Wykład VII

Zaburzenia związane ze stresem

1. ZABURZENIA ZWIĄZANE ZE STRESEM

• Ostra reakcja na stres

• Zespół stresu pourazowego

• Zaburzenia adaptacyjne

• Psychozy reaktywne

- zaburzenia „reaktywne”

Reaktywne = związane z takim przeżyciem traumatyzującym, które przekracza zdolności adaptacyjne

- zaburzenia o egzogennej (psychosocjogennej) etiologii

Związek czasowy Ⴙ związek przyczynowy

ICD-10 F43 REAKCJA NA CIĘŻKI STRES I ZABURZENIA ADAPTACYJNE

F43.0 Ostra reakcja na stres

F43.1 Zaburzenia stresowe pourazowe

F43.2 Zaburzenia adaptacyjne

F43.20 Krótka reakcja depresyjna

F43.21 Reakcja depresyjna przedłużona

F43.22 Reakcja mieszana lękowo-depresyjna

F43.23 Głównie z zaburzeniami innych emocji

F43.24 Głównie z zaburzeniami zachowania

F43.25 Z mieszanymi zaburzeniami zachowania i emocji

F43.28 Z innymi określonymi objawami dominującymi

F43.8 Inne reakcje na ciężki stres

F43.9 Reakcja na ciężki stres nieokreślona

F43.0 OSTRA REAKCJA NA STRES

Powstaje nagle (do 1 godziny) u osoby nie przejawiającej uprzednio zaburzeń psychicznych wskutek zadziałania silnego urazu psychicznego, często współistniejącego z urazem fizycznym (np. katastrofa komunikacyjna)

DSM-IV ZABURZENIE STRESU OSTREGO (ASD)
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)

• Osoba przeżyła dramatyczną sytuację lub była świadkiem

• W czasie lub w następstwie dramatycznego wydarzenia wystąpiły trzy lub więcej następujących objawów dysocjacji:

1. Subiektywne poczucie otępienia, zobojętnienie lub brak wrażliwości emocjonalnej

2. Ograniczenie świadomości otoczenia

3. Derealizacja

4. Depersonalizacja

5. Amnezja dysocjacyjna

Osoba ustawicznie przeżywa dramatyczne wydarzenia (nawracające obrazy wydarzenia, myśli, sny, złudzenia; PTSD - epizody typu flashback)

Osoba unika bodźców przypominających wydarzenia (PTSD - amnezja rozmaitych aspektów zdarzenia; zmniejszenie zainteresowań, pesymistyczna ocena przyszłości)

Osoba zdradza objawy niepokoju lub pobudzenia

Zaburzenie powoduje upośledzenie zdolności do kontaktów społecznych

Zaburzenie trwa nie krócej niż 2 dni i nie dłużej niż 4 tygodnie (PTSD - powyżej)

Zaburzenie nie jest wynikiem działania substancji psychoaktywnych

Praktyczne uwagi do rozpoznawania PTSD

• Objawy mają charakter złożony, ale głównie subiektywny, istnieje więc możliwość agrawacji czy symulacji w celach roszczeniowych

• Niezbędny jest wywiad środowiskowych służb medycznych

• Przy diagnostyce niezbędna jest ocena przy użyciu metod psychologicznych

• Duże znaczenie diagnostyczne ma długotrwałość objawów, m.in. większość przypadków nie ustępuje, a wręcz nasila się po upływie roku od zadziałania stresora. Powstają trwałe zaburzenia psychiczne związane i nie związane ze stresorem

Model Wanga (1996) opisujący powtarzające się cykle dekompensacji - podejście procesualne

Faza I: Adaptacja - dobry poziom funkcjonowania

Faza II: Przetrwanie - pogorszenie się funkcjonowania

Faza III: Dekompensacja - załamanie funkcjonowania. Poszukiwanie wrażeń lub zamykanie się: rozregulowany stan wyładowania

Faza IV: Depresja/bezradność (bardzo złe funkcjonowanie). „przegrupowanie” lub poddanie się: rozregulowany stan afektywny

F43.2 ZABURZENIA ADAPTACYJNE

Opóźnione nieprawidłowe zachowania w odpowiedzi na działanie sytuacji stresujących w postaci czynników społecznych lub psychicznych - pojawiające się w okresie 1 miesiąca od zadziałania stresora

RÓŻNICE ROZWOJOWE:
dzieci - początkowo reakcja przerażenia z osłabieniem odruchów i osłupieniem; przejawy regresji wieku (moczenie nocne, zablokowanie umiejętności uczenia się, ssanie palca, nałogowa masturbacja)
osoby młode - zachowania antysocjalne; wskutek urazu fizycznego homilopatyczny rozwój osobowości
osoby starsze - depresja i załamanie

F43.20, F43.21, F43.22 „DEPRESJA REAKTYWNA” „DEPRESJA PSYCHOGENNA”

Cecha	Opis
A. Czas pojawienia się objawów	Do miesiąca od stresora, najczęściej jednocześnie z urazem
B. Obraz kliniczny	Przygnębienie góruje nad lękiem Duże poczucie krzywdy Gorsze samopoczucie wieczorem Lęk napadowy lub związany z sytuacją Brak objawów wegetatywnych. Brak głębszych zaburzeń życia popędowego i rytmów biologicznych Podatność na psychoterapię, potrzeba wsparcia Brak urojeń depresyjnych Ujemne markery biologiczne
C. Dynamika	Najgłębsze objawy bezpośrednio po urazie, stopniowa samoistna poprawa

PSYCHOZY REAKTYWNE

Ostre zespoły psychotyczne związane bezpośrednio z urazem psychicznym

• Reaktywny zespół schizofrenoidalny

• Reaktywny zespół paranoiczny

• OSOBOWOŚĆ PRZEDCHOROBOWA

• ZESPOŁY PARANOICZNE U OSÓB, KTÓRE ZNAJDUJĄ SIĘ POD WPŁYWEM CHORYCH PSYCHICZNIE (NP. NA SCHIZOFRENIĘ) - folie a deux (indukowane zaburzenie urojeniowe)

• WYWIERANIE WPŁYWU - SEKTY RELIGIJNE!

• Afekt patologiczny

Neurofizjologiczne następstwa stresu

• Hipokamp (pamięć krótkotrwała) jest najwrażliwszy na efekty urazu psychicznego

• Przemijające zaburzenia pamięci

• Zahamowanie zdolności uczenia

• Zahamowanie aktywności receptorów 5-HT1A

• Obniżenie nastroju

• Atrofia dendrytów CA3 (uszkodzenie dendrytów piramidalnych)

*Rola przewlekłych, sumujących się w czasie traumatyzujących oddziaływań środowiskowych

ZABURZENIA PSYCHICZNE

SOMATYZACJE, CHOROBY SOMATYCZNE

POWYŻEJ

2 DNI 4 TYGODNIE

PTSD

DO 4 TYGODNI

ZABURZENIE

STRESU OSTREGO

WYDARZENIE

TRAUMATYCZNE

Depresja reaktywna

Depresja endogenna

-

+

-

+

---