Wykłady, Pedagogika WSKIZ, IV Semestr
Psychologia Kliniczna - Gapik Lechosław - gapik@post.pl
20.02.2010r.
Psychika jest istotą naszego człowieczeństwa, reszta to cechy zwierzęce! Psychika jest najważniejsza i najbardziej delikatna, trzeba o nią dbać i unikać czynników, które mogą jej zaszkodzić.
Psychologia kliniczna do 2 połowy 19w. była spekulatywna. Psychologia była częścią filozofii. Były to tak zwane rozważania psychologiczne. W 2 połowie 19 wieku zaczął się przełom w różnych dziedzinach. Pojawił się empiryzm - stosowanie empirii czyli doświadczenia. Tylko ta dziedzina może być naukowa, która może udowodnić swoje tezy empirycznie. Problem pojawił się z określeniami duszy. Jednak biologia w 19w. mówi że problem duszy, to problematyka teologii, natomiast psychologia bada duszę-psychikę jako naukę o ośrodkowym układzie nerwowym. To sprowadza naukę o psyche do empirycznego stanu. Powstaje psychologia ogólna (jaki człowiek jest, jak postrzega). Na końcu 19 wieku wymagano, aby nauka wykazywała charakter użytkowy, ma mieć praktyczne zastosowanie. To powoduje, że powstaje pierwszy dział psychologii stosowanej jakim jest psychologia rozwoju i wychowania. Psychologia kliniczna na dobre pojawia się w latach 40, ma to związek z wojną i badaniami wojennymi. W Polsce gdy mówi się o psychologii klinicznej, mamy na myśli prace prof. Stefana Błachowskiego. W II połowie lat 30 przeprowadził badania „Cudu nad Słupą” - dziewczynka miała wizje Matki Boskiej. Profesor podczas badań udowodnił, że dziewczynka miała złudzenia optyczne, które przypisywała Matce Boskiej. W 1938r. ukazały się wyniki Jego badań i od tego czasu uznaje się początek psychologii klinicznej w Polsce. W roku 59/60 powstało pierwsze rzeczywiste ugrupowanie psychologów klinicznych. Docent Andrzej Lewicki - został przewodniczącym katedry psychologii klinicznej na UAM, Tworzy on zespół w skład którego wchodzą: prof. Kazimierz Obuchowski, prof. Irena Obuchowska (podstawy psychologii klinicznej dziecka), prof. Irena Sęk, prof. Bogdan Waligóra (początki psychologii penitencjarnej), prof. Wojciech Poznaniak, prof. Lechosław Gapik, prof. Tomasz Rosocki, prof. Tatiana Martin-Piotrowicz, prof. Mirosław Kofa, Profesor Lewicki zajmował się najbardziej procesami umysłowymi. Prof. Gapik prowadził badania nad sztywnością myślenia. II ośrodek psychologii klinicznej powstał na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierowała nim prof. Maria Susułowska. Koncentrowała się Ona na problematyce defektologii (uszkodzenia narządów zmysłów). Wtedy zrobiło się głośno o Dzieciach Wilczych (punkt krytyczny rozwoju), w Krakowie odkryto Polskie Dzieci Wilcze. Na strychu domu były porzucone dzieci. Matka jedynie dostarczała im jedzenie. Były izolowane, nie miały światła, były niewidome, nie chodziły na nogach w postawie wyprostowanej. Chłopiec miał 5 a dziewczynka 3 lata. Dzieci zabrano do najlepszej kliniki prof. Kępińskiego i zajmował się nimi zespół prof. Susułowskiej. Próbowano je uratować, jednak chłopiec zmarł, a dziewczynkę oswojono. Susułowska tworzyła podstawy gerontopsychologii. III ośrodkiem był ośrodek Warszawski - kierował nim docent Maroszyński - działał z ludźmi z uszkodzeniami i deficytami psychicznymi, pojawiającymi się u osób z uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym. Ludzi z tym deficytem jest coraz więcej. Rozwój cywilizacji spowodował zmniejszenie jakości społeczeństwa. Radą na to jest inżynieria genetyczna.
Nie ma jednej teorii dotyczącej wszystkich ludzi, taka teoria byłaby zbyt ogólna!
3 teorie wybrane z wielu:
Psychoanaliza - Zygmunt Freud, był z wykształcenia neurologiem. Zajmował się kokainą i próbą jej przystosowania do celów medycznych. Wyjechał do Paryża do kliniki prof. Breuera w której w leczeniu wykorzystywano hipnozę. Przyglądał się sposobowi leczenia i metodom i zauważył że w hipnozie ludzie pamiętają więcej niż nie będąc w stanie hipnozy. Zauważył też, że mamy świadomość warstwową składającą się z świadomości i nieświadomości. Później powiedział, że pomiędzy nimi jest przedświadomość. W Wiedniu prowadził badania, jednak zniechęcił się do hipnozy. Nie wiedział bowiem, że aby badać umysł w stanie regresji, należy człowieka wprowadzić w stan głęboki ( w ten stan wchodzi jedynie 8-10% ludzi). Drugi powód był taki, że człowiek zahipnotyzowany jest super miły dla hipnotyzera i robi wszystko czego hipnotyzer wymaga - często zahipnotyzowany przechodził z realiów do fikcji, aby spełniać polecenia hipnotyzera. Freud zaczął tworzyć swoje narzędzia. Oprócz teorii psychoanalitycznej - psychoanaliza istnieją także narzędzia - metoda postępowania z pacjentem - psychoanaliza.
Libido - popęd płciowy - ogólna energia życiowa - energia seksualna. Zdaniem Freuda libido pochodzi sekwencje rozwoju u każdego człowieka i mogą występować w tym nieprawidłowości.
Fazy rozwoju libido:
Pregenitalny - 0-8lat,
Utajony - 8-11lat,
Genitalny - 11/12.
Najważniejszy jest okres pregenitalny wg Freuda. W tym okresie wyznaczył On 3 fazy:
oralna - wszelkie formy przyjemności doznawanej poprzez stymulację ust - trwa ok. 2 lata,
analna - ośrodkiem przyjemności staje się odbyt - trwa 2-5 lat,
falliczna - ośrodek przyjemności to członek; kobiecy odpowiednik tej fazy to clitoridalna - od clitoris - łechtaczka. (Nie trzeba mówić kiedy się zaczyna i kończy o ile kończy kiedyś - przyp. Autora).
Zdaniem Freuda każdy człowiek powinien płynnie przechodzić przez wszystkie fazy, aby jego rozwój był prawidłowy.
Są niebezpieczeństwa które mogą zagrozić przechodzeniu przez te fazy:
Regresja - następuje cofnięcie, z fazy dalszej na poprzednią, np. pod wpływem przeżyć, obciążeń psychicznych, np. pojawienie się 2 dziecka, utrata matki, ojca.
Fiksacja - zatrzymanie w danej fazie rozwojowej, trudności w przejściu na następną.
Możliwe jest połączenie tych zaburzeń. Skutkuje to manifestacją tych zaburzeń w obszarze erotycznym ale i pozaerotycznym. I tak np. :
Fiksacja w fazie oralnej może powodować taki stan rzeczy, że dana osoba lubi bardzo często się całować, pieścić usta. Może przejawiać się gadulstwem, skłonnością do picia.
Fiksacja w fazie analnej może się przejawiać nadmiernym upodobaniem anusa - czyli tyłka, zainteresowaniem seksem analnym. (teraz już wiecie skąd w facetach takie zainteresowanie… dupami - przyp. Autora). Może sprzyjać zdolnością artystycznym.
Fiksacja w fazie fallicznej może się manifestować w bardzo uproszczonych formach seksualnych. Osoby takie nie odwzajemniają potrzeby pełnej relacji między kobietą i mężczyzną. Np. starcza im masturbacja. Są to hedoniści życiowi. Żyją według zasad PPP - Pospać, Pojeść Popier… szukają prostych uciech życiowych.
W rozwoju libido pojawia się ważny punkt rozwoju, który może stanowić zagrożenie. Następuje on ok. 4 roku życia. Powstaje on w skutek podwójnego konfliktu. Po pierwsze między odczuwaniem pożądania matki, a świadomością zła jakim jest kazirodztwo. Po drugie, konflikt między miłością do Ojca i nienawiścią, bo widzi się w nim rywala do matki, ojciec może więcej etc. Jest to tzw. Kompleks Edypa, którego nieuchronną konsekwencją jest poczucie winy. Chłopiec ma poczucie winy, że nienawidzi ojca i pożąda matki. Poczucie winy powoduje oczekiwanie kary. Nieuchronnym następstwem Kompleksu Edypa jest Kompleks Kastracyjny. Ten kompleks wykazują mężczyźni w dorosłym życiu. Wyraża się lękiem o swoje narządy płciowe (czy nie są za duże, za małe, czy nie zawiodą etc.) Kompleks kastracyjny, dotyczy także życia nieseksualnego. Mężczyźni boją się utraty wszystkiego!!! Samochodu, długopisu, krwi -chomikują różne rzeczy. Następcy Freuda wytworzyli tezę, że kobiety mają natomiast Zazdrość o Członka - jako przejaw różnic anatomicznych. Kobieta próbuje wchodzić w rolę mężczyzny, ubiera się w spodnie, nosi krótkie włosy etc. Nie maja natomiast lęku kastracyjnego.
Potem wybuchła I wojna światowa. Ludzie siedzieli w okopach i błocie przez długie miesiące. To wszystko powodowało, że stan psychiczny żołnierzy był straszny. Freuda wysłano jako lekarza na front. Tam uznał, że koncepcja libido jest uboga. Uznał, że bardzo ważny jest instynkt samozachowawczy. Po wojnie, po 1918r. zaczął tworzyć II teorię instynktów. Starał się połączyć instynkt samozachowawczy i płciowy. Potem doszedł do tego, że istnieje tez 3 instynkt, instynkt śmierci - anaphos. Dążymy do śmierci, jednocześnie jej unikamy. Przed śmiercią, uznał, że te koncepcje są niedoskonałe. Umarł w 1939r.
Psychoanaliza - jako metoda to, to co każdemu przychodzi na myśl, czyli kozetka, gabinet, wolne skojarzenia. Psychoanalityk zapisuje to. Freud na podstawie snów analizował zawiłości jakie powstają w głowie. Zaczął jednak popadać w śmieszność, gdy zaczął tworzyć katalog snów.
Teoria pojęć omyłkowych - wyjście papciach na bal. Psychoanalityk zapyta - „czy na pewno chcesz iść na ten bal?”
Techniki psychoanalityczne mają doprowadzić do emocjonalnego uświadomienia, przeżycia, odreagowania i ulgi, która jest tożsama z uleczeniem.
Dostrzegamy 2 główne osiągnięcia Freuda i jego uczniów:
pokazali rolę nieświadomości,
zwrócenie uwagi na rolę wczesnego dzieciństwa.
06.03.2010r.
Wszystkich działających w tamtym czasie, tylko Freud miał zestaw swoich uczniów. Najważniejszą uczennicą była Karen Horney, córka norweskiego kapitana żeglugi wielkiej. Podróże jakie odbyła w życiu miały duże znaczenie dla jej rozwoju naukowego. Oglądała podczas tych podróży różne kultury. Potem gdy działała w zespole Freuda, zauważyła, że na człowieka ogromny wpływ ma społeczeństwo. Potem przekształciła seksualizm Freuda zamieniając libido na lęk podstawowy - egzystencjalny. Trwa on przez całe życie. Wszystko co w życiu robimy, ma na celu opanowanie tego lęku. Ludzie w tym rozwoju charakteryzują się w 3 postawach, z których każdy wybiera jedną:
ku ludziom,
od ludzi,
przeciw ludziom.
Psychoanaliza społeczna/kulturalna bądź neoanaliza - zniknął seksualizm Freuda, ale zostały podstawy psychoanalizy.
Innym uczniem był Otto Rank - skoncentrował się na aspekcie szoku porodowego. Ówczesna wiedza biologiczna pozwalała na stwierdzenie, że rozwój płodu 2 miesiące przed urodzeniem jest na tyle zaawansowany, że to dziecko ma przeżycia. Czyli że początek doznań zaczyna się w łonie matki. Szok porodowy - z środowiska wodnego do powietrznego - do własnego życia. Rank zaczął rozważać jakie konsekwencje mogą powstać tym czasie. Klaustrofobia może charakteryzować osoby, które rozwijały się w małym przewodzie płodowym. Lęk przed odrzuceniem, może być powodem tego, że zaraz po urodzeniu dziecko zostało oddzielone od matki. Jednak mimo tych poglądów, nie można było zweryfikować w żaden sposób czy Rank miał racje. Jednak to dzięki niemu, zmieniono formy porodu i traktowania dziecka po porodzie. Dziecko dawano matce, kładziono je na brzuchu, opracowano poród w wodzie.
Kolejnym uczniem był Sullivan. Koncentrował się na opisaniu i analizie psychologicznych mechanizmów obronnych. Organizm człowieka ma tendencje do przywracania równowagi wewnętrznej. Robi to zwłaszcza w przypadku nadmiernego napięcia. Pomagają w tym zwłaszcza psychologiczne mechanizmy obronne - czyli nieplanowane przez nas, nieświadome techniki przez które redukuje się powstające w nas napięcie. Jednym z tych mechanizmów był poruszany przez Freuda mechanizm wyparcia-polegający na pozornym zapominaniu wydarzeń przykrych i niemiłych, tak wyparte trafiają do nieświadomości. Najbardziej opisanym przez Sullivana mechanizmem, jest mechanizm psychologicznej racjonalizacji - polega on na manipulowaniu wartością sytuacji tak, aby było nam łatwiej. Wyróżnił w nim mechanizm kwaśnych winogron i słodkiej cytryny. Innym mechanizmem jest projekcja - czyli rzutowanie na kogoś, na innych naszych przewinień i niepowodzeń. Człowiek używa projekcji używając takich słów jak na przykład „każdy”, „wszyscy”. Ma to zamaskować słabość. Kolejnym mechanizmem jest identyfikacja - podłączanie się do osób mocnych, silnych. Identyfikowanie się z nimi poprzez używanie słów: „my”. Kolejna to naśladownictwo - w stroju, mowie, zachowaniu. Kolejny to mechanizm zastępczej gratyfikacji - jeżeli nie mogę mieć jakiegoś celu, sięgam po inny cel - zastępczy.
Erick Fromm - uczeń Freuda chciał połączyć psychoanalizę z marksizmem.
Anna Freud - córka Freuda, zajmowała się uporządkowaniem koncepcji ojca. Zajmowała się także rozwojem we wczesnym jego etapie.
Behawioryzm - wyrósł z pragmatyzmu amerykańskiego. Dr Watson - tworzył podstawy behawioryzmu. Twierdził, że umysł człowieka to czarna skrzynka do której nie mamy dostępu. Możemy jednak badać bodźce, to co ma wejść do tej skrzynki i reakcje czyli to co wychodzi. S-R. Bodziec daje reakcję. Uważał że jeżeli przeprowadzi się odpowiednio dużo eksperymentów to będzie można opisać rzeczywistość ….?....
S1-R1
S2-R2
S3-R3
Na potwierdzenie tej tezy przeprowadził eksperyment z małym Albertem. 3 letni chłopiec, który miał swoje ulubione zwierzątko - białego szczurka. (4 emocje proste są wrodzone - proste formy radości czyli po zaspokojeniu potrzeb, proste formy smutku, proste formy gniewu, proste formy lęku - pojawiający się na dwa bodźce: głośny szybki hałas, nagła utrata równowagi. Reszta to wyuczone emocje i to w 4 pierwszych latach życia. Wtedy tworzy się indywidualny schemat reakcji, kod reakcji emocjonalnych). Kiedy Albert bawił się ze szczurkiem, Watson walił w metalową sztabę powodując efekt gongu. Spowodowało to, że Albert zaczął bać się szczurka. Okazało się że reguła S1-R1 jest uproszczona, bo S1 może wywołać zarówno R1 jak i R3, R56, R67543. Również S1 nie będzie wywoływane przez R1 ale też przez R4, R5, R56. Więc nie można przypisać bodźców do reakcji. Trzeba dokonać ustępstwa. Polega ono na tym, że pojawia się neobehawioryzm zgodnie z którym bodziec wywołuje reakcje poprzez procesy pośredniczące. S-O-R.
Behawioryści lat 30 - 60 prowadzili badania z użyciem zwierząt. Nie dręczyli ich w odróżnieniu od Pawłowa. Najgorsi jednak byli Francuzi, przeprowadzający wiwisekcję. Badania behawiorystów dały podstawy do psychologii ogólnej - eksperymenty ze szczurami, labiryntem i procesami uczenia się.
3 rodzaje pamięci :
bezpośrednia - krótka, pozwala zapamiętać to co mówimy, logicznie składać zdania, ubierać się etc.,
świeża - pozwala planować życie, wydarzenia bieżące.
trwała - przechowywane do starości, podstawowe dane o sobie, świecie, podstawowe wiadomości.
Prowadzono dużo eksperymentów na małpach. Eksperymenty dotyczące rozwiązywania problemów. Od myślenia już krok do mowy. Małpy jednak nie mogą wydawać artykułowych dźwięków. Małpy tworzą 80-100 pojęć. 3 letnie dziecko ma opanowanych 100 pojęć. Człowiek ze średnim wykształceniem ma 15000 pojęć z czego używa 5 000.
Fenomenem była małpa Sara. Jako jedyna miała orgazm. Napisała także z własnej inicjatywy, na tablicy przy pomocy naklejek z słowami, po tym jak weszła jej terapeutka do pokoju słowa: „Sara była smutna, płakała”. Małpy, które nauczyły się języka migowego, uczyły go z własnej inicjatywy swoje dzieci. W latach 50 skończyły się badania, bo nie było jużci badać.
Najsłynniejsi behawioryści:
a) Tolman,
b) Thorndicke,
c) Kohler,
d) Skiner.
Zbudowali także terapie behawioralną.
metoda desensybilizacji lęku - polega na stopniowym wyciszeniu lęku, poprzez kojarzenie bodźca pozytywnego z bodźcem lękotwórczym. Mały Albert np. był doprowadzany do stanu komfortu psychicznego, potem był w dużym pomieszczeniu, gdzieś tam na drugim końcu był szczur w klatce. Potem stopniowo przybliżano szczura, potem oddzielono pomieszczenie na połowę gdzie z jednej strony biegał szczur, a z drugiej bawił się Albert, przy czym szczur nie mógł wejść na stronę Alberta. Potem Albert miał rzucać mu jedzenie, potem karmić z reki, a na końcu dotknąć. Jest to dobra metoda na lęk przed zwierzętami.
Volfe - desynsibilizacja wyobrażeniowa. Uczy się człowieka relaksacji następnie, następnie sytuacje której się obawia rozpisuje się na elementy najłatwiejsze i najtrudniejsze.
metoda awersyjna - kojarzenie z czymś nieprzyjemnym.
Psychologia Kliniczna - ćwiczenia - anna@kiwi.pl
„Psychologia dla studentów medycyny” - książka.
Czynniki ascenizujące - kac, dieta, ciąża, zespół napięcia przedmiesiączkowego, niewyspanie - wszystkie te, które powodują, że jesteśmy psychicznie słabi.
Zaburzenia myślenia dzielimy na:
Zaburzenia toku np. przyśpieszenie, opóźnienie, zahamowanie.
Treści :
Urojenia - objaw psychotyczny,
Idee nadwartościowe - zaburzenia osobowości,
Natręctwa i fobie - głownie nerwice.
Psychoza:
schizofrenia,
maniakalno-depresyjna.
Urojenia - fałszywe sądy które chory wypowiada i jest przekonany o ich prawidłowości mimo ewidentnych dowodów błędu. Brak w nich krytycyzmu. Dzielimy je na:
urojenia odnoszące (ksobne) - chory ma poczucie że wszystkie wydarzenia odnoszą się bezpośrednio do niego, ludzie wymieniają sygnały, uśmiechy na jego widok, uważa że wyczytuje pewne informacje między wierszami,
urojenia wielkościowe - osoba ma poczucie posiadania cech, właściwości, mocy wyróżniających ją ponad otoczenie i przeciętność. Np. uważają że są Napoleonem, św. Janem, koleżanką Matko Boskiej, przewodnikiem Trójcy Świętej,
urojenia prześladowcze - u starszych osób są normalne. Chory czuje się prześladowany,
urojenia zazdrości - dotyczą codziennych czynności i zdarzeń, które mają urojeniową interpretację i poczytywane są za powód zdrady. W alkoholizmie tzw. Zespół Otella. (zasada 321),
urojenia oddziaływania - na ciało i psychikę chorego oddziałują jacyś ludzie, bezpośrednio lub za pomocą narzędzi.
Idee nadwartościowe - może stać się nimi absolutnie wszystko.
Natręctwa - jest w nich krytycyzm. Przykłady w filmach Dzień Świra, Moonk. Zwane także zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi. Przeważnie natręctwa zostają na polu nerwowym. Jeżeli jednak zaczyna być brak krytycyzmu, mogą stać się urojeniami.
Fobie - występowanie lęku w określonych sytuacjach, dążenie do unikania tych sytuacji, oraz lęk przed tymi sytuacjami.
Patologie społeczne (marketing, historia etc)
20/21.02.2010r.
Patologia społeczna - pochodzi od dwóch słów łac. Patos i logos. Patos cierpienie, logos nauka. Patologia to nauka o cierpieniu społecznym. Patologia społeczna należy do nauk praktycznych. Nauka to system wiedzy logicznej, systematycznej, uporządkowanej, prawdziwej na gruncie danych metod. Nauki dzielimy na formalne i empiryczne. Formalne to: matematyka i logika. Podstawą tworzenia wiedzy formalnej, jest system aksjomatów. Aksjomaty są to założenia przyjmowane bez dowodów, ujmowane formułką „załóżmy że”. Natomiast nauki empiryczne maja u swoich podstaw obserwację. W naukach empirycznych mamy następujący tok badania”
obserwacja,
uogólnienie - indukcja,
hipoteza - pewne przypuszczenia co do tego dlaczego jest tak jak to widzimy,
sprawdzenie hipotezy przez weryfikację lub falsyfikację.
Nauki empiryczne wewnętrznie dzielimy na:
nauki przyrodnicze - przedmiotem badania jest świat stworzony bez udziału człowieka,
nauki humanistyczne - gdzie badamy ludzkie wytwory kulturalne, społeczne, intelektualne etc.
W naukach przyrodniczych gromadzimy informacje przez eliminację. Co stare to wywalamy i zastępujemy nowym.
W naukach humanistycznych wiedzę gromadzimy przez absorpcję. Badacz korzysta z osiągnięć poprzedników.
Nauki humanistyczne dzielą się na:
diagnostyczne - szukają odpowiedzi na pytanie „jak jest”?
praktyczne - dzielą się na sfery:
diagnostyczna - jak jest?
Prakseologiczne - co zrobić by było tak jak powinno być?
Aksjologiczne - jak powinno być?
Wartości jakie chronimy, to wartości cywilizacji łacińskiej.
Trzy filary wartości cywilizacji łacińskiej:
Forma grecka - Grecja dała początek pojęciu prawdy (ma ona charakter absolutny i jej kryterium jest zgodność z rzeczywistością), Prawda dała nam metody badawcze oraz bezinteresowne poznawanie. Grecja dała nam też wychowanie oraz archetypy zachowań społecznych. (monogamia, miłość silniejsza od śmierci, wychowanie muzyczne, wierność Bogu nie ludziom, spryt życiowy, równoważąca siła, element harmonii.
Prawo rzymskie - dało nam pojęcie sprawiedliwości - jest to niezłomna wola oddania każdemu tego, co mu się należy. Każdy wie co mu się należy, bo zawarł umowę. Umowa zaowocowała rozwojem prawa cywilnego i publicznego. Umowa musi być przemyślana. Naturalne prawa człowieka: wolność, własność, życie.
Z prawa rzymskiego powstały zasady społeczne:
pacta sunt servanda - umowa musi być dotrzymana,
do ut des - daję abyś dał,
Dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo,
Nullum crime sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy,
Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz.
528-534 Justynian spisano wtedy rzymskie prawo w 2 tomy. Weszło one w skład prawa kanonicznego, potem w prawodawstwo europejskie przez Napoleona.
Religia chrześcijańska - zapoczątkowała ją śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa 2010 lat temu. Chrześcijaństwo wniosło szereg pierwiastków uzupełniających Grecję i Rzym. Pierwszą było zakwestionowanie niewolnictwa. Potem docenienie roli kobiety - przez wzór Maryi Dziewicy. Równość wszystkich. Potępienie okrucieństwa, wartość pracy fizycznej, intelektualizmu, dało dekalog.
Zakres rozwoju problematyki patologii społecznej.
Najwcześniej patologia zajmowała się odchyleniem od normy w seksie - nekrofilia. Drugim polem badań była patologia rodziny. Trzecim środowiska lokalne. Lata 60 XX w. Badania patologii instytucji. Badanie terroryzmu i jego uwarunkowań.
Doprecyzowanie patologii społecznej:
Jan Malec - stwierdził, że patologia społeczna powinna badać te zjawiska, które przynoszą społeczną szkodę, a zwłaszcza te, które atakują życie, zdrowie, wolność i mienie.
Jerzy Jasiński - też mówił o szkodzie ale dodawał, że musi ona występować masowo.
Adam Podgórecki - twórca hipotezy trójstopniowego działania normy. Wg niego zjawiska patologii społecznej są budowane przez konglomerat trzech zmiennych:
Zmienne osobowe - płeć, wiek, stan cywilny, poczucie własnej wartości, rola społeczna, zestaw genów.
Zmienne podkulturowe - zmienne grup społecznych w których człowiek przebywa. Zmienne podkulturowe rzutują na czyny zakwalifikowane do patologii społecznej poprzez profil grupy z którą się jednostka identyfikuje. Grupy antyprawne - gangsterskie, korupcja i grupy filoprawne - wojsko, policja, sądy.
Zmienne ustrojowe - dzielą się na 4 subzmienne:
Ideologia - to istniejący w danym społeczeństwie system przekonań mówiący co jest dobre a co złe. Jaki jest cel struktury i jakie środki do celu wolno nam stosować. Są dwie ideologie w współczesnym świecie: Socjalizm i Kapitalizm. W socjalizmie wartością nadrzędną jest wartość państwowa. W miejsce prywatnej wchodzi państwo, a to równa się biurokracji. Według socjalizmu źródłem zła jest własność prywatna. W kapitalizmie wartościami nadrzędnymi są wolność i własność prywatna - ogranicza się państwo. Naczelnym ogniwem spajającym jest tolerancja.
Stratyfikacja - mówi nam o tym, jakie są w społeczeństwie proporcje bogatych i biednych. Każda z tych struktur zachęca do innych patologii. I tak Ameryka Łacińska, Indie mają najwięcej biednych, trochę klasy średniej i małą ilość bogatych i rządzących. Szerzy się tam, bieda, mafia, prostytucja. Europa, Ameryka, Kanada mają trochę biednych, dużą warstwę klasy średniej i sporą klasę bogaczy i rządzących. Szerzy się korupcja i przemoc. Kuba, Korea Pół, Rosja gdzie szerzy się komunizm mają olbrzymia ilość biednych i małą, wąską ilość bogaczy i rządzących. Brak jest klasy średniej, bo nie ma własności prywatnej.
Forma Rynku - sposób gospodarowania w strukturze. Sposób w jaki ludzie zarabiają na swoją egzystencję. W cywilizacji wykształciły się 2 sposoby funkcjonowania społecznego ludzi. Charakteryzują się tym, że pozbawione są wojny.
Gospodarka rynkowa - rynek to miejsce wymiany towarów i usług. Dzieli się na: rynek pieniądza, rynek pracy, rynek towarów i usług. Warunkami istnienia tych rynków jest pieniądz i prawo. Alokacja kapitału - jest to przemieszczanie się pieniądza. Musi też istnieć konkurencja inaczej rynek zamiera. Zagrożenia dla konkurencji to monopol i mafia. May też pewne błędne koło. Gdy rośnie cena, spada produkcja, rośnie bezrobocie i wypłacanych jest więcej zasiłków to powoduje podniesienie cen, spadek produkcji i tak w kółko.
Biurokracja - jej cechy to: apolityczność, fachowość, legalistyczność - trzyma się prawa.
Forma rządu - mamy dwie:
Dyktatura - rządy jednostki i oligarchii, która nie liczy się z wolą obywateli.
Demokracja - system rządów przedstawicielskich. Demokracja powstała wyłącznie w cywilizacji łacińskiej. System przedstawicielski w swej dojrzałej formie posługuje się systemem Monteskiusza. Dzieli on władzę na : ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Są one niezależne od siebie. Ordynacje wyborcze mamy dwie: wielkościowa - jednomandatowa(okręgi) oraz proporcjonalne - wielomandatowe (partia wyznacza kandydata i miejsce na liście).
Przestępczość jako zjawisko patologii społecznej
Przestępczość łączymy z pojęciem prawa. Prawo określamy jako system norm. Norma to wypowiedź sformuowana w danym języku albo dająca się sformułować która narzuca pewnym adresatom pewne obowiązki w pewnych okolicznościach albo zawsze i wszędzie.
Normy dzielimy na:
Moralne - mówią co jest dobre a co złe. W naszym kręgu jest nim dekalog. Sankcją są wyrzuty sumienia.
Obyczajowe - nie mają innego uzasadnienia niż te że tak się robi albo nie robi. Szczególną role mają normy dobrego wychowania. Sankcją jest ośmieszenie, wyśmianie.
Prawne - stworzone przez państwo i w interesie realizacji tych norm, państwo może uruchomić zinstytucjonalizowany przymus. Sankcja skupiona organów formalnych.
Racjonalny ustawodawca chce aby normy moralne i prawne były ze sobą w zgodzie. Gdy tak nie jest jednostka łamie jedno z nich wybierając które ceni bardzie co prowadzi do upadku systemu społecznego. Rozwój społeczny i gospodarczy doprowadził do wytworzenia wielu gałęzi prawa:
cywilne i rodzinne - własność i prawa rzeczowe,
państwowe - konstytucja,
administracyjne- funkcjonowanie instytucji,
finansowe - pieniądze i ich obieg publiczny,
umowy międzynarodowe - relacje między państwami,
zobowiązań - umowy,
rolne - normuje obrót ziemią,
morskie,
karne - ma sankcje dolegliwe!
Sankcje to: ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywocie, kara śmierci.
W centrum instytucji prawa karnego znajduje się pojęcie przestępstwa.
Cechy przestępstwa:
- czyn człowieka,
- społecznie szkodliwy - w skali większej niż znikomy. Zależy o panującej ekipy ustawodawców,
- zawiniony -psychiczny stosunek sprawcy do czynu. Dzielimy ją na:
a) umyślną - w której znajduje się kwalifikowana - czyli taka gdzie chciał to zrobić, zrobił i to ze szczególnym okrucieństwem.
b) nieumyślną - a w niej na lekkomyślną (wiem że mogą być złe skutki, ale myślę że ich uniknę) oraz niedbalstwo ( nie biorę pod uwagę czegoś co powinienem).
- zabroniony przez ustawę w chwili jego popełnienia.
Okoliczności wyłączające winę:
nieletniość,
niepoczytalność,
błąd,
rozkaz.
Okoliczności wyłączające bezprawność:
Obrona konieczna - siłą odpieram atak na mnie lub dobro społeczne. Zamach musi być bezpośredni i rzeczywisty.
Stan wyższej konieczności - dla ratowania jednego dobra poświęcam inne. Muszą mieć podobną wartość. Nie można ratować mniej cennej rzeczy a poświęcać coś cennego.
Starorzymska zasada volenti non fit iniuria - chcącemu nie dzieje się krzywda,
Czynności lecznicze - uwalnia lekarza od odpowiedzialności lekarza jeżeli ratował życie zgodnie ze sztuką lekarską.
Ryzyko naukowe i naukowo techniczne.
Przyjmowane kwalifikacje przestępstw:
Zbrodnie i występki - zbrodnią nazywamy czyny zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat. Poniżej 3 lat są to występki.
Według przedmiotu ochrony (przeciwko):
Obyczajowości,
Życiu i zdrowiu,
Środowisku,
Mieniu,
Papierom wartościowym,
Rodzinie
Przestępczość - jest to nagromadzenie danych przestępstw, na danym terytorium w danym czasie. Najszerszą skalą są przestępstwa rzeczywiste, węższą ukryte, potem, jeszcze węższą osądzone, i jeszcze węższą osądzone prawomocnym wyrokiem.
Przyczyny dla których ofiary nie zgłaszają przestępstw:
indywidualne:
pogląd że przestępca się zemści,
pogląd na efektywność organów ścigania,
na ich mitręgę, niechęć społeczna do policji.
Inne:
Niesprawiedliwe prawo - sprawiedliwość uzyska tylko ten co ma znajomości,
Przewlekłość postępowania.
Przestępczość nieletnich - cechy:
zaczyna się od kradzieży, włamań, rozboju,
działają w grupach od dwóch do wielu,
przestępczość seksualna,
przestępczość handlu narkotykami,
wzrost przestępstw i agresywność dziewcząt.
06.03.2010r.
Zmienna podkulturowa.
Teorie etiologiczne - pyta „dlaczego oni tak robią?”
Teorie reakcji społecznych (reaktywne) - pyta „dlaczego zostali uznani za tych, którzy to robią”?
Teorie kontroli - „dlaczego oni tego nie robią”?
Teorie etiologiczne :
Merton - wg niego zjawisko patologii wynika z anomii społecznej. Anomia społeczna to taka sytuacja kiedy normy straciły swoją prawomocność, przestały być przez ludzi uznane za obowiązujące. Mamy tutaj 5 postaw:
Konformizm - akceptuje cele i środki,
Rytualizm - nie akceptuje celów akceptuje środki,
Reformizm - akceptuje cele, nie akceptuje środków,
Wycofanie - nie akceptuje cele, nie akceptuje środków,
Bunt - nie akceptuje celów i nie akceptuje środków, ale chce wprowadzać nowe.
A. Cohen - wg niego wartości klasy średniej rozkładają się na całe społeczeństwo. Są jedną przyczyn zapewniającym dobrobyt społeczeństwom zachodnim. Do tych wartości należą:
poszanowanie własności,
ambicja,
indywidualna odpowiedzialność,
szacunek dla osiągnięć,
racjonalność,
racjonalny wypoczynek,
dbałość o wygląd zewnętrzny,
nie stosowanie przemocy.
Cohen mówił, że SA grupy nie mogące osiągnąć sukcesu. Zaczyna ich trawić nienawiść i zaczynają działać na szkodę społeczeństwa.
R. Miller - mówił odwrotnie do Cohena, że nie całe społeczeństwo musi mieć te same wartości. Wytwarza 2 systemy wartości:
klasa średnia,
klasa niższa - nie patrzy na średnią, ale wytwarza swoje tj. spryt, zabawy z policją w kotka i myszkę, poszukiwanie silnych emocji, fatalizm życiowy, zamiłowanie do hazardu, pociąg do siły fizycznej i pogarda dla pracy umysłowej.
Sytes i Matza - uważają, że ani Cohen ani Miller nie mają racji ponieważ granica zjawisk dewiacyjnych przebiega przez wszystkich. Każdy może poprzeć przestępstwo lub wypracować sobie mechanizmy neutralizacji do których należą:
kwestionowanie odpowiedzialności,
kwestionowanie szkody,
kwestionowanie ofiary,
potępianie potępiających,
działanie z wyższych racji.
Sutherland - mówi nam, że zachowania dewiacyjne są wyuczone. Zachowania dewiacyjne nie są wrodzone. Istotne jest to, że w społeczeństwach, są różne systemy wartości : filoprawne, antyprawne i są zależne od powiązań w społeczeństwie. W środku jest jednostka, która jest rozdzierana między tymi dwoma systemami. By zapoznać się z zachowaniami antyprawnymi, trzeba przede wszystkim poznać jego techniki.
Szkoła Chicagowska - jej reprezentanci uważają że w społeczeństwie wielkiego miasta zachodzą takie procesy jak w naturze: dominacja, walka o zajęcie lepszego miejsca, walka o byt. Inwazja - biedni schodzą z miejsca dawnej klasy ale na ich miejsce wchodzą również biedni. Dominacja - silniejszy spycha słabszego z piedestału. Sukcesja - pozycje w społeczeństwie przechodzą z pokolenia na pokolenie.
Teorie kontroli :
Durkheim, Hirchi - Szczególna wizja społeczeństwa, społeczeństwo pełne sprzecznych dążeń, wyniszczających sił, które można porównać do garnka wrzącej wody, który jest przyduszony pokrywą prawną. Natura ludzka jest dwudzielna dobra i zła i ta zła musi być kontrolowana, a jak kontrola słabnie to na wierzch wychodzi dewiacja. Wg Durkheima to kontrola przez instytucje formalne jest najbardziej skuteczna. Jednak zaznaczał też, że ważna jest religia, która chroni społeczeństwo od dwóch skrajności jakimi są samobójstwo i rozpacz.
Hirchi uważał że kontrola społeczna jest spleciona w 4 nitki i ważne jest aby je wspierać. Zwłaszcza aby wspierać ojczyznę i rodzinę, bo te łączą się z naszymi emocjami. 4 nitki:
Przywiązanie - liczenie się ze zdaniem tzw. Istotnych innych. W tej nitce ważne jest być przywiązanym do grupy z kim jesteśmy związani, gdyż mogą oni odcinać mnie od zachowań dewiacyjnych.
Zobowiązanie - dokonana przez podmiot kalkulacja, bilans zysków i strat.
Zaangażowanie - sytuacja gdy ze względu na brak czasu nie mam czasu na realizowanie swoich planów, ale także nie mam czasu zachowywać się dewiacyjnie.
Przekonanie - mechanizm określany w psychologii „internalizacją”. Przyjmowanie cudzych wartości za swoje, uznawanie ich, utożsamianie się z nimi. Człowiek nie jest w stanie z nich zrezygnować.
Teorie reakcji społecznej:
Różnice w widzeniu społeczeństwa w teoriach reakcji:
teorie etiologiczne - jedno jest włożone w drugie, mieści się w sobie,
teorie kontroli - kocioł z gorącą wodą,
teorie reakcji - człowiek człowiekiem.
Moje zachowanie zależy od reakcji z tym z kim mam do czynienia. Reakcja otoczenia społecznego nie musi być zgodna z rzeczywistością. Społeczeństwo wyznacza sobie granice tego co wolno i czego nie wolno przez 5 mechanizmów:
Siatka stereotypów - względnie pozwala nam orientować się w otoczeniu. Stereotyp redukuje osobę do pewnych cech, do których się dostosowujemy. Cechy które wpływają na naszą reakcję ze stygmatyzowanym. Można je podzielić na stygmaty ciała i ducha (plotka).
Ceremoniał degradacji statusu - osobie która w naszych myślach zdegradowaliśmy nadajemy nową tożsamość jest ona gorsza niż poprzednia, wspierają ją instytucje formalnej kontroli. Zawsze jest z lepszego na gorsze.
Retrospektywna interpretacja - potwierdzanie na siłę cech naznaczających. Patrzenie wstecz i doszukiwanie się w tym tego co jest dzisiaj. „tak tak, on już w młodości to był taki chuligan”.
Uzgadnianie rzeczywistości - swoisty przetarg, osoba poddana naznaczaniu zazwyczaj się myli, ten mechanizm ma to potwierdzić lub zaprzeczyć.
Normalizacja - akceptacja początkowej odrazy, bądź dysonansu. Wg Eriksona dewiant jest niewinną ofiarą która może nawet nic nie zrobiła ale widzimy ją jako dewianta przez naszą reakcję i kontrolę społeczną i instytucje. Wg Goflanda dewiant i nie dewiant żyją w tym samym świecie wartości ale jedni mają tendencje do odbiegania od normy i ci będą traktowani gorzej, bo społeczeństwo potrzebuje określonego kontyngentu dewiantów. Dlatego tez instytucje tj. więzienia, poprawczaki, oddziały psychiatryczne, izby wytrzeźwień bardziej utwierdzają dewiację niż je zwalczają. Zmiany społeczne bowiem, często zależą od przepustowości instytucji kontroli społecznej.
Patologie społeczne (marketing, historia etc) - ćwiczenia (to jest dopiero hardcore!)
21.02.2010r.
966 - chrzest polski,
1370 - koniec Piastów umiera Kazimierz Wielki,
1570 - koniec Jagiellonów, umiera Zygmunt August. Złoty wiek kultury polskiej za królową Bonę,
1610 - Bitwa pod Kłuszynem,
1795 - ostatni król Poniatowski,
1812 - próba odzyskania niepodległości przez Napoleona,
1831 powstanie listopadowe,
1863 - powstanie styczniowe,
1888 - Sienkiewicz,
1914-1918 - I wojna światowa.
27 grudnia 1918 - Powstanie wielkopolskie,
1920 - w Polsce sowieckie chordy dostają w dupę 15 sierpnia pod warszawą.
08.1939 - pakt ribentro-mołotow 1.09 Niemcy na Polskę a 17.09 rosja.
1940 - luty - sybir, kwiecień - Katyń,
Sierpień 1944 - powstanie warszawskie,
1945 - PRL czerwiec 1956 poznań, grudzień 1970 - strajki Gdańsk, Gdynia, szczecin,
1969 - księżyc
16.10.1978 - papież Jan Paweł II wybrany,
1979 - I wizyta papieża w Polsce,
08. 1980 - solidarność,
13.12.1981 - stan wojenny,
04. 06. 1989 - koniec komuny,
1993 - wojska komuny wychodzą z poslki,
15