PRAWO RZECZOWE
1. Pojęcie i ogólna charakterystyka prawa rzeczowego w znaczeniu przedmiotowym.
Przedmiotem elementu przedmiotu stosunku cywilnoprawnego w przeważającej większości są rzeczy( np. mikrofon, portfel, budynek , nieruchomość), natomiast rzeczami zgodnie z definicją wynikającą z art. 45.K.C są tylko przedmioty materialne, a więc chodzi tu o wszelkiego rodzaju prawa na przedmiotach materialnych (jak np. umowa kupna sprzedaży przenosząca prawa własności na danej rzeczy ze zbywającego na nabywającego), które mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, sposoby zbycia, przysporzenia praw na rzeczach określone są w przepisach KC, jak również wynikają z zasad współżycia społecznego. Uznawana jest ogólna zasada, że nie można przysporzyć więcej praw niż się samemu posiada.
Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym to ogół przepisów prawa cywilnego, które regulują powstanie, zmianę i ustanie rzeczowych praw podmiotowych.
Poza rzeczą niekiedy przedmiotem praw rzeczowych mogą być prawa majątkowe ( np. użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym.
2. Cechy charakterystyczne praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.
Pod pojęciem praw rzeczowych podmiotowych rozumie się te kategorię cywilnych praw podmiotowych, które spełniają łącznie dwa warunki:
dotyczą rzeczy
i są prawami bezwzględnymi, czyli skutecznymi wobec wszystkich (erga omnes).
Podmiotowe prawa rzeczowe są majątkowymi prawami cywilnymi o charakterze bezwzględnym mającym za przedmiot rzecz. W systemie prawa cywilnego istnieją dwie podstawowe kategorie majątkowych praw podmiotowych:
prawa rzeczowe o podanych wcześniej cechach;
prawa obligacyjne - podstawowym prawem obligacyjnym jest wierzytelność, której istotą jest to, że strona uprawniona może żądać od strony zobowiązanej określonego zachowania (świadczenia).
Istnieje również podział na:
względne - ustawodawca przyznaje czasami prawom względnym rozszerzoną skuteczność wobec osób trzecich
bezwzględne.
Istotnym elementem praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym jest ich szczególny przedmiot, którym jest rzecz, rozumiana jako przedmiot materialny
3.Rzeczy jako przedmioty praw rzeczowych.
Rzeczy - zgodnie z art. 45 K.C. Art. 45. rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne . Nauka do tego określenia dodaje:
rzeczami wg polskiego K.C. są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach cywilnoprawnych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Jednocześnie rzecz w sensie prawnym musi przedstawiać jakąś wartość majątkową.
Przesłanki rzeczy:
materialne,
wyodrębnione,
bycie przedmiotem obrotu
Nie są więc rzeczami:
złoża w ziemi, woda, powietrze, dzikie zwierzęta na wolności - dopiero wydobyty węgiel, gaz w butli, woda w beczce, upolowane zwierzę mogą być dobrami samoistnymi,
dobra niematerialne w postaci: energii, dóbr osobistych, dzieł literackich, artystycznych, naukowych, wynalazki, wzory użytkowe itp.
Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane.
Podział rzeczy na
ruchome, nieruchomości
proste (kartka papieru), złożone (traktor),
zużywalne , niezużywalne,
oznaczone co do tożsamości (np. samochód-każdy posiada fabrycznie oznaczony nr nadwozia), oznaczone co do gatunku (np. ziemniaki),
znajdujące się w obrocie, wyłączone z obrotu (np. rzeki)
Najpowszechniejszą formą praw jest prawo na rzeczach. Każdy człowiek posiada bardzo dużo ilość praw, każda rzecz ,którą posiada jest odrębnym przedmiotem praw rzeczowych. Znakomita większość umów cywilnoprawnych dotyczy rzeczy.
4.Rzeczy ruchome i nieruchomości
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Natomiast rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością
Rzeczy ruchome - wszelkie rzeczy materialne nie stanowiące nieruchomości ani ich części składowych, nie podlegają rejestrowi - wyjątek stanowi ewidencja pojazdów
5. Część składowa rzeczy
Częściami składowymi rzeczy jest to wszystko, co:
- nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
- nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
(np. silnik w samochodzie)
Pojęcie to zostało jednak ograniczone poprzez przyjęcie, że
przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
(np. barak na placu budowy)
6. Przynależność
Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym i trwałym związku odpowiadającym temu celowi.
(np. ciągnik rolniczy w gospodarstwie rolnym)
Właścicielem rzeczy głównej i przynależności musi być ta sama osoba.
Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności
7. Własność - pojęcie, treść, granice wykonywanie.
Właścicielem w sensie ekonom, jest ten, kto faktycznie dysponuje w swoim interesie danym dobrem majątkowym. W znaczeniu prawnym własność to tylko jedna, podstawowa forma władania częściami przyrody.
Prawo własności wynika ze stosunku własności jaki istnieje między właścicielem a wszystkimi innymi podmiotami. Na treść prawa własności składają się 2 strony.
Treścią pozytywną własności są uprawnienia właściciela do korzystania i rozporządzania rzeczą.
Treścią negatywną zaś powszechny obowiązek NIENARUSZANIA sfery dozwolonego zachowania się właściciela - nienaruszanie prawa własności.
Posługujemy się domniemaniami uprawnień na korzyść właściciela.
Prawo własności NIE jest prawem nieograniczonym. Istnieją pewne granice prawa własności tj.
przepisy ustawy
zasady współżycia społecznego
społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa
8. Sposoby nabycia i utrata własności
To przede wszystkim zdarzenia prawne, które powodują przejście prawa własności z jednego podmiotu na drugi. To przede wszystkim zdarzenia cywilnoprawne, które mogą powodować nabycie czy utratę prawa własności.
Podstawową klasyfikacją sposobów nabycia i utraty własności jest podział na:
- pierwotne - nabywca nabywa swe prawo niezależnie od praw poprzednika
- pochodne - prawo własności przechodzi na następcę w takim zakresie, jakim przysługiwało poprzedniemu właścicielowi
Podstawowym sposobem nabycia a jednocześnie utraty własności jest jej przeniesienie. Osoba, która przenosi własność to zbywca ( utrata prawa własności), osoba która nabywa własność to nabywca ( nabycie prawa własności).
Zasiedzenie
Jest ono pierwotnym sposobem nabycia własności i polega na nabyciu własności na skutek długotrwałego posiadania rzeczy przez nieuprawnionego. Nabywca uzyskuje prawo własności niezależnie od praw poprzednika.
Nabyć w drodze zasiedzenia można zarówno nieruchomość jak i ruchomość.
Inne wypadki nabycia i utraty własności
Znalezienie rzeczy - nabycie własności następuje na skutek niepodjęcia przez właściciela rzeczy działań zmierzających do odzyskania rzeczy zgubionej.
Zrzeczenie się własności nieruchomości - jest sposobem utraty prawa własności.
Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że się jej zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego.
Porzucenie rzeczy ruchomej -właściciel może się wyzbyć rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci.
Przetworzenie rzeczy ruchomych - wytworzenie z jednej rzeczy drugiej - ten, kto wytworzył nową rzecz z cudzych materiałów staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów.
Akcesja - połączenie lub pomieszanie 2 rzeczy - jeżeli rzeczy ruchome zostały pomieszane lub połączone w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości.
9. Ochrona własności.
Ochrona własności realizowana jest przez system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w wypadku naruszenia jego prawa. Ochrona własności należy do typu ochrony petytoryjnej, a więc służącej ochronie prawa. Ochronę petytoryjną własności zapewniają 2 podstawowe roszczenia:
• windykacyjne - jest to roszczenie o wydanie rzeczy, które wypływa z prawa własności.
Służy do ochrony uprawnienia właściciela do wyłącznego posiadania rzeczy. Roszczenie to istnieje, gdy spełnione są warunki:
jego treścią jest żądanie wydania rzeczy
oraz gdy wynika ono z prawa własności.
• negatoryjne - polega na żądaniu przez właściciela przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechaniu naruszeń.
Roszczenia windykacyjne i negatoryjne nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.
Roszczenie uzupełniające właściciela przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy
10. Współwłasność - pojęcie, rodzaje, zarząd rzeczą wspólną, zniesienie współwłasności.
Współwłasność - występuje wtedy, gdy dana rzecz jest przedmiotem własności kilku osób.
Cechami współwłasności są
- jedność przedmiotu,
- wielość podmiotów
- niepodzielność wspólnego prawa.
RODZAJE
współwłasność łączna - udziały rzeczy wspólnej nie są oznaczone dopóki trwa współwłasność.
współwłasność w częściach ułamkowych - jest to stosunek o charakterze przejściowym, przewiduje się możliwość zniesienia jej w każdej chwili.
ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ
Jest to podejmowanie wszelkich rozstrzygnięć i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących rzeczy wspólnej. Ze względu na źródła regulacji owego zarządu możemy wyróżnić:
• zarząd umowny
• zarząd ustawowy
Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebną jest zgoda większości współwłaścicieli. Jest to załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykła eksploatacją i utrzymywaniem jej w stanie nie pogorszonym w ramach jej aktualnego przeznaczenia, należy do spraw przekraczających zakres zwykłego zarządu.
• zarząd sądowy - Występuje wtedy, gdy każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach
ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI
Zniesienie współwłasności może nastąpić w trybie umownym albo w trybie sądowym.
Kodeks cywilny wyróżnia 3 podstawowe sposoby zniesienia współwłasności:
podział rzeczy wspólnej
przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli
sprzedaż rzeczy wspólnej
11. Użytkowanie wieczyste - pojęcie, treść, powstanie, wygaśnięcie, przekształcenie.
Użytkowanie wieczyste jest formą pośrednią między prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub położone w granicach administracyjnych miast.
TREŚĆ Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym lub prawnym.
Jest prawem czasowym (maksymalnie na okres 99 lat, a wyjątkowo na okres krótszy, ale nie mniejszy niż 40 lat).
W ciągu ostatnich 5 lat użytkowania wieczystego użytkownik wieczysty może żądać przedłużenia umowy na dalszy okres od 40-99 lat. Odmowa jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny.
Użytkowanie wieczyste jest prawem odpłatnym, bowiem użytkownik wieczysty przez cały okres trwania umowy uiszcza co roku opłatę.
POWSTANIE
Z reguły powstaje na skutek
-zawarcia umowy, ex lege,
-w drodze decyzji adm.,
-przeniesienia (stosuje się tu odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości).
Zawarcie umowy powinno być poprzedzone przetargiem, wyjątki od tej zasady zostały wymienione w ustawie o gospodarce nieruchomościami w sposób enumeratywny. Umowa o ustanowienie wieczystego użytkowania powinna zawierać ustalenie opłat z tego tytułu,
zarówno pierwszej, jak i opłat rocznych. Umowa wymaga formy aktu notarialnego i wpisu do KW.
USTANIE
Normalnym sposobem wygaśnięcia jest upływ czasu (terminu),
jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej budynków lub urządzeń,
zrzeczenie się tego prawa przez uprawnionego,
konfuzja - połączenie w jednym ręku prawa własności i użytkowania wieczystego
- wywłaszczenie
Wraz z wygaśnięciem prawa użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu, jak również roszczenie użytkownika wieczystego o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem 3 lat od tej daty.
PRZEKSZTAŁCENIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WPRAWO WŁASNOŚCI
Przepisy ustawy o przekształceniu stosuje się do osób fizycznych, które:
• nabyły prawo użytkowania wieczystego przed dniem 31.10.1998r., a także do osób fizycznych będących ich następcami prawnymi i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• z którymi została zawarta w formie aktu notarialnego umowa o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego przed 31.10.1998r.
• którym przysługuje prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed dniem wejścia w życie dekretu z 26.10.1945r. o prawie zabudowy i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• które nabyły gospodarstwo rolne na podstawie aktu nadania, albo do ich następców, będących posiadaczami tych gospodarstw i złożą wniosek do 31.12.2000r.
• będących właścicielami lokali, którym przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jako w prawie związanym z własnością wyodrębnionego lokali
Przekształcenie odbywa się odpłatnie. Opłata składa się z opłat rocznych (płatne przez okres od 5-15 lat), uzależniona jest od czasu trwania użytkowania wieczystego. Ustawodawca jednak wskazuje grupę użytkowników, których zwalnia od uiszczania opłat (art. 6 ustawy).
12.POJĘCIE I SYSTEMATYKA OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
POJĘCIE
Są to obciążenia prawa własności polegające na korzystaniu w oznaczonym zakresie z rzeczy cudzej (wyjątek: zastaw, hipoteka).
Ich przedmiotem mogą być:
Rzeczy ruchome i nieruchomości (użytkowanie)
tylko rzeczy ruchome (zastaw)
tylko nieruchomości (hipoteka, służebności)
Obowiązuje tu zasada NUMERUS CLAUSUS (zamkniętej listy) i tak ograniczonymi prawami rzeczowymi są:
użytkowanie,
służebność,
zastaw,
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
hipoteka.
POWSTANIE
UMOWA - jej mocą właściciel obciąża swą rzecz prawem ograniczonym na rzecz innego podmiotu (nabywcy prawa).
MOCĄ PRAWA (ex lege) - np. zasiedzenie służebności gruntowej
ORZECZENIE SĄDOWE - ma charakter konstytutywny, np. służebność drogi koniecznej
DECYZJA ADMINISTRACYJNA - wyjątkowo
PIERWSZEŃSTWO OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
- pierwszeństwo ma prawo ujawnione w księdze wieczystej
o pierwszeństwie decyduje dzień złożenia wniosku o dokonanie wpisu
jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej
WYGAŚNIĘCIE
- ZRZECZENIE - jeżeli uprawniony zrzeka się tego prawa, to ono wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej
- KONFUZJA - połączenie w jednym ręku prawa rzeczowego ograniczonego i prawa własności.
INNE PRZYCZYNY:
upływ terminu, na który prawo zostało ustanowione
na skutek niewykonywania prawa
wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką lub zastawem
na skutek orzeczenia sądowego
na skutek decyzji administracyjnej.
13. Użytkowanie - pojęcie i rodzaje
Użytkowanie - to uprawnienie użytkownika do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków.
Jest prawem rzeczowym ograniczonym, które daje szeroki zakres uprawnień do korzystania z rzeczy cudzej.
Wyróżniamy użytkowanie przez:
osoby fizyczne
rolnicze spółdzielnie produkcyjne
inne osoby prawne
Przedmiotem użytkowania są rzeczy ruchome i nieruchomości.
POWSTANIE UŻYTKOWANIA
Powstaje na wskutek czynności prawnej ( umowy ) między właścicielem a przyszłym użytkownikiem.
Umowa powinna zawierać:
kwestie odpłatności za użytkowanie
termin na jaki prawo zostało ustanowione
rozkład ciężarów związanych z rzeczą
zakres użytkowania.
RODZAJE UŻYTKOWANIA
1). Użytkowanie przez osoby fizyczne
2). Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne
3). Użytkowanie przez inne osoby prawne
14. SŁUŻEBNOŚCI - gruntowe, osobiste
Służebność jest to ograniczone prawo rzeczowe pozwalające na ograniczenie uprawnień jednego właściciela nieruchomości na rzecz właściciela innej nieruchomości albo na żądaniu aby właściciel nieruchomości nie wykonywał określonych uprawnień wynikających z prawa własności.
Podstawowy podział normatywny to:
Służebności gruntowe polegają na obciążeniu nieruchomości służebnej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości uprawnionej.
Służebności osobiste - są ściśle związane z osobą uprawniona do korzystania z cudzej nieruchomości. Służebność ta ma charakter alimentacyjny to jest zaspokaja potrzeby ściśle oznaczonej osoby fizycznej.
15. SPÓŁDZIELCZE PRAWA DO LOKALI
Jest to ograniczone prawo rzeczowe polegające na prawie do korzystania z przydzielonego członkowi spółdzielni lokalu oraz prawo do rozporządzania swoim prawem.
Wyróżniamy 3 rodzaje spółdzielczych praw rzeczowych:
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielniach mieszkaniowych.
WŁASNOŚCIOWE PRAWO DO LOKALU
POWSTANIE
Uzależnione jest od przynależności do spółdzielni i następuje z chwilą przydziału lokalu. Ten przydział to rodzaj cywilnoprawnej czynności spółdzielni - jako właściciela - o charakterze rozporządzającym i następuje w drodze oświadczenia pod rygorem nieważności w formie pisemnej.
TREŚĆ
To uprawnienie do używania przydzielonego lokalu.
Jest to prawo zbywalne - może zostać przeniesione na inne osoby w drodze czynności prawnej inter vivos
Podlega dziedziczeniu
Może być prowadzona z niego egzekucja
Przejście tego prawa na inne podmioty uzależnione jest od przyjęcia następcy prawnego w poczet członków spółdzielni.
Ma charakter jednopodmiotowy, czyli może przysługiwać jednej osobie.
16. Hipoteka
POJĘCIE
Jest ograniczonym prawem rzeczowym , które służy zabezpieczeniu wierzytelności pieniężnej i polega na tym, iż wierzyciel może zaspokoić się z nieruchomości przed innymi wierzycielami osobistymi.
Uprawnienia wierzyciela hipotecznego sprowadzają się do 2 podstawowych zasad:
pierwszeństwo w zaspokajaniu się z nieruchomości
skuteczność wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości.
Hipoteka, w odróżnieniu od zastawu, zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej.
PRZEDMIOT HIPOTEKI
Przedmiotem hipoteki mogą być:
własność nieruchomości
część ułamkowa nieruchomości (jeżeli stanowi udział współwłaściciela)
użytkowanie wieczyste
własnościowe prawo spółdzielcze do lokalu mieszkalnego
własnościowe prawo spółdzielcze do lokalu użytkowego
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
RODZAJE HIPOTEKI
HIPOTEKA UMOWNA
powstaje na mocy umowy między wierzycielem a właścicielem nieruchomości
HIPOTEKA PRZYMUSOWA
wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika
HIPOTEKA USTAWOWA
powstaje z mocy prawa
WYGAŚNIĘCIE HIPOTEKI
Wygasa z tych wszystkich przyczyn, które powodują wygaśnięcie innych praw rzeczowych.
17. ZASTAW
POJĘCIE
Zastaw jest prawem rzeczowym ograniczonym, którego przedmiotem jest rzecz ruchoma oraz prawa zbywalne, z wyjątkiem tych, które mogą być przedmiotem hipoteki.
Przedmiot i treść
Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności. Na jego mocy wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.
POWSTANIE
Wyróżniamy 2 tryby ustanowienia zastawu:
umowny - potrzebne są:
umowa między właścicielem rzeczy a wierzycielem
wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły
wyjątki: zastaw rejestrowy oraz jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu właściciela wystarcza sama umowa
ustawowy - powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne wydanie rzeczy
ZASTAW REJESTROWY
Zastawem rejestrowym można obciążyć w szczególności:
rzeczy oznaczone co do tożsamości
rzeczy oznaczone co do gatunku
zbiór rzeczy ruchomych lub praw
wierzytelności
prawa na dobrach niematerialnych
prawa z papierów wartościowych
rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie w przyszłości.
- Zastaw rejestrowy może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:
Skarbu Państwa i innej państwowej osoby prawnej
Gminy
Związku międzygminnego (komunalnego)
banku krajowego i zagranicznego
osoby prawnej udzielającej pożyczek
Rejestr zastawów służy do dokonywania wpisów takich zastawów i jest jawny.
18. POSIADANIE - konstrukcja prawna, rodzaje posiadania
1) POSIADANIE RZECZY
Posiadanie jest to faktyczne władztwo nad rzeczą. Jest to pewien stan faktyczny polegający na tym, iż ktoś włada rzeczą we własnym imieniu jak właściciel( posiadanie samoistne) lub jako użytkownik, zastawnik, najemca , dzierżawca lub osoba mająca inne prawo , z którym łączy się faktyczne władztwo nad rzeczą. ( posiadanie zależne)
Faktyczne władztwo nad rzeczą dzielimy na:
fizyczne władztwo nad rzeczą - corpus possessionis
psychiczne władztwo nad rzeczą - animus, utożsamiane z wolą władania rzeczą
2) DZIERŻENIE RZECZY
Faktyczne władztwo nad rzeczą za kogoś innego. Osoba władająca jest dzierżycielem.
np. przewoźnik, spedytor, przechowawca, składujący
RODZAJE POSIADANIA
samoistne i zależne
w dobrej i złej wierze
.
bez tytułu prawnego i z tytułem prawnym
wadliwe i niewadliwe
19. SYSTEM DOMNIEMAŃ ZWIĄZANYCH Z POSIADANIEM
DOMNIEMANIE POSIADANIA SAMOISTNEGO
Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
DOMNIEMANIE CIĄGŁOŚCI POSIADANIA
Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.
DOMNIEMANIE DOBREJ WIARY POSIADACZA
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
DOMNIEMANIE ZGODNOŚCI POSIADANIA ZE STANEM PRAWNYM
Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.
20. NABYCIE I UTRATA POSIADANIA
Tradycyjnie wyróżnia się posiadanie:
pierwotne - objęcie rzeczy we faktyczne władanie z zamiarem (wolą) wykonywania określonego prawa do rzeczy (np. objęcie rzeczy niczyjej, zawładnięcie cudzą rzeczą)
pochodne - najczęściej w wypadku przeniesienia posiadania
Przeniesienie posiadania:
wydanie rzeczy
Przeniesienie przez wydanie - następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.środki to np. dowód rejestracyjny, kluczyli od samochodu
przeniesienie posiadania, któremu nie musi towarzyszyć wydanie rzeczy:
Z zachowaniem władztwa
Przez umowę i zawiadomienie
Z mocy umowy
Dziedziczenie posiadania jest pochodnym sposobem przeniesienia posiada
21. OCHRONA POSIADANIA
Posiadanie korzysta z wachlarza ochrony. Kodeks cywilny dzieli ochronę posiadania na
ochronę własną
ochronę sądową
Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.
OCHRONA WŁASNA
Dzielimy ją na:
Obronę konieczną
Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
Dozwoloną samopomoc
Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
OCHRONA SĄDOWA - ROSZCZENIA POSESORYJNE
Roszczenia o ochronę - Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
Na roszczenia posesoryjne składają się:
roszczenie o zaniechania (jeśli istnieje obawa dalszych naruszeń)
roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego
Służą one każdemu posiadaczowi, niezależnie od charakteru posiadania, niezależnie od dobrej wiary i zgodności posiadania z prawem
Ochrona między współposiadaczami - Roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach między współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania.
22. POJĘCIE I CHARAKTERYSTYKA KSIĄG WIECZYSTYCH
Księgi wieczyste są to swoiste rejestry obejmujące nieruchomości
Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.
Ich prowadzenie należy do sądów rejonowych.
Wpisy w księdze wieczystej są dokonywane na wniosek, wyjątkowo z urzędu.
Wpisem jest także wykreślenie
Ujawnieniu w księdze podlega
prawo własności
inne prawa rzeczowe
prawa osobiste
roszczenia
Zawiera 4 działy:
Pierwszy dział - obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością (chodzi o te prawa, które służą właścicielowi danej nieruchomości w stosunku do innych nieruchomości - np. służebności)
Drugi dział - obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego (czyli ujawnia się tu osobę, każdoczesnego właściciela lub użytkownika wieczystego)
Trzeci dział - to wpisy:
ograniczonych praw rzeczowych obciążających daną nieruchomość (bez hipotek),
ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym
innych praw i roszczeń (z wyjątkiem roszczeń hipotek)
Czwarty dział - to wpisy dotyczące hipotek
23. PRAWNOMATERIALNE ZASADY KSIĄG WIECZYSTYCH
Domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym
Domniemywa się, że
prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym
prawo wykreślone nie istnieje.
Są to domniemania wzruszane - można je obalić dowodem przeciwnym.
Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych
W razie niezgodności miedzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe.
Rękojmia ta funkcjonuje tylko w wypadku nabycia prawa w drodze czynności prawnej, odpłatnej, o charakterze singularnym. Nie podlegają więc ochronie
Zasada pierwszeństwa ograniczonych opraw rzeczowych
Dzień złożenia wniosku rozstrzyga o pierwszeństwie
Zasada wpisu
Oznacza iż każdoczesny stan prawny nieruchomości ujawniony jest w księdze wieczystej
Zasada jawności ksiąg wieczystych
Polega na powszechnej ich dostępności.
8
/8