1.    RODZAJE WIEDZY WG M. SCHELERA

• Mit podanie - jako niezróżnicowane proformy wiedzy religijnej, metafizycznej, przyrodniczej, historycznej. Mity i podania starają się usystematyzować religię, poglądy, światopogląd, wiedzę o naukę.

• Wiedza zawarta w implicite w naturalnym języku ludzi.

• Wiedza religijna - wiedze, która posiadamy i posługujemy się nia pochodzi z religii

• Wiedz mistyczna - jest to wiedz duchowa ponad wszystko.

• Wiedza filozoficzno - metafizyczna

• Wiedza pozytywna matematyki, przyrodoznawstwa i nauk humanistycznych.

• Wiedza technologiczna.

Każdy z tych rodzajów wiedzy posługuje się językiem i obyczajem.

2.    RÓŻNICE MIĘDZY WIEDZĄ NAUKOWĄ A POTOCZNĄ

1.Wiedza naukowa nie posługuje się tylko samym opisem, ale zmierza do wyjaśnienia rzeczywistości przy wykorzystaniu istniejących teorii.

2.Wszystkich uczonych obowiązuje przestrzeganie reguł postępowania badawczego (problem badawczy zbiera dane, musi być sprawdzona i ten problem musi być precyzyjny i jasno konkretnie sformułowany)

3.Wyróżnieniem nauki jest neutralność i powstrzymywanie się od wartościowania.

„Palenie tytoniu zabija” - wiedza potoczna

„Palenie tytoniu powoduje choroby a nawet śmierć” - wiedza naukowa

Wiedza potoczna:
• nieostrość i niedokładność terminów
• język potoczny jest wieloznaczny
• twierdzenia i sądy nie stanowią spójnego systemu, mogą być oparte o autorytet osobisty
wiedza naukowa:
• rozwija nasze potoczne wyobrażenie o świecie
• cechuje się jednoznacznością terminów
• język jest ścisły
• twierdzenia muszą być sprawdzalne, powinny stanowić spójny system, powinny być logiczne i racjonalne, powinny być źródłem nowej wiedzy
• wiedza naukowa nie jest dogmatyczna, teorie i systemy się zmieniają, różne teorie mogą być zastępowane przez inne, lepsze

3. FILOZOFIA NAUKI BACONA

Filozofia nauki przypada na okres działalności Bacona. Krytykował

średniowieczną filozofię i teologią, - że jest to wiedza niepewna. Uznał, że

wszelkiego rodzaju błędy, które pojawiły się wynikały z dedukcji logicznej.

Wiedza będzie pewna, gdy posłużymy się empirią w stosowaniu hipotezy.

Krytykował Arystotelesa, ale okazało się, że mają cechę wspólną, testowali hipotezę, ale wg Bacona Arystoteles nie posługiwał się empirią.

Metoda naukowa - eksperymentalna - doświadczania. Dane obserwacyjne są obarczone niepewnością związaną z brakiem kontroli wielu istotnych zmiennych. Eksperyment za to pozwala obserwować istotne zmienne z wyjątkiem tych, których wpływ chcemy zbadać.

Problemem nauki jest rozróżnienie prawdziwych przyczyn od pozornych związanych ze współdziałającymi zmiennymi.

4. INDUKCJA I DEDUKCJA W TWORZENIU TEORII NAUKOWYCH

Indukcja - od szczegółu do ogółu

Indukcja - typ rozumowania redukcyjnego określany jako wnioskowanie "od szczegółu do ogółu", tj. wnioskowanie z prawdziwości racji (wniosków w szerokim znaczeniu tego słowa) o prawdziwości następstw (przesłanek w szerokim znaczeniu tego słowa), przy czym bardziej złożone niż prosta indukcja enumeracyjna niezupełna typy indukcji przy pewnych interpretacjach stanowią rozumowania dedukcyjne. W odróżnieniu od rozumowania dedukcyjnego indukcja enumeracyjna niezupełna stanowi rozumowanie zawodne, tj. takie, w którym prawdziwość przesłanek nie gwarantuje pewności wniosku.

W indukcji brakuje pewności gromadzonej wiedzy, jaką gwarantują nauki dedukcyjne (matematyka, logika).

Dedukcja - od ogółu do szczegółu

Dedukcja to rodzaj rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. Istotą jest przechodzenie od ogółów do szczegółów. Rozumowanie dedukcyjne w odróżnieniu od rozumowania indukcyjnego jest w całości zawarte wewnątrz swoich założeń, to znaczy nie wymaga tworzenia nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko prostym wyciąganiem wniosków. Jeśli jest przeprowadzone poprawnie, zaś zbiór przesłanek nie zawiera zdań fałszywych, to wnioski wyciągnięte w wyniku rozumowania dedukcyjnego są nieodparcie prawdziwe i nie można ich zasadnie zakwestionować. Rozumowanie dedukcyjne to takie, które przebiega wedle schematu:, Jeśli A to B; A; więc B.

5. CZYM JEST NAUKA

Nauka jest metodą zdobywania wiedzy o świecie, a nie konkretną teorią. Celem nauki jest znalezienie wyjaśnienia.

6. „NAUKA WYJAŚNIAJĄCA” I „NAUKA INSTRUUJĄCA” (GEORG GALE)

Nauka jest metodą zdobywania wiedzy o świecie, a nie konkretną teorią, a celem nauki jest znalezienie wyjaśnienia. Zrozumienie tego faktu doprowadziło wielu filozofów do rozróżnienia nauki wyjaśniającej (wiem jak) i nauki instruującej (wiem, że).

Rozróżnienie odzwierciedla fakt, że nauka składa się z 2 elementów:

- obserwacje empiryczne

- wyjaśnienia

W miarę pewne przewidywanie przyszłości możliwe jest tylko wtedy, kiedy rozumiemy mechanizmy decydujące o przebiegu interesujących nas zjawisk, wiemy, że, wiemy jak. Zdolność do przewidywania zdarzeń i sprawowania nad nimi kontroli stała się probierzem nauki - podstawą.

Celem nauki jest dostarczenie wyjaśnień, a jej zasadniczą metodą jest testowanie hipotez przez porównanie z danymi empirycznymi.

7. K. POPPER I T. KUHN A TEORIE ROZWOJU NAUKI

Popper zastanawiał się jak można odróżnić wiedzę naukową od metafizycznej. By cokolwiek udowodnić trzeba temu zaprzeczyć. Falsyfikacja, - czyli odrzucanie błędów. Zasada, Poppera miała wiele błędów, zbyt surowa, rygorystyczne zastosowanie teorii falsyfikacji doprowadziłoby do końca nauki, ponieważ uczonym zabrakłoby hipotez do testowania (brak wiedzy o świecie), Popper uważał: jedna przyczyna jeden skutek.

Kuhn - fizyk, zajmował się historią nauki. Jego zdaniem nauka rozwija się skokami.

Popper a Kuhn: zasada Poppera jest stwierdzeniem normatywnym, określa jak uczeni powinni postępować, teoria Kuhna opisuje jak uczeni faktycznie postępują.

Nowa koncepcja nauki miała charakter kołowy. Połączone ze sobą za pomocą hipotez, która ma charakter sprzężenia zwrotnego.

1. świat teorii

2. świat danych empirycznych

Teorie to konstrukcje lub modele przedstawiające jak działa świat, pozostając w granicach świata teorii wyciągamy konsekwencje wynikające z przyjętym w danym modelu założeń, następnie sprawdzamy poprawność modelu porównując przewidywania ze światem rzeczywistym, dopóki model regeneruje przewidywania które zgadzają się z obserwacjami, staramy się go rozbudować. Gdy model nie prowadzi do przewidywań zgodnych z rzeczywistością zmieniamy go lub szukamy lepszego. Nauka jest procesem opartym na mechanizmie sprzężenia zwrotnego, rozwija się, korygując własne błędy.

8. KONCEPCJA NAUKI - „MODEL HIPOTETYCZNO - DEDUKCYJNY”

Stanowisko K.R.POPERA

FALSYFIKACJONIZM

• MODEL HIPOTETYCZNO-DEDUKCYJNY

- Choć nie potrafimy empirycznie stwierdzić prawdziwości teorii (jako zdanie ogólnego), możemy stwierdzić jej FAŁSZYWOŚĆ;

- Naukowcy mają z teorii DEDUKCYJNIE wyprowadzać przewidywania odnoszące się do wyników doświadczenia (zdanie bazowe);

- Jeśli wynik eksperymentu jest:

• Zgodny z teorią - przyjmujemy tymczasowo teorią tak jakby była prawdziwa aż do czasu, gdy dalsze doświadczenia ja obalą, pozostaje ona HIPOTEZĄ;

• Sprzeczny z teorią - odrzucamy teorie, ponieważ jest fałszywa

- Kryterium demarkacji jest FALSYFIKOWALNOŚĆ TEORII czyli podatność na stwierdzenie, czy jest ona fałszywa

- Schemat falsyfikacji

[(t → p) Λ∼ p ] → ∼t

jest poprawny !!!

i opiera się na DEDUKCJI.

9. DWIE ALTERNATYWNE INTERPRETACJE NAUKI

Co jest złego w nauce?

1. ludzie, mówiący, że nauka jest zła mają błędne wyobrażenie o nauce (wszystko co stworzyła nauka - niszczy świat - klęski ekologiczne). Nauka umożliwia rozwój techniczny czyli to naukowcy ponoszą odpowiedzialność za zło, które jest związane z rozwojem nauki - błędne myślenie.

2. nauka pozbawia wyższych uczuć i emocji. Nie ma wymiaru duchowego.

Uczeni rzadko kiedy przyrywają badania żeby zastanowić się czym zajmuje się ich działalność - pragmatycy - robią to co do nich należy, natomiast filozofowie rozmyślają jak zdefiniować naukę i jak wyodrębnić ją od religii.

I filozofowie i uczeni interesują się pewnością naszej wiedzy o świecie z różnych punktów widzenia, uczeni zajmują się poprawnością poszczególnych twierdzeń dotyczących świata, a filozofowie interesują się procesem badań naukowych jako całością.

10.    CECHY DOBREJ TEORII NAUKOWEJ

1. Ciągłość obserwacyjna (teoria jest w stanie wyjaśnić wszystkie

Sukcesy swojej poprzedniczki)

2. Płodność (zdolność teorii do generowania nowych koncepcji

Kierujących dalszymi badaniami)

3. Dotychczasowe sukcesy

4. Wspieranie dla innych teorii (dostarczanie nowych argumentów na

Rzecz innych teorii)

5. Oszczędność (teoria potrzebuje niewielu hipotez pomocniczych,

żeby wyjaśnić swoje porażki)

6. Wewnętrzna spójność (logiczna całość)

7. Metafizyczna zgodność (teoria jest zgodna z naszymi innymi

Przekonaniami)

9. Prostota (z dwóch teorii wybrać prostszą)

11. PEDAGOGIKA JAKO NAUKA. ETYMOLOGIA POJĘCIA. KRYTERIA NAUKOWOŚCI. PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI. METODY ZBIERANIA DANYCH W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH. PEDAGOGIKA WŚRÓD INNYCH NAUK.

Etymologicznie (dosłownie) pajdagogos - prowadzący chłopca.

Pedagogika jako nauka pojawiła się na początku 19 wieku. Ojciec pedagogiki - Jan Fryderyk Herbart. Pierwszy wyłonił pedagogikę od filozofii, usystematyzował i oparł na 2 naukach pomocniczych: na etyce filozoficznej i na psychologii stworzonej przez siebie. Etyka miała określone cele wychowania, psychologia środki do osiągnięcia celów.

Pedagogika w pierwszej fazie istnienia była technologią szkolnego uczenia.

1. koniec 19 w. - w dydaktyce pojawiły się 2 kierunki: indywidualizm - rozwój umysłowy jednostki i socjologizm - rozwój grupy, uspołecznienie.

2. Pojawia się coś nowego - pedagogika eksperymentalna. Stosowanie metod przyrodniczych, doświadczeń. Okazało się że badanie są nieefektywne bo zajmują się tylko związkami przyczynowymi i ustala prawa rządzące zjawiskami, neguje istnienie celów

3. Na początku 20 wieku nastąpił kryzys pedagogiki eksperymentalnej. Pedagogika normatywna - filozoficznie i od strony etyki zajmowała się problemami wychowania.

Na podstawie aksjologii (nauka o wartościach) pedagogika starała się naukowo i filozoficznie określić cele i ideały wychowania. Pojawiło się więc wiele prądów sprzecznych.

4. pedagogika czysta - swoje badania opierała na fenomenologii. Husserl - twórca fenomenu. Fenomen - zjawisko, należy pewne rzeczy zaobserwować. Metoda od oglądu do opisu.

Pedagogika po II wojnie światowej dąży do swej syntezy w budowie, na które składają się wielopiętrowe działy.

Każdy etap historycznego rozwoju pedagogiki dążących do ustalenia swych podstaw naukowych

1. okres herbertowski - technologię szkolnego nauczania wszelkich przedmiotów ogólnokształcących, zawodowych, pedagogicznych czy artystycznych

2. po pedagogice eksperymentalnej pozostała ważna dziedzina psychologii rozwojowej dzieci i młodzieży oraz psychologia wychowawcza badająca także stronę socjologiczną wpływów środowiska, w którym dziecko żyje.

3. pedagogika normatywna (3 etap) pozostawiła po sobie teorię wartości wychowania wraz z teorią kultury, rozwinęła zagadnienie ideologii i światopoglądu jako podstawy celów i ideałów wychowawczych.

4. okres pedagogiki czystej, teoretycznie niezależnej od z góry przyjętej filozofii wartości normującej cele wychowania, wywołał dążenia do syntezy pedagogicznej związanej z problemami prawidłowości wszechstronnego rozwoju człowieka.

Narastający dorobek naukowy pedagogiki wymaga ciągle dalszego pogłębiania, usystematyzowano to w 4 działy:

1. pedagogika praktyczna lub empiryczna - obserwująca, zbierająca i badająca całość doświadczenia wychowawczego rodziców, nauczycieli, wychowawców mających do czynienia z dziećmi, młodzieżą, człowiekiem dorosłym, opracowująca także doświadczenie dydaktyczne i metodyczne przy wszelkim nauczaniu i uczeniu się.

2. pedagogika opisowa lub eksperymentalna - dział naukowo uogólniający doświadczenie i badający eksperymentalne prawa rządzące przebiegiem zjawisk (biologicznych, socjologicznych i kulturowych).

3. normatywna - która na podstawie filozofii człowieka (antropologia filozoficzna), aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele, ideały i normy, którymi powinno się kierować wychowanie.

4. teoretyczna, ogólna - obejmuje całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny, dostarczany przez wcześniejsze działy pedagogiki badań do stworzenia jednolitej teorii odtwarzającej obiektywnie całą rzeczywistość wychowawczą.

Pajdeja - zbiór przepisów jak postępować

- wspierać ucznia i pomóc mu się rozwijać

- typowo techniczna

W Polsce słowo pedagog dotyczyło nauczyciela, brzmiało ironicznie, a używane do studentów pedagogiki było wyróżniające. Pedagog - wielka osobowość. Człowiek, który zawodowa zajmuje się wychowywaniem.

Rozumienie pedagogiki:

Warunki jakie spełnia pedagogika jako nauka

- przedmiot badań

- aparatura pojęciowa (własny system pojęciowy)

- własna metodologia badań

- teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań (działa nauk i obserwacje)

Bogdan Suchodolski - twierdzi, ze pedagogika to jednorodna nauka która zajmuje się całością zjawisk wychowawczych (przedmiot badań) tzn. warunkami, w których one przebiegają, celami którymi mają służyć, procesem i treścią działalności wychowawczej, metodami, którymi mają jej zapewnić skuteczność oraz instytucjami, które tę działalność prowadzą. Przyjmował on tezę o całościowym charakterze procesów i działań wychowawczych.

Kunowski - przedmiotem badań pedagogiki są wszelkie zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego rozwoju człowieka oraz różnorodne czynności opracowane teoretycznie tworzące wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego wszechstronnego rozwoju ludzi. Dla Kunowskiego pedagogika jest więc nauką, której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogiki wszelkiego rodzaju (sztuki, techniki wychowawczej, czyli wychowawczego prowadzenia dzieci , młodzieży oraz oddziaływanie na rozwój dorosłych)

Wychowanie zawsze obejmuje określone środowisko, przedmiotem badań były i są dzieci i młodzież, ich zasób wiedzy, zainteresowania, zdolności, aspiracje, plany życiowe, potrzeby fizyczne i psychiczne. Wszelkie te cechy dzieci i młodzieży pedagogika bada jako wytwór oddziaływania szkoły, rodziny, kościoła, organizacji dziecięcych.

Przedmiotem badań istnienia pedagogiki jako nauki jest wg Rubachy praktyka edukacyjna, na którą składa się wiele zjawisk, np.

- działanie instytucji pedagogicznych

- stosunki międzyludzkie w nich panujące

- zmiany zachodzące w ludziach poddanych oddziaływaniom edukacyjnym

Pedagogika bada:

- warunki uczenia się, uczenia się jego funkcjonowania w różnych środowiskach wychowawczych lub instytucjach edukacyjnych

- prawidłowości rozwoju człowieka, poszerzenie jego możliwości życiowych na poszczególnych szczeblach edukacji

- poznaje i wyjaśnia swiat w kontekście działań pedagogów i ich warsztatu zawodowego, ich kształcenia, sytuacji życiowej, poziomu kompetencji, skuteczności ich działań

- bada funkcjonowanie instytucji edukacyjnych

- bada polityczno - społeczne i kulturowe uwarunkowania praktyki edukacyjnej (instytucjonalnej), odkrywa nierówności w dostępie do oświaty, diagnozuje inne patologiczne zjawiska towarzyszące praktyce edukacyjnej

- bada edukacyjne oddziaływania mediów kultury popularnej, rodziny, grup rówieśniczych, wpływ tych agend na zachowania ludzi, analizuje skuteczność ich oddziaływań w porównaniu ze skutecznością oficjalnych instytucji

Zadania pedagogiki:

- opisywanie tej praktyki

- wyjaśnianie zjawisk, które np. destabilizują działanie edukacyjne

- odkrywanie rezultatów, do których edukacja prowadzi

- rozumieć formy praktyki edukacyjnej

12. WYCHOWANIE (4 GRUPY DEFINICJI). SKŁADNIKI DYNAMICZNE WYCHOWANIA (S. KUNOWSKI) CECHY PROCESU WYCHOWNAIA. WARUNKI SKUTECZNEGO WYCHOWNIA

Wychowanie - termin ma wieloznaczne znaczenie

- działalność wychowawcza, która powoduje, że człowiek staje się mądrzejszy, lepszy. Szkoła i rodzice zajmują się tą działalnością.

- cele powodują skutki, musimy mieć efekt działania.

- w działaniu wychowawczym występują bodźce i warunki, które powodują stawanie się czegoś. Wychowanie rodzinne - atmosfera miłości, jest ten warunek.

- efekt rozwojowy - aby osiągnąć efekt trzeba wywołać szereg zmian.

Definicje wychowania dzielą się na 4 grupy:

a) prakseologiczne - te najstarsze definicje podkreślają jako istotne dla wychowania przede wszystkim działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich.

Waitz - „wychowanie jest planowym działaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych”

Kerschnersteiner - „wychowanie to świadome urzeczywistnianie w kimś, jest wychowaniem innych”

Otto Wilhmann - „ wychowanie jest opiekuńczym, regulującym i kształtującym oddziaływaniem ludzi dojrzałych ażeby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego”

Pomimo widocznej różnicy celów, definicje wysuwające działanie wychowawców, dotyczą problemu metody, jak działać by wychować, mają więc charakter prakseologiczny i wiążą się z socjalizmem, tzn. ze społecznym działaniem dorosłych.

b) ewolucyjne - procesy rozwoju jednostki. Podkreślają niecelowe urabianie wychowanka przez wychowujące społeczeństwo, lecz swobodny wzrost dziecka, określa wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka.

„wychowanie jest procesem rozwoju, który zachodzi w indywidualnej jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to środowisko”

„wychowanie jest procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku”

„wychowanie jest procesem zdobywania przez jednostkę doświadczeń, drogą do nich jest uczenie się, wychowanie więc utożsamia się z procesem uczenia się”

Tego rodzaju określenia tworzą grupę definicji ewolucyjnych, w którym problem zasadniczy sprowadza się do wyjaśnienia na czym polega rozwój człowieka.

c) sytuacyjne - bodźców środowiska wychowawczego. Definicje te zwracają uwagę na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka.

„przygotowanie do życia przez życie”

„pierwotna funkcja ducha, który jest przepojeniem i udoskonaleniem ludzkiej formy życia przez wspólnotę duchową rodziny, narodu, ludzkości. Szkoła wspólnoty - zabawa, praca, rozmowa.

Jako problem stawiają sprawę jak organizować środowisko wychowujące. Wiążą się z ekologizmem środowiska wychowującego.

d) adaptacyjne - definicje wychowania skupiają uwagę na wytworach i osiąganych skutkach działania wychowawczego. W takim ujęciu proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka, jego wykształcenia lub światopoglądu. Najczęściej chodzi w nich o najdalszy, jakby ostateczny wynik, którym jest przystosowanie wychowanka do środowiska biologicznego lub społecznego.

„wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza do wyzwolenia i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych, moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwa politycznego jako całość i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone”

„istota wychowania polega na przysposobieniu wychowanka na pełnoprawnego członka grupy społecznej”

Istota wychowania i wynik, którym ma być dobre przystosowanie wychowanka do społeczeństwa. Określenia te mają więc charakter adaptacyjny i wiążą się z aksjologizmem socjologicznym (nauka o wartościach społecznych).

Podział ten nie jest jedynym podziałem, mówi się że posiada dużo braków. Przyczyną jest przenikanie i krzyżowanie.

Dynamiczne składniki wychowania (Kunowski):

- bios - predyspozycje przekazywane w sposób genetyczny, zapis genetyczny ma wpływ na wychowanie, dziedziczenie genetyczne

- etos - obyczaje, charakterystyczne np. dla nauczycieli, wszystko co jest przekazywane przez środowisko społeczne. Dziedziczenie społeczne, dziedziczenie kulturowe, dziedziczenie wzorów aspołecznych.

- agos - pokonywać słabości, przeciwstawianie się. Siła procesu wychowania - wychowawca, żeby wychowywać musi brać pod uwagę w jakim środowisku się wychowuje dziecko. To działanie wychowawcy.

- los - coś co nas spotyka, wydarzenie. Siłę tę należy uwzględniać w procesie wychowania.

Warunki skutecznego wychowania

Do podstawowych czynników osiągania pozytywnych efektów wychowawczych należą: humanistyczne podejście do dzieci i młodzieży, eksponowanie metod pośredniego oddziaływania wychowawczego, umiejętność porozumiewania się z wychowankami
i poznawanie ich w sposób możliwie zobiektywizowany.
Wg Łobockiego niezbędnym warunkiem skuteczności wychowania jest odpowiednie podejście wychowawców (rodziców i nauczycieli) do wychowanka. Mówi o spostrzeganiu każdej jednostki jako autonomii, której przysługuje prawo do własnej wew. niezależności
i odpowiedzialności za swoje zachowanie łącznie z prawem do (pod kontrolą) samodzielnego kształtowania własnego losu i szukania własnej tożsamości.
Taka metoda wychowawcza wymaga wręcz specyficznego podejścia wychowawcy
do dziecka. Aby zachęcić do konstruktywnej aktywności i przyswoić pożądane przekonania, musi on występować wobec niego jako osoba życzliwa i rozumiejąca jego dążenia. Musi być osobą znaczącą, ale nie może wywoływać uczuć zagrożenia czy niechęci.
Humanistyczne podejście do podmiotu wychowania nadaje osobliwy sens procesowi wychowania i wyznacza szczególne role zarówno wychowankowi jak i wychowawcy. Podstawą takiego podejścia jest umożliwienie i przyzwolenie dziecku na samodzielne działanie, co w rezultacie oznacza ponoszenie dużej części odpowiedzialności za własny rozwój oraz rozwój sytuacji w otaczającej go rzeczywistości.
Duże znaczenie ma tu też okazywanie dziecku, że może ono być partnerem w tworzeniu tej rzeczywistości. Wychowawca w tej metodzie, nie obawia się okazywać swojej niedoskonałości, obaw i braków w wiedzy. Pokazuje, że wychowanie trwa przez całe życie i dotyczy go także. Chętnie korzysta z spostrzeżeń wychowanka, ukazując mu, że jest to słuszne i zachęca tym samym do takich zachowań w swoją stronę. Uczy, że w społeczeństwie każdy ma jakąś rolę do odegrania i każdy jest potrzebny i wartościowy. Wychowanek
nie boi się pytać i eksperymentować pomimo świadomości konieczności poniesienia konsekwencji swoich poczynań. Uczy się od wychowawcy, że jest to naturalnym prawem każdego człowieka.
Należy pamiętać jednak, że wdrażanie wychowanka do konstruktywnych zachowań należy rozpoczynać od odwoływania się do takich motywów, które on aktualnie posiada i do których jest zdolny na swoim poziomie rozwoju. Ważne jest także, aby ukazywać dziecku atrakcyjność pewnych aktywności oraz nieatrakcyjność zachowań destruktywnych.
Istotnym elementem, na który należy zwrócić uwagę jest element stopniowania przez wychowawcę struktury zadań w celu przechodzenia od aktywności mniej do coraz bardziej złożonej i powiązanej z problemami życia społecznego.

Cechy procesu wychowania według ŁOBOCKIEGO:
• złożony- uwikłany w wiele czynników wewnętrznych i zewnętrznych wychowanka
• intencjonalny- wychowawca realizuje jakieś cele
• interakcyjny- wychowanie odbywa się we wzajemnych interakcjach wychowawcy i wychowanka
• relatywny- tzn. trudne są do przewidzenia jego skutki
• długotrwały- trwa całe życie

13. CELE I ZADANIA EDUKACJI I WYCHOWANIA
    

Niezależnie od ostatecznego celu wychowania, jakim powinien być przede wszystkim człowiek jako istota ludzka, a także oprócz celów naczelnych (jednym z nich jest altruizm), istnieje wiele zadań będących konkretyzacją wspomnianych celów.
Zadania te są przełożeniem celu, nazwanego ideałem wychowawczym, i celów naczelnych na język praktyki wychowawczej, czyli konkretnych działań.
W. Brezinka (1965) wyróżnia następujące:

a) wychowanie w aspekcie rozwojowym (biologicznym), czyli wspomaganie dzieci i młodzieży w ich rozwoju fizycznym i psychicznym;

b) wychowanie w aspekcie społecznym, które ma być czymś więcej niż tylko próbą przystosowania wychowanka do warunków i sytuacji, w jakich wypadnie mu żyć. Oczekuje się, iż będzie on naśladować konstruktywne wzory postępowania i przyswajać sobie system wartości i norm wysoko cenionych w społeczeństwie;

c) wychowanie w aspekcie kulturowym: w wychowaniu tym - oprócz bezpośredniego przekazywania dorobku kulturowego pokoleń - dużą wagę przywiązuje się do wyzwalania u wychowanków ciekawości i zainteresowania nim, a tym samym do samodzielnego jego poznawania;

d) wychowanie w aspekcie religijnym, które zakłada, że człowiek wymaga wsparcia także ze strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na pytania natury egzystencjalnej, pomaga w chwilach rozczarowań, porażek, samotności.

Opisane cele i zadania nie wyczerpują tematu. Zresztą nie ma konieczności stworzenia pełnej listy celów i zadań wychowania. Jest ważne, aby w realizacji celów i zadań wychowawczych nie zgubić celu ostatecznego, czyli człowieka w całej jego złożoności, aby go akceptować i cieszyć się z jego zbliżania się ku wartościom uniwersalnym i ponadczasowym.

14.    WYCHOWANIE W ŚWIETLE TEORII OSOBOWOŚCI

- behawiorystyczna - stworzona przez Watsona, możemy człowieka wychować przez bodziec, teoria skrajna, proces manipulowania wychowanków. Wychowanie zgodnie z radykalną wersją koncepcji behawiorystycznej jest jedynie bezpośrednim oddziaływaniem na wychowanka polegającym na jawnym kierowaniu jego rozwojem, nieuwzględnianiu, lekceważeniu przysługującego mu prawa do własnej aktywności i samodzielności.

- humanistyczna - reprezentowali ją Abraham Maslow, Rogers, Perls. Każdy człowiek jest ze swej istoty jednostką aktywną i samodzielną, jest podmiotem działania, odpowiedzialny za kierowanie własnym życiem, zdolny do decydowania o własnym losie. Ma swoje życie swoją tożsamość. Prawa do poedejmowania działań, samodzielnego myślenia, rozwiązywania własnych problemów. Człowiek jest wybitną indywidualnością, wychowywać to brać pod uwagę jej potencjał rozwojowy. Wychowawca wspiera.

- psychospołeczna - przedstawiciele Adler, Fromm, Horney, Sullivan. Głównym wyznacznikiem w procesie wychowania jest środowisko najbliższe (rodzina, sąsiedzi, środowisko moralne) w jakim się wychowuje. Żeby wychowywać ważna jest praca z rodziną. Decydującym czynnikiem rozwoju są stosunki interpersonalne z innymi ludźmi.

15.    TRZY MODELE WYCHOWNAIA DZIECKA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE WG HANSA SANERA

Zasada relacji dorosły - dziecko - oczekiwania

I model: „jeszcze nie jest” D>Dz

Model ten wynika z troski o przyszłość dziecka. Chcą jak najlepiej wychować dziecko - nadopiekuńczość.

- tylko dorośli są naprawdę uspołecznieni, dojrzali duchowo, fizycznie i psychicznie

- tylko dorośli są a priori - wyr.łac. (oznaczające "z czegoś, co już było"). Wychowawstwo jest wpisane w dorosłość.

- tylko dorośli mogą określać ramy kulturowe, decydują o przerwach, porządku pracy, czasu pracy, nauki.

- tylko dorośli kierują procesem socjalizacji, bo tylko oni wiedzą co to znaczy być człowiekiem dorosłym.

- to tylko dorośli formuują dziecięcą istotę, mają prawo zrobić z dziecka człowieka.

II model: równości Dz=D dziecko taki sam człowiek jak dorosły

- łączy nas to, że jesteśmy ludźmi

- wszystkie relacje opierają się na dialogu

- solidarne dochodzenie do wspólnych ustaleń

- nie ma rodzaju selekcji (negatywnej) ze względu na to, czego dziecko jeszcze nie umie

- wspieranie siły i rozwoju (pozytywnych) cech dziecka

- dziecko jest równoprawnym członkiem i uczestnikiem wspólnoty (szkoła, rodzina) i może do niej cokolwiek wnieść w miarę swoich możliwości do każdej wspólnoty, aktywnie w niej uczestniczy

III model: autosocjalizacji lub samowychowania, więcej niż klasyczne wychowanie dziecka

- nie ma dorosłego, który ma prawo coś narzucić dziecku, powinien traktować dziecko jak partnera

- dziecko ma prawo decydować samo o sobie

- dziecko jest autorytetem dla siebie

- dzieci mogą być konkretne w wielu dziedzinach:

- potrafią wyznaczać treść i granicę integralności

- istoty społeczne

- dzieci kompletnie współpracują z dorosłymi jeśli dorośli postępują kompletnie w stosunku do nich

- przekazują dorosłym werbalne i niewerbalne informacje zwrotne, które

są jednocześnie kompletnymi wskazówkami o emocjonalnych i

egzystencjonalnych problemach dorosłych.

16.    SOCJALIZACJA. KULTURA POPULARNA A PROCES SOCJALIZACJI..

17.    WYCHOWANIE - WYCHOWAWCA - WYCHOWANEK W KONCEPCJI JANUSZA KORCZAKA

Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka, zwracał szczególną uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych. Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Idee te znalazły odbicie i rozwinięcie w stworzonym przez Korczaka nowatorskim- jak na tamte czasy- podejściu do wychowania, które respektowało potrzeby i dążenia dziecka do własnej aktywności i samodzielności, a zarazem realistycznie uwzględniało jego słabości. Szczególnie dotyczyło to niemożności przejęcia przez dzieci pełnej odpowiedzialności za świat i trudności pracy nad sobą. Integralnym elementem jego koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji czy środowisk edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych.
Najczęściej wydobywanymi w dyskursie pedagogicznym poglądami Korczaka są te, które eksponują swoistego rodzaju imperatyw pedagogiczny, jakim jest w jego dziełach indywidualne podejście wychowawców do każdego dziecka, jego wyjątkowa rola w życiu społecznym, w tym szczególnie mocno akcentowana kategoria praw dziecka, które w perspektywie ontologicznej są tożsame z prawami osób dorosłych. Dziecko bowiem nie może być dodatkiem do życia dorosłych ani tym bardziej przedmiotem ich manipulacji, ale samoistna siłą i wartością, z którą należy liczyć. Korczak przeciwny jest generalizowaniu, absolutyzowaniu dzieci w ogóle, gdyż tak naprawdę w procesie wychowania zawsze mamy do czynienia tylko z konkretnymi indywiduum.
Był kreatorem takich wartości jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda. Twierdził, że dorośli często nie dopuszczają dzieci do ich spraw codziennych, uznając je za małe i niedoświadczone.
Studiując jego pisma pedagogiczne, odnajdziemy w nich apel do wychowawców, by zatroszczyli się o takie prawa dziecka, jak:
· prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla smutku, niepowodzeń i łez; dla misterium poprawy, dla młodego wysiłku i ufności, dla pracy poznania, dla tajemnic i wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości)
· prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni
· prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw, przeżyć i doznań)
· prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i do żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością)
· prawo do własności (siebie- do samoposiadania i do swoich rzeczy)
· prawo do własnego rozwoju i dojrzewania
· prawo do ruchu, d zabawy, do pracy i badania
· prawo do sprawiedliwości w życiu

Jakże aktualna ideą pedagogiczną Korczaka jest partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek, które powinno wyrażać się w odrzucaniu przez pedagogów despotycznego rygoru, na rzecz wzajemnego porozumiewania się, współdziałania, wspólnego uzgadniania żywotnych dla obu stron spraw, zaufania do dziecka, do jego rozsądku i umiejętności w stosunkach interpersonalnych między dzieckiem a wychowawcą.
Korczak w swoich pismach demaskuje faryzeuszy wychowania- wszystkich tych którzy pozorując swoją szczerość, zgodę na poszanowanie praw czy też wolę partnerskiego bycia z dzieckiem, czynią wszystko, by tak naprawdę do tego nie doszło lub by zdeprecjonować znaczenie tego procesu i odmienna jakość wynikających z tych przesłanek wzajemnych relacji.
Zdaniem Korczaka, pseudowychowawcy nie powinni być dopuszczani do pracy z dziećmi, zaś troską osób odpowiedzialnych za jakość kadr pedagogicznych powinno być pozyskiwanie przez nie jak najlepszych kandydatów. Wychowawcą bowiem nigdy nie będzie ten, :kto się oburza, kto się dąsa, kto ma żal do dziecka, że jest tym, czym jest, kim się urodziło lub jakie doświadczenie je wychowało”. Nie powinien nim być także ktoś, kto nie jest świadom czekających go, często przykrych, obowiązków i doświadczeń w kontaktach z ubogimi czy zaniedbanymi dziećmi. Jednym z kryteriów zatrudniania w placówce wychowawcy była jego akceptacja przez dzieci.
To Korczak dostrzegł jako jeden z pierwszych, że pedagog jest zawsze, niejako na mocy definicji, podmiotem w stosunku do wychowanka, a ten przedmiotem jego oddziaływań. Pociąga to za sobą dość groźne konsekwencje w postaci przywłaszczenia sobie przez dorosłych praw do decydowania o losie wychowanków i oferowania im jedynie słusznych interpretacji, doprowadzając do efektu adiaforyzacji, czyli ustawiania pewnych typów działań lub pewnych obiektów, na jakie działanie się kierują, jako moralnie naturalnych i nie podlegających ocenie w kategoriach moralnych. Proces ten polega na wyłączenie określonych gatunków ludzi (w tym przypadku dzieci i młodzieży) ze zbioru podmiotów moralnych, a tym samym odseparowaniu ich czynów i ocen moralnych. To, co jest zabronione dla jednych, dozwolone jest dla drugich.
Korczak upomina się o przestrzeganie w szkole zasady solidarności w toku szkolnej edukacji. Z uczniem solidaryzuje się jedynie jako najbliższy przyjaciel lub kolega podobnej niedoli, znacznie rzadziej własny rodzic (pouczany i straszony sankcjami wobec jego dziecka w czasie wywiadówek przez wychowawcę klasy), a już najmniej nauczyciel. Solidarność wymaga bezinteresownej więzi i gotowości do wyrzeczeń w noszeniu ciężaru drugiego człowieka.
Dobrzy wychowawca różni się od złego tylko liczbą popełnianych błędów, wyrządzanych krzywd. „Są błędy, które dobry wychowawca popełnia tylko raz, a oceniwszy krytycznie nie ponawia ich. Zły wychowawca winę własnych pomyłek przypisuje dzieciom”.
Uzupełnieniem działalności wychowawczo-opiekuńczej Korczaka była jego twórczość literacka, która adresował do szerokiego grona odbiorców: rodziców, nauczycieli i dzieci. Tematyka jego książek jest do dziś aktualna, będąc niekończącą się skarbnicą wiedzy dla praktyków i naukowców.

1

---