Materiały
Produkty, produkcja w toku
Wyroby gotowe
Towary
Zapasy prawidłowe:
Bieżące - niezbędne do zapewnienia ciągłości produkcji oraz sprzedaży
Sezonowe - przekraczające potrzeby bieżące, gromadzone przed okresem wzmożonego zbytu w okresie podaży surowców
Rezerwowe (minimalne, bezpieczeństwa) - przeznaczone na pokrycie potrze produkcji lub sprzedaży w przypadku odchylenia od normalnie występującego cyklu dostaw lub produkcji
Zapasy nieprawidłowe:
Nadmierne - przekraczające ekonomicznie uzasadnione potrzeby
Zbędne - nie mogą być w ogóle wykorzystane w przedsiębiorstwie (np. w przypadku zmiany profilu działalności) powinny być zlikwidowane lub sprzedane po obniżonych cenach.
Zapasy występujące w przedsiębiorstwie są zróżnicowane i obejmują:
Materiały - materiały i surowce przeznaczone do produkcji podstawowej, półfabrykaty i półprodukty przeznaczone do dalszego przetwarzania, materiały pomocnicze, takie jak paliwa, części zamienne do maszyn i urządzeń, środków transportu oraz materiały pomocnicze do działalności administracyjnej, jak materiały biurowe
Półprodukty i produkty w toku - to produkty, które będą wykorzystane w procesie produkcyjnym, zgodnie z przyjętą technologią.
Produkty gotowe - obejmują produkty niepodlegające dalszemu przetworzeniu w przedsiębiorstwie, przeznaczone do sprzedaży przez usługi wykonane, na które nie wystawiono jeszcze faktury
Towary - to wyroby obce, nabyte przez przedsiębiorstwo do dalszej odsprzedaży
zaliczki na poczet dostaw - to środki zapłacone z góry dostawcom za wyroby lub usługi.
Powody utrzymanie zapasów surowców i materiałów:
konieczność zapewnienia rytmiczności produkcji (szczególnie w branżach, które charakteryzują się sezonowy popytem)
korzyści skali produkcji - zapewniają bufor bezpieczeństwa pomiędzy zmianami popytu i podaży na produkty (inaczej firmy musiałyby ciągle dostosowywać linię produkcyjną do wymogów popytu)
korzyści skali dostaw - duże zapasy oznaczają zakupy dużych partii (Np. upusty, mniejsze koszty transportu)
względy spekulacyjne - obawy co do wzrostu cen, zmiany stóp procentowych, kursów walut, inflacji
ograniczenie ryzyka związanego z niepewnością w dostawach i czasie dostaw - czasem nie znamy dokładnego terminu realizacji zamówienia, dlatego potrzebny nam zapas bezpieczeństwa
zabezpieczenie przed nagłymi zdarzeniami - Np. wojny, strajki, zdarzenia losowe.
Powody utrzymania zapasów wyrobów gotowych i towarów:
zapewnienie ciągłości sprzedaży - możemy przewidzieć dokładnie popytu i skoordynować go z podażą - korzyściami skali produkcji - zapewniają bufor bezpieczeństwa pomiędzy zmianami popytu i podaży na produkty (inaczej firma musiałaby ciągle dostosowywać linię produkcyjną do wymogów popytu)
utrzymanie klienta - nie można dopuścić do sytuacji, w której nie jesteśmy w stanie zaspokoić jego potrzeb - gotowość dostaw jest ważnym czynnikiem konkurencyjności
czynniki pozostające pod wypływem przedsiębiorstwa:
możliwość elastycznego dostosowania się do zmian popytu, umiejętność oceny popytu (działania marketingowe)
charakter działalności - czy wytwarzamy na specjalne zamówienie, czy też „na magazyn”, czy popyt na produkty jest sezonowy
organizacja i sprawność kanałów dystrybucji - czy można szybko dokonywać przemieszczanie produktów w razie potrzeby
czynniki niezależne od przedsiębiorstwa
nieprzewidziane wahania popytu (Np. zmiany koniunktury)
działania konkurentów.
Zarządzanie zapasami:
Obejmuje system informacji i ogół działań, których celem jest wyznaczenia takiej wielkości i struktury poszczególnych elementów zapasów (jako składników majątku obrotowego):
niezbędnej do prowadzenia działalności przedsiębiorstwa
umożliwiającej zachowanie ciągłości produkcji i sprzedaży
pozwalającej na uniknięcie zamrożenia kapitału i powstania strat.
Zarządzanie zapasami w istotny sposób wpływa na ogólną efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa
Z jednej strony, niedostateczne zapasy materiałów i surowców, produkcji w toku i wyrobów gotowych, mogą być przyczyną strat przedsiębiorstwa, wynikających z przerwania ciągłości procesu produkcji lub sprzedaży
Z drugiej natomiast, gromadzenie zapasów przekraczających racjonalne potrzeby, naraża przedsiębiorstwo na zbędne koszty, co w rezultacie prowadzi do zmniejszenia wielkości realizowanych zysków.
Cechy zapasów ważne z punktu widzenia zarządzania finansami
Zapasy charakteryzują się najmniejszym stopniem płynności wśród środków obrotowych
Zapasy łączą się ze znacznymi kosztami - generalnie nazywa się je kosztami utrzymywania zapasów.
Koszty utrzymania zapasów:
Zamrożenia kapitałów w zapasach (koszty kapitałowe zapasów) - utracone możliwości z zaangażowania kapitału, jest to koszt alternatywny zamrożonego kapitału, przypisywany do zapasów jako koszt niewykorzystanych możliwości innych inwestycji. Zainwestowany w zapasy kapitał jest niedostępny do wykorzystania w innym celu, dającemu przedsiębiorstwu większe korzyści
Koszty magazynowania zapasów i ich przemieszczania - rzeczowe i finansowe koszty związane z magazynowaniem zapasów - wynikają z funkcji magazynów czyli składowania i obrotu zapasami wewnątrz firmy.
Charakter kosztów stałych mają Np. płace personalne, utrzymanie powierzchni magazynowych (amortyzacja budynków, remonty)
Charakter kosztów zmiennych mają Np. koszty przemieszczania - zależą od wielkości zapasów oraz aktywności przedsiębiorstwa.
Koszty zużycia i starzenia się zapasów - spadek wartości zapasów z przyczyn niezależnych od przedsiębiorstwa w szczególności
Koszty fizycznego starzenia się zapasów - utrata pierwotnych wartości użytkowych, ubytki naturalne, no. Żywność
Koszty ekonomicznego starzenia się zapasów - określone tempem postępu technicznego w danej branży
Koszty kradzieży,
Koszty ubezpieczenia od kradzieży i szkód losowych,
Koszty wynikłe ze zgromadzenia nadmiernych i zbędnych zapasów - dodatkowe koszty
Koszty zamawiana zapasów:
Koszty składania zamówień (ordering costs) - sporządzenie zamówienia i kontrola jego realizacji (przyjęcie towarów, zapłata) oraz np. konieczność przestawienia maszyn lub procesu na pracę związaną z nową dostawą zapasów
Koszty planowania i kontroli zapasów - wydatki na sprzęt i personel wykonujący te czynności
Koszty wynikłe z braku zapasów - koszty wyczerpania się zapasów (stockout costs).
Koszty braku zapasów:
Utrata możliwości sprzedaży z powodu braku wyrobów (obniżone przychody)
Przestoje w produkcji
Koszty materiałów i robocizny w przypadku zastosowania zapasów zamiennych
Koszty interwencyjnych dostaw materiałów
Koszty przestojów produkcyjnych
Koszty likwidacji zakłóceń produkcji
Koszty związane z pogorszeniem jakości produkcji
W skrajnym przypadku możemy nawet utracić klientów na skutek niemożliwości terminowego wywiązania się z dostaw względem nich.
Te koszty zalicza się do kosztów zamówień, bo niewłaściwie złożone zamówienie będzie skutkowało powstaniem tych kosztów.
Model optymalnej partii dostawy (EOQ - economic ordering quantity)
Założenia:
Model uwzględnia:
Koszty utrzymania zapasów - w modelu przyjmuje się, że koszty te są względnie zmienne, ich wielkość zależy od wielkości zapasu
Koszty składania zamówień - w modelu przyjmuje się, że koszty te są względnie stałe w przeliczeniu na jedną partię dostawy, a ich wielkość zależy od częstości składania zamówień.
Cel modelu:
Wyznaczenie takich rozmiarów zapasów i strategii ich uzupełniania, przy której łączne koszty zakupu i utrzymania zapasów są niższe.
Rok akademicki 2010/2011
Semestr IV, dr M. Gorczyńska
Przedmiot: Finanse przedsiębiorstwa (wykłady)
1