równocześnie środkiem kształcącym, rozwijającym umiejętność głośnego i poprawnego czytania. Natomiast czytanie ciche jest konieczne w życiu prywatnym jednostki, ponadto może stanowić okres przygotowawczy do czytania głośnego.

Wszelkie ćwiczenia w czytaniu głośnym mogą być przeprowadzane indywidualnie (są konieczne dla sprawdzenia postępów poszczególnych uczniów, oceny wyników, a także dla przeprowadzenia korekty w poprawnej wymowie wyrazu) lub zbiorowo (zazwyczaj wykonywane są jednocześnie przez wszystkich uczniów). Ostatecznym celem wszystkich ćwiczeń w czytaniu jest zdobycie przez każdego ucznia, co najmniej dostatecznego opanowania umiejętności czytania.

Dzieci, które nie mają już z odczytaniem sylab, polecamy czytanie, w tzw. „okienku” lub z „ramką”. Do tego celu potrzebne są tekturki w kształcie prostokąta z wyciętym otworem w środku i nacięciem u góry z lewej strony oraz na dole z prawej strony. Taki kartonik przykładamy do zapisanego tekstu i przesuwając go powoli polecamy dziecku odczytywać to, co znajduje się w okienku. Kolejnym sposobem jest odczytywanie tego, co znajduje się nad górnym wycięciem, wówczas przesuwamy kartonik w prawo, odsłaniając do odczytania napis. W taki sposób możemy wyeliminować możliwość zgadywania wyrazy po początkowej sylabie. Natomiast dolne wycięcie kartonika służy do zasłaniania tego, co zostało już przeczytane.

Dobre efekty czytania daje również jednoczesne czytanie z dzieckiem tego samego tekstu, a następnie polecamy dziecku by ten sam tekst przeczytało samodzielnie.

Ćwiczenia w czytaniu powinny się odbywać codziennie przez kilkanaście minut. Dziecko powinno czytać głośno, staramy się dobierać mu interesujące je teksty.

Nauka czytania

W klasie pierwszej uczniowie uzupełniają znajomość liter, zapoczątkowaną naukę czytania w klasie wstępnej i doskonalą czytanie poprawne i płynne wyrazów i związków wyrazowych.

Natomiast w klasie drugiej kładzie się nacisk na poprawna wymowę spółgłosek ubezdźwięcznionych i miękkich. Ponadto doskonali się technikę czytania płynnego zdań pojedynczych z intonacją oznajmującą, pytającą i rozkazującą.

W klasie trzeciej zwraca się przede wszystkim uwagę na frazowanie zdań pojedynczych rozwiniętych oraz frazowanie i intonację zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie.

Czytanie w przedszkolu

Istotnym elementem nauki czytania jest to, że dziecko początki nauki czytania zdobywa w ostatniej klasie przedszkola lub w klasie wstępnej szkoły podstawowej. Wówczas dzieci poznają litery alfabetu i odpowiadające im głoski języka polskiego. Program nauki czytania w klasie wstępnej nie przewiduje zasadniczo dwuznaków oraz zastosowania litery „i” jako znaku miękkości. Bardzo ważnym zagadnieniem w nauce czytania jest „pole czytania”, czyli liczba liter wyrazu i liczba wyrazów spostrzeganych jednocześnie podczas obserwacji tekstu pisanego. Dziecko rozpoczyna czytanie od obserwacji po kolei poszczególnych liter i wymawiania odpowiadającym głosek. Mamy wówczas doczynienia z analizą wzrokową wyrazu pisanego, która w efekcie daje analityczny obraz słuchowy wyrazu, czyli wyliczenie kolejnych głosek. Aby z poszczególnych głosek powstał zrozumiały, poprawnie wypowiedziany wyraz musi nastąpić synteza głosek w zwartą całość. Dla dziecka ten moment jest najtrudniejszym momentem w trakcie nauki czytania. W rzeczywistości dziecko nie pamięta przy czytaniu wstępnej głoski, jaką głoskę przeczytało uprzednio- wraca do początku wyrazu i zaczyna analizę wyrazu od nowa.

Z kolei synteza wyrazu może przebiegać w dwojakim sposób to znaczy: dziecko wymawia zapamiętane głoski coraz szybciej stopniowo zmniejszając pauzy między nimi lub dzieli wyrazy na mniejsze jednostki, czyli sylaby, następnie wymówione sylaby łączy w jeden wyraz.

Program nauki czytania w klasie pierwszej

W pierwszej klasie naukę czytania możemy podzielić na trzy etapy. W pierwszym etapie następuje doskonalenie umiejętności nabytych w przedszkolu, a więc eliminacja głosowania i sylabizowania. Dziecko doskonali umiejętność czytania płynnego zarówno wyrazami jak i frazami. Drugi etap to opanowanie czytania i pisania dwuznaków oznaczających spółgłoski twarde (cz, sz, rz, dz, dż, dź) i spółgłoski miękkie przed samogłoskami. Etap trzeci jest doskonaleniem etapu drugiego.

Uczeń w klasie pierwszej powinien czytać płynnie, poprawnie i wyraziście krótkie teksty literackie, wdrażać się do czytania cichego, doskonalić czytanie pod względem techniki, wyrażać rozumienie tekstu słowem i rysunkiem, umieć słuchać ze zrozumieniem głośnego czytania, uczyć się na pamięć wierszy, wyrażać zrozumienie czytanego i słuchanego tekstu przez inscenizację połączoną z wypowiadaniem odpowiednich kwestii, uczyć się opowiadać fragmenty akcji, w analizie opowiadań i utworów lirycznych wyróżniać osoby, ich czyny, oceniać ich wartość estetyczną, wskazywać miejsca i czas akcji oraz nastrój radosny i smutny, nawiązywać treść utworu do doświadczeń i przeżyć dziecka.

Program nauki czytania w klasie pierwszej obejmuje takie elementy wiedzy o języku i związane z nimi ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne:

- wiadomości o głosce i literze oraz umiejętność dzielenia wymawianych wyrazów na głoski, a pisanych na litery;

- odróżnianie samogłosek i umiejętność ich wyliczania oraz wiadomość, że niesamogłoski są spółgłoskami;

- umiejętność dzielenia na sylaby, czyli ich części zawierające jedną samogłoskę;

- głoski zapisywane dwiema literami;

- rozróżnianie zdań oznajmujących, pytających i rozkazujących;

- praktyczne wskazywanie podmiotu i orzeczenia w zdaniu;

- znajomość czterech znaków interpunkcyjnych: kropki, pytajnika, wykrzyknika i przecinka przy wyliczaniu;

- przyimki jako wyrazy rządzące odpowiednimi przypadkami i poprawne wyrażeń przyimkowych;

- pisownia wyrazów z ubezdźwięcznioną spółgłoską typu chleb, staw.

Plan nauki czytania w klasie pierwszej:

Wiadomości z gramatyki i ortografii	Ćwiczenia poprawnej wymowy wyrazów
Głoska i litera Pisanie kształtnych liter	Poprawny podział czytanych wyrazów na głoski
Samogłoski (wyliczanie)	Poprawna artykulacja samogłosek okrągłych i płaskich w czytanych wyrazach, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wymowę samogłoski a
Spółgłoski jako niesamogłoski, czyli reszta głosek po samogłoskach. Rozpoznawanie, głosowanie	Poprawna artykulacja spółgłosek twardych: p, b, t, d, k, g na początku wyrazów i sylab
Pisanie wyrazów z ubezdźwięcznionymi spółgłoskami na końcu wyrazów i fraz (sad, staw, grab, wóz)	Ćwiczenia w wymowie spółgłosek ubezdźwięcznionych na końcu wyrazu, frazy i zdania: sad (t),
Pisanie wyrazów z głoskami oznaczonymi przez dwie litery typu szafa, rzeka, chata, dzban, dziki	Ćwiczenia w wymowie spółgłosek oznaczonych przez dwie litery w izolacji, w sylabach i wyrazach
Wymowa i zapis wyrazów ze spółgłoską miękką oznaczoną przez literę z kreską, tj. ś, ź, ć, dź, ń	Ćwiczenia w poprawnej wymowie wyrazów ze spółgłoskami środkowojęzykowymi: ć, ź, ś, ń, dź na początku, na końcu i w środku wyrazów, np. ćwierć, świat, nić, oś, bańka
Wymowa i zapis spółgłosek miękkich przed samogłoskami (oprócz samogłoski „i”) typu: biały, piękny, miał, wiał, kiedy, ziemia	Ćwiczenia w poprawnej wymowie miękkich spółgłosek, szczególnie wargowych b, p, w, m, f,
Wymowa i zapis spółgłosek miękkich przed samogłoską i np. bić, pić, miły, zima, siny,	Ćwiczenia w poprawnej wymowie spółgłosek miękkich w czytanych wymawianych głośno wyrazach
Nauka o sylabie. Samogłoska jako głoska sylabotwórcza	Wymowa wyrazów z podziałem na sylaby
Sylaby zakończone samogłoskami (otwarte) Ćwiczenia w dzieleniu na sylaby wyrazów pisanych	Wymowa wyrazów z przedłużeniem samogłoski jako elementu sylabotwórczego
Sylaba akcentowana. Przenoszenie sylab do następnej linii.	Wymowa wyrazów z podziałem na sylaby i z przedłużeniem sylaby akcentowanej
Zdania oznajmujące. Kropka na końcu zdań oznajmujących	Ćwiczenia w poprawnej intonacji zdań oznajmujących, zakończonych w zapisie kropką.
Zdania pytające- znak zapytania na końcu zdań pytających	Ćwiczenia w czytaniu zdań pytających z intonacją pytającą
Zdania rozkazujące i ich znaczenie. Wykrzyknik w zakończeniu zdań rozkazujących	Ćwiczenia w intonacji zdań rozkazujących
Ćwiczenia w rozpoznawaniu zdań według znaków przestankowych	Ćwiczenia łączące intonacja różnych typów zdań i uwzględnienie kropki, pytajnika i wykrzyknika
Wyrażenia przyimkowe Ćwiczenia w poprawnym użyciu przypadków po przyimkach	Ćwiczenia w łącznym wymawianiu wyrażeń przyimkowych mimo rozdzielnej ich pisowni
Wyróżnienie zdań w tekście	Czytanie zdań z poprawna intonacja i pauzowaniem
Układanie zdań z wyrazów	Poprawne odczytywanie zdań z ułożonych rozsypanek
Określenie związków między wyrazami w zdaniu	Ćwiczenia w czytaniu frazami
Konstruowanie zdań złożonych współrzędnie spójnikowo i bezspójnikowo	Intonacja zdań złożonych współrzędnie. Czytanie z uwzględnieniem przecinka oddzielającego współrzędne zdania
Konstruowanie łatwych zdań złożonych podrzędnie	Ćwiczenia w intonacji zdań złożonych podrzędnie z zastosowaniem antykadencji na przecinki

Program nauki czytania w klasie drugiej

W klasie pierwszej kończy się etap nauki czytania, na którym dzieci poznają nowe litery. W klasie drugiej w dalszym ciągu dzieci doskonalą płynność czytania przez czytanie ciche, szeptem, półgłosem, głośno. Nowym elementem nauki czytania są ćwiczenia w rozpoznawaniu wyrazów od jednego rzutu oka jak również czytanie jednostkowe głośne ze zmianą siły i wysokości głosu oraz tempa. Istotną rolę w programie nauczania w klasie drugiej jest czytanie utworów z podziałem na role a także różne formy inscenizacji czytanych tekstów. Ponadto dzieci uczą się wiersza na pamięć oraz jego wygłaszania. Wszelkie poprawne umiejętności czytania uczniowie nabywają głównie prze naśladowanie wzorowego czytania nauczyciela. Zatem program nauki czytania w klasie drugiej obejmuje:

- powtórzenie i utrwalenie wiadomości o zdaniach oznajmujących, pytających i rozkazujących;

- zdania wykrzyknikowe; zdania rozwinięte przez różnego rodzaju określenia, praktyczne wyróżnianie w zdaniach rozwiniętych podmiotu i orzeczenia; ustalenie związków wyrazów za pomocą odpowiednich pytań;

- ćwiczenia utrwalające znajomość samogłosek, spółgłosek i sylab w wybranych wyrazach, a w związku z tym podział wyrazów na sylaby i przenoszenie części sylab do następnej linijki;

- utrwalanie pisowni wyrazów ze spółgłoskami miękkimi oraz z rz, ó, ż wymiennymi, pisownia wyrazów z zanikiem dźwięczności w wygłosie (np. rób) oraz w środku (np. ławka); pisownia wyrazów z literami ą i ę w różnych pozycjach, rozdzielna pisownia przyimków z rzeczownikami;

- stosowanie kropek, pytajników i wykrzykników na końcu zdań, a przecinków przy wyliczeniach w środku zdań.

Plan nauki czytania w klasie drugiej:

Wiadomości i ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne	Ćwiczenia w poprawnej wymowie wyrazów i intonacji zdań
Utrwalenie znajomości samogłosek ustnych	Ćwiczenia w poprawnej artykulacji samogłosek ustnych. Otwieranie ust przy wymowie samogłoski a.
Wyróżnianie spółgłosek w sylabach i wyrazach.	Ćwiczenia w wyraźnej wymowie spółgłosek zwartych i zwarto szczelinowych w sylabach i na początku wyrazu
Podział wyrazów na sylaby i zastosowanie w przenoszeniu wyrazów	Czytanie wyrazów z podziałem na sylaby
Rola słowotwórcza samogłosek w wyrazach	Czytanie wyrazów z przedłużeniem samogłosek dla ćwiczenia ich artykulacji i właściwej emisji głosu
Praktyczne zapoznanie z akcentem wyrazowym	Czytanie wyrazów z przedłużeniem samogłoski w sylabach akcentowanych
Pisownia wyrazów z ubezdźwięcznionymi spółgłoskami na końcu, np. grab, staw, sad	Poprawna wymowa spółgłosek ubezdźwięcznionych na końcu wyrazów.
Pisownia wyrazów z ubezdźwięcznionymi spółgłoskami w środku	Poprawna wymowa spółgłosek ubezdźwięcznionymi. Różnica między pisownią a wymową
Pisanie wyrazów ze spółgłoskami miękkimi przed samogłoskami, z literą i jako znakiem miękkości	Poprawna wymowa miękkich spółgłosek wargowych
Ćwiczenia w zapisie twardych i miękkich spółgłosek k, g przed samogłoską e	Ćwiczenia w poprawnej twardej i miękkiej wymowie k, g przed e
Pisownia spółgłosek k, g przed spółgłoskami e, ę w zakończeniu wyrazów	Ćwiczenia poprawnej miękkiej wymowy k, g przed końcówką -em i twardej przed końcówką ę
Zapis sylaby chy	Ćwiczenia w twardej wymowie spółgłoski ch przed samogłoską y
Poprawny zapis sylaby li na początku, w środku i na końcu wyrazów	Ćwiczenia miękkiej wymowy spółgłoski l przed samogłoską i
Ćwiczenia w poprawnej zapisie samogłoski nosowej ą na końcu wyrazu	Poprawna wymowa samogłoski ą
Pisanie wyrazów z literą ę na końcu	Wymowa samogłoski ę na końcu wyrazu z osłabioną nosowością
Pisanie wyrazów z samogłoskami ą, ę przed spółgłoskami szczelinowymi (w, f, s, z, sz, ż, ś, ź, ch)	Ćwiczenia w poprawnej nierozłącznej wymowie samogłosek nosowych przed spółgłoskami szczelinowymi
Przypomnienie zdań oznajmujących, pytających, rozkazujących	Dalsze ćwiczenia w naturalnej intonacji zdań oznajmujących, pytających i rozkazujących
Zapoznanie ze zdaniami wykrzyknikowymi jako wypowiedziami o dużym ładunku uczuciowym	Próby intonacji uczuciowej zdań wykrzyknikowych
Rozwijanie zdań pojedynczych określeniami podmiotu i orzeczenia	Podział zdań rozwiniętych na grupę podmiotu i orzeczenia
Przecinek w zdaniach pojedynczych przy wyliczaniu przedmiotów, cech, czynności	Ćwiczenia w czytaniu składników szeregowych w zdaniach rozwiniętych
Układanie i stosowanie zdań współrzędnych łącznych, połączonych bezspójnikowo	Intonacja zdań składowych w zdaniach współrzędnie złożonych
Układanie zdań współrzędnych połączonych spójnikami łącznymi	Pauza i lekkie wzniesienie głosu na końcu pierwszego zdania
Układanie i stosowanie w wypowiedziach zdań współrzędnych przeciwstawnych, bezspójnikowych, spójnikowych	Intonacja wznosząca w zdaniu pierwszym, spadek głosu w zdaniu drugim, pauza między zdaniami
Układanie i użycie w wypowiedziach zdań współrzędnych wynikowych	Ćwiczenia w czytaniu zdań złożonych współrzędnie z intonacją i pauzowaniem
Układania zdań podrzędnych okolicznikowych czasu	Czytanie z intonacją wznoszącą w zdaniu podrzędnym i opadającą na końcu zdania złożonego
Układanie zdań podrzędnych okolicznikowych miejsca	Czytanie z intonacja wznoszącą przed przecinkiem i z opadającą na końcu zdania złożonego

Program nauki czytania w klasie trzeciej

W klasie trzecie w dalszym ciągu zaleca się wzorowe czytanie nauczyciela, czytanie indywidualne, czytanie z podziałem na role i rozwijanie tempa czytania ze zrozumieniem, wygłaszanie z pamięci wierszy oraz różnego rodzaju inscenizacje. Nowym elementem związanym z nauka czytania jest czytanie z akcentem logicznym. Podstawę teoretyczną do ćwiczeń doskonalących umiejętności czytania może stanowić:

- rozwijanie podmiotu i orzeczenia w zdaniu;

- rozróżnianie osób, liczb i czasów gramatycznych w formach czasowników;

- liczebnik jako określenie rzeczowników i czasowników;

- pisownia wyrazów z ch, h, rz, ż;

- pisownia końcówki ą, om;

- pisownia samogłosek ą, ę przed różnymi spółgłoskami;

- utrwalenie stosowania znaków przestankowych w zdaniach pojedynczych, przecinek w zdaniu złożonym.

Dodatkowym elementem jest wprowadzenia układania zdań współrzędnych przeciwstawnych, wynikowych i rozłącznych oraz zdań podrzędnie złożonych ze zdaniami okolicznikowymi miejsca, czasu, sposobu, przyczyny i celu.

Plan nauki czytania w klasie trzeciej:

Wiadomości i ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne	Ćwiczenia w poprawnej wymowie wyrazów i intonacji zdań
Pisownia końcówki ą, om	Ćwiczenia poprawnej wymowy samogłosko ą z pełną nosowością na końcu wyrazu, wymowa grupy om
Pisownia (niezgodna z wymową) samogłosek nosowych ą, ę przed spółgłoskami zwartymi wargowymi	Ćwiczenia w poprawnej rozłożonej wymowie samogłosek ą, ę przed spółgłoskami p, b jako om, em
Pisownia samogłosek nosowych ą, ę przed spółgłoskami zwartymi przedniojęzykowymi t, d	Ćwiczenia w poprawnej, rozłożonej wymowie samogłosek ą, ę przed spółgłoskami zwartymi t, d
Pisownia samogłosek nosowych ą, ę przed spółgłoskami zwarto-szczelinowymi c, dz, cz	Ćwiczenia w poprawnej wymowie samogłosek ą, ę przed spółgłoskami zwarto-szczelinowymi
Pisownia samogłosek nosowych przed spółgłoskami zwarto-szczelinowymi ć, dź	Ćwiczenia w poprawnej, rozłożonej na oń, eń wymowie samogłosek nosowych przed spółgłoskami ć, dź
Pisownia wyrazów z ch, h	Ćwiczenia w poprawnej, jednakowej, bezdźwięcznej wymowie spółgłosek ch, h niezależnie od pisowni
Pisownia rz po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j	Ćwiczenia w poprawnej wymowie grypy rzy w wyrazach przy, brzydki, trzy, krzywy, grzyb, z samogłoską y lub i
Rozwijanie grupy podmiotu i orzeczenia w zdaniach pojedynczych	Ćwiczenia we frazowaniu zdań pojedynczych rozwiniętych
Dodawanie do rzeczowników w zdaniach określeń przymiotnikowych, zaimkowych i liczebnikowych, w składni zgody i rządu	Ćwiczenia w płynnej wymowie wyrazów określanych z określającymi jako jednolitej frazy
Ćwiczenia w transponowaniu tekstów pod względem osoby, liczby i czasu	Ćwiczenia w poprawnym akcentowaniu czasowników w 1 i 2 osobie liczby mnogiej w czasie przeszłym
Utrwalenie znaków przestankowych w zdaniu pojedynczym	Dalsze ćwiczenia w czytaniu z intonacja oznajmującą, pytającą i rozkazującą oraz wykrzyknikowa, frazowanie wyliczeń
Układanie zdań współrzędnych przeciwstawnych, wynikowych i rozłącznych	Ćwiczenia w intonacji zdań złożonych współrzędnie z pauzą i lekkim wzniesieniem głosu między zdaniami oraz ze spadkiem głosu na końcu
Układanie zdań złożonych podrzędnie ze zdaniami okolicznikowymi miejsca, czasu, sposobu, przyczyny, celu	Ćwiczenia w naturalnej i logicznej intonacji zdań złożonych podrzędnie z pauzą i wzniesieniem głosu między zdaniami
Rozróżnianie w utworach wierszowanych poszczególnych wersów i linijek w prozie	Ćwiczenia w czytaniu utworów wierszowanych z frazowaniem wierszowym
Wyróżnianie w tekście literackim fragmentów opowiadających	Ćwiczenia w czytaniu opowiadań
Wyróżnianie w tekstach literackich składników opisowych	Ćwiczenia w czytaniu opisów z zastosowaniem intonacji nastrojowej
Wyróżnianie w tekście z krótką charakterystyka rozmawiających osób	Ćwiczenia w czytaniu dialogów z dostosowaniem tempa, siły i wysokości głosu do charakteru występujących osób oraz uczuć przez nie wyrażanych
Uczenie się wierszy na pamięć, po uprzednim ich opracowaniu	Nauka czytania wiersza przed nauką na pamięć, czytanie wzorowe przez nauczyciela
Wygłaszania indywidualne wierszy z pamięci z odpowiednia interpretacją	Słuchanie recytacji indywidualnych, ich ocena przez uczniów i nauczyciela
Omawianie opowiadań zawierających partie dialogowe	Inscenizowanie utworów opowiadających: narrator i aktorzy
Czytanie i omawianie baśni, podań i legend z dziejów narodu	Inscenizowanie aktorskie i kukiełkowe baśni, podań i legend
Układanie dialogów do baśni, podań i legend w celu ich inscenizowania	Inscenizowanie aktorskie i lalkowe baśni, podań i legend.

CELE NAUKI CZYTANIA W SZKOLE PODSTAWOWEJ

Umiejętność czytania należy traktować jako proces ciągłego rozwoju, który trwa przez całe życie jednostki, czyli od najwcześniejszej młodości po wiek dojrzały. Głównym celem nauki czytania w szkole podstawowej jest to, że uczniowie uczą się czytania w często technicznym znaczeniu tego słowa, a więc uczą się czytania jako narzędzia służącego im do przyswojenia wiedzy oraz uczą się lubić samo czytanie i przyswajają sobie gust literacki.

Możemy wyróżnić trzy główne cele nauki czytania w szkole podstawowej:

I. Podstawowe umiejętności czytania

1. Technika czytania

- zestawiania głosek z odpowiadającymi im znakami graficznymi- literami

- składanie wyrazów z głosek

- rozpoznawanie i odczytywanie pospolitych wyrazów

- rozumienie sensu odczytywanych wyrazów i zdań

- identyfikowanie nieznanych wyrazów drogą użycia (techniki zbieżności głosek, kontekstu, analizy wyrazów i zdań, słowników)

- rozwijanie dobrej umiejętności czytania głośnego (poprzez: czytanie z wyraźną i czystą dykcją, wiązanie ze sobą zwrotów i zdań, uwypuklanie poszczególnych całości stosowanymi przerwami, czytanie w odpowiednim tempie, przedwczesne przygotowanie odczytywania tekstu)

- rozwijanie umiejętności czytania cichego, szybkiego, płynnego i z dobrym rozumieniem tekstu.

2. Rozumienie czytanego tekstu

- systematyczne rozwijanie zasobu słownictwa uczniów

- kształtowanie umiejętności rozumienia i interpretowania jednostek myślowych w zasięgu ciągle wzrastającym (poszczególne wyrazy, zwroty, zdania, wzajemny stosunek pomiędzy wyrazami i grupami wyrazów wewnątrz zwrotu lub zdania, fragmenty tekstu, relacje między poszczególnymi fragmentami tekstu, całe opowiadania)

- uczenie się czytania dla celów specjalnych (wybieranie faktów- słów i zdań kluczowych, odnajdywanie i rozumienie głównych myśli w tekście, zestawianie i używanie zebranych faktów, odnajdywanie w tekście odpowiedzi na dane pytania, znajdywanie wzajemnych powiązań głównych myśli, zaobserwowanie i zrozumienie szeregu następujących po sobie zdarzeń, wyciąganie wniosków, zapamiętywanie tego, co się przeczytało, przewidywanie wyniku zdarzenia oraz rezultatu działalności, zaobserwowanie oraz zrozumienie planu autora oraz zawartych w jego tekście zamiarów, krytyczna ocena przeczytanego tekstu)

- dobranie właściwego tempa czytania w zależności od celu czytania oraz od stopnia trudności tekstu

- korzystanie w różny sposób z przeczytanego tekstu.

II. Czytanie funkcjonalne- czytanie typu „uczenie się”

1. Kształtowanie umiejętności odnajdywania potrzebnych wiadomości

- wybranie jednego lub kilku słów kluczowych, które służyć będą do poszukiwań

- znalezienie potrzebnego wyrazu w alfabetycznie sporządzonym spisie

- zrozumienie znaczenia różnych określeń używanych w poszczególnych indeksach

- wybranie właściwego podrozdziału

- korzystanie ze wskazówek

- korzystanie z przypisów

- korzystanie ze słownika

- korzystanie z atlasów, roczników, skorowidzów, map, planów miast, tabel

- korzystanie z systemu katarowego bibliotek

2. Rozwijanie umiejętności rozumienia tekstu przy czytaniu informacyjnym

- uczenie się wyrazów i terminologii

- stosowanie umiejętności czytania i rozumienia (uczenie się przez samorzutnie czytanie innej lektury)

- rozwijanie specjalnych umiejętności czytania potrzebnego w poszczególnych dziedzinach (np. rozwiązywanie problemów matematycznych)

- uczenie się organizowania zebranego materiału i prowadzenia notatek z tego, co się przeczytało

- uczenie się zapamiętywania przeczytanego tekstu (przekazywanie materiału własnymi słowami, powtarzanie, streszczanie)

III. Czytanie emocjonalne

1. Rozwijanie zainteresowania czytaniem

- znajdywanie przyjemności w czytaniu w czasie wolnym

- rozwijanie umiejętności wybierania do czytania materiału odpowiadającego własnym zainteresowaniom

- nauczenie się zaspokajania swoich upodobań literackich i aktualnych zainteresowań

2. Rozwijanie bardziej urozmaiconych i głębszych zainteresowań

- rozwijanie zainteresowań czytelniczych

- rozwijanie osobowości przez czytanie

3. Uszlachetnianie gustu literackiego

- kształtowanie umiejętności rozpoznawania i dokonywania oceny dobrego stylu - ćwiczenie umiejętności odnajdywania głębszych, symbolicznych znaczeń czytanego tekstu.

MATODY I TECHNIKI POSTĘPOWANIA W POCZĄTKOWEJ NAUCE CZYTANIA

Najważniejszą grupą metod stosowanych w początkowej nauce czytania stanowią metody syntetyczne i analityczne.

W metodzie syntetycznej za podstawę bierze się elementy wyrazów, a więc litery, głoski, sylaby. Dziecko rozpoczyna naukę od nauczenia się tych poszczególnych elementów, dopiero później uczy się czytania wyrazów i zdań, łącząc poszczególne elementy. Ucząc się głosek oraz znaków graficznych dziecko przyswaja nawyk łączenia wartości dźwiękowej liter w poszczególne słowa, dzięki temu stopniowo osiąga dobrą umiejętność czytania. Jednocześnie przyswaja sobie dobrą technikę czytania, co z kolei pozwala z powodzeniem przechodzić do odczytywania wyrazów dotychczas mu nieznanych. Ze względu na podstawę syntezy można wyróżnić metodę alfabetyczną, metodę fonetyczną, czyli głoskową i metodę sylabową, czyli zgłoskową. Metody syntetyczne służą przede wszystkim nabywaniu przez dziecko technicznej sprawności czytania.

Natomiast metoda analityczna bierze za podstawę wyrazy lub większe zespoły językowe (zwroty, zdania). Główny nacisk kładzie się tutaj na treść czytanego tekstu. Z kolei próba analizy elementów mowy (głosek i liter) staje się drugorzędnym czynnikiem. Metody te, eksponują znaczeniową funkcję czytania. Są oparte na rozumieniu czytanych tekstów zawartych w elementarzu. Istotą tej metody jest analiza słuchowa, która jest połączona integralnie z analizą wzrokową.

Inną grupą metod stanowią metody kombinowane (globalne). Dla tej grupy metod najważniejsze jest zrozumienie wyrazów, spostrzeżenie i odczucie ich sensu, natomiast technika przyswajania stanowi drugorzędne miejsce. Punktem wyjścia w procesie początkowej nauki czytania i pisania jest rozszerzenie tzw. pola czytania. W procesie początkowej nauki czytania i pisania, nastawionej na rozumienie przez dziecko czytanych tekstów, eksponujemy tzw. sposób wyrazowy.

BIBLIOGRAFIA

• Eve Malmquiste, Nauka czytania w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa 1982;

• Piotr Bąk, Czytanie i recytacja w klasach początkowych, WSiP, Warszawa 1983;

• Barbara Sawa, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, Warszawa 1980;

• Tadeusz Gałkowski, Pierwszych sześć lat życia, PZWL, Warszawa 1977;

• Ryszard Więckowski, Pedagogika wczesnoszkolna, WSiP, Warszawa 1998;

• Irena Adamek, Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kroków 2000;

• J. Rytlowa, Czytanie w szkole,. Klasy I-IV, PZWS, Warszawa 1963;

• Józef Galant, Praca wychowawcza w klasach I-III, WSiP, Warszawa 1983;

• Ryszard Więckowski, Elementy systemu nauczania początkowego, WSiP, Warszawa 1976;

• Gleen Doman, Janet Doman, Jak nauczyć mała dziecko czytać, Excalibur, Bydgoszcz 1992;

E. Malmquiste, Nauka czytania w szkole podstawowej, str.85

B. Sawa, Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, , str. 132

P. Bąk, Czytanie i recytacja w klasach początkowych, str. 57-59

P. Bąk, Czytanie i recytacja w klasach początkowych, str.61-64

P. Bąk, Czytanie i recytacja w klasach początkowych, str66-69

E. Malmquiste, Nauka czytania w szkole podstawowej, str. 32-38

Nieskończone

---