Prawo rzeczowe

Jeżeli mówimy się prawem rzeczowym to kluczową kwestią pojęciem jest pojęcie rzeczy, gdyż prawo rzeczowe dotyczy właśnie rzeczy. Kodeks Cywilny nie zawiera dobrej, pełnej definicji „rzeczy”.

Rzeczą - są materialne twory przyrody, w stanie wolnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny aby w obrocie występowały jako dobra samoistne.

Jednym z podstawowych jest podział na :

• prawa podmiotowe bezwzględne jest skuteczne względem wszystkich tzn.,, że nikomu nie wolno naruszać tego prawa, przysługuje ochrona przeciw każdemu kto to prawo chce naruszyć. Zaliczamy :

1. własność,

2. użytkowanie wieczyste,

3. użytkowanie,

4. zastaw,

5. służebności,

6. hipoteka,

7. spółdzielcze prawo do lokalu.

5 ostatnich wymienionych praw dotyczy ograniczonego prawa własności.

• prawa podmiotowe względne jest skuteczne tylko do ściśle oznaczonych osób wynikających z treści stosunku prawnego. Prawom względnym przysługuje ochrona za pomocą czynów niedozwolonych i bezpodstawnego wzbogacenia. Niektórym prawom względnym przysługuje ochrona praw bezwzględnych np. na podstawie przepisu 690 kc. Zaliczamy:

1. dzierżawa,

2. najem.

Pozytywna strona własności wyrażana rzymską triadą uprawnień :

• prawo posiadania ( ius possidendi ),

• prawo korzystania i pobierania pożytków, zużycia rzeczy ( ius utendi, fruendi, abutendi ),

• prawo rozporządzania ( ius disponendi ).

POSIADANIE:

- jest stanem faktycznym władztwa nad rzeczą, jednak w myśl naszej teorii ( romańskiej ) składa się z 2 elementów:

1. korpus - mówi o faktycznym władaniu rzeczą,

2. animus - to wola władania dla siebie samego.

Rozporządzanie rzeczą to dokonywanie czynności prawnych prowadzących do zbycia, utraty lub obciążenia rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym ( np. użytkowanie pewnej rzeczy przez inną osobę ). Rozporządzeniem jest przeniesienie własności rzeczy, jej zrzeczenie się bądź porzucenie, jak również ustanowienie na niej prawa zastawu lub hipoteki.

Posiadanie jest stanem faktycznym a nie prawnym. Podlega jednak dziedziczeniu.

Rozróżniamy dwie koncepcje prawa cywilnego :

• szkołę germańską ( wywodzi się z Niemiec ),

• szkołę romańską ( wywodzi się z Francji ).

Polski KC przyjął koncepcję romańską.

Składniki posiadania
Szkoła germańska	Szkoła romańska
- element fizyczny ( korpus : władztwo nad rzeczą ).	- element fizyczny ( korpus : władztwo nad rzeczą ), - wola władania ( anime ).

Wola musi być ukierunkowana na posiadanie dla siebie.

Dzierżenie -

Posiadanie dzielimy :

1. posiadanie samoistne - czyli w zakresie prawa własności posiadaczem samoistnym jest ten, kto ma faktyczne władanie rzeczą i wole władania jak właściciel czyli na zewnątrz wola władania oceniana jest z punktu widzenia osób postronnych ( zachowuje się jak właściciel np. jeżeli jest posiadaczem a przedstawia się jako właściciel, płaci podatek (prowadzi to do zasiedzenia ),

2. posiadanie zależne - jest ten kto włada rzeczą w zakresie innego prawa podmiotowego niż własność np. jak najemca, dzierżawca, użytkownik, - obojętne jest czy jest to prawo rzeczowe ( jak użytkowanie ) czy obligacyjne ( jak najem ),

3. dzierżenie - rodzaj władztwa nad rzeczą wykonywany przez dzierżyciela. Dzierżycielem, zgodnie z art. 338 Kodeksu cywilnego, jest ten, kto faktycznie włada rzeczą za kogoś innego. Dzierżenie polega więc na faktycznym władztwie nad rzeczą - i w tym podobne jest do posiadania. Od posiadania odróżnia je element woli ( animus ), ponieważ stan świadomości dzierżyciela ( zwany animus possidendi pro alieno lub animus detendi ) jest inny niż u posiadacza; różnica sprowadza się do tego, że dzierżyciel włada rzeczą w imieniu innej osoby, a nie dla siebie, jak to jest w przypadku posiadacza. Dzierżenie, w przeciwieństwie do posiadania, nie korzysta z ochrony sądowej. Dzierżycielami są na przykład rodzice sprawujący zarząd rzeczami wchodzącymi w skład majątku dziecka, przechowawca sprawujący pieczę nad przechowywanymi rzeczami, przewoźnik działający w ramach umowy przewozu rzeczy.,

4. prekarium - polega na przekazaniu drugiej osobie ( prekarzyście ) do nieodpłatnego używania rzeczy lub prawa, z zastrzeżeniem zwrotu na każde wezwanie udzielającego. Prekarium traktowane jest jako stosunek faktyczny, nie podlegający ochronie prawnej.

Posiadanie podlega ochronie prawnej :

1. ochrona własna - która dzieli się na :

1. obronę konieczną - nie uregulowana w Kodeksie cywilnym więc pomaga nam w tym Kodeks Karny.

Obrona przed bezprawnym zamachem ( atakiem ) jest prawem gwarantowanym przez obowiązujący w Polsce kodeks karny z 1997 roku. Prawo to jest natomiast jednym z podstawowych praw podmiotowych człowieka.

Nadużycie prawa podmiotowego - wykonywanie własnego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno - gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony sądowej.

Przekroczenie granic obrony koniecznej dzielimy na :

• eksces intensywny - przekroczenie takie ma miejsce, gdy środki lub sposoby obrony były niewspółmierne do niebezpieczeństwa zamachu i powodują naruszenie jakiegokolwiek dobra napastnika : życia, zdrowia, czci, mienia,

• eksces ekstensywny - przekroczenie takie ma miejsce, gdy obrona jest przedwczesna lub spóźniona.

Ochrona własna przysługuje także dzierżycielowi.

2. dozwoloną samopomoc - dot. akcji która jest podjęta po dokonaniu naruszenia

• przy rzeczach nieruchomych - jeżeli ktoś narusza posiadanie nieruchomości to możemy niezwłocznie po dokonaniu naruszenia przywrócić stan poprzedni, przy czym nie wolno stosować przemocy względem osób ( fizycznej ) - niezwłocznie tzn. bez nieuzasadnionej zwłoki czyli bez zawinionego opóźnienia.

• przy rzeczach ruchomych - trzeba działać natychmiast i można stosować przemoc względem osób.

2. ochrona sądowa ( tzw. posesoryjna ) - w razie samowolnego naruszenie posiadania ( jest terminem zawitym - 1 rok od momentu naruszenia )

Co wyklucza samowole:

1. zgoda 2 strony

2. wyraźny przepis prawa

3. współudział organu państwa (ale organu kompetentnego działającego w przepisanej prawnie formie - np. policja nie może działać jako komornik)

Roszczenie może mieć 2 postaci:

• w przypadku wyzucia ( pozbawienia ) z posiadania np. kradzież samochodu

• w przypadku zakłócenia posiadania np. ktoś nam permanentnie przechodzi przez działkę

aby powództwo było dopuszczalne naruszenie musi być samowolne

Wyrok - albo nakazuje przywrócić utracone posiadanie albo zakazuje dalszych naruszeń.

Powodem - może być każdy kogo uprawnienie zostało naruszone.

Kto może być pozwanym w procesie posesoryjnym:

1. ten kto naruszył posiadanie,

2. tego na czyją rzecz ( korzyść ) nastąpiło naruszenie.

W praktyce zawsze pozywamy tego kto włada naszą rzeczą, gdyż zgodnie z zasadą k.c. wyrok musi nadawać się do egzekucji.

Postępowanie posesoryjne jest postępowaniem uproszczonym, odrębnym. Oznacza to że w takim procesie sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia ( nie bada natomiast zgodności posiadania ze stanem prawnym ani dobrej wiary posiadacza ), zaś wyrok zapadły w procesie jest tymczasowy tzn. że jest możliwy odwrotny proces posesoryjny ( oparty na prawdzie ) i może zapaść odwrotny wyrok. Jest tak dlatego, że proces posesoryjny służy do walki z samowolą ( nie rozstrzyga definitywnie sprawy ).

Nie można dochodzić ochrony współposiadania, jeżeli zakresu współdziałania nie da się ustalić.

Kierowanie gróźb bezpodstawnych jest naruszeniem posiadania i sąd zakaże kierowania gróźb.

Posiadaczowi przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy jeśli budowy mogłaby naruszyć jego posiadaniu lub wyrządzić szkody. Może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy, ale wygasa po 1 miesiącu od rozpoczęcia budowy. Rozpoczęcie budowy uznaje się dokonane wylaniem ław fundamentowych.

Elementy prawa i procedury cywilnej - dr Wiktor Serda

wykład 7 w dniu 07.06.2008r.

Strona 1

---